P. OVIDII NASONIS AMORES

E D IT IO N E S C R IT IC S > 9

S C R I P T O R U M GRAECORUM ET R OMANORUM

A COLLEGIO PHILOLOGICO CLASSICO

ACADEMIC LITTERARUM HUNGAKICiE PUBLICI IUKIS FACTE.

P. OVIDII NASONIS AMORES

EDIDIT, ADNOTATIONIBUS EXEGETICIS ET CRITICIS INSTRUXIT

GEYZA NÉMETHY

ACADEMIA LITTERARUM HUNGARICAS SODALIS

B U D A P E S T IN I

SUMPTIBUS ACADEMIA LITTERARUM HUNGARIUE MCMYII.

P r e t iu m 6 c o r .

E D I T I O N E S O R I T I (LE

SCRIPTORUM G Rá! CORUM ET ROMANORUM

A COLLEGIO PHILOLOGICO CLASSICO

ACADEMIA LITTERARUM HUNGARICE

PUBLICI IUBIS FACTjE .

P. O V ID II N A SO N IS A M O R ES

B U D A P E S T I N I

T Y P I S S O C I E T A T I S F R A N K L IN IA N ^ E MCMVII.

P. OVIDII NASONIS AMORES

EDIDIT, ADNOTATIONIBUS EXEGETICIS ET CRITICIS INSTRUXIT

GEYZA NÉMETHY

ACADEMLE LITTERARUM HUNGARIC.E SODALIS

B U D A P E S T IN I

SUMPTIBUS ACADEMIAE LITTERARUM HUNGARKLE MCjVTVTI.

2 9103 9

J MA CfY. AIÍABII

]

I i - . n \ N \ T A ! ; j

FRANKUN-TÁRSULAT NYOMDÁJA.

PRiEFATIO.

Gum post L em arii editionem Lutetiae Parisiorum a.

MDCCCXX. publici iuris factam nemo huc usque inventus esset, qui Ovidii Amores novo com m entario exegetico viris doctis destinato ornaret, suscepi hunc laborem m ihi sane iucundissim um , om nibus, qui Ovidio aliqua ex parte ope­

ram navare volunt, praecipueque iuventuti antiquitatis studiosae gratum m e facturum putans.*

Sed, ne quis plura in libro meo quaerat, quam quae prae­

stare potui et volui, lectores hoc loco admoneo in adno- tationibus conficiendis duo tantum m ihi fuisse p ro p o sita : prim um , u t elegias Ovidii brevi interpretatione, quae dici­

tur, verbali instruerem , deinde, ut accuratissime, quid poeta m agistris suis, inprim is Propertio et Tibullo, praeterea H oratio, Catullo et Lygdamo deberet, exponerem. Quod enim ad Lygdam um in ter auctores Ovidii attinet, necessi­

tudinem , quae in te r eum et Ovidium intercedit, diligentius, quam antea factum est, definivi in editione Lygdami, ubi satis luculenter dem onstravi Ovidium fuisse im itatorem et in om nibus fere libris eius apparere Lygdami vestigia.

Praeterea mox totam hanc quaestionem peculiari tractab i­

m us libello.

* E odem co n silio edidi su m ptibu s Academiae L itterarum Hu ga- ricae T ibullum una cum S u lp icia (B ud apestini, a MCMV.) et L y g d a ­ m um una cum P an egyrico Messallae (ibidem , a. MCMYI.) com m en ­ tario exegetico in stru ctos.

Ceterum com m entario meo, u t iam in editione Tibulli et Lygdami feceram, non solum virorum doctorum, sed etiam civium Academicorum rationibus consulere volui, quare ne faciliores quidem locos silentio praeterm ittendos putavi. Si quis ig itu r in hoc libello m ulta sibi superva­

cua invenerit, ignoscere m ihi debebit praeceptori iuventu- tis et amico.

Dabam B udapestini m ense Ianuario a. MCMVII.

Geyza Némethi/

Academiae Litterarum Hungaricae sodalis.

6 PK J5FATI0.

P. OVIDII NASONIS AMORES.

Crede m ih i, distan t m ores a carm ine nostro : V ita verecunda est, Musa iocosa m ea,

M agnaque pars m endax operum est et ficta m eorum : P lu s sibi p erm isit com positore suo.

Ov. Trist. II. 353—350.

P. OVIDII NASONIS AMORES.

L I B E R P R I M U S .

EPIGRAMMA IPSIUS.

Qui modo Nasonis fueram us quinque libelli, Tres s u m u s : hoc illi praetulit auctor o p u s ; ' Ut iam nulla tibi nos sit legisse voluptas,

At levior demptis poena duobus erit.

I.

Arma gravi num ero violentaque bella parabam Edere, m ateria conveniente m o d is;

P ar erat inferior versus : risisse Cupido D icitur atque unum surripuisse pedem.

«Quis tibi, saeve puer, dedit hoc in carm ina iuris?

Pieridum vates, non tua turba sumus.

Quid si praeripiat flavae Yenus arm a Minervae, V entilet accensas flava Minerva faces ? Quis probet in silvis Cererem regnare iugosis,

Lege pharetratae virginis arva coli?

Crinibus insignem quis acuta cuspide Phoebum Instruat, Aoniam Marte movente lyram ?

Sunt tibi m agna, puer, nimiumque potentia re g n a : Cur opus adfectas, ambitiose, novum ?

An, quod ubique, tuum st ? tu a sunt Heliconia tempe ?

5

. 10

15

Vix etiam Phoebo iam lyra tu ta suast?

Cum bene surrexit versu nova pagina primo, A ttenuat nervos proxim us ille m e o s;

Nec m ihi m ateriast num eris levioribus apta, 20 Aut puer aut longas com pta puella comas.»

Questus eram ; p h a re tra cum p rotinus ille soluta L egit in exitium spicula facta meum

Lunavitque genu sinuosum fortiter arcum

«Quod» que «canas, vates, accipe» dixit «opus!»

25 Me m is e ru m ! certas habuit puer ille sagittas : Uror, et in vacuo pectore regnat Amor.

Sex m ihi surgat opus num eris, in quinque resid at:

F errea cum vestris bella valete modis ! Cingere litorea flaventia tem pora myrto, so Musa, per undenos em odulanda pedes !

II.

Esse quid hoc dicam, quod tam m ihi dura videntur S trata, neque in lecto pallia nostra sedent, E t vacuus somno noctem, quam longa, peregi,

Lassaque versati corporis ossa dolent?

5 Nam, puto, sentirem , siquo tem ptarer amore.

An subit et tecta callidus arte nocet?

Sic e r i t : haeserunt tenues in corde sagittae, E t possessa feius pectora versat Amor.

Cedimus an subitum luctando accendimus ignem ? io Cedamus ! leve fit, quod bene fertur, o n u s :

Vidi ego iactatas m ota face crescere flammas E t vidi nullo concutiente m ori;

Verbera plura ferunt, quam quos iuvat usus aratri, D etractant prensi dum iuga prim a boves;

1 0 AMORUM I. 1—2.

AMORUM I . 2 .

Asper equus duris contunditur ora lupatis, F ren a m inus sentit, quisquis ad arm a facit.

Acrius invitos m ultoque ferocius urget, Quam qui servitium ferre fatentur, Amor.

E n ego confiteor: tua sum nova praeda, Cupido;

Porrigim us victas ad tu a iu ra manus.

Nil opus est bello : veniam pacemque rogamus, Nec tibi laus armis victus inerm is ero.

Necte comam myrto, m aternas iunge columbas ! Qui deceat, currum vitricus ipse dabit,

Inque dato curru, populo clam ante trium phum , Stabis et adiunctas arte movebis av es;

D ucentur capti iuvenes captaeque puellae : Haec tibi magnificus pom pa trium phus erit.

Ipse ego, praeda recens, factum modo vulnus habebo E t nova captiva vincula m ente feram ;

Mens Bona ducetur m anibus post terga retortis E t Pudor et castris quidquid Amoris obest.

Om nia te m etuent, ad te sua bracchia tendens Vulgus «io» m agna voce «triumphe» canet.

Blanditiae comites tibi erunt E rrorque Furorque, Adsidue partes turba secuta tuas :

H is tu m ilitibus superas hom inesque deosque, Haec tibi si demas commoda, nudus eris.

