Az OFFI működése és munkatapasztalatai megtekintése

(1)

6 5 8 . 1 1 5 : 6 5 1 , 9 2 6 / 4 5 9 . 1 5 V / 0 9 1 /

AZ OFFI MŰKÖDÉSE ÉS MUNKATAPASZTALATAI

Karcsay Sándor

Országos Forcilo és^corchtis hitelesítő írod;

1 . T Q B l a H E I I ÁTTEigaTÉS, A SZáZOTÉVES FOBDITOlflODA

Az O r s z á g o s F o r d i t ó éa F o r d i t á a h i t e l e s i t ő I r o d a , k ö z i s m e r t r ö v i d í t é s é v e l az O F F I , nemcsak hazánk l e g n a g y o b b s z a k f o r d í t ó i n t é z m é n y e , hanem e h i v a t á s n a k l e g h o s s z a b b m ú l t r a v i s s z a p i l l a n t ó , mély hagyomá

n y o k k a l r e n d e l k e z ő t ű z h e l y e . Az I r o d a 1969-ben ü n n e p e l t e f e n n á l l á s á nak c e n t e n á r i u m á t és ebben az e s z t e n d ő b e n , 1974-ben l e a z 25 e s z t e n d e j e annak, hogy a s z o c i a l i z m u s ú t j á r a l é p ő o r s z á g s z ü k s é g l e t e i n e k meg

f e l e l ő e n á t s z e r v e z t é k .

Nehéz l e n n e a m a i OFFI a r c u l a t á r ó l , m u n k á j á r ó l , a magyar s z a k í o r - d i t á s ü g y b e n e l f o g l a l t k ü l ö n l e g e s h e l y z e t é r ő l , g o n d j a i r ó l é s t a p a s z t a l a t a i r ó l s z ó l n i a n é l k ü l , hogy r ö v i d e n ne i d ő z n é n k é v s z á z a d o s t ö r t é n e t é n é l . Ez az intézmény u g y a n i s nemcsak f o r d í t á s t ö r t é n e t i , haj.ea i g a z g a t á s - s ő t k u l t ú r t ö r t é n e t i s z e m p o n t b ó l i s é r d e k e s s z í n f o l t j a a l e g - u j a b b k o r i magyar t ö r t é n e l e m n e k é s p á r j á t a v i l á g b a n v a l ó s z í n ű l e g csak e g y - k é t b i - vagy m u l t i l i n g u i s o r s z á g / B e l g i u m , S v á j c / h a s o n l ó j e l l e g ű h i v a t a l o s f o r d i t d s z e r v e i n é l , k ö z p o n t i k o r m á n y h i v a t a l a i n á l v a g y m i n i s z t é r i u m i o s z t á l y a i n á l t a l á l h a t n á n k meg.

Az O F F I , v a g y a k k o r i nevén a K ö z p o n t i F o r d í t ó O s z t á l y s z i n t é n a t ö r t é n e l m i Magyarország t ö b b n y e l v ű s é g é n e k k ö s z ö n h e t i l é t é t . A k i e g y e z é s t k ö v e t ő kormányzati r e n d s z e r u g y a n i s k ö t e l e s s é g é n e k t a r t o t t a , h o g y a s o k n y e l v ű o r s z á g b a n az i d e g e n a j k u k i s e b b s é g e k s a j á t anyanyelvükön i s m e r j é k meg az o r s z á g t ö r v é n y e i t , egyéb j o g s z a b á l y a i t , a j o g é l e t e t , t ö r v é n y k e z é s t es k ö z i g a z g a t á s t , a k i b o n t a k o z ó k e r e s k e d e l e m é s i p a r t e v é k e n y s é g é t , a m i n d e n n a p i é l e t e t s t b . s z a b á l y o z ó h a t ó s á g i h a t á r o z a t o k a t . E f e l a d a t e l l á t á s á r a s z e r v e z t e meg egy 1 8 6 9 . március 2 5 - é n m e g j e l e n t m i n i s z t e r t a n á c s i h a t á r o z a t a Központi F o r d i t ó O s z t á l y t , amely a M i n i s z t e r e l n ö k s é g m e l l e t t ö n á l l ó o s z t á l y k é n t k e z d t e meg m ű k ö d é s é t . é r dekes f e l a d a t l e n n e ennek a magyar éa egyben az e u r ó p a i f o r d i t é s t ö r - t é n e t s z e m p o n t j á b ó l o l y j e l l e g z e t e s intézménynek g y ö k e r e i t a még t á v o l a b b i múltban, t a l á n a b u d a i h e l y t a r t ó t a n á c s é s a X V I I I - X U . s z á z a d

545

(2)

UBCSAT S . t Ás OFFI működése

nás k ö z p o n t i k o r m á n y h i v a t a l a l m e l l e t t működő " O f f i c i n a T r a n s l a t o r i á k " - n á l k e r e s n i . *

A K ö z p o n t i F o r d i t ó O s z t á l y t e v é k e n y s é g é t l é n y e g é b e n három f e l a d a t k ö r köré c s o p o r t o s í t h a t j u k :

• már e m i i t e t t J o g a a a b á l y f o r d í t á s o k .

a n e m z e t i s é g i ée k ü l f ö l d i s a j t ó o r g á n u m o k n a p o n k é n t i s z e m l é z é s e / i d e g e n n y e l v i f i g y e l ő s z o l g á l a t / .

v é g ü l t e r m é s z e t e s é s j o g i s z e m é l y e k f o r d í t á s i s z ü k s é g l e t e i n e k k i e l é g í t é s e akár e g y s z e r ű , akár k ö z h i t s i t t f o r d í t á s o k f o r m á j á b a n .

£ három f e l a d a t k ö r e g y m á s k ö z t i a r á n y a i n a k á l l a n d ó v á l t o z á s a , de l é n y e g é b e n v a l ó m e g t a r t á s a k ö z e p e t t e z a j l o t t l e az I r o d a t ö r t é n e t é n e k n y o l c é v t i z e d e . A F o r d í t ó O s z t á l y k i s e b b á t s z e r v s z é s e k u t á n az 1 9 0 0 - ae övek e l e j é n a M i n i s z t e r e l n ö k s é g á l l o m á n y á b ó l a B e l ü g y m i n i s z t é r i u m - h o z k e r ü l t és oda t a r t o z o t t 1 9 4 9 - i g . E k k o r a s z o c i a l i s t a á t a l a k u l á s k ö v e t e l m é n y e i n e k m e g f e l e l ő e n a kormány e l h a t á r o z t a a k ö z p o n t i á l l a m i f o r d í t ó s z e r v á t s z e r v e z é s é t i s . A k o r m á n y r e n d e l e t az á t s z e r v e z é s f e l a d a t á v a l az I g a z s á g ü g y i M i n i s z t é r i u m o t b í z t a meg, m i n t a z t a f o n t o s t á r c á t , amely a n y e l v i k ö z v e t í t é s másik f o n t o s ágának, a b í r ó s á g i h i t e l e s f o r d í t á s n a k és t o l m á c s o l á s n a k a g a z d á j a v o l t . t i k k o r k a p t a m a i n e v é t és i n d u l t e l az e g y k o r i K ö z p o n t i F o r d í t ó O s z t á l y , j ó r é s z t a meg

l é v ő s z e m é l y z e t t e l és u g y a n a z z a l a f e l s z e r e l é s s e l , t e v é k e n y s é g é n e k u¬

j a b b s z a k a s z a f e l é . Még ma i s v a n n a k az O P F I - n a k o l y a n d o l g o z ó i , a k i k még a r é g i b e l ü g y i f o r d í t ó i r o d á b ó l j ö t t e k , még ma i s akad e g y - e g y s z é k v a g y s z e k r é n y , amely t a l á n még a h e l y t a r t ó t a n á c s k o r á b ó l v a l ó .

Az u j OFFI l é n y e g é b e n t o v á b b v i t t e a r é g i hármas f e l a d a t k ö r t , b á r t e v é k e n y s é g é n e k t e r ü l e t e a k o r és a t á r s a d a l m i - g a z d a s á g i á t a l a k u l á s következményeinek m e g f e l e l ő e n b ő v ü l t éa v á l t o z o t t . A s z o c i a l i z m u s é p í t é s e , az i p a r o s í t á s , a p o l i t i k a i , g a z d a s á g i é s k u l t u r á l i s é l e t b e n v é g bement v á l t o z á s o k , a műszaki f e j l e s z t é s , a v i l á g s z e r t e b e k ö v e t k e z ő mü- s z a k i - t u d o m á n y ó s f o r r a d a l o m , a népek k ö z ö t t soha nem l á t o t t m é r e t e k ben k i b o n t a k o z ó k u l t u r á l i s , g a z d a s á g i éa k e r e s k e d e l m i f o r g a l o m , a nem

z e t k ö z i t u r i z m u s s t b . m i n d - m i n d o l y a n t é n y e z ő k , a m e l y e k j e l e n t ő s e n a - l a k i t o t t á k és b ő v í t e t t é k a z OFFI t e v é k e n y s é g é n e k k ö r é t . í g y a h i t e l e s f o r g a l o m m e l l e t t e g y r e nagyobb s z e r e p h e z j u t o t t a k a k ö z ü l e t e k r é s z é r e k é s z í t e t t müszaü- t u d o m á n y o B j e l l e g ű f o r d í t á s o k . O l d a l a k a t t e n n e k i , h a f e l s o r o l n á n k m i n d a z o k a t a b e l - és k ü l f ö l d i l é t e s í t m é n y e k e t , m e l y e k nek d o k u m e n t á c i ó i az O F F I - b a n k é s z ü l t e k . A 25 év e l ő t t i é v i 60 000 o l d a l l a l szemben a m a i OFFI már k ö z e l e g y m i l l i ó k i s szabvány o l d a l t k é s z í t , s z e m é l y i á l l o m á n y a m e g t í z s z e r e z ő d ö t t , k ü l s ő m u n k a t á r s a i n a k s z á ma e l é r i a k é t e z r e t .

Az OPFI-nak ez a t ö r t é n e l m i m ú l t j a b i z o n y o s m é r t é k i g m a i a r c u l a t á r a i s rányomta b é l y e g é t . 1 t ö b b m i n t s z á z é v e s müködéa s o r á n k i a l a -

* Aa OÍPI t ö r t é n e t é r ő l l á s d b ő v e b b e m TAKDY-KARCSATi " A s z á z e s z t e n dős f o r d í t ó i r o d a " , B u d a p e s t , 1 9 6 9 .

