A.
Sacrae Caesareae Regiaeque Majestatis Archi
ducis Austriae Domini nostri elementissimi no
mine, Domini Principis Transsylvaniae ad au
lam Caesaream ablegato, Domino Paulo Nagy, hisce per benigne significandum.
Relatas esse fideliter altissime nominatae suae Caesareae Regiaeque Majestati diversas in
stantias, ab eodem nomine praefati Domini Principis et Ordinum scripto factas, quibus se
quentia pro clementissima resolutione reponun
tur. Imprimis agnoscere laudareque Sacratissi
mam Caesaream Regiamque Majestatem, opem et subsidia ab ipsis contra immanen christiani nominis hostem, sub cujus tyrannide tanto tem
pore gemuit Transsylvania, hactenus praestita, neque dubitare de eorum fidelitate, quin porro pro status et necessitatis exigentia, proprioque ipsorum commodo, paternam Sacratissimae Cae
sareae Regiaeque Majestatis intentionem, ad securitatem commodaque eorum directam,
mo-53 dis omnibus prompturi sint. Petitam confirma
tionem seu extraditionem Diplomatis quod at
tinet, cum Majestas sua tractatibus pacis cum Turca incumbat, quibus et ipsam Transsylva
niám includi cupit, exitus eorum necessario ex
spectari debctl, certosque esse cupit Dominos Status et Ordines, se nihil pro ipsorum incolu
mitate stabilienda omissuram, prouti etiam cle
mentissime declarat, per verba:
religiones hactenus to lleratae:
Tractatibus cum Dominis Legatis Transsylvanicis anno 1 6 8 6 ictis inserta, quorum perfectionis non secutae ipsi Domini Transsyivani causa sunt,, nihil aliud quam religiones de facto existentes intellexisse, omni penitus subtilitatis aut aequivocationis in
tentione semota, certosque reddi demandavit, circa memoratas religiones nihil innovatum iri.
Ut autem paternam benignitatem promissae sub
levationis in oneribus hospitationum et contri
butionum actu experiantur, Commissariis belli
cis necessaria hun.c in finem dedit mandata. Cir
ca Comitatum Kraszna vero, Szolnok medio
crem, aliosque a Domino ablegato nominatos, cum res amplius integra non sit, nec praesens necessitas exemtionem illorum a dicto onere, aut dispositiones factae mutationem aliquam ad
mittant, cedendum pro hac vice erit, aliis vi- cissim clementiae Caesareae et Regiae argu
mentis , in his aeque ac postulata privilegiorum
civitatis Varadicnsis confirmatione (cum propu
gnaculum illud Majestati suae subjugatum f ue
rit) pro rerum circumstantiis sperandis. Quoad reliqua puncta, cum justitiae materiam spe
ctent, eoque partes quarum interest audiri con
veniat, certi quid pro nunc super iis statui aut decidi nequit, congruis tamen locis sqrie de
mandabitur, ne ullis interim novitatum aliisque molestiis, in juribus et instantiis suis Domini Transsylvani afficiantur. Haec sunt de quibus sua Majestas per Dominum ablegatum certiores reddi jussit Dominum Principem et Status Trans
sylvaniae. Quibus etiam universis et singulis, sicut et ipsi Domino ablegato, gratia sua Cae
sarea Ragiaque clementissime propensa manet.
Signatum sub ejusdem suae Majestatis appres
so sigillo secretiori Viennae Q-a Decemb. 1688.
(L.S.) ■
Stepb, Andr. de Verdenburg mp.
Domini Principis Transsylvaniae ad aulam Cae
saream ablegato, Dominq Paulo Nagy, consig
nandum.
B.
LEOPOLDUS
Divina favente clementia electus Romanorum Imperator semper Augustus etc.
Magnifici, Egregii, Strenui et Nobiles, Prudentes et Circumspecti Fideles sincere dile
cti. Tametsi post oblatam vobis Caesaream
No-55 stram Regiamque protectionem, securitatis pro
movendae solicitudinem, libertatisque consci
entiae et religionum receptarum conservationem promiscam, nunquam dubitaverimus de sincera vestra erga Kos devotione fidelitate ac zelo, plenius tamen de iis omnibus literis vestris 8-a Octobris elapsi datis certoramur. Cui declara
tioni nobis imprimis gratae/ vobisque non mi
nus proficuae in quibusvis occurentiis actiones vestras responsuras dum Nobis certo pollicemur, vicissim saepe fatam protectionem No.stram pa
ternam, fortunarumque vestrarum curam, gra
tiam denique Caesaream et Regiam, prouti ex Paulo Nagy reduce fusius dignoscetis, rursus uberrime confirmamus, flatum in Civitate nos
tra Viennae Austriae 11-a Mensis Decembris Anno 1688. Regnorum nostrorum Rom ani 31 Hungarici 34 Bohemici vero 33
Leopoldus mp..