Laeta triu m p h an ti de summo m ater Olympo P laudet et adpositas sparget in ora rosas, Tu pinnas gemma, gemma variante capillos

Ibis in auratis aureus ipse rotis.

Tunc quoque non paucos, si te bene novimus, ures, Tunc quoque praeteriens vulnera m ulta dabis;

Non possunt, licet ipse velis, cessare sagittae, Fervida vicino flamma vapore nocet.

12 AMORUM I. 2 —3.

Talis erat dom ita Bacchus Gangetide t e r r a : Tu gravis alitibus, tigribus ille fuit.

Ergo cum possim sacri pars esse trium phi, co Parce tuas in me perdere, victor, opes !

Adspice cognati felicia Caesaris a r m a : Qua vicit, victos protegit ille m anu.

IIT.

lu sta precor : quae me nuper praedata puellast, Aut am et aut faciat, cur ego semper amem ! A, nim ium v o lu i! tan tu m p atiatu r a m a r i:

A udierit nostras tot Cytherea preces ! 5 Accipe, per longos tibi qui deserviat annos,

Accipe, qui p u ra n o rit am are fide !

Si me non veterum com m endant m agna parentum Nomina, si nostri sanguinis auctor eques, Nec m eus innum eris renovatur campus aratris, io Tem perat et sum ptus parcus uterque p a r e n s : At. Phoebus comitesque novem vitisque repertor

H inc faciunt, at me qui tibi donat, Amor, E t nulli cessura fides, sine crim ine mores

Nudaque Simplicitas purpureusque pudor,

is Non m ihi m ille placent, non sum desultor amoris : Tu m ihi, siqua fides, cura perennis e r is :

Tecum, quos dederint annos milii fila sororum, Vivere contingat teque dolente m o ri;

Te m ihi m ateriem felicem in carm ina praebe:

20 Provenient causa carm ina digna sua.

Carmine nom en habent exterrita cornibus Io E t quam flum inea lusit adulter ave

Quaeque super pontum sim ulato vecta iuvenco

AMORUM I. 3 —4.

Virginea ten u it cornua vara m a n u :

Nos quoque per totum pariter cantabim ur orbem, Iunctaque sem per eru n t nom ina nostra tuis.

IV.

Vir tuus est epulas nobis aditurus easdem : Ultim a coena tuo sit, precor, illa viro.

Ergo ego dilectam tan tu m conviva puellam A dspiciam ? tangi quem iuvet, alter erit, A lteriusque sinus apte subiecta fovebis ?

Iniciet collo, cum volet, ille m anum ? Desine m irari, posito quod candida vino

Atracis ambiguos traxit in arm a v iro s : [haerent Nec m ihi silva domus, nec equo mea m em bra co

Vix a te videor posse tenere m anus.

Quae tibi sint facienda tam en, cognosce nec Euris Da m ea nec tepidis verba ferenda Notis ! Ante veni, quam v i r ! nec quid, si veneris ante,

Possit agi, video, sed tam en ante v e n i!

Cum prem et ille torum , vultu comes ipsa modesto Ibis, u t accumbas, clam m ihi tange pedem ; Me specta nutusque meos vultumque loquacem,

Excipe furtivas et refer ipsa notas ! Verba superciliis sine voce loquentia d icam :

Verba leges digitis, verba notata mero.

Cum tib i'su c c u rre t Veneris lascivia nostras, Purpureas tenero pollice tange g en a s;

Siquid erit, de me tacita quod mente queraris, Pendeat extrema mollis ab aure m a n u s ; Cum tibi, quae faciam, mea lux, dicamve, placebunt,

Versetur digitis anulus usque tuis !

14 AMORUM I . 4.

Tange m ann mensam, tan g u n t quo more precantes, Optabis m erito cum m ala m ulta viro !

Quod tibi m iscuerit, (sapias !) bibat ipse, iu b e to :

:so Tu puerum leviter posce, quod ipsa voles;

Quae tu reddideris, ego prim us pocula sumam Et, qua tu biberis, hac ego parte bibam.

Si tibi forte dabit, quod praegustaverit ipse, Eeice libatos illius ore cibos,

as Nec prem at inpositis sinito tua colla lacertis, Mite nec in rigido pectore pone caput, Nec sinus adm ittat digitos habilesve papillae,

Oscula praecipue nu lla dedisse velis ! Oscula si dederis, fiam m anifestus am ator

4o E t dicam «mea sunt» iniciam que m anum . Haec tam en adspiciam, sed quae bene pallia celant,

Illa m ihi caeci causa tim oris erunt.

Nec femori com m itte femur nec crure cohaere Nec tenerum duro cum pede iunge p e d e m !

4.-» M ulta m iser timeo, quia feci m ulta proterve, Exemplique m etu torqueor ipse m e i:

Saepe m ihi dominaeque meae properata voluptas Yeste sub iniecta dulce peregit opus.

Hoc tu non fa cies; sed, ne fecisse puteris, so Conscia de tergo pallia deme tu o !

Yir bibat, usque roga (precibus tam en oscula d e s in t!) Dumque bibit, furtim , si potes, adde m erum ! Si bene conpositus somno vinoque iacfcbit,

Consilium nobis resque locusque dabunt.

55 Cum surges abitura domum, surgemus et omnes, In m edium turbae fac m em or agmen e a s : Agmine me invenies aut invenieris in illo ; Quidquid ibi poteris tangere, tange m e i !

AMORUM I. 4 - 5 .

Me m iserum ! monui, paucas quod prosit in horas Separor a dom ina nocte iubente mea.

Nocte vir includet, lacrim is ego maestus obortis, Qua licet, ad saevas prosequar usque fo re s;

Oscula iam sumet, iam non tantum oscula sumet Quod m ihi das furtim , iure coacta dabis.

Verum invita dato (potes hoc) sim ilisque coactae;

Blanditiae taceant, sitque m aligna Venus ! Si m ea vota valent, illum quoque ne iuvet, opto,

Si m inus, at certe te iuvet inde n ih il;

Sed quaecumque tam en noctem fortuna sequetur, Cras m ihi constanti voce dedisse nega !

V.

Aestus erat, mediamque dies exegerat h o ra m : Adposui medio m em bra levanda toro.

Pars adaperta fuit, pars altera clausa fenestrae, Quale fere silvae lum en habere solent, Qualia sublucent fugiente crepuscula Phoebo,

Aut ubi nox abiit, nec tam en orta dies : Illa verecundis lux est praebenda puellis,

Qua tim idus latebras speret habere pudor.

Ecce, C orinna venit, tunica velata recincta, Candida dividua colla tegente c o m a : Qualiter in thalam os famosa Semiramis isse

D icitur et m ultis Lais amata viris.

D eripui tu n ic a m ; nec m ultum rara nocebat, P ugnabat tunica sed tam en illa te g i;

Quae cum ita pugnaret, tam quam quae vincere nollet, Victast non aegre proditione sua.

Ut stetit ante oculos posito velamine nostros,

16 AMORUM 1 .5 —6.

In toto nusquam corpore m enda fuit.

Quos umeros, quales vidi tetigique lacertos ! . 20 F orm a papillarum quam fuit apta p re m i!

Quam castigato p lanus sub pectore v e n te r!

Quantum et quale latus ! quam iuvenale fe m u r!

Singula quid referam ? nil non laudabile vidi Et nudam pressi corpus ad usque meum, a.-, Cetera quis nescit? lassi requievimus ambo.

Proveniant m edii sic mihi saepe dies !

VI.

Ianitor, indignum , dura religate catena, Difficilem moto cardine pande forem !

Quod precor, exig u u m st: aditu fac ianua parvo Obliquum capiat sem iadaperta latus !

5 Longus am or tales corpus tenuavit in usus Aptaque subducto corpore m em bra dedit;

Ille per excubias custodum leniter ire M onstrat, inoffensos dirigit ille pedes.

At quondam noctem sim ulacraque vana tim ebam : io Mirabar, tenebris quisquis iturus e r a t :

Bisit, ut audirem, ten era cum m atre Cupido E t leviter «fies tu quoque fortis» ait.

Nec mora, venit am o r: non um bras nocte volantis, Non timeo strictas in mea fata m a n u s;

io Te nim ium lentum timeo, tibi blandior u n i : Tu, me quo possis perdere, fulm en habes.

Adspice, (uti videas, inm itia claustra relaxa !) Uda sit ut lacrim is ianua facta meis ! Certe ego, cum posita stares ad verbera veste,

»0 Ad dom inam pro te verba trem ente tu f i;

AMORUM I . 6 .