(3)

TJU 2 1 . é v f . 6 - 9 . s z á m 1 9 7 4 . a u g u s z t u s - s z e p t e m b e r

k u l t m e g o l d á s i formák, ü g y v i t e l i s z a b á l y o k k ö z ü l - h a t ö b b é - k e v é s b é m e g v á l t o z o t t formában i s - számos ma l a ó l . Már a s z á z év e l ő t t i a l a p i t órende l e t - amely e l a ő i z b e n a z ö v e g e z t e meg egy h i v a t a l o a , á l l a m i f o r d l t ó e z e r v s z e r v e z e t i s z a b á l y z a t á t - számos o l y a n szakmai m e g á l l a p í t á s t , s z e r v e z é s i éa t a r i f á l i s m e g o l d á s t r ö g z i t , amelyek i d ő t á l l ó n a k b i z o n y u l t a k . í g y p é l d á u l már az a l a p í t á s k o r n y i l v á n v a l ó v á v á l t , hogy egy a r á n y l a g k i s l é t s z á m ú f o r d i t ó s z e r v t a g j a i t ó l nem l e h e t s é g e s v a l a m e n n y i e u r ó p a i n y e l v t u d á s á t , v a g y az é l e t e g é s z é t f e l ö l e l ő s z a k i s m e r e t e k m e g l é t é t m e g k ö v e t e l n i . E z é r t a r e n d e l e t l e h e t ő v é t e t t e , hogy a f o r d í t á s o k a t s z ü k s é g e s e t é n " d a r a b - és ivszámra d í j a z a n d ó egyének"

/ m a : k ü l s ő m u n k a t á r s a k / v é g e z h e s s é k .

Már az a l a p í t á s u t á n i években m e g m u t a t k o z o t t , hogy a s z a k f o r d í t á s m i n t e g y függvénye v a l a m e l y á l l a m p o l i t i ' í o i , g a z d a s á g i és k u l t u r á l i s é l e t é n e k . A s z a k f o r d í t á s I n t e n z i t á s á b a n t ü k r ö z ő d i k a g a z d a s á g i , tudományos, k u l t u r á l i s f e j l ő d é s üteme, a n e m z e t k ö z i k a p c s o l a t o k s ű r ű s é g e . Különösen á l l ez o l y a n o r s z á g o k r a , amelyeknek n y e l v e nem t a r t o z i k a nagy v i l á g n y e l v e k k ö z é . Hazánkban i s az 1^70-ea 8 0 - a s években i n d u l t meg a r e n d k í v ü l nagyarányú g a z d a s á g i , i p a r i és k e r e s k e d e l m i f e j l ő d é s , e k k o r é p ü l t e k nagy v a s u t j a i n k és az i n f r a s t r u k t ú r a egyéb l é t e s í t m é n y e i i s . S z é r t már az ös OPPI e l s ő é v e i b e n a l e g k ü l ö n b ö z ő b b f o r d í t á s i i g é n y e k j e l e n t k e z t e k , m i n t ahogy ma í s l e c s a p ó d i k I r o d á n k ban v a l a m i l y e n formában m i n d a z , ami az o r s z á g é l e t é b e n , e l s ő s o r b a n g a z d a s á g i , műszaki-tudományos v a g y k e r e s k e d e l m i s i k o n t ö r t é n i k .

I g e n f i g y e l e m r e m é l t ó , hogy a ? o r d i t ó O s z t á l y r é g i i r a t a i n a k , b e s z á m o l ó i n a k , j e l e n t é s e i n e k o l v a s á s a közben l é n y e g é b e n u g y a n a z o k k a l a szakmai g o n d o k k a l t a l á l k o z u n k , amelyek ma i s f o g l a l k o z t a t n a k m i n k e t , A f o r d í t á s minősége és m e g b í z h a t ó s á g a , a f o r d í t ó i e t i k a k é r d é s e i , a f o r d í t ó i munka a n y a g i és e r k ö l c s i m e g b e c s ü l é s e , a t u l r ö v i d h a t á r i d ő k nyomása, a f o r d i t ó s z e m é l y é v e l szemben t á m a s z t o t t i n t e l l e k t u á l i s és

j e l l e m b e l i követelmények - c s u p a i s m e r ő s p r o b l é m a . ligy k i s i z e l i t ő az e g y i k j e l e n t é s b ő l :

" . . . Ami a hü f o r d i t á s e s z k ö z l é s é t i l l e t i , ez n e m c ? i k l e l k i i s m e r e t e s s é g e t és t i s z t a a k a r a t o t , nemcsak pusztán n y e l v i s a e - r e t e t , hanem t á r g y i s z a k a v a t o t t s á g o t i a i g é n y e l , mely u t ó b b i b i zonyos nem m i n d e n n a p i körű éa f o k ú t á j é k o z o t t s á g o t a tudományok és a m ű v é s z e t , az á l l a m i kormányzat és k ö z é l e t , a j o g és t ö r v é n y k e z é s , a g a z d á s z a t , az i p a r és k e r e s k e d e l e m t e r é n , t o v á b b á bOSZ- szabb g y a k o r l a t o t éppen a f o r d í t á s i szakmában".

" . . . e g y e t l e n azó v a g y t é t e l f e r d e v i s s z a a d á s a az e g é s z ügy l é n y e g é t m e g v á l t o z t a t j a . . . k í n á l k o z ó f o r d í t ó v a n e l é g , más azonban az a k é r d é s , hogy azután a f o r d i t á s és a v e l e k a p c s o l a t o s e l j á r á s / e t t ő l a f o r d í t ó t ó l / o l y a n - e , amely az á l l a m i s z o l g á l a t érdekének m e g f e l e l " .

" . . . a f o r d í t á s o k n á l az o l c s ó s á g i szempont nemcsak hogy nem á l l a k ö z s z o l g á l a t é r d e k é b e n , s ő t a v v a l homlokégyeneet e l

l e n k e z i k , u g y a n i s az á l l a m s z o l g á l a t érdeke az e s z k ö z l e n d ő f o r d í t á s o k n á l a z t k ö v e t e l i , hogy a f o r d í t á s o k h í v e n , l e h e t ő l e g g y o r s a n és megbízható k e z e k á l t a l e s z k ö z ö l t e s s e n e k " .

545

(4)

KAECSAT S . : Az OPPI mlködése

"A t a p a s z t a l á s b i z o n y l t j a , hogy s o k k a l könnyebb s a j á t g o n d o l a t a l t p a p í r r a t e n n i , m i n t másnak g o n d o l a t a i t . . . egy más n y e l v e n h í v e n v i s s z a a d n i " .

"A f o r d í t á s i k é p e s s á g . . . nem e s h e t i k o l y m e g í t é l é s a l á , mely a z t a s z e l l e m i munka v a l a m e l y a l s ó b b rendű f o k o z a t á b a s o r o l h a t n á , s ő t . . . a f o r d í t á s i munka érdemének h e l y e s m e g b i r á l á s a i s c s a k a s z a k a v a t o t t a k v é l e m é n y é t ő l t é t e l e z h e t ő f e l " .

E l s á r g u l t p a p í r o k - a k t u á l i s m e g á l l a p í t á s o k .

2 . 1 Az OPPI t e v é k e n y s é g i köre

A 25 e s z t e n d ő v e l e z e l ő t t ú j j á s z e r v e z e t t f o r d í t ó i r o d a k e z d e t b e n k ö l t s é g v e t é s i s z e r v k é n t , majd g a z d a s á g i i r o d a k é n t m ű k ö d ö t t . Ez u t ó b b i k o n s t r u k c i ó t a kormányzat o l y a n s z e r v e z e t e k számára h o z t a l é t r e , ame

l y e k a népgazdaság v a l a m e l y ágában h a t ó s á g i éa g a z d a s á g i j e l l e g ű f e l a d a t o k a t e g y i d e j ű l e g l á t n a k e l . Tehát v a l a m i l y e n átmeneti f o r m a v o l t ez a k ö z h i v a t a l és az á l l a m i v á l l a l a t o k k ö z ö t t . A J o g s z a b á l y az OFPI á l l o m á n y i d o l g o z ó i t k ö z a l k a l m a z o t t a k n a k t e k i n t e t t e , annak e l l e n é r e , hogy m i n t e g y é n i c é g e t "C" k e r e a k e d e l m i v á l l a l a t k é n t s o r o l t á k be és

J e g y e z t é k be a c é g j e g y z é k b e .

1968-ban az OPPI t e l j e s mértékben á l l a m i v á l l a l a t t á l e t t . Az I g a z s á g ü g y i M i n i s z t é r i u m , m i n t a l a p í t ó s z e r v á l t a l k i a d o t t h a t á r o z a t i g y á l l a p í t j a meg az OPPI t e v é k e n y s é g i k ö r é t :

a / I d e g e n n y e l v ű s z ö v e g n e k magyar n y e l v r e v a g y más i d e g e n n y e l v r e , magyar n y e l v ű s z ö v e g n e k i d e g e n n y e l v r e v a l ó l e f o r d í t á s a h i t e l e s , vagy nem h i t e l e s a l a k b a n ;

b / más á l t a l k é s z í t e t t f o r d í t á s h i t e l e s i t é s e ;

c / i d e g e n n y e l v ű s z ö v e g r ő l h i t e l e s m á s o l a t k é s z í t é s e ;

d / f o r d í t á s o k k a l ö s s z e f ü g g ő egyéb munkák / l e k t o r á l á s , l e í r á s , s o k s z o r o s í t á s , k o r r e k t u r a s t b . / e l v é g z é s e ;

e / s z ó b e l i t o l m á c s o l á s i g a z s á g ü g y i h a t ó s á g o k e l ő t t ;

f / tudományos, g a z d a s á g i , műszaki é s k u l t u r á l i s j e l l e g ű i d e g e n n y e l v ű tanulmányok r e n d s z e r e z e t t j e g y z é k e i n e k ö s s z e á l l í t á s a ós az á l l a m i , t á r s a d a l m i , s z ö v e t k e z e t i s z e r v e k ós s z e r v e z e t e k r e n d e l k e z é s é r e b o c s á t á s a / F i g y e l ő S z o l g á l a t / " .

