Transylvania promovere, plurimum desiderare, ut ad ipsum P. Emanuel Vega Varadinum, ubi residet, mittatur. In cuius quidem etiam gratiam prineeps ipse nominatim, uti V. Pa s
novit, hunc patrem efflagitavit. P. Lelesius propterea mihi serio commendavit, ut Vram Ptem obnixe rogarem hoc perfici, quod existimet patrem Emanuelem plurimum posse apud magnificum Stephanum Bathori; itaque P. Emanuel cum domino Stephano agens, et ego cum principe, aliquid boni, ut dicit, brevi efficiemus. Tantum P. Lelesius me monuit, hunc patrem non esse accommodatum pro principe, caeterum pro iomino Stephano Bathori, pro collegio et studiosis meliorem non Dosse desiderari. Hue accedit quod novit iam longa
expe-•ientia cum haereticis Transylvaniae agere. Eo facilius hoc V. Rtia si ita expedire iudieaverit, poterit perficere, quo videam,
Ekkor még Campanus János Pál atya volt a lengyelországi provinciális, a ki Erdélyben is sokáig működött.
15 Somlyai Báthory István, a hasonnevű néhai lengyel király inokaöcscse, ágának legidősebb tagja, Báthory Boldizsárnak és András ííborosnak testvérbátyja.
6 1. írat [1591 febr. 22.
patrem provincialem Austriae, uti saepius mihi serio dixit, ac maiori deliberatione ante octo dies, se omnino decrevisse
y ram ptem r 0gare, velit patrem Emanuelem ex hac provincia alio amandare, permotum ex pluribus querelis, quas Rm u s nuntius apostolicus 16 de illo nunc recens deposuit apud eundem patrem provincialem. Atque de his querelis puto Vr a m Ptem certiorem esse factam per proxime praecedentem cursorem a patre pro-vinciali. Si ergo hic non est gratus, mitti potest utiliter etesse, ubi erit tam gratus, ut in Transylvania. Si hoc tarnen fiat, aliquis esset íIli sufficiendus Pragae in concionibus italicis.
8. Ad proposita cuperem quamprimum fieri poterit ordine, si Vrae Pü ita visum fuerit, mihi responded, cuius iudicio ita subiicio et prudentiae, uti teneor, ut quidquid constituent, tanquam longe melius iudicaturus sim.
9. Vestes confectae sunt iam pro me ac pro duobus meis sociis instar vestium canonicorum Ungariae. Itaque depositis Societatis vestibus ut has induamus visum fuit patri provinciali et patri Lelesio, cum hoc Serm u s princeps postulaverit, consultumque sit nostram religionem tantisper occultare, ut interea princeps absque haereticorum tumultu possit in comitiis proxime futuris de irritando decreto, quo Societas fuit inde expulsa, agere. Hue accedit quod indui more sacerdotum regionis constitutionibus sit nostris omnino consentaneum. Vestes autem sunt, interior quidem talaris optimi panni cerulei, exterior vero item talaris, pallium etiam ex optimo panno nigro cum ornatu serico incolori et ante-riorum partium suffultura pro more patriae. Reliqua omnia etiam sunt ad usum ungaricum accommodata. Tantum super-est ut V. Pa s cum caeteris sociis nos tanquam omnino pau-peres vestibus spiritualium orationum et aliorum subsidiorum induat, iuvet et protegat. Cui vicissim a Deo precor uberri-mam gratiam, qua indies magis ac magis universam Socie-tatem in omni pietate promoveat.
Viennae Austriae, 22. Februarii 1591.
(Mindvégig sajátkezűleg írt eredetije az exaeteni magán-gyűjtemény
«Epistolae e Germania» 30. kötete 48. lapján.)
16 A németbirodalmi prágai n u n t i u s ekkor Visconti Alfonz cerviai püspök volt.
5
10
15
20
25
30
35
1591 jún. 4.] 2—3. írat 7
5
10
15
2 .