Ergo quae valuit pro te quoque gratia quondam, H eu fa c in u s! pro me nunc valet illa parum ? Redde vicem m eritis ! grato licet esse ! quid obstat ?

Tem pora noctis e u n t; excute poste seram ! Excute : sic um quam longa relevere catena,

Nec tibi perpetuo serva bibatur a q u a ! Ferreus orantem nequiquam, ianitor, audis,

Roboribus duris ianua fulta riget.

Urbibus obsessis clausae m unim ina portae P ro s u n t: in m edia pace quid arm a times ? Quid facies liosti, qui sic excludis am antem ? Tem pora noctis e u n t; excute poste seram ! Non ego m ilitibus venio com itatus et armis :

Solus eram, si non saevus adesset Amor;

H unc ego, si cupiam, nusquam dim ittere p o ssu m : Ante vel a m em bris dividar ipse meis.

Ergo Amor et modicum circa mea tem pora vinum Mecumst et madidis lapsa corona comis.

Arma quis haec tim eat? quis non eat obvius illis?

Tempora noctis e u n t; excute poste seram ! L entus e s: an somnus, qui te male perdat, am antis

Verba dat in ventos aure repulsa tu a?

• At, m emini, primo, eum te celare volebam, Pervigil in mediae sidera noctis eras.

F o rsitan et tecum tu a nunc requiescit am ic a : H eu ! m elior quanto sors tua sorte m e a ! Dummodo sic, in me durae transite catenae !

Tempora noctis e u n t; excute poste seram ! Fallim ur, an verso sonuerunt cardine postes,

Raucaque concussae signa dedere fores?

F a llim u r: inpulsast animoso ianua vento.

Ei m ih i! quam longe spem tulit aura meam !

N é m e th y : P. O vidii N a so n is A m o res. 2

18 AMORUM I . 6 —7.

Si satis es raptae, Borea, m em or Orithyiae, H uc ades et surdas flamine tunde foris !

55 Urbe silent tota, vitreoque m adentia rore Tem pora noctis e u n t; excute poste seram ! Aut ego iam ferroque ignique, o ianitor, iq>so,

Quem face sustineo, tecta superba petam . Nox et Amor vinum que n ih il m oderabile suadent eo Illa pudore vacat, L iber Amorque metu.

Omnia consumpsi, nec te precibusque m inisque Movimus, o foribus durior ipse t-uis :

Non te formosae decuit servare puellae Lim ina, sollicito carcere dignus e r a s ; es Iam que pruinosos m olitur Lucifer axes,

Inque suum miseros excitat ales opus.

At tu, non laetis detracta corona capillis, D ura super tota lim ina nocte iace : Tu dominae, cum te proiectam m ane videbit,

70 Temporis absum pti tam m ale testis eris.

Qualiscumque vale sentique abeuntis honorem ; L ente nec admisso turpis am ante, vale ! Yos quoque, crudeles rigido cum lim ine postes

D uraque conservae ligna, valete, fores !

VII.

Adde m anus in vincla meas (meruere catenas), Dum furor omnis abit, siquis amicus ades ! Nam furor in dom inam tem eraria braccbia movit

F let mea vaesana laesa puella manu.

5 Tunc ego vel caros potui violare parentes Saeva vel in sanctos verbera ferre deos.

Quid? non et clipei dominus septemplicis Aiax

AMORUM I . 7 .

Stravit deprensos lata per arva greges,

Et, vindex in m atre patris, m alus ultor, Orestes Ausus in arcanas poscere tela deas?

Ergo ego digestos potui laniare capillos ? Nec dom inam motae dedecuere comae:

Sic formosa fuit; talem Schoeneida dicam Maenalias arcu sollicitasse fe ra s ;

Talis p eriuri prom issaque velaque Thesei Elevit praecipites Cressa tulisse N otos;

Sic, nisi vittatis quod erat Cassandra capillis, P rocubuit tem plo, casta M inerva, tuo.

Quis m ihi n o n «demens!» quis non m ihi «barbare!» dixit?

Ipsa n ih il: pavidost lingua retenta m etu ; Sed taciti fecere tam en convicia vultus,

Egit me lacrim is ore silente reum.

Ante meos um eris vellem cecidisse lacertos : U tiliter potui parte carere m e i;

In m ea vaesanas habui dispendia vires Et valui poenam fortis in ipse meam.

Quid m ihi vobiscum, caedis scelerumque ministrae?

D ebita sacrilegae vincla subite m anus ! An, si pulsassem m inim um de plebe Quiritem,

P le cterer: in dom inam ius m ihi m aius erit?

Pessim a Tydides scelerum m onim enta re liq u it:

Ille deam prim us p e rc u lit: alter ego !

E t m inus ille nocens : m ihi, quam profitebar amare, Laesast, Tydides saevus in hoste fuit.

I nunc, magnificos victor molire trium phos, Cinge comam lauro votaque redde Iovi, Quaeque tuos currus com itantum turba sequetur,

Clamet «io! forti victa puella virost!»

Ante eat effuso tristis captiva capillo,

2 0 AMORUM I . 7.

40 Si sinerent laesae, candida tota, genae.

Aptins inpressis fuerat livere labellis E t collo blandi dentis habere notam . Denique, si tum idi ritu to rren tis agebar,

Caecaque me praedam fecerat ira suam, 45 Nonne satis fuerat timidae inclam asse puella>

Nec nim ium rigidas intonuisse m inas Aut tunicam sum m a deducere tu rp iter ora

Ad m ediam ? mediae zona tulisset opem.

At nunc sustinui raptis a fronte capillis so F erreus ingenuas ungue notare g e n a s :

A dstitit illa amens albo et sine sanguine vultu Caeduntur P ariis qualia saxa iugis;

Exanim is artus et m em bra trem entia vidi, Ut cum populeas ventilat aura comas, 55 Ut leni Zephyro gracilis vibratur harundo,

Summave cum tepido strin g itu r unda N o to; Suspensaeque diu lacrimae fluxere per ora,

Q ualiter abiecta de nive m anat aqua.

Tunc ego me prim um coepi sentire nocentem : eo Sanguis erat lacrimae, quas dabat illa, meus.

Ter tam en ante pedes volui procum bere supple Ter form idatas reppulit illa manus.

At tu n e dubita (m inuet vindicta dolorem) Protinus in vultus unguibus ire meos,

65 Nec nostris oculis nec nostris parce c a p illis:

Quamlibet infirmas adiuvat ira m anus ; Neve m ei sceleris tam tristia signa supersint.

Pone reconpositas in statione com as!

AMORUM I . 8. 21

y in .

E st quaedam (quicumque volet cognoscere lenam, A u d ia t!), est quaedam nom ine Dipsas anus.

Ex re nom en h a b e t: nigri non illa parentem M em nonis in roseis sobria vidit equis.

Illa m agas artes Aeaeaque carm ina novit Inque caput liquidas arte recurvat a q u a s;

Scit bene, quid gramen, quid torto concita rhombo Licia, quid valeat virus am antis equae.

Cum voluit, toto glom erantur nubila caelo;

Cum voluit, puro fulget in orbe dies.

Sanguine, siqua fides, stellantia sidera v id i;

Purpureus Lunae sanguine vultus erat.

H anc ego nocturnas versam volitare per umbras Suspicor et plum a corpus anile te g i;

Suspicor, et fa m a s t; oculis quoque pupula duplex F ulm inat, et gem ino lum en ab orbe m icat;

Evocat antiquis proavos atavosque sepulcris E t solidam longo carm ine findit humum.

Haec sibi proposuit thalam os tem erare pu d ico s;

Nec tam en eloquio lingua nocente caret.

F ors me serm oni testem d e d it; illa m onebat Talia (me duplices occuluere fores):

«Scis here te, m ea lux, iuveni placuisse beato?

Haesit et in vultu constitit usque tuo.

E t cur non placeas? nulli tua forma secundast;

Me m is e ra m ! dignus corpore cultus abest.

Tam felix esses quam formosissima, vellem:

Non ego, te facta divite, pauper ero.

S tella tibi oppositi nocuit contraria M a rtis:

Mars ab iit; signo nunc Yenus apta suo.

5

10

15

2 0

25

3 0

2 2 AMORUM I. 8.

