/ / • •
CIVIIM PESTÍENSIUM A D
. quo d,
Consensu et Auctoritate Inctytae Facultatis Medicae in Regia Scientiaruin Universitate Hungarica, dum
Medicinae Doctoris Gradum conscquerctur,
descripait
ejusdem Nosocomiih. t. Assistens Medicus primarius.
y /««y
• f ' V '
• V
/
Thèses adneiae publice defendentur in Palatio Unirersitatis
"retajOTi menais Augusti,die 1834.
•EPIÉSÎPÛSHI A
ÏÏPIB ï k a t t n e h -K À R O L Y I A N I » .
v
•ff®!,; Öf. PÖÖfl FERENC a j á n d ó k a
MAGNÏFICO AC SPECTABILI D O M I N O
H i W D C D ^ a ® ^ A < 3 ® I H E Í SACRAE CAESAREAE E T REGIO-APOSTOLICAE MAJEST. AD EXCELSEM CONSILIUM REGIUM
• LOCUMTENENTIALE HUNGARICUM CONSÏLIARIO,
N O S O CO M I I A D STUM B O C H U M
A PIVUR1BU8 ANNIS
í
mbcbikDo
V I R 0
ERUDITIONE, HÜMANITATE, NOBILITATE ' 1 N S I G N - l , -
FAUTORI BENIGNïSSIMO
; X N •
S E M P I T E R N U M G R A T I A M M Ï
E T
PBOFUNDISSIMAE VENERATIONS MONUMENTUM
PR1M1TIAS HAS LABOKUM SDOKUM
SiCHAS ESSE VUET
A I J Ç Ï O R .
sr. , ti' 1
1 i\ 1 A
V
j' -
PÉCSIM ATO CALAMITOSORVM D0M1C1UVM.
-V
FRANCISCO. H. M. THERESIA.
AVGG. CONJVGIBVS.
JOSEPHO. ARCHIDVCE. REG. LOCVMT.
STRENVL CIVES. PESTANI.
INTRA. BIS. QVINQVE. ET. VNYM.
MENSES.
ARDYIS. LICET.
BELLI. GALLICI/TEMPORIRVS.
HANC. FABRICAM.
• - CONATV.
/
PIO. SOLERTI. MVNIFICO.
# AD. FASTIGIVM.
ET. HVNC. DECOREM. EVEXERVNT.
M. DCC XC. VI.
intens aeterna Dei, quae sacris et arcanis mode- rator legibus orbem, in dulce lenimen calamitatum et miseriarum, fragilis et imhecilis humanae na- turae comitum, eommiseratiqnis «ensum humano
cordi insitum esse voluit, unde nullo etsi officiisti-
1} Ï » ..(• . ' <: . * .. ... •...,-,•(,«
mulo urgente, interna quadam animi commotione impellimur ad succurrendum adflictis, ad recreandum
miseriis perditos ; riec ulla ex re svavióretn iuculi-
* ' . ' • • • ' . » , • '
ditatem, maioremque imo pene divinam persenti- scimus voluptatem, quam Ubi nostra opera et auxi-
lio servatum queinpiaui consjncimusi
Bencficus hic sensus nullo ..tempore, nullo unquain in populo tarn conspicuus erat, quam in
subditis S a c r a t i s s i m a e S u a e N ? a j e s t a - t i s F R A N C Í S C i : In , j l i t i p e r a t o n s e t
R e g i s n o s t m i v é r e A p o s t o l i c
I ) qui pio Vsuo exemplo a dimidio fere seculo benignissimo
sceptro subjectis ad virtutes omnes praelúcet. Te- stantur id innuinera momimeiita in omni ditione Austriaca „arduis licet belli galUci temporilm'''' ut inscriptio nostra dicit, ad consolationem adfiictae
ru humanitatis erectoruin institotorum. Non mirandum itaque si et cives Pestani oculis in Patrcm Patriae, miserorum tutorem et praesidium, dulce decusque omnium directis, breve intra undecira mensium tempus, collata undique munificentissime pecunia, aedificium vere regale in commoduip púserorum
•morbo adflictorum exstruxerinfc,
Cives quid em hi longo jam antea tempore hospitium morbo fractis destinatum suo aere in- tertenebant , ast cum hoc, increscente in dies in*
quilinoruin numero , copiam egentium capere non amplius posset, non pauci hümanissimo animo id pervidentes, magnam suae substantiae partem in amplianduin hoc institutum testamento conscript»
reliquerunt : sicque urgente yiro integerrinjo Ml-
c h a e l e h a f f n e r moles, quam Lector benevole parva in imagine cernis exstructa, et scnsim in- vestita est ita, utvigesima quarta Maii 1798 jam aeger primus assuinmi potuerit. — Tardius cum hocce instituto alia duo prius jam existentia con- iungebantur nimirmn : ptochotrophium fundationis Pintérianae pro civibus et aliud, pro quondam ad- aerarimn ci victim contribuentibus, nunc ex morbo aut senio ad promerendum pane ai iiivalidis.—Be-