Gyulafej érv ár, 1591 június 4.
Carrillo, A q u a v i v a j e z s u i t a - g e n e r á l i s n a k .
Indicia sunt a principe comitia ad initium Octobris,1 qui et cardinalem Bathorium,2 misso nuntio, ad ea evocat. Et quoniam ex his comitiis tota res pendet, ut fides catholica in Transylvaniam introducatur,3 valde consultum esset, si gmts D Gregorius 4 accepta occasione ex literis principis, scri-b e d non solum ad cardinalem, ut posthascri-bitis omniscri-bus nego-tiis Poloniae eo se conferat, sed principem etiam ipsum, satis per se incitatum, per literas hortaretur ad rem in proximis comitiis strenue conficiendam; in eandemque sententiam ad
jipnos Balthasaren! et Stephanum Bathorios similiter scriberet.
Az irat élén: E x literis Pn s Alfonsi Carrilli S o c i e t a t i s Jesu s a c e r d o t i s Albae J u l i a e 4 . die Junii 1 5 9 1 a d R e v e r e n d u m p a t r e m g e n e r a l e m datis.
(Egykorú, Báthory András b. leveléhez csatolt másolata a római vatikáni levéltár «Nunziatura di Polonia» 31. kötete 37. lapján.)
20
25
30
3.
Gyiuafejérvár, 1592 januárius 23.
Carrillo, A q u a v i v a j e z s u i t a - g e n e r á l i s n a k .
Ne unas quid?m literas, in quibus V. Pas responderet ad complures quas hinc scripsi literas accepi. Qua ex re non parvo afficior raoerore. Careo enim magno solatio, dum per tot menses, imo fere per annum literis Vrae Pt l s
careo . . . Unde neque habeo privilegia transylvanica, quae
1 Erről nincs tudomásuní, mert csak 1591 november elsején nyilt meg a fej érvári egyetemes országgyűlés.
2 Somlyai Báthory András ?ármiai püspök, kit XIII. Gergely pápa 1584 j ú l i u s 4-ikén avatott Rómábar bíborossá.
8 Mivel t. i. a jezsuiták siáműzetése óta a katholikus vallás Erdélyben háttérbe szorult.
* Értendő XIV. Gergely pápa, családi nevén : Sfondrato Miklós.
8 3. írat [1592 jan. 23.
in omnibus meis Uteris petivi. Credat mihi V. Pa s in eo loco sum, in quo, si aliquid boni volo praestare, habiturus sum amplissimam potestatem, plus quam etiam episcopalem in multis. Nullus hie est, qui consecret calices, sacros liquores, qui dispenset in gradibus quibusdam pro matrimonio, in tem-pore quoque prohibito ad celebrandas nuptias, et ut ordi-nentur etiam seculares sine titulo et extra tempóra, sicut fit pro Anglia in omni irregularitate, inhabilitate atque censuris, et in aliis similibus; quae quidem omnia valde hie sunt necessaria. Ad matrimonium contrahendum vix catholici inve-niunt nisi haereticas uxores, volunt nihilominus per nos copu-lari. Necessaria item est facultas dispensandi in esu carnis et ieiunio tempore quadragesimae cum principe Sermo cum multis aulicis et compluribus aliis.
2. In binis Uteris, quas dedi ad Vr a m Pt e m per genero-sum dominum Jósikám 1 Sermi principis nostri legatum, et per patrem Nicolaum Martonium, quem coactus fuit in Austriam remittere, amplam informationem dedi Vrae Pü de rebus peractis in comitiis, quo etiam pacto irriti fuerint conatus pii principis in revocanda palam Societate.2 Utrasque literas quia scio certo iam Vram Ptem accepisse, nihil illarum repetám. Solam hoc dicam
ge rm u m prineipem et me avidissime expectare subsidium, quod tunc petivimus. Sua Serenitas et ego personarum [auxilium ex-spectamus] ad instituendam Albae scholam ad formam Socie-tatis; tametsi pergendum sit in suscepta vesiium et conditionis occultatae larba, praesertim cum concionatorem ilium Hungarum in Austriam remiserim. Cuius loco advocareFogarasino 3 patrem Gregorium Vasarhelinum, • virum quidera bonum, sed valde