P rosit u t adveniens, en adspice, dives am ator Te c u p iit; curse, quid tibi desit, habet.

E st etiam facies, quae se tibi conparet, i l l i : Si te non em ptam vellet, em endus erat.»

35 E rubuit. «Decet alba quidem pudor ora, sed iste,.

Si simules, p ro d e s t; verus obesse solet.

Cum bene deiectis grem ium spectabis ocellis, Q uantum quisque ferat, respiciendus erit.

F o rsitan inmundse Tatio regnante Sabinae .

4o N oluerint habiles pluribus esse v ir is ; Nunc Mars externis anim os exercet in armis,

At Venus Aeneae regnat in urbe sui.

L udunt formosae: castast, quam nemo rogavit ; Aut, si rusticitas non vetat, ipsa rogat.

45 H as quoque, quae frontis rugas in vertice portant*

E x c u te : de rugis crim ina m ulta cadent.

Penelope iuvenum vires tem ptabat in arcu : Qui latus argueret, corneus arcus erat.

L ab itu r occulte 1'allitque volubilis aetas, so Ut celer adm issis labitur am nis aquis.

Aera n ite n t usu, vestis bona quaerit haberi, Canescunt tu rp i tecta relicta s i t u :

Form a, nisi adm ittas, nullo exercente senescit, Nec satis effectus unus et alter habent.

55 Certior e m ultis nec iam invidiosa ra p in a s t:

Plena venit canis de grege praeda lupis.

Ecce, quid iste tuus praeter nova carm ina vates D onat? am atoris m ilia m ulta feres.

Ipse deus vatum palla spectabilis aurea eo Tractat inauratae consona fila lyrae.

Qui dabit, ille tibi magno sit m aior Homero : Crede mihi, res est ingeniosa dare.

AMORUM I. 8 .

Nec tu, siquis erit capitis mercede redemptus, D esp ice: gypsati crimen inane pedis.

Nec te decipiant veteres circum atria cerae:

Tolle tuos tecum, pauper am ator, a v o s !

Qui, quia pulcher erit, poscet sine m unere noctem, Quod det, am atorem flagitet ante suum !

Parcius exigito pretium , dum retia tendis, Ne fu g ia n t; captos legibus ure tuis !

Nec nocuit sim ulatus a m o r; sine, credat amari.

At cave, ne gratis hic tibi constet a m o r ! Saepe nega n o c te s : capitis modo finge dolorem,

E t modo, quae causas praebeat, Isis e r it ; Mox recipe, u t nullum patiendi colligat usum,

Neve relentescat saepe repulsus amor.

Surda sit oranti tua ianua, laxa fe re n ti;

Audiat exclusi verba receptus a m a n s ;

Et, quasi laesa prior, nonnum quam irascere laeso:

Vanescit culpa culpa repensa tua.

Sed num quam dederis spatiosum tem pus in iram : Saepe sim ultates ira m orata facit.

Quin etiam discant oculi lacrim are coacti, E t faciant udas ille vel ille g e n a s ; Nec, siquem falles, tu periurare tim eto:

Commodat in lusus num ina surda Venus.

Servus et ad partes sollers ancilla parentur, Qui doceant, apte quid tibi possit emi ; E t sibi pauca ro g e n t: m ullos si pauca rogabunt,

Postmodo de stipula grandis acervus erit..

E t soror et m ater, nutrix quoque carpat am antem : F it cito per m ultas praeda petita manus.

Cum te deficient poscendi m unera causae, Natalem libo testificare tuum !

u AMORUM I. 8 —9.

9 5 Ne securus am et nullo rivale, caveto :

Non bene, si tollas proelia, d urat amor.

Ille viri videat toto vestigia lecto Factaque lascivis livida colla notis ; M unera praecipue videat, quae m iserit a l t e r : loo Si dederit nemo, Sacra roganda viast.

Cum m ulta abstuleris, u t non tam en om nia donet, Quod num quam reddas, commodet, ipsa r o g a ! L ingua iuvet m entem que te g a t: blandire n o ceq u e;

In p ia sub dulci meile venena latent.

105 Haec si praestiteris usu m ihi cognita longo, Nec tu lerin t voces ventus et aura meas, Saepe m ihi dices vivae bene, saepe rogabis, Ut m ea defunctae m olliter ossa cubent.»

Vox erat in cursu, cum me mea prodidit umbra, no At nostrae vix se continuere manus,

Quin albam raram que comam lacrimosaque vino L um ina rugosas distralierentque genas.

Di tibi dent nullosque Lares inopem que senectam E t longas hiem es perpetuam que s itim !

IX.

M ilitat omnis amans, et habet sua castra C upido:

Attice, crede mihi, m ilitat omnis amans.

Quae bellost habilis, Veneri quoque convenit aetas:

Turpe senex miles, turpe senilis am or;

5 Quos petiere duces anim os in m ilite forti, Hos p e tit in socio bella puella v iro , Pervigilant ambo ; terra requiescit uterque :

Ille fores dominae servat, at ille ducis ; M ilitis officium longast v ia: m itte puellam ,

AMORUM I. 9.

Strenuus exempto fine sequetur am ans ; Ib it in adversos m ontes duplicataque nimbo

F lum ina, congestas exteret ille nives, Nec freta pressurus tum idos causabitur Euros

Aptaque verrendis sidera quaeret aquis.

Quis nisi vel miles vel am ans et frigora noctis E t denso m ixtas perferet im bre nives?

M ittitur infestos alter speculator in hostes, In rivale oculos alter, ut hoste, tenet.

Ille graves urbes, hic durae lim en amicae O b sid et; hic portas frangit, at ille fores.

Saepe soporatos invadere profuit hostes Caedere et arm ata vulgus inerm e m a n u : Sic fera Threicii ceciderunt agm ina Bhesi,

E t dom inum capti deseruistis equi;

Saepe m aritorum somnis u tu n tu r amantes, E t sua sopitis hostibus arm a movent.

Custodum tran sire m anus vigilumque catervas M ilitis et m iseri sem per am antis opus.

Mars dubius nec certa V enus: victique resurgunt, Quosque neges um quam posse iacere, cadunt.

Ergo desidiam quicumque vocabat amorem, D e sin a t: ingeniist experientis amor.

Ardet in abducta Briseide magnus Achilles : Dum licet, Argivas frangite, Troes, opes ! H ector ab Andromaches conplexibus ibat ad arma,

Et, galeam capiti quae daret, uxor erat.

Summ a ducum, Atrides, visa Priam eide fertur M ten adis effusis obstipuisse comis;

Mars quoque deprensus fabrilia vincula s e n s it:

Notior in caelo fabula nulla fuit.

Ipse ego segnis eram discinctaque in otia n a tu s :

AMORUM I . 9 —10.

M ollierant anim os lectus et um bra m e o s; In p u lit ignavum formosae cura puellae

Iussit et in castris aera m erere suis :

Inde vides agilem nocturnaque bella gerentem . Qui nolet, fieri desidiosus, a m e t!

X.

Qualis ab E urota Phrygiis avecta carinis Coniugibus belli causa duobus erat,

Qualis erat Lede, quam plum is abditus albis Callidus in falsa lusit adulter ave,

Qualis Amymone siccis erravit in Argis, Cum prem eret sum m i verticis u rn a comas, Talis e r a s : aquilam que in te taurum que timebam,

E t quidquid magno de love fecit amor.

Nunc tim or omnis abest, anim ique resanuit error, Nec facies oculos iam capit ista meos.

Cur sim m utatus, quaeris ? quia m unera p o sc is;

Haec te non p atitu r causa placere mihi.

Donec eras simplex, anim um cum corpore a m a v i;

Nunc m entis vitio laesa figura tuast.

E t pu er est et nudus A m or; sine sordibus annos E t nullas vestes, u t sit apertus, habet.

Quid puerum Veneris pretio prostare iubetis?

Quo pretium condat, non habet ille sinum.

Nec Venus apta feris Veneris nec fdius arm is:

Non decet inbelles aera m erere deos.

S tat m eretrix certo cuivis mercabilis aere, E t m iseras iusso corpore quaerit opes ; Devovet im perium tam en haec lenonis avari

Et, quod vos facitis sponte, coacta facit.

AMORUM I . 1 0 . 2 7

Sumite in exemplum pecudes ratione c a re n te s : Turpe erit, ingenium m itius esse feris.