2 , 1 1 H i t e l e s és nem h i t e l e s f o r d í t á s o k

í g y b é r j o g i és g a z d a s á g i f o r m á j a egyértelműen v á l l a l a t i l e t t , a működés k e t t ő s j s l l e g e v á l t o z a t l a n u l megmaradt. Amióta a b í r ó s á g i h i -

(5)

TMT 2 1 , é v f . 8 - 9 . s z á m 1 9 7 4 . a u g u s z t u s - s z e p t e m b e r

t e a t o l m á c s o k intézménye megszűnt, az OPPI l á t j a e l o r s z á g o s a n a k ö z h i t e l ű f o r d í t á s o k k é s z í t é s é t é s p e d i g mind a k ö z ü l e t e k , m i n d p e d i g a l a k o s s á g számára. Tevékenységének ez a r é s z e t e h á t k i m o n d o t t a n h a t á s á g i j e l l e g ű . E r r e u t a l p e c s é t j é b e n és h i v a t a l o s k i a d v á n y a i n a népköz t á r s a s á g i c i m e r h a s z n á l a t a i s . Ugyanakkor a nem h i t e l e s f o r d í t á s o k t e r é n k e r e s k e d e l m i , s z o l g á l t a t ó j e l l e g g e l működik. Ez a k e t t ő s s é g mind g a z d a s á g i , m i n d s z a k m a i s z e m p o n t b ó l problémákat v e t f e l , ezek e g y i k e , hogy a h i t e l e s f o r d í t á s o k l e b o n y o l í t á s á h o z s z ü k s é g e s nagyobb a p p a r á t u s , v a l a m i n t e s z o l g á l t a t á s o k a l a c s o n y á r a m i a t t ez a t e v é k e n y s é g k i f e j e z e t t e n r á f i z e t é s e s . E l v i l e g az OFPI j o g i - i g a z g a t á s i h a t ó s á g i c é l r a s z ü k s é g e s k ö z o k i r a t o k é s magánokiratok h i t e l e s f o r d í t á s á t v á l l a l j a A n e h é z s é g e k i t t f ő l e g a műszaki és tudományos j s l l e g ü s z ö v e g e k n é l Je l e n t k e z h e t n e k , h a a z o k r a v a l a m i l y e n j o g i o k b ó l - p l . k á r t é r í t é s i p e r e k , v á l a s z t o t t b í r ó s á g i e l j á r á s s t b . - s z ü k s é g v a n . Gyakran a megren d e l ő k s i n c s e n e k t i s z t á b a n a h i t e l e s s é g f o g a l m á v a l és c é l j á v a l , és ami k o r h i t e l e B v a g y " h i v a t a l o s " f o r d í t á s t k é m e k , t u l a j d o n k é p p e n á l l a m i f o r d i t ó s z e r v á l t a l k é a z i t e t t , j ó f o r d i t á s t a k a r n a k . Márpedig a h i t e l e s s é g f o g a l m a a szó s z e r i n t i hűség k ö v e t e l m é n y é t i a j e l e n t i / b e l e é r t ve az e r e d e t i h i b á i t i s / , ami s z a k m a i l a g nem m i n d i g e l f o g a d h a t ó e r e d ményekhez v e z e t h e t . A m e l l e t t a h i t e l e s f o r d i t á s J o g s z a b á l y i l a g e l ő i r t formában k e r ü l l e í r á s r a , a z t az e r e d e t i v e l ö s s z e k e l l f ű z n i , t e t e m e s b é l y e g k ö l t s é g e t i s j e l e n t , f e l h a s z n á l á s a / p l . nagyobb t e r j e d e l m ű d o k u m e n t á c i ó k n á l / n e h é z k e s , e r e d e t i s z ö v e g szükséges hozzá / f o t ó k ó p i a c s a k k i v é t e l e s e 3 e t b e n , v a g y csak h i t e l e s í t v e f o g a d h a t ó e l / .

Az OPPI, annak e l l e n é r e , hogy m e g h a t á r o z o t t m i n i s z t é r i u m f e l ü g y e l e t e a l a t t működik, mégsem á g a z a t i l a g p r o f i l i r o z o t t f o r d i t ó s z e r v . K i f e j e z e t t e n á l t a l á n o s f o r d i t ó l r o d a , ami a z t j e l e n t i , hogy egyformán f o g l a l k o z i k humán, t á r s a d a l o m t u d o m á n y i , természettudományi éa müazaki a n y a g o k k a l , l l e g b i z á a a i k ö z ö t t azámoa o l y a n f o r d i t á a i a a z e r e p e l , a m e l y már-már á t c s a p az i r o d a l m i f o r d i t á s t e r ü l e t é r e i s / p l . i d e g e n f o r g a l m i

s z ö v e g e k / . Ennek e l l e n é r e az O F F I - t t ö r t é n e l m i hagyományai, az i g a z s á g ü g y i t á r c á h o z v a l ó k a p c s o l ó d á s a , v a l a m i n t h i t e l e s í t ő j o g k ö r e a r r a p r e d e s z t i n á l j a , hogy e l s ő s o r b a n az á l l a m - és jogtudományok, v a l a m i n t a p o l i t i k a i é l e t f o r d i t á s i s z ü k s é g l e t e i n e k t e g y e n e l e g e t . E z t a k ö r ü l ményt az OPPI a v á l l a l á s i k a p a c i t á s f e l m é r é s é n é l éa k i a l a k í t á s á n á l m i n d i g meghatározónak t e k i n t i .

2 . 2 S z e r v e z e t i f e l é p í t é s

Az OFFI s z e r v e z e t i f e l ó p i t é a e t e v é k e n y e é g i körének m e g f e l e l ő . A s z á m v i t e l i ás p u s z t á n a d m l n i a z t r á c i ó s j e l l e g ű r é s z l e g e k t ő l e l t e k i n t v e a t é n y l e g e s f o r d í t ó i munka négy o s z t á l y o n f o l y i k ;

a / a magánfeles f o r d í t ó i o s z t á l y l á t j a e l a l a k o s s á g számára s z ü k s é g e s s z o l g á l t a t á s o k a t . Ennél az o s z t á l y n á l a munka zömét a h i t e l e s f o r d i t á s o k t e s z i k k i , bár v á l l a l nem h i t e l e s f o r d í t á s i munkát i s . M e g b i z á s a i n a k száma s o k é v e s á t l a g b a n é v i 2 1 000 - 22 000 db k ö r ü l mo

z o g . A s z o r o s é r t e l e m b e n v e t t s z e m é l y i okmányokon és a b í r ó s á g i v a g y k ö z i g a z g a t á s i e l j á r á s o k b a n azűkaéges i r a t o k o n k i v ü l i g e n sok a d i p l o ma, s z a k m a i é l e t r a j z , tudományos m u n k a t e r v és d o l g o z a t ;

547^

(6)

KAROSAT S . i Az OFFI működése

b / a k ö z ü l e t i f o r d í t á s i o s z t á l y az OFFI l e g n a g y o b b f o r g a l m ú o s z t á l y a ) amely o l d a l m e n n y i a é g b e n és g a z d a s á g i é r t é k b e n az i r o d a ö s s z f o r galmának t ö b b m i n t 90 s z á z a l é k á t b o n y o l í t j a l e . ü g y f e l e i k ö z h a t ó s á g o k é s h i v a t a l o k / k ö z t ü k s ú l l y a l a b í r ó s á g o k éa b ű n ü l d ö z ő s z e r v e k / , á l l a  m i v á l l a l a t o k , s z ö v e t k e z e t e k , t a n i n t é z e t e k , k u l t u r á l i s é s k ö z m ű v e l ő d é s i i n t é z m é n y e k , e g é s z s é g ü g y i i n t é z m é n y e k , tudományos i n t é z e t e k , p o l i t i k a i és t á r s a d a l m i s z e r v e z e t e k s t b . G y a k o r i a k a k ü l f ö l d i k e r e s k e d e l m i s z e r v e k , v á l l a l a t o k , intézmények r é s z é r ő l é r k e z ő f o r d í t á s i i g é n y e k i s . Ez u t ó b b i m e g r e n d e l é s e k e t az OFFI az OMKDg k e b e l é n b e l ü l működő TECHHOINFORM k ü l k e r e s k e d e l m i c é g g e l együttműködésben b o n y o l í t j a l e . Az o s z t á l y ü g y f e l e i k ö z ö t t i g e n j e l e n t ő s s z á z a l é k o t k é p v i s e l n e k a ma

g y a r k ü l k e r e s k e d e l m i és k ü l k e r e s k e d e l m i j o g g a l f e l r u h á z o t t v á l l a l a t o k . Az o s z t á l y i k t a t á s a i n a k száma s o k é v e s á t l a g b a n é v i 24 000 d a r a b k ö r ü l i n g a d o z i k , emelkedő t e n d e n c i á v a l . Az o s z t á l y 1 9 7 3- b a n m i n t e g y 600 i n t é z m é n y t , v á l l a l a t o t s z o l g á l t k i ;

c / a l e k t o r á t u s f ő f e l a d a t a a h i t e l e s e é g h e z s z ü k s é g e s e l l e n ő r z é s b i z t o s í t á s a , a f o r d í t á s o k minősége f e l e t t i őrködés és a s z a k m a i s z í n v o n a l á p o l á s a . Ugy i s mondhatnánk, hogy ez az o s z t á l y az OFFI f e j l e s z t ő és k u t a t ó r é s z l e g e . A j o g s z a b á l y k ö t e l e z ő e n e l ő í r j a a h i t e l e s f o r d í t á s n á l a l e k t o r á l á s t . E munka o r o s z l á n r é s z e és az ü g y f e l e k á l t a l k é s z í t e t t f o r d í t á s o k h i t e l e s í t é s e , e r r e az o s z t á l y r a h á r u l . A l e k t o r á t u s állományban l é v ő l e k t o r o k k a l d o l g o z i k , de az OFFI r e v i z o r - f o r d í t ó i ós f ő f o r d i t ó i , s ő t s z a k v s z e t ő i i s v é g e z n e k r e n d s z e r e s e n l e k t o r á l á s i munkát. I l y e n é r t e l e m b e n a l e k t o r á t u s f o g a l m a tágan é r t e l m e z e n dő é s a s z e r v e z e t i l e g i l l e t é k e s o s z t á l y v e z e t ő f e l a d a t a e t e v é k e n y s é g ö s s z e h a n g o l á s a és é r t é k e l é s e . A minőség j a v í t á s a érdekében a nem l e k t o r á l a n d ó anyagok s z ú r ó p r ó b a s z e r ű v i z s g á l a t á t i s v é g z i az o s z t á l y .

Szakmai k u t a t ó t e v é k e n y s é g é r ő l k é s ő b b r é s z l e t e i b e n s z ó l u n k ;

d / a f i g y e l ő s z o l g á l a t f e l a d a t a a z , hogy g a z d a s á g i - m i i s z a k i , f ő l e g k ö z g a z d a s á g i j e l l e g ű k ü l f ö l d i s z a k i r o d a l m i anyagok a l a p j á n t á j é k o z t a s s a az á l l a m i , t á r s a d a l m i , s z ö v e t k e z e t i s z e r v e k e t / s z e r v e z e t e k e t / a munkájuk e l ő s e g í t é s é r e a l k a l m a s n a k l á t s z ó k ü l f ö l d i s z a k i r o d a l o m r ó l , t o v á b b á , hogy a t á j é k o z t a t á s a l a p j á n m e g r e n d e l t f o r d í t á s o k a t e l k é s z í t s e . A f i g y e l ő s z o l g á l a t á l t a l á b a n az é r d e k l ő d é s k ö z é p p o n t j á b a n á l l ó a k t u á l i s t é m a c s o p o r t o k s z e r i n t / p l . s z e m é l y z e t i munka, v á l l a l a t i b e l ső e l l e n ő r z é s s t b . / á l l í t j a ö s s z e t á j é k o z t a t ó i t . Fő e r ő s s é g e a f r i s - s e e é g , i d ő s z e r ű s é g .