1 Jósika István, kit Báthory Zsigmond 1591 végén fényes követ-séggel Olaszországba küldött.
2 Vonatkozik az 1591 november elsajén megnyílt gyulafejérvári generális-gyűlés első pontja alatti szigorú végzésére, mely fentartja mindenben a meggyesi országgyűlés határozatait s csak a fejedelemnek engedi meg, hogy udvarában «lelkiismereti nyugalmára való tanítója>
legyen, egyes «római religion» lévőknek meg, hogy «önnön magoknak egy-egy papot tartsanak», eltiltván azonban a jezsuitákat a térítéstől, a collegiumok fentartásáról és prédikslástól. (Erdélyi országgyűlési emlé-kek III. k. 384—385. 1.)
3 Itt szervezte Carrillo a rrásodik jezsuita-széket, minthogy a vár az ekkor már katholikus Báthory Boldizsáré volt.
I
10
15
20
25
30
35
40
1594 május 10.] 33. írat 9
5
10
15
20
25
30
35
valetudinarium, et cuius doctrina maior hic exigeretur. Foga-rasini coactus sum, cum alios non habeam, patrem Valentinum Lado solum relinquere, quod male profecto me habet. Vae, enim, soli etc.
[2a] Fratrem ilium Gábrielem, quem mecum ex Austria adduxi, miseram ante duos menses in Hungáriám, ut omnes sacros ordines susciperet. Sed in itinere solus etiam haeret detentus secundo cholico morbo, quo prius hic laboraverat una cum patre Nicolao Martonio. Ego etiam per duos menses istos solus debui esse lustrando fere totum regnum cum Illmo principe, qui profecto constans est in suo bono desiderio promovendae religionis. Sed vereor ne nimis tarde fiat voti compos in nostris negotiis, propter multa impedimenta, quae nascuntur, invito bono principe, tum propter paucitatem nobilium catholicorum, quorum operam utatur, tum propter discordes consanguineos suos; e quorum numero Illmus Bal-thasar 9 Februarii celebraturus est nuptias4 cum quadam Calvinista, filia praecipui senatoris regni.5
3. In lustratione ista regni cum principe, ad confinia veni Moldáviáé, unde uno vel altero die poteram ire ad aulam illius provinciáé principis, qui de novo nunc creatus est qui-dam Aron nomine G filius Alexandri, qui olim eundem admi-nistraverat principatum.7 Est ille satis amicitia coniunctus cum nostro principe. Vixit enim aliquamdiu in Transylvania. Non potui tamen intelligere, quomodo [se] haberent in Moldavia nostri patres.
4. Si schola hic instituenda sit, opus er it restituere omnes libros cum suppellectili hinc in Poloniam, in Moldá-viám, in Hungáriám et Austriam asportatos. Ut aliquoties scripsi, nihil enim restitutum est. Item ut Sua Sanctitas con-cedat pro Alba pensionem seminarii Claudiopolitani. De qua
4 Kendi-Lónán, honnan csak később vivé haza menyasszonyát, a ki ekkor még «igen beteg> v o l t ; a Történelmi Tár 1880. évf. 647. 1.
5 Kendy Sándor leánya Zsuzsánna, kinek esküvőjére Báthory András bíboros is hazajött lengyelországi püspökségéből. (Gyulafi Lestár följegyzései 26. 1.)