Non equa m unus equum, non taurum vacca poposcit, Non aries placitam m unere captat ov em ;

Sola viro m ulier spoliis exultat adem ptis, Sola locat noctes, sola locanda venit

E t vendit, quod utrum que iuvat, quod uterque petebat, E t pretium , quanti gaudeat ipsa, facit.

Quae Venus ex aequo venturast grata duobus.

A ltera cur illam vendit, et alter em it?

Cur m ihi sit damno, tibi sit lucrosa voluptas, Quam socio m otu fem ina virque ferunt?

Non bene conducti vendunt periu ria testes, Non bene selecti iudicis arca patet.

Turpe, reos em pta miseros defendere lin g u a ; Quod faciat m agnas, turpe tribunal, opes ; Turpe, tori reditu census augere paternos

E t faciem lucro prostituisse suam.

G ratia pro rebus m erito debetur inem ptis ; Pro m ale conducto gratia nu lla toro.

Omnia conductor s o lv it: mercede soluta Non m anet officio debitor ille tuo.

Parcite, formosae, pretium pro nocte pacisci;

Non habet eventus sordida praeda b o n o s : Non fuit arm illas tan ti pepigisse Sabinas,

Ut prem erent sacrae virginis arm a caput;

E quibus exierat, traiecit viscera ferro Filius, et poenae causa monile fuit.

Nec tam en indignum st a divite praemia p o sc i:

M unera poscenti quod dare possit, h abet;

Carpite de plenis pendentes vitibus uvas, Praebeat Alcinoi poma benignus ager!

2 5

3 0

3 5

4 0

4 5

5 0

5 6

AMORUM I . 10—11.

Officium pauper n um erat studiumque fidem que:

Quod quis habet, dominae conferat omne suae ! E st quoque carm inibus m eritas celebrare puellas 6o Dos m e a : quam volui, nota fit arte mea.

Scindentur vestes, gemmae frangentur et aurum : Carm ina quam tribuent, fam a perennis erit.

Nec dare, sed pretium posci dedignor et odi:

Quod nego poscenti, desine velle, dabo.

XI.

Colligere incertos et in ordine ponere crines Docta neque ancillas in ter habenda Nape Inque m inisteriis furtivae cognita noctis

Utilis et dandis ingeniosa notis,

5 Saepe venire ad me dubitantem h ortata Corinnam, Saepe laboranti fida reperta mihi,

Accipe et ad dom inam peraratas m ane tabellas Perfer et obstantes sedula pelle m o ra s ! Nec silicum venae nec durum in pectore ferrum io Nec tibi sim plicitas ordine m aior a d e s t;

Credibilest et te sensisse Cupidinis a rc u s : In me militiae signa tuere tuae !

Si quaeret, quid agam, spe noctis vivere d ic e s;

Cetera fert blanda cera no tata manu,

is Dum loquor, hora fu g it: vacuae bene redde tabellas, Yerum continuo fac tam en illa le g a t!

Adspicias oculos m ando frontemque legentis : E tacito vultu scire fu tu ra licet.

Nec mora, perlectis rescribat m ulta, iubeto : so Odi, cum late splendida cera vacat;

Conprim at ordinibus versus, oculosque m oretur

AMORUM I. 1 1 —1 2 . 2 9

M argine in extremo littera rasa m e o s ! Quid digitos opus est graphio lassare tenendo ?

Hoc habeat scriptum tota tabella «veni!»

Non ego victrices lauro redim ire tabellas Nec Veneris m edia ponere in sede m o rer;

Subscribam «Veneri fidas sibi Naso m inistras D edicat: at n uper vile fuistis acer».

XII.

F lete meos c a s u s : tristes rediere tabellae ! Infelix hodie littera posse negat.

Omina sunt a liq u id : modo cum discedere vellet Ad lim en digitos restitit icta Nape.

Missa foras iterum lim en tran sire memento Cautius atque alte sobria ferre pedem ! Ite hinc, difficiles, funebria ligna, tabellae,

Tuque, negaturis cera referta notis,

Quam, puto, de longse collectam flore cicutae Meile sub infam i Corsica m isit apis.

At tam quam m inio penitus m edicata rubebas : Ille color vere sanguinulentus erat.

Proiectae triviis iaceatis, inutile lignum, Vosque rotae frangat praetereuntis onus ! Illum etiam , qui vos ex arbore vertit in usum,

Convincam puras non habuisse m anus ; Praebuit illa arbor misero suspendia collo,

Carnifici diras praebuit illa cruces;

Illa dedit turpes raucis bubonibus umbras, V ulturis in ram is et strigis ova tulit.

H is ego commisi nostros insanus amores Molliaque ad dominam verba ferenda d e d i!

2 5

5

1 0

1 5

2 0

3 0 AMORUM I. 1 2 —1 3 .

Aptius hae capiant vadim onia garrula cerae, Quas aliquis duro cognitor ore legat;

25 In te r ephem eridas m elius tabulasque iacerent.

In quibus absum ptas fleret avarus opes.

Ergo ego vos rebus duplices pro nom ine s e n s i:

Auspicii num erus non erat ipse boni.

Quid precer iratus, nisi vos cariosa senectus so Eodat, et inm undo cera sit alba situ?

XIII.

Iam super oceanum venit a seniore marito, Flava pruinoso quae vehit axe diem.

Quo properas, A urora ? m a n e ! sic M emnonis um bris A nnua sollem ni caede parentet a v is !

5 Nunc iuvat in teneris dominae iacuisse la c e rtis ; Si quando, la te ri nunc bene iuncta meost.

Nunc etiam som ni pingues et frigidus aer, E t liquidum tenui gutture cantat avis.

Quo properas, ingrata viris, ingrata puellis ? io Eoscida purpurea supprim e lora m a n u !

Ante tuos ortus m elius sua sidera servat Navita nec m edia nescius errat aqua ; Te surgit quamvis lassus veniente viator,

E t miles saevas aptat ad arm a m anus ; i5 P rim a bidente vides oneratos arva colentes,

Prim a vocas tardos sub iuga panda bo v es;

Tu pueros somno fraudas tradisque m agistris, Ut subeant tenerae verbera saeva manus, Atque eadem sponsum m ultos ante Atria m ittis, 2o Unius ut verbi grandia dam na fe ran t;

Nec tu consulto, nec tu iucunda d is e rto :

AMORUM I . 1 3 .

Cogitur ad lites surgere uterque n o v a s;

Tu, cum fem inei p ossint cessare labores, Lanificam revocas ad sua pensa manum.

Omnia p e rp e te re r; sed surgere mane puellas.

Quis, nisi cui non est ulla puella, ferat?

Optavi quotiens, ne Nox tibi cedere vellet, Ne fugerent vultus sidera m ota tuos ; Optavi quotiens, aut ventus frangeret axem,

Aut caderet spissa nube retentus equus ! [Quid, si Cephalio num quam flagraret amore ?

An p u ta t ignotam nequitiam esse suam ?j Invida, quo properas? quod erat tibi filius ater,

M aterni fuerat pectoris ille color.

Tithono vellem de te narrare liceret : F em ina non caelo turpior ulla foret; . Illum dum refugis, longo quia grandior aevo,

Surgis ad invisas a sene m ane r o ta s ;

At si, quem malis, Cephalum conplexa teneres, C lam ares: «lente currite, Noctis equi!»

Cur ego plectar amans, si vir tibi m arcet ab annis Num me nupsisti conciliante seni ?

Adspice, quot somnos iuveni donarit amato L u n a ! neque illius forma secunda tuae.

Ipse deum genitor, ne te tam saepe videret, Commisit noctes in sua vota duas.

Iurgia fin iera m ; scires audisse : ru b e b a t;

Nec tam en adsueto tardius orta dies.

3 2 AMORUM I . 14.

XIY.

Dicebam «medicare tuos desiste capillos!»

Tingere quam possis, iam tibi nulla comast.

At si passa fores, quid erat spatiosius illis?

C ontigerant imum, qua p atet usque, latus.

5 Quid, quod erant tenues, et quos ornare tim eres, Yela colorati qualia Seres habent,

Yel pede quod gracili deducit aranea filum, Cum leve deserta sub trabe nectit opus.

Nec tam en ater erat nec erat tam en aureus ille, io Sed, quamvis neuter, mixtus uterque color,

Qualem clivosae m adidis in vallibus Idae Ardua derepto cortice cedrus habet.