Az o s z t á l y o k munkáját r é s z l e t e i b e n az OFFI ü g y r e n d j e ős az o s z t á l y o k ü g y v i t e l i u t a s í t á s a i s z a b á l y o z z á k . Az egyes o s z t á l y o k v e z e t ő i a n y e l v i k ö z v e t í t é s t e r é n h o s s z ú évek t a p a s z t a l a t á v a l r e n d e l k e z ő s z a k emberek, a k i k s z ű k s é g e s e t é n maguk i s v é g e z n e k f o r d í t ó i , l e k t o r i mun

k á t . Kár i t t r á k e l l mutatnom a r r a , hogy az OFFI f o r g a l m á h o z / é v i k b . 46 000 s z á m l a t é t e l / és a f o g l a l k o z t a t o t t munkatársak számához / k b . 2 0 0 0 / v i s z o n y í t v a a s z a k v e z e t ő k , b e l s ő l e k t o r o k és ü g y i n t é z ő k - a d m i n i s z t r á t o r o k száma i g e n kevésnek mondható, ami s o k n e h é z s é g f o r r á s a .

(7)

TMT 2 1 . é v i . 8 - 9 . s z á m 1 9 7 4 . a u g u s z t u s - s z e p t e m b e r

2 . 3 F o r g a l m i a d a t o k

T a l á n nem é r d e k t e l e n , h a t á j é k o z t a t á s u l megismerjük az OFFI n é hány f o r g a l m i m u t a t ó j á t az 1 9 7 3 - a s év a d a t a i a l a p j á n . Ebben az évben a két f o r d i t á 3 i o s z t á l y t ö b b m i n t 900 e z e r k i s szabvány o l d a l t f o r d í t o t t , az egy munkanapra e s ő o l d a l s z á m 3000 k ö r ü l mozog". A k ö z ü l e t i o s z t á l y r a e s i k az é v i f o r g a l o m b ó l 870 e z e r o l d a l , m l g a majdnem h a s o n l ó i k t a t á s i számú m a g á n f e l e s o s z t á l y r a csupán 40 e z e r k ö r ü l . U g y a n a k k o r a h a t ó s á g i j e l l e g ű h i t e l e s í t é s i munkakör mégis j e l e n t ő s e z a k - éa a d m i n i s z t r a t í v e r ő k e t köt l e . N y e l v i m e g o s z l á s s z e r i n t az é l e n a német n y e l v t e r ü l e t á l l , amely a k ö z ü l e t i f o r g a l o m b a n f o r d i t o t t o l d a l a k 33,37*-át k é p v i s e l i . S z o r o s a n k ö v e t i az oroBZ 2 4 , 2 ^ - k a l ós az a n g o l 2 2 , 7 ? S - k a l , m i g a f r a n c i a n y e l v t e r ü l e t c s a k 7 , 5 ^ - o t é r t e l . A négy e u r ó p a i f ó n y e l v t e h á t az ö s s z f o r g a l o m t ö b b m i n t 8 7 ; í - a t t e s z i k i . É r dekes v i s z o n t , hogy a n e m z e t k ö z i é r i n t k e z é s e g y i k f ő n y e l v e , a s p a n y o l , v i s z o n y l a g i g e n c s e k é l y arányban, mindöBsze 15 e z e r o l d a l l a l s z e r e p e l , i g a z v i s z o n t , hogy ennek t ö b b m i n t kétharmada m a g y a r r ó l s p a n y o l n y e l v r e k é s z ü l ! A maradékon a k i s e b b n y e l v e k , e l s ő s o r b a n a szomszéd o r s z á g o k n y e l v e i o s z t o z n a k , e n y e l v t e r ü l e t e k m e g r e n d e l é s e i túlnyomóan a h i t e l e s o k m á n y f o r d i t á s o k k ö r é b e t a r t o z n a k . J e l e n t ő s n ö v e k e d é s t m u t a t a c s e h n y e l v t e r ü l e t / 2 , 4 ^ / , a m e l y b ő l az i g é n y e k műszaki-tudományos t e r ü l e t e n i s j e l e n t k e z n e k . A m a g á n f e l e s f o r g a l o m b a n k é s z ü l ő f o r d í t á s o k n y e l v i m e g o s z l á s a n a g y j á b a n - e g é s z é b e n h a s o n l í t a k ö z ü l e t i é h e z , a z z a l , hogy i t t nagyobb s z á z a l é k a r á n y b a n s z e r e p e l n e k a szomszéd o r s z á g o k n y e l v e i , ami a s z e m é l y i okmányforgalom és j o g i f o r g a l o m m i a t t é r t h e t ő . Szakmai m e g o s z l á s s z e r i n t az e l e k t r o t e c h n i k a és a g é p g y á r t á s t e c h n o l ó g i a körébe e s ő f o r d í t á s o k t e s z i k k i az ö s s z f o r g a l o m n a k j ó v a l t ö b b m i n t f e l é t . Az é l e n az e l e k t r o t e c h n i k a g y ű j t ő n é v a l a t t k i m u t a t o t t t e r ü l e t á l l 309 e z e r o l d a l l a l és a t a v a l y i a d a t o k h o z k é p e s t 28?t-os n ö v e k e d é s s e l . Ennek magyarázata az e l e k t r o n l k a / b e l e é r t v e a h í r a d á s t e c h n i k á t és s z á m i t á s t e c h n i k á t i s / r e n d k í v ü l i e l ő r e t ö r é s e . Ezen k i v ü l csak a társadalomtudományok i g e n j e l e n t ő s , t ö b b m i n t 5 0 Í - o s n ö v e k e d é s e szem

b e t ű n ő , b á r o l d a l s z á m u k v i s z o n y l a g c s e k é l y . A t ö b b i s z a k t e r ü l e t e n . k i - véve az é p í t ő i p a r t , Inkább t ö b b - k e v e s e b b i g é n y e s ö k k e n é s v o l t t a p a s z t a l h a t ó . Az OFFI munkájának egyébként e g y i k j e l l e m z ő j e , hogy a f o r d i - t á s o k m i n t e g y harmada m a g y a r r ó l i d e g e n n y e l v r e k é s z ü l .

2 . 4 S z a k s z e m é l y z e t . B e l s ő ós k ü l s ő munkatársak

K i k v é g z i k e l e z t a h a t a l m a s m u n k a f e l a d a t o t ? Az 1 9 4 9 - e s á t s z e r v e z é s r ő l s z ó l ó j o g s z a b á l y e r r ő l Í g y r e n d e l k e z e t t :

"Az I r o d a s z e m é l y z e t e r e n d s z e r e s í t e t t á l l á s r a k i n e v e z e t t és s z e r z ő d é s e s f o r d í t ó k b ó l , v a l a m i n t a s z ü k s é g e s k e z e l ő s z e m é l y z e t b ő l á l l . . . Et-yes f o r d i t á s i t e n n i v a l ó k k a l s z o l g á l a t i v i s z o n y b a n nem á l l ó szemé

l y e k i a - e s e t e n k e n t - m e g b í z h a t ó k " .

A s z a k s z e m é l y z e t n e k ez a hármas t a g o z ó d á s u r e n d s z e r e : á l l o m á n y - b é l i / u n . b e l s ő / , s z e r z ő d é s e s és / a z 0 F ? I - v a l m u n k a v i s z o n y b a n nem á l l ó , e s e t i v á l l a l k o z á s i s z e r z ő d é s a l a p j á n d o l g o z ó / u n . k ü l s ő munkatár

s a k - l é n y e g é b e n a mai n a p i g megmaradt. Ez i s e g y i k e azoknak a s z e r - 549

(8)

KAROSAT S . : Az OPPI működése

v e z e t i hagyományoknak:, amelyek r é s z b e n meg az 1 8 6 9 - e s a l a p í t ó s z a b á l y z a t b ó l k e r ü l t e k át és é l n e k t o v á b b . Ez a séma a n n y i b a n v á l t o z o t t , h o g y ma az OPPI-nak v a n n a k á l l o m á n y i l e k t o r a i , r e v i z o r f o r d í t ó i / ő k f o r d í t a n a k ós l e k t o r á l n a k i s , ez a k a t e g ó r i a éppen az OPPI k e z d e m é n y e z é e ó - r e k e r ü l t az o r s z á g o s n o m e n ' t l a t u r á b a , a t a p a s z t a l t , i d ő s e b b s z a k f o r d í t ó k nagyobb e r k ö l c s i ée a n y a g i megbecsülésének é r d e k é b e n / s z a k f o r d í t ó i

^8 f o r d í t ó i , s z e r z ő d é s e s f o r d í t ó i ős t e r m é s z e t e s e n v a n n a k k ü l s ő munka

t á r s a i i s / l e k t o r o k , f o r d i t ó k , l e i r ó k / . J e l e n l e g az OPPI-nál / a s z a k v e z e t ő k ö n k i v ü l / 6 l e k t o r , 2 1 r e v i z o r - f o r d í t ó , s z a k f o r d í t ó ée f o r d i t ó , 1 szBrzÓdésee l e k t o r , 17 s z e r z ő d é s e s f o r d i t ó á l l m u n k a v i s z o n y b a n .

Az á l l o m á n y i d o l g o z ó k a l a p b é r t , n y e l v p ó t l é k o t és b i z o n y o s n a p i o l d a l s z á m e l é r é s e után t e l j e s i t m é n y p ó t l é k o t / p r é m i u m o t / k a p n a k . A l e k t o r i b e s o r o l á s ú a k nem kapnak t e l j e s i t m é n y p ó t l é k o t .