intens aeterna Dei, quae sacris et arcanis mode- rator legibus orbem, in dulce lenimen calamitatum et miseriarum, fragilis et imhecilis humanae na- turae comitum, eommiseratiqnis «ensum humano
cordi insitum esse voluit, unde nullo etsi officiisti-
1} Ï » ..(• . ' <: . * .. ... •...,-,•(,«
mulo urgente, interna quadam animi commotione impellimur ad succurrendum adflictis, ad recreandum
miseriis perditos ; riec ulla ex re svavióretn iuculi-
* ' . ' • • • ' . » , • '
ditatem, maioremque imo pene divinam persenti- scimus voluptatem, quam Ubi nostra opera et auxi-
lio servatum queinpiaui consjncimusi
Bencficus hic sensus nullo ..tempore, nullo unquain in populo tarn conspicuus erat, quam in
subditis S a c r a t i s s i m a e S u a e N ? a j e s t a - t i s F R A N C Í S C i : In , j l i t i p e r a t o n s e t
R e g i s n o s t m i v é r e A p o s t o l i c
I ) qui pio Vsuo exemplo a dimidio fere seculo benignissimo
sceptro subjectis ad virtutes omnes praelúcet. Te- stantur id innuinera momimeiita in omni ditione Austriaca „arduis licet belli galUci temporilm'''' ut inscriptio nostra dicit, ad consolationem adfiictae
ru humanitatis erectoruin institotorum. Non mirandum itaque si et cives Pestani oculis in Patrcm Patriae, miserorum tutorem et praesidium, dulce decusque omnium directis, breve intra undecira mensium tempus, collata undique munificentissime pecunia, aedificium vere regale in commoduip púserorum
•morbo adflictorum exstruxerinfc,
Cives quid em hi longo jam antea tempore hospitium morbo fractis destinatum suo aere in- tertenebant , ast cum hoc, increscente in dies in*
quilinoruin numero , copiam egentium capere non amplius posset, non pauci hümanissimo animo id pervidentes, magnam suae substantiae partem in amplianduin hoc institutum testamento conscript»
reliquerunt : sicque urgente yiro integerrinjo Ml-
c h a e l e h a f f n e r moles, quam Lector benevole parva in imagine cernis exstructa, et scnsim in- vestita est ita, utvigesima quarta Maii 1798 jam aeger primus assuinmi potuerit. — Tardius cum hocce instituto alia duo prius jam existentia con- iungebantur nimirmn : ptochotrophium fundationis Pintérianae pro civibus et aliud, pro quondam ad- aerarimn ci victim contribuentibus, nunc ex morbo aut senio ad promerendum pane ai iiivalidis.—Be-
VIII
neficam huíus ínstituti activitatem vei id solum deirionstrat, quod intra triginta quinque nunc elapsos annos 63673 aegri suscepti, atque ex Iiis adminus quadraginta rniilia gratuito tractati fuerint.
Dum paucis muic sequentibus pagellis instituti saïuberriini descriptionem erudilorum iudicio, legi- bus academicis satisfacere cupiens sqbiicio, non me latét multa in ea desiderari; quare indulgen- tiam lectorum iterum iterumqufe exoro, simul pro- mittens , me ut primurn per çircumstantias licuerit,
exactiorem, limites dissertationis utique multum excedentem , apparaturum.
S e c ti o I.
Situs nosocomii et descriptío aedium.
F u n d u s , quem institutuih hoc occupât, in sub- urbio Josephino bis mille passibus ab urbe inte- riori orientent versus, qua nimirum via Kerepési- num ducens decurrit, loco elevatiori situs, est förmaé regulariter quadrangularis- et 2809 örgias quadratas (53 X 53) dimensione sua complectitur.
Latere occidentali respicit civitatem et foro ulcun- que amplo ab anteposita serie domuum separator *, latere septemtrionali adjacet viae publicae Kere- pesiensi satis latae ; orientálj "Inmtator fundo pri- yato pro nunc vacuo ; meridionrdi vero platca mi- nori (@djűj3Ctigaj)V) 'a domibus adjaccntibus scjun-7 gitur, sicque hucdum undique liber est.