Adde, quod et dociles et centum flexibus apti E t tibi nullius causa doloris erant,

is Non acus abrupit, non vallum pectinis illo s ; O rnatrix tuto corpore sem per erat :

Ante meos saepest oculos ornata nec um quam B racchia derepta saucia fecit acu.

Saepe etiam nondum digestis m ane capillis 20 P urpureo iacuit sem isupina to r o :

Tum quoque erat neclecta decens, u t Threcia Bacche, Cum tem ere in viridi gram ine lassa iacet.

Cum graciles essent tam en et lanuginis instar.

H e u ! m ala vexatae quanta tulere comae !

25 Quam se praebuerunt ferro p atienter et igni.

Ut fieret torto flexilis orbe sinus !

Clam abam «scelus est istos, scelus urere crines!

Sponte d e c e n t: capiti, ferrea, parce tuo !

Yim procul hinc remove ! non est, qui debeat u r i : so Circuit admotas ipse capillus acus».

AMORUM I. 14.

Formosae periere comae, quas vellet Apollo, Quas vellet capiti Bacchus inesse suo;

Illis contulerim , quas quondam nuda Dione P ingitur um enti sustinuisse manu.

Quid male dispositos quereris periisse capillos?

Quid speculum maesta ponis, inepta, m anu?

Non bene consuetis a te spectaris o ce llis:

Ut placeas, debes inm em or esse tui.

Non te cantatae laeserunt paelicis herbae, Non anus Haemonia perfida lavit aqua;

Nec tibi vis m orbi nocuit, (procul omen abesto !) Nec m inuit densas invida lingua co m as:

F acta m anu culpaque tua dispendia sentis;

Ipsa dabas capiti m ixta venena tuo.

Nunc tibi captivos m ittet G erm ania crines : Culta triumphatae m unere gentis eris.

0 quam saepe comas aliquo m irante rubebis, E t dices «empta nunc ego merce probor;

Nescio quam pro me laudat nunc iste Sygambram F am a tam en m em ini cum fuit ista mea».

Me m iserum ! lacrimas male continet oraque dextri P rotegit ingenuas picta rubore genas ;

S ustinet antiquos gremio spectatque capillos, Ei m ih i! non illo m unera digna loco.

Collige cum vultu m entem ! reparabile dam num st Postm odo nativa conspiciere coma.

N ém eth i/ .■ P O vidii N a so n is A m o res. .3

3 4 AMORUM I. 1 5 .

XY.

Quid m ihi, Livor edax, ignavos obicis annos, Ingeniiqne vocas carm en inertis o p u s ;

Non me more patrum , dum strenua sustinet aetas.

Praemia militiae pulverulenta sequi

5 Nec me verbosas leges ediscere nec me Ingrato vocem prostituisse foro ?

M ortalest, quod quaeris, o p u s ; m ihi fama perennis Quaeritur, in toto sem per ut orbe canar.

Yivet Maeonides, Tenedos dum stabit et Ide, io Dum rapidas Simois in m are volvet a q u a s;

Yivet et Ascraeus, dum m ustis uva tum ebit, Dum cadet incurva falce resecta C ere s;

B attiades sem per toto cantabitur orbe : Quamvis ingenio non valet, arte v alet;

is Nulla Sophocleo veniet iactura cothurno ; Cum sole et luna semper Aratus e r it ; Dum fallax servus, durus pater, inproba lena

Vivent et m eretrix blanda, M enandros e rit;

E nnius arte carens animosique Accius oris so Casurum nullo tem pore nom en habent.

Varronem prim am que ratem quae nesciet aetas, Aureaque Aesonio terga petita duci?

Carmina sublimis tunc sunt peritura Lucreti, Exitio terras cum dabit una d ie s ;

25 Tityrus et segetes Aeneiaque arm a legentur, Roma trium phati dum caput orbis e r i t ; Donec erunt ignes arcusque Cupidinis arma,

D iscentur num eri, culte Tibulle, tu i:

Gallus et H esperiis et Gallus notus Eois,

30 E t sua cum Gallo nota Lycoris erit.

AMORUM I. 15.

Ergo, cum silices, cum dens patientis aratri D epereant sevo, carm ina m orte c a re n t:

Cedant carm inibus reges regumque trium phi, Cedat et auriferi ripa benigna T a g i!

Vilia m iretu r vulgus; m ihi flavus Apollo Pocula C astalia plena m inistret aqua,

Sustineam que coma m etuentem frigora m yrtum Atque ita sollicito m ultus amante le g a r ! P ascitur in vivis Livor, post fata quiescit,

Cum suus ex m erito quemque tu etu r bonos.

Ergo etiam cum me suprem us adederit ignis, Vivam, parsque mei m ulta superstes erit.

LIBEK SECUNDUS.

I.

Hoc quoque conposui Paelignis natus aquosis, Ille ego nequitiae Naso poeta meae;

Hoc quoque iussit Amor: procul hinc, procul este, severi Non estis teneris apta th eatra modis.

Me legat in sponsi facie non frigida virgo E t rudis ignoto tactus amore p u er;

Atque aliquis iuvenum, quo nunc ego, saucius arcu Agnoscat flammae conscia signa suae

M iratusque diu «quo» dicat «ab indice doctus Conposuit casus iste poeta meos?»

Ausus eram, memini, caelestia dicere bella Centim anum que Gyen, (et satis oris erat) Cum male se Tellus ultast, ingestaque Olympo

Ardua devexum Pelion Ossa tu lit ;

In m anibus nim bos et cum love fulm en habebam , Quod bene pro caelo m itteret ille suo ;

Clausit am ica fores : ego cum love fulm en o m isi;

Excidit ingenio Iu p p iter ipse meo.

Iuppiter, ig n o scas: n il me tu a tela iuvabant, Clausa tuo m aius ianua fulmen h a b e t;

B landitias elegosque levis, mea tela, re su m p si:

M ollierunt duras lenia verba fores.

AMORUM I I . 1 - 2 .

C arm ina sanguineae deducunt cornua lunae.

E t revocant niveos Solis euntis equos ; Carm ine dissiliunt abruptis faucibus angues,

Inque suos fontes versa recurrit a q u a ; Carm inibus cessere fores, insertaque posti,

Quamvis robur erat, carm ine victa serast.

Quid m ihi profuerit velox cantatus Achilles?

Quid pro me Atrides alter et alter agent, Quique tot errando, quot bello, perdidit annos,

B aptus et Haemoniis flebilis H ector equis?

At facie tenerae laudata saepe puellae Ad vatem, pretium carminis, ipsa venit.

M agna datur merces ! lieroum clara valete N o m in a: non aptast gratia vestra mihi.

Ad m ea formosos vultus adhibete, puellae, Carmina, purpureus quae m ihi dictat A m o r!

II.

Quem penes est dom inam servandi cura, Bagoe, Dum perago tecum pauca, sed apta, v a c a ! H esterna vidi spatiantem luce puellam

Illa, quae D anai porticus agmen h a b e t;

Protm us, u t placuit, misi scriptoque rogavi:

Eescripsit trepida «non licet» illa manu, Et, cur non liceat, quaerenti reddita causast,

Quod nim ium dominae cura m olesta tuast.

Si sapis, o custos, odium, m ihi crede, m ereri Desine : quem m etuit quisque, perisse cupit.

Yir quoque non sa p ie n s : quid enim servare laboret, Unde nihil, quamvis non tueare, p erit?

Sed gerat ille suo morem furiosus amori

3 8 AMORUM I I. 2.

E t castum, m ultis quod placet, esse p u te t;

i5 Huic furtiva tuo libertas m unere detur, Quam dederis illi, reddat u t illa tibi.

Conscius esse velis : dom inast obnoxia serv o ; Conscius esse tim e s: dissim ulare licet.

Scripta leget sec u m : m atrem m isisse putato ! 20 V enerit ig n o tu s : postmodo notus erit.

Ibit ad adfectam, quae non languebit, amicam : V is a t! iudiciis aegra sit illa t u i s ;

Si faciet tarde, ne te m ora longa fatiget, Inposita gremio stertere fronte potes.

25 Nec tu, linigeram fieri quid possit ad Isim, Quaesieris nec tu curva th eatra tim e ! Conscius adsiduos commissi tollet honores.

Quis m inor est autem quam tacuisse labor?