6 A porta által 1591 szeptember 22-ikén kinevezve, karácsonyra foglalhatta el trónját.
7 Ez nem valószínű adat, mert nem tudjuk bizonyosan, hogy Áron vajda kinek a fia volt.
10 29. írat [1594 febr. 15.
re plenius scripsi antea. Precibus et sacrificiis Vrae Pt l s et totius Societatis me et meos plurimum commendo. Valde etenim indi-gemus isto spirituali subsidio. Ex Annalibus, quos nunc mitto,8 reliqua magis minuta, intelliget V. Pa s et quid Deus fuerit dignatus per nos istis mensibus hic agere. Utinam maiores fructus in posterum colligamus.
Albae Juliae, 23. Januarii 1592.
(Mindvégig sajátkezűleg írt eredetije az exaeteni magán-gyűjtemény
«Epistolae e Germania» 31. kötete 299. lapján.)
4.
[Gyulafej ér vár, 1592 januárius 23.]
Carrillo évi jelentése az erdélyi jezsuita-missio 1591-iki működéséről.
Missio Transylvanica.
Ut nostri e Transylvania cesserint,1 memoravimus ábhinc anno quarto.2 Post id tempus princeps Sermus, cuius
S t u d i u m nos retinendi non ignotum fuit, ut quamprimum revocaremur, curam intendit. Urebant pium animum sacro-rum infrequentia et catholicosacro-rum templa deserta. Igitur hoc spectans, ad nostrae Societatis magistrum, et ad patrem pro-vincialem Austriae, ad patrem item Joannem Lelesium,3 quo, ut traditum est alias, usus olim pueritiae educatore, literas dat, pene supplices: ut superioris communem calamitatem temporis, quae vitari non potuit, e memoria deponentes, mittant, curentque aliquos, qui et in praesenti labantium
prio-8 Vonatkozik azokra az évi jelentésekre, melyeket a rend «Litterae Annuae Societatis Jesu» czímen kiadott, s melyek a jezsuiták működését a missiók vezetőinek hivatalos tudósításai alapján tüntetik fel. E kis 12-rétű könyvecskék rendkívül ritkák, Rómában is csupán egyetlen teljes soro-z a t u k van meg, s abból kiírva kösoro-zöljük itt (és alább) ama réssoro-zeit, melyeket Carrillo küldött be évről-évre egész 1600 végéig, midőn
hazánkból távozott.
1 Ezt a jelentését Carrillo 3. sz. a. közölt előző levelével küldte Rómába, rendje kormányának.
2 Vonatkozik a jezsuiták 1588-iki kiűzetésére, a mit a rend 1590-ben megjelent Evkönyvében ismertettek.
3 A ki már ekkor Bécsben élt.
5
10
15
20
25
30
35
1594 j a n . 10.] 28. írat 11
5
10
15
20
25
30
35
rum animos erigant, et in futurum alios adiungant. Verum, ne manentibus adhuc aemulis, revivisceret aemulatio, et res spei maximae maximaeque utilitatis impediretur novis consiliis illorum, si animi asperarentur, mature potius agendum ratus cum securitate, quam praepropere cum periculo, rem hac ratione tegere constituit, ut veluti a locumtenente regni Hun-gáriáé 4 episcopoque Nitriensi5 sacerdotes aliqui, suppresso Societatis nomine, quam non ignorabat futuram scopulum et nodum rei, venirent.
Itaque ex Austria sacerdotes duo, cum socio missi,6
octavo idus Április7 Albam Juliam, (ubi sedes principis) iverunt. Postridie (is erat Dominica ante Pascha, [quae] Pal-marum appellatur) magno virorum conventu, coram proce-ribus regni, ac senatoproce-ribus, eum salutant, redditis literis, quas locumtenens episcopus mittebat. Excepti a principe sunt benigno vultu, gratumque illi fuisse eorum adventum, ut mos ferebat, significatum est a cancellario regni,8 oratione latina. Erant nostri mutato habitu vestis, ut ne qui essent, agnoscerentur. Itaque statim labori se accingunt; duobusque aliis ex Moldavia vocatis, duas sedes constituunt, Albae unam, Fogarasini alteram.