Az OPPI m u n k a v i s z o n y o n k í v ü l i k ü l s ő munkatársainak a száma az 1973. évben e l é r t e a 2 3 C C - a t . Ez az u t ó b b i n a g y szám azonoan m e g t é v e s z t ő . R e n d k í v ü l i , r i t k á n e l ő f o r d u l ó n y e l v i v a g y s z a k m a i problémák m e g o l d á s a , k ü l ö n l e g e s m e g r e n d e l ő i k í v á n s á g o k f o l y t á n e l ő f o r d u l h a t , hogy v a l a k i osak e g y - e g y a l k a l o m m a l d o l g o z i k az O P P I - n a k . R e á l i s a b b e z é r t , h a a z t m o n d j u k , hogy a r e n d s z e r e s s n f o g l a l k o z t a t o t t k ü l s ő munkatársak száma 1200-1400 k ö r ü l v a n , e b b ő l m i n t e g y 50 u n , s z a b a d ú s z ó , v a g y i s s e h o l m u n k a v i s z o n y b a n nem á l l ó , f ő f o g l a l k o z á s ú f o r d i t ó . Ez u t ó b b e m i i t e t t k a t e g ó r i a egyébként - az á l l o m á n y i f o r d í t ó k o n k i v ü l - az o r s z á g f o r d í t ó i t a r t a l é k á n a k l e g é r t é k e s e b b r ő a z e , f ő l e g a t e l j e s í t m é n y meny- n y i s é g e s z e m p o n t j á b ó l , ügy v é l e m , hogy e b b ő l a f o r r á s b ó l m e r í t e n e k a t ö b b i f o r d i t ó s z e r v e k i s . Ez p e r s z e nem j e l e n t i a z t , hogy a v a l a h o l munkaviszonyban á l l ó é s a f o r d i t á B t s z a b a d i d ő - f o g l a l k o z á s k é n t végző munkatársak nem l e n n é n e k u g y a n i l y e n é r t é k e s e k , s ő t s z a k m a i l a g f e l t é t l e n ü l é r t é k e s e b b e k i s l e h e t n e k , h i s z e n a v á l l a l a t o k , g y á r a k , k u t a t ó i n t é z e t e k , közintézmények n y e l v i k é p z e t t s é g ű s z a k e m b e r e i k ö z ü l k e r ü l n e k k i . V i s z o n t éppen l e k ö t ö t t s é g ü k m i a t t v á l l a l á s i k a p a c i t á s u k k o r l á t o z o t t . A nagy volumenű aürgÓs f e l a d a t o k a t azonban meg k e l l o l d a n i .

Ez a probléma p e d i g már á t v e z e t m i n k e t az OPPI m u n k a t a p a s z t a l a t a i n a k és szakmai g o n d j a i n a k t e r ü l e t é r e .

3 . 1 S z a k f o r d í t á s 03 s z a k f o r d í t ó

A s z a k f o r d í t á s ö n á l l ó a r c u l a t ú , s o k r é t ű s z e l l e m i t e v é k e n y s é g , a l k o t ó j e l l e g ű munka, amelynek megvannak a maga s a j á t o s k ü l ö n m e s t e r s é g b e l i s z a b á l y a i , v a n e l m é l e t e ős g y a k o r l a t a . Ennek t a g l a l á s a t u l m e n n e ennek a tanulmánynak a k e r e t e i n , h i s z e n c é l u n k az OPPI munkájának b e mutatása v o l t . Az a l á b b i a k b a n inkább a m u n k a t a p a s z t a l a t o k k a l kívánunk r ö v i d e n f o g l a l k o z n i , b á r t e r m é s z e t e s e n e l k e r ü l h e t e t l e n , hogy e k é r d é s e k t a g l a l á s a á t ne c s a p j o n h e l y e n k é n t magának a szakmának á l t a l á n o s p r o b l e m a t i k á j á b a . A t a p a s z t a l a t o k és problémák nagy r é s z e n y i l v á n i s merős a t ö b b i f o r d i t ó s z e r v e l ő t t i s .

(9)

TMI 2 1 . é v f . 8 - 9 . s z á m 1 9 7 4 . a u g u s z t u s - s z e p t e m b e r

3 , 1 1 N y e l v i3m é r e t - s z a k i s m e r e t

Kezdjük m i n d j á r t a munkatársak, a f o r d í t ó k k é r d é s é v e l . A m i n d e n napok g y a k o r l a t a s o k - s z i n t e e l m é l e t i j e l l e g ű - p r o b l é m á t v e t f e l . A g y o r s u l ó i d ő f ü g g v é n y é b e n a f o r d í t a n d ó anyagok e g y r e b o n y o l u l t a b b a k , s z a k m a i l a g , n y e l v i l e g e g y r e i g é n y e s e b b e k . M i l e g y e n a f o r d i t ó e r ő s e b b o l d a l a - a n y e l v i s m e r e t v a g y s z a k i s m e r e t ? E g y á l t a l á n a j ó n y e l v t u d á s é s a l a p o s s z a k i s m e r e t m a t e m a t i k a i ö s s z e g e e g y e n l ő - e a Jó f o r d í t á s s a l ? É v t i z e d e s g y a k o r l a t a l a p j á n e r r e nem-mel k e l l v á l a s z o l n u n k . H i á n y z i k a k é p l e t b ő l még egy t a g / v a g y t ö b b t a g / , az a n e h e z e n d e f i n i á l h a t ó , t ö b b i n t e l l e k t u á l i s - m o r á l i s t é n y e z ő b ő l ö s s z e t e t t p l u s z / s z é l e n körű m ű v e l t s é g i h á t t é r , é l é n k é r d e k l ő d é s , m o n d h a t n i s z e l l e m i i z g é k o n y s á g , k u t a t á s i , s z i n t e nyomozói k e d v , g y o r s f e l f o g á s é s munkakéazaég, B t i - l u s é r z é k , a b s z o l ú t l e l k i i s m e r e t e s s é g , p o n t o s s á g s t b . / , ami a n y e l v i l e g f e l k é s z ü l t és az a d o t t t e r ü l e t e n l e g a l á b b a l a p v e t ő i s m e r e t e k k e l r e n d e l k e z ő s z e m é l y t f o r d í t ó v á t e s z i . / E z a magyarázata annak, hogy az e r e d e t i l e g nem műszaki a l a p k é p z e t t s é g ű , de v é r b e l i f o r d i t ó , k e l l ő g y a k o r l a t és t a n u l á s után néha j o b b és m e g b í z h a t ó b b f o r d í t á s t n y ú j t , m i n t a s z a k t e r ü l e t k i v á l ó , t a n u l t i s m e r ő j e . / Az O P P I - n á l , m i n t nem p r o f i l í r o z o t t f o r d í t ó i r o d á n á l , az á l l o m á n y i és f ő f o g l a l k o z á s ú munkatársaknak még g y o r s t é m a v á l t á s i k é p e s s é g g e l l s r e n d e l k e z n i ü k k e l l , h i s z e n g a z d a s á g i - s z e r v e z é s i k é p t e l e n s é g l e n n e n y e l v t e r ü l e t e n k é n t minden s z a k r a s p e c i a l i s t á t a l k a l m a z n i . P é l d á u l a h i t e l e s t e r ü l e t e n d o l g o z ó f o r d i t ó és l e k t o r e z é r t h o l j o g i a n y a g o t , h o l o r v o s i b i z o n y í t v á n y t , h o l g é p k o c s i k é i - r e n d e z é s i okmányokat, h o l diplomákat v a g y más, s ú l y o s a n s z a k m a i t a r t a l m ú s z ö v e g e k e t k é n y t e l e n g y o r s egymásutánban f o r d í t a n i .

Nagyobb t e r j e d e l m ű anyagoknál t e r m é s z e t e s e n a p e c i a l i z á l ó d á a r a t ö r e k s z ü n k , e r r e s z o l g á l a k ü l s ő munkatársak t a r t a l é k s e r e g e . De i t t i s f e l m e r ü l a p r o b l é m a : k i v é g e z z e a f o r d i t é e t , a n y e l v é s z - f o r d í t ó s z a k e m b e r , v a g y a téma szakembere? Az OPPI g y a k o r l a t a e r ő t e l j e s e n h a j l i k a f f e l é , h o g y az a l a p s z ö v e g e t a f o r d i t á s m e s t e r s é g é b e n j á r a t o s B Z B - mély k ó s z i t a e , a l e k t o r p e d i g l e g y e n a téma azakembere, a k i n e k t e r m é s z e t e s e n a z i n t ő n v a l a m i g y a k o r l a t a v a n a n y e l v i k ö z v e t í t é s t e r ü l e t é n . A f o r d í t á s i s z a k e m b e r t ő l ugyanúgy m e g k í v á n t a t i k , h a s z a k a n y a g h o z n y ú l t , h o g y t á j é k o z o t t l e g y e n a t e r ü l e t e n ős t u d j a , m i t h o l k e r e s s e n , k i v e l k o n z u l t á l j o n . A n y e l v i szakember - műszaki szakember probléma t e k i n t e t é b e n e l f o g l a l t f e n t i á l l á s p o n t o t még f o k o z o t t a b b a n é r v é n y e s n e k t a r t j u k a m a g y a r r ó l i d e g e n r e k é s z ü l ő f o r d í t á s o k n á l . Egy n y e l v i l e g j ó , s z é p e n f o g a l m a z o t t s z ö v e g s z a k m a i h i b á i még j a v í t h a t ó k , de f o r d í t v a ez n e h e z e n s i k e r ü l .

Az OPPI k ü l s ő m u n k a t á r s a i r ó l s z e m é l y i , n y e l v i és s z a k m a i n y i l v á n t a r t á s t v e z e t . Ennek g y a k o r l a t i h a s z n á l h a t ó s á g a , naprakész á l l a p o t b a n t a r t á s a , i d e é r t v e a f o l y a m a t o s s z a k m i n ő s i t é s t i s , s o k p r o b l é mát j e l e n t ée k i e l é g í t ő n e k még nem mondható.

3 . 2 T a n - e k e l l ő u t á n p ó t l á s ?

E z t a k é r d é s t már számos n y i l a t k o z a t b a n , k ö z l e m é n y b e n , t a n u l  mányban, i n t e r j ú b a n f e l v e t e t t é k , a v á l a s z á l t a l á b a n n e g a t í v s z o k o t t

5 5 1

(10)

KAROSAT. S . : Az OPPI működése

l e n n i . A magam r é s z é r ő l t a l á n ugy pontoaitanám a v á l a s z t , hogy a f ő f o g l a l k o z á s ú f o r d í t ó k u t á n p ó t l á s a t e k i n t e t é b e n i n d o k o l t a p e s s z i m i z mus. A s z a b a d i d ő - f o g l a l k o z á s k é n t ű z ö t t f o r d i t ő i munkára, ami a f ő f o g l a l k o z á s m e l l e t t c s i n o s m e l l é k j ö v e d e l m e t n y ú j t h a t , v a n e l é g j e l e n t k e z ő , k ö z t ü k s o k a k i v á l ó n y e l v i és szakmai f e l k é s z ü l t s é g ű s z a k e m b e r . A g y a k o r l a t i é l s t - l e g a l á b b i s az OPPI-nál - azonban l é n y e g e s e n nagyobb t e l j e s í t m é n y e k e t és s z o r o s a b b h a t á r i d ő k s t k ö v e t e l meg, m i n t a m i t v a l a k i egy másik f ő f o g l a l k o z á s m e l l e t t j ó l e l k i i s m e r e t t e l v á l l a l h a t . E n n e k 1 következménye t e r m é s z e t e s e n a z , hogy a k e v é s , nem m u n k a v i s z o n y ban á l l d , f ő f o g l a l k o z á s ú f o r d í t ó n a k k e r e s e t e néha meghökkentően magaa l e h e t , ami e g y i k oka annak az e l t e r j e d t t é v e s h i e d e l e m n e k , hogy a s z a k f o r d í t ó k n a k a r á n y t a l a n u l magaa a j ö v e d e l m ü k . Egyébként a m e l l é k - k e r e s e t s z e r ü f o r d í t á s r a j e l e n t k e z ő k / k ö z t ü k s o k ö n j e l ö l t / n a g y számá

b ó l - az OPPI t a p a s z t a l a t a i s z e r i n t - r e n d k í v ü l k e v é s b ő l f a r a g h a t ó h a s z n á l h a t ó f o r d i t ó , r é s z b e n h i á n y z ó k é p e s s é g e k , r é s z b e n - éppen a l e g k i v á l ó b b a k n á l - a más i r á n y ú i g é n y b e v é t e l m i a t t . S z e m é l y z e t i munkánk az aranymosó f á r a d s á g o s munkájához h a s o n l í t h a t ó .