Ille placet versatque domum neque verbera sentit

30 Ille p o te n s ; alii, sordida turba, iacent.

Huic, verae u t latean t causae, finguntur inanes, Atque ambo domini, quod probat una, probant.

Cum bene vir traxit vultum rugasque coegit, Quod voluit fieri blanda puella, facit.

35 Sed tam en interdum tecum quoque iurgia nectat E t sim ulet lacrim as carnificemque vocet;

Tu contra obiciens, quae tuto diluat illa, E t veris falso crim ine deme fidem !

Sic tibi sem per honos, sic alta peculia crescen t;.

40 Haec fa c : in exiguo tem pore liber eris.

Adspicis indi cibus nexas per colla c a te n a s ; Squalidus orba fide pectora career hab et;

Quaerit aquas in aquis et poma fugacia captat T a n ta lu s: hoc illi garrula lingua dedit ; 45 Dum nim ium servat custos Iunonius Ion,

AMORUM II. 2 —3. 3 9

Ante suos annos occidit., illa deast.

A idi ego conpedibus liventia crura gerentem , Unde vir incestum scire coactus e r a t;

Pum a m inor m erito : nocuit m ala lingua duobus;

Vir doluit, famae dam na puella tulit.

Crede mihi, nulli sunt crim ina grata m arito, Nec tpiemquam, quamvis audiat, illa iu v a n t:

Seu tepet, indicium securas perdis ad a u re s ; Sive am at, officio fit m iser ille tuo.

Culpa nec ex facili quamvis m anifesta p ro b a tu r:

Iudicis illa sui tu ta favore venit.

V iderit ipse licet, credet tam en ille neganti P am nabitque oculos et sibi verba dabit.

Adspiciat dominae lacrimas, plorabit et ipse E t dicet «poenas garrulus iste dabit!»

Quid dispar certam en inis? tibi verbera victo Adsunt, in gremio iudicis illa sedet.

Non scelus adgredimur, non ad miscenda coimus Toxica, non stricto fulm inat ense m a n u s ; Quaerimus, u t tuto per te possimus amare :

Quid precibus nostris mollius esse potest?

III.

Ei m ihi, quod dom inam nec vir nec femina servas M utua nec Veneris gaudia nosse potes !

Qui prim us pueris genitalia m em bra recidit, V ulnera quae fecit, debuit ipse pati.

Mollis in obsequium facilisque rogantibus esses, Si tuus in quavis praetepuisset amor.

Non tu natus equo, non fortibus utilis armis.

Bellica non dextrae convenit hasta tuae.

5 0

5 5

60

65

5

4 0 AMORUM I I. 3 í:

Igta m ares tractent, tu spes depone v irile s : 10 Sunt tibi cum dom ina signa ferenda tua.

H anc inple m eritis, huius tibi gratia p r o s it;

Si careas illa, quis tuus usus erit ? E st etiam facies, sunt apti lusibus a n n i :

Indignast pigro forma perire situ,

is F allere te potuit, quamvis habeare m olestus:

Non caret effectu, quod voluere duo.

Aptius at fuerit precibus tem ptasse : rogamus, Dum bene ponendi m unera tem pus habes.

IV.

Non ego m endosos ausim defendere m ores Falsaque pro vitiis arm a movere meis.

Confiteor, siquid prodest delicta fa te ri;

In m ea nunc demens crim ina fassus eo.

5 Odi nec possum cupiens non esse, quod o d i:

H e u ! quam, quae studeas ponere, ferre gravest Nam desunt vires ad me m ibi iusque regendum ;

Auferor u t rapida concita puppis aqua.

Non est certa meos quae forma invitet am o res;

io Centum sunt causae, cur ego sem per amem.

Sive aliquast oculos in se deiecta modestos, Uror, et insidiae sunt pudor ille meae;

Sive procax aliquast, capior, quia rustica non est, Spemque dat in m olli mobilis esse toro ; i5 Aspera si visast rigid asque im itata Sabinas,

Velle, sed ex alto dissim ulare p u to ; Sive es docta, places raras dotata per a r te s ;

Sive rudis, placita es sim plicitate tua.

Est, quae Callimachi prae nostris rustica dicat

AMORUM I I . 4 . 41

C a rm in a : cui placeo, protinus ipsa p la c e t;

E st etiam , quae me vatem et mea carm ina c u lp e t:

Culpantis cupiam sustinuisse femur.

M olliter in c e d it: m otu c a p it; altera d u ra s t:

At poterit tacto m ollior esse viro.

Haec quia dulce canit flectitque facillima vocem, Oscula cantanti rap ta dedisse v e lim ; Haec querulas habili p ercurrit pollice chordas:

Tam doctas quis non possit amare m anus ? Illa placet gestu num erosaque bracchia ducit

E t tenerum molli torquet ab arte latus : Ut taceam de me, qui causa tangor ab omni.

Illic H ippolytum pone, Priapus erit.

Tu, quia tam longa es, veteres heroidas aequas E t potes in toto m ulta iacere to r o ;

Haec habilis brevitate s u a s t: corrum por utraque;

C onveniunt voto longa brevisque meo.

Non est c u lta : subit, quid cultae accedere possit, O rn a ta s t: dotes exhibet ipsa suas.

Candida me capiet, capiet me flava puella, E st etiam in fusco grata colore V en u s;

Seu pendent nivea pulli cervice capilli, Leda fuit nigra conspicienda com a;

Seu flavent, placuit croceis Aurora capillis : Om nibus historiis se meus aptat amor.

Me nova sollicitat, me tangit serior aetas:

Haec m elior specie corporis, illa sápit.

Denique quas tota quisquam probet Urbe puellas, Noster in has omnis am bitiosus amor.

20

25

3 0

35

40

45

AMORUM I I . 5.

V.

Nullus am or tantist, (abeas, pharetrate C upido!) Ut m ihi sint totiens maxima vota mori.

Vota m ori m ea sunt, cum te peccasse recordor.

E i ! m ihi perpetuum nata puella m alum ! Non m i interceptae nudant tua facta tabellae,

Nec data furtive m unera crim en habent.

0 utinam arguerem sic, ut non vincere possem 1

Me m iserum ! quare tam bona causa m east?

Felix, qui, quod amat, defendere fortiter audet, Cui sua «non feci» dicere amica potest!

F erreus est nim ium que suo favet ille dolori, Cui petitur victa palm a cruenta rea.

Ipse m iser vidi, cum me dorm ire putares, Sobrius adposito crim ina vestra m e ro ; M ulta supercilio vidi vibrante loquentes : N utibus in vestris pars bona vocis erat.

Non oculi tacuere tui, eonscriptaque vino Mensa, nec in digitis littera nulla fu it;

Sermonem agnovi, quod non videatur, agentem Verbaque pro certis iussa valere notis.

lam que frequens ierat m ensa conviva relicta, Conpositi iuvenes unus et alter e r a n t:

Inproba tum vero iungentes oscula vidi, (Illa m ihi lingua nexa fuisse liquet) Qualia non fratri tulerit germ ana severo,

Sed tu lerit cupido mollis amica viro.

Qualia credibilest non Phcebo ferre Dianam, Sed Venerem M arti saepe tulisse suo.

«Quidfacis?» exclamo «quo nunc mea gaudia differs Iniciam dominas in mea iura manus.

AMORUM II. 5.

Haec tibi sunt mecum, m ihi sunt communia tecum In bona cur quisquam tertius ista venit?»

Hoc ego, quaeque dolor linguae dictavit ; at illi Conscia purpureus venit in ora pudor, Quale coloratum Tithoni coniuge caelum Subrubet aut sponso visa puella novo, Quale rosae fulgent in ter sua lilia mixtae, Aut ubi cantatis L una laborat equis,

Aut quod, ne longis flavescere possit ab annis.

Maeonis Assyrium fem ina tin x it e b u r ;

Hic erat aut alicui color ille sim illim us horum, E t num quam casu pulchrior illa fuit.

Spectabat terram : terram spectare decebat;

Maesta erat in v u l t u : maesta decenter erat.

Sicut eran t (et erant culti), laniare capillos E t fuit in teneras im petus ire g e n a s:

E t faciem vidi, fortes cecidere la c e rti;

Hefensast arm is n ostra puella suis.

Qui modo saevus eram, supplex ultroque rogavi, Oscula ne nobis deteriora daret.

E isit et ex animo dedit oplima, qualia possent Excutere irato tela trisulca Io v i;

Torqueor infelix, ne tam bona senserit alter, E t volo non ex hac illa fuisse nota.