S e d e s Albensis.
Albae assignatum est collegium, templumque Sancti Stephani, quod olim nostrum fuerat,9 cum commodo annuo vectigali, Diebus celebrioribus latina et hungarica habetur concio. Hungarica tantum, reliquis diebus festis, coram Serm0
principe, aulaque eius, ac populo frequenti. Ad eas affluxere ex adversa schola complures, neglecta ferula magistrorum,
4 Magyarország helytartója a mindenkori esztergomi érsek volt, de minthogy az érseki szék 1573-tól 1596-ig betöltetlen maradt, a locum-tenens most a nyitrai püspök
volt-6 A nyitrai püspök ekkor Fejérkövy István volt.
6 Vagyis Carrillo és t á r s a : Schemberger Gábor, kiről első leve-lében maga is ír.
7 T e h á t 1591 április 6-ikán, a mit Carrillo levelében nem említ.
8 Ekkoriban a tanult Kowachóczy Farkas.
9 E z t még Báthory Kristóf építtette a jezsuiták számára, a feje-delmi palota szomszédságában.
12 4. írat [1592 jan. 23.
et ír a contempta. Hinc feriis nascentis Christi, ac resurgentis ab inferis, sacro eius corpore vescentíum multitudo non poenitenda.
Ad catholicos se retulere quadraginta quinque, in quibus Christianus Francke,10 nostri olim ordinis, mox et catholicae religionis tertio desertor, triumque sectarum: Lutheranae, Cal-vinianae, Arianae emansor. Utinam, qui multa probavit, nunc tandem quod bonum esse comperit, tenere animum inducat, has omnes sectas detestatus est principe coram, eiusque aula,11 ac populo universo (in quibus cum catholicis haeretici permixti) magno dolore ac pudore, quorum vultus, ac rubor indicium erat. Tum ab omnibus precatus est veniam, simul-que libros, quos contra religionem ediderat,12 scripseratque contradicendi libidine, aut plausum captans ingenii, sua manu conscidit: quin et cupiebat habere omnia exemplaria, ne cui-quam obessent.
Tres Calvinianae mulieres catholicorum nuptias ambien-tes catholicae effectae. Aliam quamdam converterant nostri, quae iam cum Calviniano erat. Haec postea, ut retulit, viri minis perterrita, cum vacillaret. senem vidít, cuius insidebat in vultu magna auctoritas, et ad earn, super caetera: Iste tuns maritus, inquit, tibi auctor inconstantiae, oculis labo-rdbit. Vix ea dixerat, abieratque, cum mulier virum exaudit conquerentem graves dolores oculorum: ergo visum conve-niens cum facto magna ei perseverantiae causa fuit. Caeterum unus statim post baptisma animam emisit. Quinque aegroti iam nulla spe vitae producendae, ut confessi communicarunt, integram receperunt valetudinem, medicis vix credentibus, quod videbant. Ex his duo, ante hoc vitae periculum, alieni a vera religione erant. Inter nobiles aliquot controversiae compositae, excitaturae magnas tempestates, nisi sedarentur.
In nostro templo baptizati plures. Scholam puerorum
10 így helyes a neve s nem Francken; 1582-ben szakadt el a katholikus hittől, s 1584 ó t a tartózkodott Erdélyben, hová Lengyelországból menekült s az unitáriusok kolozsvári collegiumában tanított még 1590-ben is.
11 T e h á t így tért át ismét a katholikus hitre s nem Prágában, miként eddig (Trausch : Schriftsteller-Lexikon I. k. 337. 1. szerint) tudtuk.
12 Ezek közül eddigelé kettő ismeretes.
5
10
15
20
25
30
35
1593 márcz. 30.] 21. írat 13
domi habemus; doctores adhibuimus externos: omnia tarnen redueuntur ad normám, ac praecepta Societatis.