T. A- Henricus C. de Strattman mp.
Ad Mandat. Sacrae Caesareae Regiaeque Majestatis proprium Steph. Andr. de Verdenburg. mp,
c . - '
Sacrae Caesareae Regiaeque Majestatis Ar
chiducis Austriae Domini nostri elementissimi nomine, Domini Principis et Statuum Transsyl
vaniae ad aulam Caesareo Regiam Ablegato,
56
Domina Michaeli Vay de Vaja hisce perbenigne significandum. Relata esse uberius altissime no
minatae Caesareae Regiaeque Majestati puncta a Domino ablegato scripto’ porrecta. Quaecum saepius animum propensionemque suam pater
nam Domino Principi et Statibus Transsylvaniae verbis declaratam opere comprobaverit, non obstantibus dificillimis moderni temporis et re
rum circumstantiis Dominum Principem et Sta
tus in eo etiam, quod ipsimet tractatu cum ip
sis inito polliciti sunt et si non sine gravissi
mo aerarii proprii onere frustrari et praecibus eorum, qua benignus et solicitus pater, deese noluit j proindeque ex stipulata pro hybernali
bus portionibus summa, 50 mille florenos cle
mentissime remittit, quorum 25 mille floreni ci
vitati Coronensi, praeteritis diebus uti fertur in cineres improviso incendio redactae, cedant, reliquis 25 mille florenis inter residuam Trans
sylvaniae provinciam ex aequo distribuendis.
Puncta vero a Dominis Statibus Domino Comiti Caraffa concredita quod attinet: postquam de iis Majestati suae relatum fuerit, ita se deter
minabit, ut Dominus Princeps et Status cogno
scant eandem ipsis nulla in occasione quoad possibilitas admittet defuturam. Ex eodem Sta
tuum sublevandorum studio, terminus solven
darum portionum, quod militiam pro Transsyl
vaniae securitate ibidem permanentem
concer-57 nit, prorogabitur, vicissim tamen Clementissi
me sua Majestas sibi promittit, copiis inde ad exercitum Caesareum educendis assignatam de- bitamque iisdem portionum summam, ante abi
tum rite solvendam fore.
Illibenter praeterea sua Caesarea Regiaque Majestas intellexit, terminos citationum a Do
mino Judice Curiae contra incolas Transsylva- niae in Hungária bona possidentes, et propter- ca processibus ibidem implicatos, plus aequo coarctarij cum autem, ut ipse Dominus able
gatus suapte facile judicabit, nonnisi sumpta necessaria informatione ejusmodi praetensis ex
cessibus modus poni queat, ea propter Majes
tas sua quid hac in re subsit per Cancellariam Hungaricam indagari demandavit, id quod ae
quitati consentaneum est de super decretura $ datis etiam seriis mandatis, ne Transsylvani deinceps ejusmodi terminorum praefixione prae
cipitentur.
Quoad bona, Várad, Jenő, Gyula, Lippa, Temesvár, Zolaka, Lugas, Karán-Sebes, Szent- Jób, Arad, Békés, Csanád, et Csongrád, armis Majestatis suae occupata, ipsimet Dominus Prin
ceps et Status Transsylvani ac pro sua pruden
tia dignoscent, nondum sancita cum Turcis pa
ce nil certi statui posse, interim autem ratio
nem belli securitatisque ipsorum propriae eli
gere, ut memorata loco aeque ac
Székellyhi-diana praesidiis Caesareis ( cum Transsylvano
rum vires iisdem tuendis non sufficiant) munita maneant, et pro dicto milite praesidiario alen
do reditus inde obvenientes necessario applican
dos esse 5 dicta vero pace auxilio Dei coales
cente, ita de praefatis bonis disponet sua Ma
jestas, ut debita cuilibet satisfactio praestetur.