Az u t á n p ó t l á s k é r d é s é v e l k a p c s o l a t b a n c s á b í t ó l e n n e a f o r d í t ó k é p z é s m a i h e l y z e t é v e l és p e r s p e k t í v á i v a l i s f o g l a l k o z n i . E r r ő l most csak a n n y i t , hogy az OPPI á l l a n d ó p r o p a g á l ó j a v o l t a s z e r v e z e t t f o r d í t ó k é p zésnek és n e m z e t k ö z i , v a l a m i n t s a j á t t a p a s z t a l a t a i t , g y ű j t ö t t a n y a g a i t k é s z s é g g e l b o c s á t o t t a a hazánkban e t é r e n m e g i n d u l t k e z d e t i p r ó b á l kozás s z e r v e z ő i n e k r e n d e l k e z é s é r e .

3.3 A f e l g y o r s u l t f e j l ő d é s éa a f o r d i t á s

A " g y o r s u l ó i d ő " a f o r d í t ó i szakma m ű v e l ő i v e l szemben, de a f o r d í t ó i r o d á k k a l szemben i s egyre f o k o z ó d ó k ö v e t e l m é n y e k e t t á m a s z t . A v é g z e t t o l d a l m e n n y i s é g e k és a n y e l v e k s t a t i s z t i k á j a e g y á l t a l á n nem m u t a t j a meg, m e n n y i v e l l e t t e k a s z ö v e g e k b o n y o l u l t a b b a k és f o r d i t á s ! szem

p o n t b ó l n e h e z e b b e k . A tudományos és müBzaki f e j l Ő d é B üteme e g y r e g y o r s u l , és hazánknak l é p é s t k e l l t a r t a n i a f e j l ő d é s s e l , h i s z e n a n e m z e t k ö z i munkamegosztásban csak k o r s z e r ű t e r m é k e k k e l , s z i n v o n a l a s s z e l l e m i p r o d u k t u m o k k a l és a tudományosan m e g a l a p o z o t t e l j á r á s o k k a l J e l e n t k e z h e t . Az o r s z á g ennek m e g f e l e l ő e n i g é n y l i az e g y r e nehezebb é s s ü r gősebb f o r d í t á s o k a t , r é s z b e n a z é r t , hogy m e g t u d j u k , m i t ö r t é n t k ü l f ö l d ö n / m ű s z a k i f e j l e a z t é s , tudományos t á j é k o z ó d á s / , r é s z b e n a z é r t , hogy a a j á t a n y a g i - s z e l l e m i t e r m ő k e i n k e t m e g f e l e l ő n y e l v i k ö n t ö s b e n t u d j u k b e m u t a t n i / k ü l k e r e s k e d e l e m , tudományos k a p c s o l a t o k / . E z é r t a s z a k f o r d í t á s t f ő f o g l a l k o z á s k é n t űző f o r d í t ó n a k / d e a t ö b b i n e k i s / egyre u j a b b és u j a b b t e r ü l e t e k e t k e l l e l s a j á t í t a n i a , majdnem u g y k e l l l é p é s t t a r t a n i a a f e j l ő d é s s e l , m i n t a szaktudományok k é p v i s e l ő i n e k . Sőt a f o r d í t ó g y a k r a n hamarébb t a l á l k o z i k az u j j a l , és Í g y az á l l a n d ó an f e j l ő d ő s z a k n y e l v e g y i k a l a k i t ó j a , n é v t e l e n munkása.

3.4 Fokozódó n e h é z s é g e k

E f e j l ő d é s k ö v e t k e z t é b e n az u t ó b b i években nagyon megnehezültek

(11)

BfX 2 1 . é v f . 8 - 9 . a z á m 1 9 7 4 . a u g u s z t u s - s z e p t e m b e r

az OPPI munkakörülményei. Az elBŐ n e h é z s é g e t a f o r d í t á s r a b e k ü l d ö t t s z ö v e g e k f o k o z ó d ó n e h é z s é g e J e l e n t i . Á l t a l á n o s t e n d e n c i a , hogy az egy azerübb anyagok f o r d í t á s á t / f ő l e g m a g y a r r a / ü g y f e l e i n k h á z i l a g o l d j á k meg, v a g y az i d e g e n n y e l v ű s z ö v e g e t / p l . s z a k i r o d a l m a t / a n y e l v i s m e r e t e k k e l r e n d e l k e z ő szakemberek k ö z v e t l e n o l v a a é s u t j á n h a s z n o a i t J á k . Ez önmagéban t á r s a d a l m i l a g ö r v e n d e t e s , de az OPPI számára a z t j e l e n t i , hogy h o z z á a n y e l v i l e g , s z a k m a i l a g v a g y h a t á r i d ő s z e m p o n t j á b ó l n e h e z e b b , néha m e g o l d h a t a t l a n n a k l á t s z d megbízások k e r ü l n e k .

5 . 4 1 H a t á r i d ő problémák

A f o r d í t ó i r o d á r a nehezedő i d ő b e l i nyomás e g y r e s ú l y o s a b b . A meg

r e n d e l ő k h a t á r i d ő i g é n y e i g y a k r a n s z i n t e t e l j e s í t h e t e t l e n e k . A k ü l ö n böző f e l s ő b b b e a v a t k o z á s o k száma a n e m z e t k ö z i k a p c s o l a t o k ütemének f e l g y o r s u l á s á v a l párhuzamosan n ö v e k s z i k . Mindez nagymórtékben n e h e z i - t l a h e l y e s m u n k a e l o s z t á s t , a f o r d i t ó káderek arányos f o g l a l k o z t a t á s é t / a z i d ő z a v a r b a n a k e r e s l e t - k í n á l a t t ö r v é n y e k ö n y ö r t e l e n ü l é r v é n y e s ü l ! / , a l a k o s s á g i i g é n y e k m e g f e l e l ő k i e l é g í t é s é t , f ő l e g p e d i g 1 - gen r o n t j a a m i n ő s é g e t . H a j s z o l t munkában n i n c a k ö a z ö n e t !

A h a t á r i d ő n y o m é s n a k t ö b b oka v a n . A l e g k é z e n f e k v ő b b ée l e g k e v é s bé v i t a t h a t ó a t é n y l e g e s e n f e n n á l l ó s ü r g ő s s é g , k o m o l y n e m z e t k ö z i p o l i t i k a i , g a z d a s á g i v a g y néha j o g o s s z e m é l y i é r d e k . Kevésbé ö r v e n d e t e s v i s z o n t az a szük h a t á r i d ő , ami a f o r d í t a n d ó k é z i r a t o k késedelmes e l k é s z í t é s é b ő l e r e d , a m i k o r a s z e r z ő k t ö b b hónapos elmaradását pár nap a l a t t a f o r d í t ó n k í v á n j á k b e h o z n i . Az o s t o r p e r s z e az u t o l s ó l á n c s z e men, a s z e r e n c s é t l e n l e i r ő n c s a t t a n a l e g n a g y o b b a t . A l e g e l g o n d o l k o z - tatÓbb v i s z o n t a z , a m i k o r a l e h e t e t l e n h a t á r i d ő - m e g j e l ö l é s e k mögött az ü g y f e l e k n e k a f o r d i t ó ! munkával, e g y á l t a l á n a n y e l v i k ö z v e t í t é s s e l szemben t a n ú s í t o t t i g e n g y a k o r i é r t e t l e n s é g e á l l . Erőaebben f o g a l m a z v a , e szakma b e l a ő l é n y e g é n e k meg nem é r t é s e , a n y e l v i k ö z v e t í t ő i mun

kának t u d a t o s v a g y Öntudatlan l e n é z é s e , l e b e c s ü l é s e . Még csak f e l sem merül annak a g o n d o l a t a , hogy v a l a m e l y tudományos vagy műszaki s z ö v e g p o n t o s l e f o r d í t á s á h o z , t e h á t az abban r e j l ő i n f o r m á c i ó l e h e t ő l e g h i á n y t a l a n t o v á b b í t á s á h o z s o k s z o r majdnem h a s o n l ó é r t é k ű f e l k é s z ü l t s é g , kutatómunka k e l l , m i n t m e g í r á s á h o z . Gyakran a z t sem é r t i k meg, hogy a k i J ó l f o r d i t , az nem b i z t o s , hogy m e g f e l e l ő e n t u d t o l m á c s o l n i és m e g f o r d í t v a . / E z é r t i g e n p o z i t í v a n é r t e k e l j ü k a szakma •,i m a g e " - a szem

p o n t j á b ó l a ^AGYAHORSZÍG c. h e t i l a p 1 9 7 4 . 1 0 . , 1 1 . , 1 2 . és 1 3 . s z á m a i ban HOV0BACZEY Sándor t o l l á b ó l m e g j e l e n t c i k k s o r o z a t á t a f o r d í t ó k és t o l m á c s o k m u n k á j á r ó l , különösen e modern h i v a t á s m e g f e l e l ő e r k ö l c s i m e g b e c s ü l é s é n e k s z ü k s é g e s s é g é r ő l s z ó l ó r é s z e k e t . /

J . 4 2 M i n ő s é g i p r o b l é a á k

A h a t á r i d ő nyomása m e l l e t t n e g a t í v é r t e l e m b e n h a t a f o r d í t á s o k minőségére az i a , hogy l e k t o r á l á s o k a t az ü g y f e l e k az u t ó b b i években kevésbé i g é n y e l n e k . H i t e l e s f o r d í t á s r e n d e l é s e e s e t é n a l e k t o r á l t a t á s a j o g s z a b á l y e r e j é n é l f o g v a k ö t e l e z ő . Nem h i t e l e s f o r d í t á s o n e s e -

•553

(12)