Sedes F o g a r a s i n e n s i s .
Ut primum sacerdos noster Fogarasinum venit,13 statim auctoritate Illrai Balthasaris Bathorei, qui illic dominatur, Ariánus minister discedere coactus, relicta civitate adeo infecta, ut vix unus alterve inveniretur, qui liberos suos, ante puber-tatem Christianos fieri vellet. Nunc res ita mutata est, ut vix tertium, quartumve diem a puerperio expectent. Templum, more cultuque catholico instauratum, ornatumque, ut vei aemuli ipsi mirifice eius aspectu capiantur. ígitur ex clamant:
Nunc templum est, ubi spelunca fűit. Ex iis auxerunt rectae sentientium numerum nonaginta sex; missis aliis, qui in morbi atrocitate idem praestiterunt, studio adipiscendae sepulturae, quae haereticis scilicet negatur. Nempe apud has Rentes magnus honos funerum, ac sepulcri. Arianorum filii Daptizati duo, quadrimus, et sexennis.
In utraque sede complures retexuerunt vitám confitendo, vei ex eo tempore, quo per aetatem iudicium facere
potue-"unt. Inter pagos urbis Fogarasiensis, unus Saxonicus est, lomine Bethlehem,14 caeterum Lutheri: vetus sectator hic 2tiam ut pulsus est, corruptor populi, more catholico
instru-;tum est templum, et quo sit aliquis animarum esurientium
;ibus evocatus est Alba frater noster linguae peritus. Is suo abore Deique auxilio paucis hebdomadis plus quadraginta }uattuor deerrantes, (in quibus aliquot patres familias) redu-dt ad Christi ovile.
Dum haec per nos aguntur, Sermus princeps, quo liceat íobis non amplius personatis in eius regno versari, ad calen-ias Novembris 55 comitia indixit, cum pensaret interea,
donis-^ue ac pollicitationibus studeret pertrahere senatores, ac lobilitatem in sententiam suam; et erat spes, si constitisset
13 Ez siketfalvi Ladó Bálint volt, ki még Carrillo bejövetele előtt
>tt működött, Báthory Boldizsár hívására.
14 Ma Bethlen a neve, Fogaras közelében.
16 Vonatkozik az 1591 november elsejére összehívott gyulafejérvári
>rszággyűlésre.
14 5. írat [1592 jan. 24.
fides. Sed (adeo humanis ingeniis parata simulatio est) qui Deo promissa non servant, non mirum fuit, si et hominem fefellere. In alia omnia magna conspiratione animorum abiere fere omnes: princeps solus relictus. Sed ipse tarnen non cadit animo: rem iterum experiri decrevit feliciore, ut sperat, eventu; neque enim mirum est, si quod magnum est, caro emitur: et saepe sit, ut quod una atque altera aggressione a volentibus non exprimis, saepius idem tundendo, vei ab invitis extorqueas.
(A Litterae Annuae Societatis Jesu duorum annorum 1590 et 1591 ad patres et fratres eiusdem Societatis [Róma, 1594] 209—214. lapján.)
5.
Gyulafej érv ár, 1592 Januarius 24 és 28.
Carrillo, Aquaviva jezsuita-generálisnak.
Nullás a V. R. Pte literas accepi. Ante duos dies pleniores dedi literas, nunc dabo breviores, ut indicem libere Vrae Pu
quid sentiam de subsidio aliarum personarum petito. Vide-licet, ut quamdiu, hic rerum fuerit status manente articulo proscriptionis sociorum, non concedatur. Non enim tutum est plures mittere, et construere aedificium fundamento neglecto.