De reliquo, saepius insinuarii fecit Caesa
rea 6ua Regiaquo Majestas Domino Principi et Statibus Transsylvaniae, se Transsylvaniam tra
ctatibus pacis cum Turcis inclusuram quod et rursum repetit, et in id modis omnibus conten
dit, nihil pro ipsorum incolumitate et totali a jugo turcico ereptione omissura.
Demandavit pariter dimissionem tricesima- toris Lapossiensis, et Christophori Brassai ne
gotiatoris Coronensis, aliorumque a supra fato Domino Judice Curiae aresto detentorum, ut tanto magis Dominus Princeps et Statua beni
gnitatem suam Caesaream Regiamque experi
rentur, in omnibus possibilibus occurentiis magis magisque semper comprobandam; quam sicut et protectionem suam Caesareo Regiam iisdem uni
versis, et singillatim Domino ablegato, denuo in omne tempus uberrime confirmat. Signatum sub ejusdem Majestatis appresso sigillo secre
tieri, Laxemburgi die 11-a Maji 1689.
(L.S.)
Steph. Andr. de V erdenburg mp.
59 Domini Principis et Statuum Transsylyaniae ad aulam Caesareo Regiam ablegato, Domino Mi
chaeli Vay de Vaja, consignandum,
Leopoldus Divina favente Clementia electus Romanorum Imperator semper Augustus etc.etc.
Magnifici, Egregii, Strenui, Nobiles et Ho
norabiles, Fideles dilecti. Attentata in patriam vestram Tökölyii irruptio, et clades nostro ve
stroque militi illata, cujus nuncium cum lite
ris vestris 24-a A ug, datis accepimus, uti nos merito commovit, ita et de vestra conservatio
ne et ulterioris mali aversione possibili non tan
tum solicitos Nos reddidit, verum et serias co
gitationes suscipere induxit. Sublevavit has non parum superveniens notitia, tantam non esse stragem quantam prima nobis fama attulerat.
Graviter interim, sortem vestram viri Charis
simi! patriaeque dilectissimae sentimus dole
musque, et certe magis adhuc adfligeremur nisi expenderemus prospera et adversa a divina dis
positione promanare, quae infausti casus dam
na fortunatis eventibus multifariam resarcire potest. Non despondendus proinde vobis est a
nimus nec salutis spes abjicienda, super est for
tissima Dei dextera, in hac confidite, hanc im
plorate in tutamen praesidiumque vestrum, nec vobis affuturam dubitate. Nos certe pro pater
nil consilii nilque operae pro incolumitate re
busque vestris omittemus restaurandis, quem in finem Serenissimo Ludovico Marchioni Ba
densi, cujus iterum directioni commisimus e
xercitum nostrum in Hungária, priusquam hinc discederet specialiter demandavimus, ut secu
ritati vestrae praesertim incumberet, et impe
tum hostilem aut metuentibus aut experientibus, posthabitis etiam quibusvis considerationibus et obstaculis, opem continuo ferre satageretj prouti etiamnum promptiori milite ad manum iiabito, ut primum dictam Tökölyii invasionem, intellexerat, magnis quidem itineribus, in sub
sidium vestrum ita quidem properasse edoce
mur, ut Transsylvaniae fines aut attigisse aut iis [proximum esse, magnumque per hoc res vestras allevamentum probaturas, non ambiga
mus j pro quibus erigendis, hostiumque cona
tibus quoad fieri potest propulsandis, nihil in
tentatum relinquite. Adhibebimus et Nos, cum a praedicto Serenissimo Marchione informati fuerimus de statu rerum, reliqua pro consva- sione vestra, qua nihil nobis est antiquius, media quaecumque possibilitas et praesens rerum status admittent. At vero interest maxime, ut eousque resumptis viribus, operi, tutandaeque contra tur
cicam tartaricamque tyrannidem patriae, ma
num serio conjuncto admoveatis, ordinatis
Cele-6t riter dispositionibus quas periculi magnitudo et necessitas requirunt; de quibus omnibus, uti quoque de annonae commeatusque comparatio
ne, institutione vecturae, numeroque militis ad manum vobis conflandi 5 loco item ad unum al
terumve destinato, universis denique pro por
tionibus vestris, cum praefato Serenissimo Mar
chione vestra fideliter conferetis consilia, et di
ctamina ejusdem sequemini, certi quod pro sua in Nos fide, et Nostro in vos affectu, saluta
ria svasurus sit, nec Nos da iis quae vestrae conservationi et sublevamini proficua censeri poterunt quidquam intermissuros vobis pollice
ri potestis. In hac tempestate perturbata de eo nobis prima solicitudo esse debet, ut omni cer
tamine hostem prae foribus stantem vel penitus arceamus, vel ingressum collatis viribus et con
siliis ejiciamus, quo obtento caetera facilius omnia procedent $ nam quod famem quam me
tuere videmini attinet medelam huic rei adfe- ret frumenti ex superiori Hungaria convectis, quam ad hunc finem dirigere ex nunc cogitare et ordinare applicamus 5 de vestra fide et con
stantia eo minus soliciti, quanto magis vestra interest ea quae toti Christianitati sunt neces
saria, vobis utilia, et Nobis intolerabilia, non negligere sed promovere, et animo constanti a patria vobismet charissima profligare, cum nec Christianitati hoc antemurale suum deperdi;
efficere, nec vobis denique conveniat vestrae libertatis et regionis jactura in barbarorum do
minatum et servitutem incidere.