Iii fundo hoc plura exstant aedificia diversis benefíci hujus instituti usibus "inservientia : In an- gulo occidentali septemtrionáli est A) Ecclesiá, quam cum aedifício principali in latere occidentali deciirrente iicctit B) doiqus intergcrina unius con- tignationis. Ipsum C) aedificium principale üonte et duabus alis procurrentibus coitftans duarum est
.. - ' p T j w î . ' . ; , -,
1 0
contignationum, et finitur In angulo occidental! ine- ridionali, domo F ) unius coritignationis, ei imme- diate nexa; praeterea adnexas habet duas D. E) alas laterales orienterai versus sub ângulo recto ex eo prorumpentes, ejusdefti cum principali altjtudi- nis. — In latere septemtrionali retro ecclesiam duae sunt domus minores G. Ii) ab bac, et a se inviccm portis majoribus separatae. Similes domus I. K) symetrice cum prioribus exstritctae adçunt in latere (juoque meridional!. Reliquum fundi spa- tium efficit aream L) per alas laterales aediíicii principalis ultra medium in très partes divisam la- tere orientali muro satis alto cinctam.-
A) Ecclesia haec anno I f 11 tempore pestis in ambitu hujus civitatis dirissime saevientis per cives, viris magistratualibus. ad latus murariorum vices operariorum gerentibus exstructa, et honori- bus Sancti Rochi dicata, 15 orgias longa et 5 lata»
400 circiter hominibus capiendis suflicit. Anno nunç decqrrente sub cura moderni Parocbi, Admodum Reverendi Domini Joannis Wohldran, pia ejus so- lertia effectiun est, ut penitus renovata iiovis aris, et campaitis provisa fuerit.
B). In domo intergerina est infra contignatio- nem janua, duccns ad atrium nosocomii, et habi- tatio janitorisi supra contignationem vero.'est ora- torium pro aegris, convalescentibus, et personis curam nosocomii. gerentibus, ac ciibile pro nunc unius ex Assiste«tibus medicis.
C) In aedificio principali:
a) infra contignationem primam (ím Crrbgefcfjoj?) immediate penes atrium nosocomii in alaprocurrente septçmtrionali est ascensus principalis in contigna*
tiones superiores ; et sub Nro I. conclave procoè'to- ne (58orjtmmer) instructum, olim pro assumptione aegrorum destinatum, nunc in pharmacopaeam et ejus laboratorium converSutn. In ipso aedificio frontali sequitiir sub Nrô II. cubile amplum nunc in duas partes divisum "a Provisore pliarinacopóeae, et ©jus famulo ixibabitatum ; sub Nro III. cubile priori simile, in quo nunc aegrorum, opem insti- tuti hujus impetrantiuin, inscriptio suscipilur ; olim labris instructum, et pro mnndandis aegris neo- susceplis destinatum .erat. — Sub Nro IV. V. et VU. sunt cubilia ampla pro receptione virorum, morbis ad chirurgiae spbaeram perlinentibns ad-, fectorum destinata, 29 lectis instructa, Inter Nrum V. et VII. sub Nro VI. est cubile Assistentis cliirurgi, cum culíná communi. In ala procurrentc meridio- nal! sub Nro VIII. unicum est cubile amplum 15 foeminas morbis externis laborantes recipïens.
b) In prima 'contiguatiouc, et quidem in ala septemtrionali sub Nro XXI. et XX. est habi- tatio Pärbchi nosocomialis e duobus cubilibus, et culina constans; sequitur sub XIX. cubile, quod nunc per pbarmacopoeae Proyisoris sodálem inhabi- 'tatur. Sub Nris XVIII., XVII., XV., et XU.
sunt cubilia ampla pro viris morbo interim decnm-
3 2
bentibus destinala et d7 lectis provisa (horum ultimum jam in ala procurrente meridional! si- tiim est); in medio horum cubilium sub Nro XVI.
est habitatio-Assistentis medici alterius cum si- .mili, ut in tractu infimo, culina communi.
c) In secunda contignatione sub Nro XXIII.
sunt duo cubilia separata cumprocbetone quorum ienestrae clathris ferreis provisae sunt , et in quae vesani nobilioris conditionis recluduntur ;
^equujtitur sub Nro XXIY. et XXV« duo cubilia separata, singulurii unico lecto instructum pro Xospitibus nobilioribus curae nosocomiali se con- iCredentibus, perinde sub Nro XXVI. est cubile .separatum 5 lectis instructum eodem fini adapta-
tum ; sub Nro XXVII. cubile. amplum continens 14 lectos pro foeminis; sub Nro XXVIII. cubile cum. culina pro Assisteiite medico aegrorum in tra- ctu hoc decumbentium cuiam gerente, nunc a
scriba ordinario cancCllariae nosocomials inha- bitatum ; sub Nro XXIX. cubile cum 12 lectis
;iiunc viris repletiim ; tandem sub Nro XXX, cu- bile in ala procurrente meridionali simile cubi- libus sub Nro XII. et. VIII., 15. lectis provisum
•foeminas recipiens.