Difficulter latemus cum larba, cum multi hue se conserant, qui alibi me et alios norunt. Homines sunt eius generis, de quibus verendum sit, ne si viderint nos moliri magna, sine fundamento, nos evertant secundo facilius, quam primo ever-terunt cum privilegiis et aliis, quibus iam destituimur vide-bamur satis fundati. Itaque quia principis optimi culpa non est, quod res non obtinuerit optatum finem, satis erit, si illi ad suum solatium duo vel tres concedantur, uti nunc sunt, quousque sua industria melior reddatur rerum facies. Haec sententia contra meum quidem solatium est, cui maximo fuisset solatio plurium sociorum subsidium, malo tamen solus pati, quam ut pro meo solatio corpus totum patiatur. Luam hoc pacto forte poenam meorum peccatorum quibus plane adscribo, quod hue fuerim ablegatus. Fiat Dei voluntas, non deiiciar nihilominus; 12. horae sunt diei, fortassis eriget Deus
5
10
13
20
25
30
35
1594 jan. 10.] 28 . írat 15
5
10
15
20
25
30
35 1
nostram spem, quando minus cogitabimus. Hanc infirmationem a me datam, non intelligat dominus Jósika. Neque enim hoc expediret. Hanc eandem sententiam a multis mensibus con-cepi, diu expendi, commendavi Deo. Cuiquam tamen non scripsi hac de re, quia timui ne errarem contra charitatem: nunc tamen, quia Ín hanc sententiam ad me literas dederunt, quas ante duas horas accepi P. provinciális Austriae et P. Lelesius, audacior sum factus, omnia tamen subiicio meliori iudicio V. Rmae Paternitatis, etc.
Datum Albae Juliae, 24. Januarii 1592.
Postscripta. Tribus diebus vel quatuor, postquam istum fasciculum isthuc perferendum tradideram, existimans statim perferendum, intellexi, postam nondum discessisse.
Quare fasciculo aperto hanc schedam constitui Uteris inclu-dere qua significarem: me cum Sermo principe de nostris rebus copiose tractasse, magisque de illis cogitando, oratione etiam ad Deum adhibita, hoc occurrisse, quod utinam sicut posterius, ita quoque sit salubrius consilium. Nimirum non obstante defectu fundamenti, de quo in Uteris egi, consultum videri, ut personarum illud subsidium mittatur. Tum quod videam, Sermum adhuc istius subsidii desiderio flagare, tum etiam quod tametsi fundamentum iactum non sufficiat ad revocationem manifestam Societatis, sufficiat tamen ad hoc subsidium, quo suaviter adiuti, plura poterimus praestare, ut melius via sternatur revocationi manifestae. Quamvis hanc, video, non posse tentari tarn cito. P. provinciális Austriae putat, patrem Leonardum Classovitium optimum rhetoricem, poetam et bonum philosophum et theologum,1 quem princeps nominatim a me petit, non esse pro nobis. Ego tamen maxime puto esse. Novi enim eius mores. Iste posset etiam hic fieri magnus concionator hungaricus. Omnia tamen subiicio iuditio sanctae obedientiae.
Albae, 28. Januarii 1592.
(Mindvégig sajátkezűleg írt eredetije az exaeteni magán-gyűjtemény
«Epistolae e Germania» 31. kötete 300. lapján.)
1 Egy 1587-ben Bécsben írt «In M. T. Ciceronem de Partitionibus Oratoriis» cz. 4.-r. kézírati művét az esztergomi főegyházmegyei könyv-tár őrzi.
16 6. írat [1592 márcz. 16.
6 .
Gyulafej érv ár, 1592 márczius 16 és 25.
Carrillo, Aquaviva jezsuita-generálisnak.
Ultimis literis, quas 26. et 28. Februarii accepi a Vra
Pte respondi 3. die Mártii. Ab eo tempore nihil novi scri-bendum occurrit, praeter unum casum, qui accidit ante duas
Pte respondi 3. die Mártii. Ab eo tempore nihil novi scri-bendum occurrit, praeter unum casum, qui accidit ante duas