Quod juniorem Apaffi in vestra guberna
tione, declaratione Nostra, firmari petitis: si priora in memoriam revocaveritis deprehendetis Nos hactenus'nihil negasse, sed per insuffici
entem subjecti aetatem cogitationes nostras hac de re conceptas propterea in animo nostro sus
pensas reliquisse, quod turbulento hoc statu minus conveniret ab aliis adhuc regendum vo
bis praeficere) ne quid tamen hic temeraretur, constituto interim regni regimini a vobismet ipsis delecto ita acquievimus, ut satis intelligere potueritis tempus et rerum momenta declara
tioni a vobis expetitae hactenus nobis potius defuisse quam intentatam status vestri immuta
tionem, quam cum Turca sua T ökölyii in Prin
cipem declaratione perfide ut solet violaverit, dignoscetis facile quae esse possit Tökölyii de juniore Apaffio intentio, et quod vestrorum ju
rium privilegiorum et libertatum periculum, ni
si junctis nobiscum viribus hostem imminentem propulsaveritis. Eo sane Nobis serio incumben
dum est, quod ubi assecuti fuerimus caetera suapte ad votum profluent. Constantia et fide
litate hic opus est, denique et hoc animo pen
sandum, quod majoris lucri causa
temporane-63 um aliquod malum ferre curandum non sit;
nam si pacem quam libertatem habere malue
ritis, ncc hanc nec illam obtinebitis; non il
lam ob rationes jam dictas, nec hanc quam si
ne deditione vestra sperare non potestis, con
stituto theatro belli in dilectissima patria ves
tra, collisione armorum et virium misere lace
randa.
Quod autem confirmationem religionum re
ceptarum ac toleratarum hactenus, jurium item, privilegiorum, et libertatum vestrarum spectat:
nihil certe a sanctimonio fidei Nostrae vobis dubitandum superest, cum has sartas tectas- que vobis fore saepe saepius declaravimus, et declaratas verbo Nostro Regio denuo firmamus;
vestrum erit reputare Nobis, et si volentibus, non esse integrum turbulento hoc patriae sta
tu editis Diplomatibus porro nos oppignorare, cum ea propter, nihil attenta sumtuum magni
tudine, cum hostibus vestris totis viribus de
certemus, quae proinde tanto studio vobis ser
vare nitimur certe auferre vel alterare non in
tendimus; securos itaque voS hac in parte vi
vere, et constanti ac virili animo pro patriae libertate, spretis temporaneis in commodis, No- biscum pugnare convenit, vobisque aestimare gloriam et decus gentis vestrae fortitudine ve
stra comparatum, et cum omnipotentis Dei be
nedictione ejectis hostibus vindicataque
liber-I
Christianitatis applausu et nostra nunquam de futura gratitudine,. cujus effectus, ut posteris temporibus constanter percipietio, ita et de iis
dem gloriose et fructuose gaudebitis 5 quod pa
terno optantes affectu, gratiam clementiam et tutelam nostram Caesareo Regiam vobis iterum iterumque promittimus et offerimus uberrimam.
Datum in Civitate Vienna die quarto Septem
bris, Anno millesimo sexcentesimo nonagesimo Regnorum nostrorum Romani trigesimo tertio Hungarici trigesimo sexto, Bohemici vero tri
gesimo quarto.
Leopoldus
mp.T.A. Henr. C. de Strattman mp.
Ad mandatum Sacrae Caesareae Regiaeque Majestatis
proprium Stepli. Andr. de V erdenburg. mp.