KARCSAÍ S . : Az OPPI működése

t é n azonban a megrendelő maga d ö n t i e l , k i v á n j a - e , hogy a k é s z f o r d í t á s t még egy szem l á s s a . A r o s s z h e l y e n való* t a k a r é k o s k o d á s v a g y a f o r d í t ó i munkának a f e n t e b b e m l í t e t t meg nem é r t é s é b ő l fakadó n e m t ö rődömség, v a g y ismét c B a k a r e n d k í v ü l i s ü r g ő s s é g k ö v e t k e z t é b e n ez az i g é n y c s ö k k e n . Márpedig egy v á l l a l a t i formában d o l g o z ó f o r d i t ó i r o d a , m i n t az OPPI, s a j á t e r e j é b ő l és k ö l t s é g é r e az anyagoknak c s a k egy k i s hányadát képes inkább s z ú r ó p r ó b a s z e r ű e n á t n é z e t n i . A d d i g , amig h a z a i f e l h a s z n á l á s r a k é s z ü l ő t á j é k o z t a t ó j e l l e g ű , u n . m u n k a f o r d i t á s r ó l v a n s z ó , a d d i g e b b ő l nagyobb b a j nem s z á r m a z i k . Ha már azonban a f o r d i t á s a l a p j á n v a l a m i k é s z ü l , é p ü l , v a g y v a l a m i t működésbe h e l y e z n e k , v a g y annak a l a p j á n v a l a m i l y e n k é r d é s b e n d ö n t e n i k e l l / p l . a j á n l a t , v e r s e n y t á r g y a l á s i hirdetmény s t b . / már p r o b l e m a t i k u s a b b a k é r d é s . Még s ú l y o sabbá v á l i k a h e l y z e t , h a a f o r d i t é s t s o k s z o r o s í t j á k , v a g y h a magyar n y e l v r ő l i d e g e n n y e l v r e k é s z ü l . E l v i l e g nem szabadna i d e g e n n y e l v ű

f o r d i t é s t l e k t o r á l á s n é l k ü l m e g r e n d e l n i . A n y e l v t u d á s ée a s z a k i s m e r e t nem m i n d i g e g y e s ü l szükségképpen egy s z e m é l y b e n ! Ha meg nyomdai vagy egyéb u t o n s o k s z o r o s í t á s r a s z á n j á k , k ü l ö n ö s e n ha k ü l f ö l d ö n f o g -

ák k ö z z é t e n n i , a k k o r l e g a l á b b k é t s z e r e s l e k t o r á l t a t á s / k ü l ö n szakmai s n y e l v i / l e n n e s z ü k s é g e s . H á t b o r z o n g a t ó t a p a s z t a l a t u n k , hogy g y a k r a n m i l y e n könnyelműen küldenek l e k t o r á l a t l a n , v a g y c s a k e g y s z e r e s e n / e s e t l e g a m e g r e n d e l ő n é l h á z i l a g ! / á t n é z e t t f o r d í t á s o k a t nyomdába! Az OPPI D í j s z a b á s é b a n éppen e z é r t k i k ö t i , hogy a s o k s z o r o s í t á s i s z á n d é k o t a megrandelőnek k ö z ö l n i e k e l l . Az i l y e n f o r d í t á s o k v á l l a l á s á t az OPPI m e g f e l e l ő f e l t é t e l e k h e z k ö t h e t i .

Külön f e j e z e t e t l e h e t n e Í r n i a r r ó l , mennyiben b e f o l y á s o l j a a f o r d i t á s m i n ő s é g é t a k i i n d u l ó s z ö v e g s z í n v o n a l a . Z a v a r o s , h i b á s , r o s s z u l f o g a l m a z o t t , néha p o n t o s a n nem é r t h e t ő a l a p s z ö v e g b ő l a l e g k i t ű n ő b b f o r d i t ó és l e k t o r sem képes j ó f o r d í t á s t a l k o t n i . K í v á n a t o s l e n n e , h a a megrendelők l e g a l á b b a n n y i gondot f o r d í t a n á n a k a magyar a l a p s z ö v e g r e , m i n t a m e n n y i t a f o r d í t á s t ó l e l v á r n a k .

S a j n o s , a m e n n y i r e s e r é n y az ü g y f é l a s ü r g e t é s b e n és t a k a r é k o s a m e g r e n d e l é s b e n , o l y a n buzgó a r e k l a m á c i ó b a n , h a a g y o r s a s á g , a r o s s z

a l a p s z ö v e g v a g y az á t n é z é s h i á n y a m i a t t a f o r d í t á s b a h i b a c s ú s z i k .

3.43 D í j a z á s i k é r d é s e k

A munkát n e h e z i t i a s z a k f o r d í t ó i munka m e g l e h e t ő s e n a l a c s o n y d í j a z á s a i s . K ö z i s m e r t , hogy a s z o c i a l i s t a o r s z á g o k k ö z ü l hazánkban a l e g a l a c s o n y a b b a k a f o r d í t á s i d i j a k éa honoráriumok, i d e é r t v e a k ö n y v kiadáson b e l ü l i f o r d í t á s o k a t l a , j ó l l e h e t ezek még m i n d i g kedvezőbbek a n n á l , a m i t az OPPI és a t ö b b i f o r d i t ó s z e r v j e l e n l e g f i z e t n i t u d .

Az OPPI a r e n d e l k e z é s é r e á l l ó l e h e t ő s é g e k e n b e l ü l i g y e k s z i k h a r c o l n i m i n d a f o r d i t ó ! munka nagyobb e r k ö l c s i m e g b e c e ü l é s é é r t , mind az a n y a g i j u t t a t á s o k m é l t á n y o s n ö v e l é s é é r t .

(13)

T11T 2 1 . é v i . 8 - 9 . s z á m 1 9 7 4 . a u g u s z t u s - s z e p t e m b e r

4 . 1 Az OFFI éa a magyar s z a k f o r l i t á s ü g y

Az CF.?I a r r a t ö r e k s z i k , hogy s z o r o s é r t e l e m b e n v e t t munkaköri f e l a d a t a i n túlmenően k i v e g y e a r é a z ó t a h l v a t é a á l t a l á n o a k é r d é a e l n e k t a n u l m á n y o z á s á b ó l , p r o b l é m á i n a k n a p i r e n d e n t a r t á s á b ó l i a . Cgy é r z i , hogy m i n t az o r s z á g l e g r é g e b b i és l e g n a g y o b b f o r g a l m ú f o r d i t ó s z e r v é - r e , e t é r e n f o k o z o t t k ö t e l e a a é g e k hárulnak r á .

Ezért sohasem z á r k ó z o t t be önnön problémáinak f a l a i mögé, hanem i g y e k e z e t t , t á r s a d a l m i s z ö v e t s é g h i á n y é b a n , o r s z á g o s a n i s k é p v i s e l n i a s z a k f o r d í t á s és a s z a k f o r d í t ó k é r d e k e i t . F e l t e r j e s z t é s e i és b e a d v á n y a i nyomán azámoa szakmai e l ő n y t t u d o t t k i h a r c o l n i , Í g y t a r i f á l i s éa h o n o r á r i u m k é r d é s e k b e n , adóügyekben a t b . D í j s z a b á s á b a n - k i e g é s z í t v e a k e r e t j o g s z a b á l y s z e r ű á r - és m u n k a d i j r e n d e l e t e t - a 3zakma számos f o galmát d e f i n i á l t a és Örömmel v e t t e tudomásul, hogy ez a D í j s z a b á s a t ö b b i f o r d i t ó s z e r v számára i s m i n t á u l s z o l g á l t .

4 . 2 H a z a i éa n e m z e t k ö z i azakmai k a p c s o l a t o k

A t ö b b i á l l a m i f o r d i t ó s z e r v e t az OFFI m i n d i g t e s t v é r s z e r v e z e t n e k t e k i n t e t t e és s z e m é l y i k a p c s o l a t o k k i a l a k í t á s á r a , k o l l e g i á l i s e g y ü t t működésre t ö r e k e d e t t v e l ü k . Sohasem t e k i n t i magát e l s ő n e k , l e g f e l j e b b a l e g i d ő s e b b t e s t v é r n e k . Minden f o n t o s a b b , k ö z ö s érdekű k é r d é s b e n k o n z u l t á c i ó t , t a p a s z t a l a t c s e r é t kezdeményez. Sajnos nem m i n d e n kezdemé

n y e z é s e j á r t s i k e r r e l , i g y a magyar s z a k f o r d í t ó k t á r s a d a l m i s z e r v é t , a f o r d í t ó k e g y e s ü l e t é t v a g y s z ö v e t s é g é t évek f á r a d o z á s á v a l , a t ö b b i f o r d i t ó s z e r w e l e g y ü t t v é g z e t t k ö z ö s munkával, s o k e l ő k é s z í t é s után sem s i k e r ü l t l é t r e h o z n i a .

Az OFFI ugyanúgy, m i n t ahogy b a r á t i együttműködésre t ö r e k s z i k a h a z a i t e s t v é r s z e r v e z e t e k k e l , gondosan á p o l j a a s z a k f o r d í t ó i h i v a t á s n e m z e t k ö z i k a p c s o l a t a i t i s . B a r á t i k a p c s o l a t o k a t s i k e r ü l t l é t r e h o z n i a a l e g t ö b b s z o c i a l i s t a o r s z á g f o r d l t ó a z e r v e i v e l éa s z e r v e z e t e i v e l , az I r ó a z ö v e t 3 é g m ű f o r d í t ó i s z a k o s z t á l y á v a l együttműködve r é s z t v e s z a Nemzetközi F o r d i t ó s z ö v e t s é g / F I T / munkájában l a . Több d o l g o z ó j a j á r t k ü l f ö l d i t a p a s z t a l a t c s e r é n , ö s z t ö n d í j a s tanulmányúton, t a r t o t t e l ő adást neves k ü l f ö l d i f o r d i t ó k é p z ő i n t é z e t e k b e n , v a g y t á j é k o z t a t ó t a magyar s z a k f o r d i t á s ü g y r ő l k ü l f ö l d i f o r d i t Ó 3 Z ö v e t s é g e k b e n .