Haec quoque, quam docui, m ulto m eliora fuerunt, E t quiddam visast addidicisse novi.

Quod nim ium placuere, m alumst, quod tota labellis L ingua tuast nostris, nostra recepta tuis.

Nec tam en hoc unum doleo, non oscula tantum Iuncta queror, quamvis haec quoque iuncta q u ero r:

Illa nisi in lecto nusquam potuere doceri.

Nescio quis pretium grande m agister habet.

4 4 AMORUM II. 6.

VI.

Psittacus, Eois im itatrix ales ab Indis, O ccidit: exequias ite frequenter, a v e s ; Ite, pise volucres, et plangite pectora pinnis

E t rigido teneras ungue notate g e n a s;

5 Plorrida pro msestis lan ietu r plum a capillis, Pro longa resonent carm ina vestra t u b a ! Quod scelus Ism arii quereris, Philom ela, tyranni,

Expletast annis ista querela s u is ; Alitis in rarse m iserum devertere fu n u s : io Magna, sed antiquast causa doloris Itys.

Omnes, quse liquido libratis in aere cursus, Tu tam en ante alios, tu rtu r amice, d o le ! Plena fuit vobis omni concordia vita,

E t stetit ad finem longa tenaxque fides : is Quod fuit Argolico iuvenis Phoceus Orestae,

PIoc tibi, dum licuit, psittace, tu rtu r erat.

Quid tam en ista fides, quid rari form a coloris, Quid vox m utandis ingeniosa sonis,

Quid iuvat, u t datus es, nostrae placuisse puellae?

20 Infelix, avium gloria, nempe iaces !

Tu poteras- fragiles pin n is hebetare zmaragdos Tincta gerens rubro Punica rostra croco.

Non fuit in terris vocum sim ulantior a le s : Eeddebas blaeso tam bene verba sono !

25 E aptus es in v id ia : non tu fera bella m ovebas;

G arrulus et placidae pacis am ator eras.

Ecce, coturnices in ter sua proelia vivunt, F orsitan et fiunt inde frequenter anus.

Plenus eras m inim o nec prae serm onis amore so In m ultos poteras ora vacare cib o s;

AMORUM I I. 6 . 4 5

Nux erat esca tibi causaeque papavera somni, Pellebatque sitim simplicis um or aquae.

Yivit edax vultur ducensque per aera gyros M iluus et pluviae graculus auctor aquae;

Yivit et armiferae cornix invisa Minervae, Illa quidem saeclis vix m oritura novem : Occidit illa loquax humanae vocis imago,

Psittacus, extremo m unus ab orbe d a tu m ! Optim a prim a fere m anibus ra p iu n tu r avaris,

In p len tu r num eris deteriora s u is : Tristia Phylacidae Thersites funera vidit,

Iam que cinis vivis fratribus Hector erat.

Quid referam timidae pro te pia vota puellae, Yota procelloso per m are rapta Noto?

Septim a lux venit non exhibitura sequentem, (Et stabat vacuo iam tibi Parca colo) Nec tam en ignavo stupuerunt verba palato :

Clamavit m oriens lingua «Corinna, vale!»

Colle sub Elysio nigra nem us ilice frondet, Udaque perpetuo gram ine terra v ire t:

Siqua fides dubiis, volucrum locus ille piarum Dicitur, obscenae quo prohibentur av e s;

Illic innocui late pascuntur olores E t vivax phoenix, unica semper a v is;

E xplicat ipsa suas ales Iunonia pinnas, Oscula dat cupido blanda columba mari.

Psittacus has in ter nem orali sede receptus Convertit volucres in sua verba pias.

Ossa tegit tum ulus, tum ulus pro corpore magnus, Quo lapis exiguus par sibi carmen hab et:

«Colligor ex ipso dominae placuisse sepulcro;

Ora fuere mihi plus ave docta loqui.»

3 5

4 0

4 5.

5 0

5 5

6 0

4 6 AMORUM II. 7.

VH.

Ergo sufficiam reus in nova crim ina sem per?

Ut vincam, totiens dimicuisse piget.

Sive ego m arm orei respexi sum m a theatri, Eligis e m ultis, unde dolere velis;

5 Candida seu tacito vidit me femina vultu, In vultu tacitas arguis esse notas.

Siquam laudavi, m isero petis ungue capillos ; Si culpo, crim en dissim ulare putas.

Sive bonus color est, in te quoque frigidus esse, io Seu m alus, alterius dicor am ore mori.

Atque ego peccati vellem m ilii conscius esse m : Aequo animo poenam, qui m eruere, ferunt ; Nunc tem ere insim ulas credendoque om nia frustra

Ipsa vetas iram pondus habere tu am ; i⁵ Adspice, u t auritus miserandae sortis asellus

Adsiduo dom itus verbere lentus eat.

Ecce novum c rim e n : sollers ornare Cypassis Obicitur dominae contem erasse torum . Di m elius, quam me, si sit peccasse libido,

■so Sordida contemptae sortis amica iu v e t!

Quis Veneris famulae conubia liber inire Tergaque conplecti verbere secta velit?

Adde, quod ornandis illast operata capillis E t tibi per doctas grata m inistra m anus :

25 Scilicet ancillam , quae tam tibi fida, rogarem ? Quid, nisi u t indicio iuncta repulsa foret?

P er Venerem iuro puerique volatilis arcus Me non adm issi crim inis esse reum.

AMORUM II. 8 . 4 7

T i ll .

Ponendis in mille modos perfecta capillis, Comere sed solas digna, Cypassi, deas.

Et m ilii ineundo non rustica cognita furto, Apta quidem dominae, sed magis apta mihi.

Quis fuit in ter nos sociati corporis index?

Sensit concubitus unde C orinna tuos?

Num tam en erub u i? num, verbo lapsus in ullo.

Furtivae Veneris conscia signa dedi?

Quid, quod in ancilla siquis delinquere possit, Illum ego contendi m ente carere bona ! Thessalus ancillae facie Briseidos arsit.

Serva Mycenaeo Phoebas am ata d u c i:

Nec sum ego Tantalide maior, nec m aior Achille ; Quod decuit reges, cur m ihi turpe putem ? E t tam en iratos in te defixit ocellos,

Vidi te totis erubuisse genis ;

At quanto, si forte refers, praesentior ipse Per Veneris feci num ina m agna fidem ! Tu, dea, tu iubeas anim i periuria puri

C arpathium tepidos per m are ferre Notos!

Pro quibus officiis pretium mihi dulce repende Concubitus hodie, fusca Cypassi, tuos ! Quid renuis fingisque novos, ingrata, tim ores?

U num st e dom inis em eruisse satis.

Quod si stulta negas, index anteacta fatebor Et veniam culpae proditor ipse meae,

Quoque loco tecum fuerim, quotiensque, Cypassi, Narrabo dominae, quotque quibusque modis.

5

10

15

20

25

4 8 AMORUM I I. 9.

IX. A.

0 num quam pro me satis indignate Cupido,

0 in corde meo desidiose puer,

Quid me, qui m iles num quam tu a signa reliqui.

Laedis, et in castris vulneror ipse meis ?

5 Cur tu a fax urit, figit tuus arcus am icos?

Gloria pugnantes vincere m aior erat.

Quid ? non Haemonius, quem cuspide perculit, heros Confossum medica postmodo iuvit ope?

V enator sequitur fugientia, capta relinquit, io Semper et inventis ulteriora petit.

Nos tu a sentim us, populus tibi deditus, arma, P igra reluctanti cessat in lioste manus.

Quid iuvat in nudis ham ata retundere tela Ossibus? ossa mihi nuda relinquit amor, is Tot sine amore viri, tot sunt sine amore puellae:

H inc tibi cum m agna laude trium phus eat.

Roma, nisi inm ensum vires movisset in orbem, Stram ineis esset nunc quoque tecta casis.

Fessus in acceptos miles deducitur agros, 20 M ittitur in saltus carcere liber e q u u s;

Longaque subductam celant navalia pinum, Tutaque deposito poscitur ense rudis :

Me quoque, qui totiens m erui sub amore puelhe, Defunctum placide vivere tem pus erat.

IX B.

25 «Vive» deus «posito» siquis m ihi dicat «amore», D ep recer: usque adeo dulce puella malum st.

Cum bene pertaesumst, animoque relanguit ardor,