4 . 3 T e r a i n o l ó g i a l és l e x i k o g r á f i á i conka

Amennyire a n a p i f e l a d a t o k á r a d a t a m e g e n g e d i , az OFFI i g y e k s z i k

""épést t a r t a n i a f o r d í t á s e l m é l e t e r e d m é n y e i v e l és s z e r é n y e s z k ö z e i v e l tudománvcs és k u t a t ó j e l l e g ű t e v é k e n y s é g e t i s k i f e j t e n i . E munkának m ű h e l y e * e l s ő s o r b a n a l e k t o r á t u s , de a f o r d i t d k i s h o z z á j á r u l n a k annoz s z ó g y ű j t é s s e l , t e r m i n o l ó g i a i kutatómunkával. A még nem s z d t a r o z o t t k i f e j e z é s e k g y ű j t é s e i g e n f o n t o s , mert az é l e t s o k k a l g y o r s a b b a n h a l a d , m i n t a l e x i k o g r á f i a . F o l y i k a h é z i s z a b v á n y o k k i d o l g o z á s a i s . Ez u t ó b -

595

(14)

K A R C S A Y S . i Az O F F I működése

b i a k n a i e l s ő s o r b a n a h i t e l e s j o g i és o k m á n y f o r d i t é e t e r ü l e t é n van j e l e n t ő s é g e . E műhelymunkának eredményei k ö z ö t t t ö b b c i k k , tanulmány, k ü l f ö l d ö n i s e l i s m e r t l e x i k o g r á f i a ! munka s z e r e p e l .

4 . 4 Szakkönyvtár és f o l y ó i r a t t á r

E t e v é k e n y s é g b e n , de a mindennapok g y a k o r l a t i munkájában i s n a g y s e g í t s é g e t n y ú j t a l e k t o r á t u s f e l ü g y e l e t e a l a t t működő s z a k k ö n y v t á r és f o l y ó i r a t t á r .

Az 1 9 7 4 . évben könyvtárunkba 114 k ü l f ö l d i f o l y ó i r a t , n a p i - é s h e t i l a p j á r , e b b ő l 64 s z o c i a l i s t a és 50 t ő k é s s a j t ó t e r m é k . Köztük s z á mos s z a k l a p , de n y e l v t e r ü l e t e n k é n t i és o r s z á g o n k é n t i v á l o g a t á s b a n s z í n v o n a l a s n a p i - é s h e t i l a p o k i s . amelvek az á l t a l á n o s t á j é k o z ó d á s m e l

l e t t a n y e l v t u d á s f r i s s e n t a r t á s á t , k o r s z e r ű s í t é s é t i s s z o l g á l j á k . H a t i d e g e n n y e l v ű f o r d í t á s e l m é l e t i s z a k l a p j á r , de k a p j u k a I I T é s t ö b b k ü l f ö l d i f o r d i t ó s z ö v e t s é g k i a d v á n y a i t Í 3 . Magyar n y e l v e n 40 k i a d v á n y j á r , k ö z t ü k k i f e j e z e t t e n n y e l v t u d o m á n y i j e l l e g ű e k i s . A könyvállomány 5500 d b , e b b ő l 1517 db a s z o r o s é r t e l e m b e n v e t t s z ó t á r / b i l i n g u i s á l t a l á n o s és s z a k s z ó t á r a k , s z e m l é l t e t ő s z ó t á r a k , e g y - és t ö b b n y e l v ű s z ó t á r a k / . Az o r s z á g o s v i s z o n y l a t b a n i s i g e n gazdagnak mondható s z ó t á r gyűjtemény b e n minden e u r ó p a i n y e l v k é p v i s e l v e v a n , de i g e n é r t é k e s az a f r o - é z s i a i n y e l v e k s z ó t á r a i n a k gyűjteménye i s . A s z a k s z ó t á r a k s z á mos s z a k t e r ü l e t e t ö l e l n e k f e l . R e n d e l k e z é s ü n k r e á l l a n a k az a n g o l , f r a n c i a , német és o r o s z v e z e t ő n a g y l e x i k o n o k , v a l a m i n t számos magyar és i d e g e n n y e l v ű s z a k l e x i k o n és e n c i k l o p é d i a . Az egyes tudományos d i s z c i p l í n á k , v a l a m i n t a t e c h n i k a k ü l ö n b ö z ő á g a z a t a i n a k t e r ü l e t é n v a l ó t á j é k o z ó d á s t b ő s é g e s magyar ée i d e g e n n y e l v ű anyag s e g i t i , f ő l e g az e l ő t é r b e nyomuló l e g k o r s z e r ű b b tudományágak anyaga g a z d a g . É r t é k e s az a l k a l m a z o t t n y e l v t u d o m á n y i , köztük számos f o r d í t á s e l m é l e t i müvek g y ű j t e ménye .

A könyvanyag b e t ű r e n d e s k a t a l ó g u s b a n , v a l a m i n t E T O - r e n d s z e r ű s z a k k a t a l ó g u s b a n v a n f e l d o l g o z v a , ezen b e l ü l a s z ó t á r a k , l e x i k á l i s müvek n y e l v e k és s z a k t e r ű l e t e k s z e r i n t i s n y i l v á n vannak t a r t v a .

5 . TERVEK. PERSPEKTÍVÁK

Az OPPI munkáját n e h e z í t ő körülmények k ö z ö t t e d d i g nem e m l í t e t tük a meg nem f e l e l ő , szűk e l h e l y e z é s t . Az I r o d a r é g k i n ő t t e a z t a h e l y e t , ahová 1 9 5 4-ben k ö l t ö z ö t t , a m i k o r a f o r d í t o t t o l d a l a k é v i 3záma a mainak egynegyedét sem t e t t e ' k i , b e l s ő és k ü l s ő munkatársainak s z á ma p e d i g a mainak e g y h a t o d a v o l t . A k ö z e l j ö v ő b e n az OPPI a B a j z a - u t cába k ö l t ö z i k a P e s t m e g y e i B i r ó s á g v o l t é p ü l e t é b e . Pélő a z o n b a n , h o g y a d d i g r a már az u j e l h e l y e z é s aem b i z o n y u l minden s z e m p o n t b ó l k i e l é g í t ő n e k . F e l f o g a d ó , a d m i n i s z t r a t í v r é s z l e g e i n k e t m é l t ó módon e l f o g j u k t u d n i h e l y e z n i , s z a k d o l g o z ó i n k k ö z ü l azonban még a j ö v ő b e n i s t ö b b e n

(15)

TMT 2 1 .é v í . 8 - 9 .s z á m 1 9 7 4 .a u g u s z t u s - s z e p t e m b e r

házon k í v ü l l e s z n e k k é n y t e l e n e k d o l g o z n i . F e j l e s z t é s i t e r v e i n k m e g o l dása i s n e h é z s é g e k k e l f o g J á r n i .

M e r t az OFFI a z e r e t n e t o v á b b f e j l ő d n i . E l s ő s o r b a n a szakmai i r á n y i - t é s na a minőség e l l e n ő r z é s é n e k t e r ü l e t é n . Több l e k t o r r a , r e v i z o r - f o r d í t ó r a v a n s z ü k s é g e . Szembe kiván s z á l l n i a z z a l a v i l á g s z e r t e t a p a s z t a l h a t ó t e n d e n c i á v a l , amely az i n f o r m á c i ó s anyagmennyiség f e l d u z z a d á sa és a s z a k a v a t o t t f o r d í t ó k h i á n y a m i a t t a f o r d í t á s o k minőségének c s ö k k e n é s é o e n n y i l v á n u l meg. Tovább k i v á n j a f o l y t a t n i t e v é k e n y s é g é t a s z a k f o r d í t ó i h i v a t á s s z a k m a i k ö v e t e l m é n y e i n e k és e t i k á j á n a k f e j l e s z t é s é é r t , t á r s a d a l m i , e r k ö l c s i é s a n y a g i e l i s m e r t e t é s é é r t i e .

A k k o r , a m i k o r az OFFI s z o c i a l i s t a á t s z e r v e z é s e 2 5 . é v f o r d u l ó j á n a k m é l t ó megünneplésére k é s z ü l , bÜBzkén és m e g e l é g e d e t t e n t e k i n t h e t v i a s z a a m e g t e t t ú t r a , a magyar s z a k f o r d l t á s ü g y b e n b e t ö l t ö t t s z e r e p é

r e , s z e r é n y h o z z á j á r u l á s á r a az o r s z á g á l l a m i , t á r s a d a l m i és g a z d a s á g i f e j l ő d é s é h e z . De t i s z t á b a n v a n a z z a l i s , hogy a j ö v ő b e n f e l a d a t a i t o vább f o g n a k n ö v e k e d n i és n e h e z ü l n i . Hazánk f e j l ő d é s e - ugyanúgy, m i n t a v i l á g minden o r s z á g á b a n - e g y r e t ö b b f o r d í t á s t , egyre t ö b b és j ő s z a k f o r d í t ó t f o g i g é n y e l n i , E f e l a d a t o k n a k p e d i g csak még t ö b b munká

v a l , Jobb s z e r v e z é s s e l , l e g f ő k é p p e n p e d i g az OFFI d o l g o z ó i n a k , munka

t á r s a i n a k és v e z e t ő s z a k e m b e r e i n e k f o k o z o t t e r ő f e s z í t é s é v e l l e h e t e l e g e t t e n n i .

A s z a k f o r d í t ó i h i v a t á s b a n soha nem l e h e t a m e g s z e r z e t t t u d á s k é nyelmes vánkosán m e g p i h e n n i . Az u j és még i s m e r e t l e n f e l a d a t o k u j i s m e r e t e k e t , u j a b b t a n u l á s t k ö v e t e l n e k . Ezért i d ő s z e r ű e k az OFFI és mun

k a t á r s a i számára ma i s a s z á z év e l ő t t i s z a v a k :

" . . . a K ö z p o n t i F o r d i t ó O s z t á l y e g y e t l e n t a g j a sem mond

h a t j a e l m a g é r ó l , hogy e l e g e t t u d . . . akár a n y e l v e k , a¬

kár a t á r g y t e r é n . . . mind h o l t i g t a n u l n i k é n y t e l e n . "

KAKC5AY S . ; Az OFFI működése és m u n k a t a p a s z t a l a t a i

Az O r s z á g o s F o r d i t ó és F o r d í t á s h i t e l e s í t ő I r o d a / O F F I / M a g y a r o r s z á g l e g n a g y o b b f o r g a l m ú és egyben l e g r é g i b b á l l a m i f o r d i t ó s z e r v e . 1 3 6 9 - b e n a l a p í t o t t á k K ö z p o n t i F o r d i t ó O s z t á l y néven és a M i n i s z t e r e ± - n ö k s ó g ö n á l l ó o s z t á l y a k é n t működött. F e l a d a t a e l s ő s o r b a n az v o l t , h o g y a s o k n v e l v ü o r s z á g v a l a m e n n y i n e m z e t i k i s e b b s é g e szamara, annak a n y a n y e l v é r e l e f o r d í t s a az á l l a m t ö r v é n y e i t , egyéb J o g s z a b á l y a i t , v a l a m i n t a z , hogy a k ö z h a t ó s á g o k , k ö z t e s t ü l e t e k és magánszemélye* r é s z e r e h i t e l e s f o r d í t á s o k a t k é s z í t s e n . Később a B e l ü g y m i n i s z t é r i u m h o z

557