D_) Iii ala laterali septemtrionali :
a) Infra primam contignationem sunt gràdus angustiores ad superior.es contignationes ducen- tes; dein cubile cum culina a mediastinis inha- .hitatanf;" seqimniur duo cubilia ampla interjo-
eta culina, unum pro viris, aliud pro foeminis beneficio fundationis Pintbrianáe utentibus; juxta cubile foeminarum decurrentis ambitus pars re- seda etreponendis vestibus aegrorujn (©ftrbcrofce) adaptata est.
b) In contignatione prima juxta gradus est culina, reliqunm vcro tractum occupât cubile amplum 30 foeminas senio confectas ant tabidas recipiens, cum adjacente camera ex ambitu rese- cta, quae asservandae supellectili ; nosocomial!
inservit.
c) In contignatione sëcunda similis est sub- divisio, et inhabitatur per viros senió confectós* 18.
E ) In ala laterali meridionali :
• * • ' - . . ^
a) Infra primam contignationem sunt : , Imp gradus, 2do habitätio obsoniatoris tri- bus cnbilibiis. cónstans, cum culina ' ampla, et promtüario. Ultima veto tractusbujus pars in duo cubilia divisa, 7 lectis instructa et recipiendis ca- ptivis morbo correptis, a doïho civica scopo cu- rationis hue transmissis adaptata, ambitus vero ante hàec cubilia existens pro vigiliis. servandis reclusus est,
Cubiliaj haec antea Balnearium constihiebant.
Tantum sub hac ala existunt cellaria.
V b) In contignatione prima est cancellaria;
reliqunm tractum inhabitat Inspector ac una Oe- conomus instituti.
1 4
c ) I n contignatione secunda penes gradus Buh Nro XXXI, est cubile pro recipiendîs 9 gra- vidis cum suis neonatis ; sub Nro XXXII culina, retro hmc cubicellum pro duabns parturientibus et penes earn camera , in qua requisita quaepiam obstetiicia reconduntur ; in nexu cum cubicello parturientium sub Nro XXXIII. est cubile gravi- darum partum cxspectantium, nunc 7 aegrotis foeminis repletum. Sequitur sub Nro XXXIV. cu- bile tribus gravidis solventibus destinatum, et aliud sub Nro XXXV. clathris ferreis provisum, in quo nunc requisita divers» deposits sunt.
F ) In domo adnexa, cum Ecclesia et domo intergerina symetrice exstructa :
a) infra primam contignatipnem est habita- lio cbirurgi in nexu cum habitatione Obstetricis;
b) in contignatione vero ipsa est habitatio Directoris, et primarii Medici cum cubili ses- sionali et Bibliotheca instituti.
In bac asservantur ProtocoIIa roedica. ab erecto insti- tuto usque annum proxime elapsum et collectio am- pla übrorum, omnis aevi classieoriu» a Magti. quon- dam Directore Andrea Bossányi nosocomio legata , quae recentiori tempore orrtni anno impensis nosocor mii qugetur-; praeterea instrumentarium chirurgicum sat completum á c. artificibua Malliard , et Gockl Viennae confectum i machina electrica , et appara- tus magneticus,
Aedes hae, medio am b i t m m reçlusorum et Fenestris provisorum per 'tat «m. eatwmdum Ion-
19
gitudinem in singula tractu à tergo cubiiinm de- currentium, inter se connexae sunf.
G) In domo minore, pone ecclesiam sita, est babitatio aedítui, camera una requisitorum er ud jorum, et cameràe quatuor ambitu conjun-
ctae pro recipiendis vesanis, ant secus morbi gé- néré, moralitate, aut aliis ex causis a caeteris aegrotis separandis. ,
H ) Altéra domus in latere hoc Septemtrio- nali existens est domus mortuorum in duo cubi- bilia et unam eameram satis ampiam subdivisa.
Cubile primum fornace et lecto provisum pro hominibns apparenter mortuis resuscitandis, se- cundum pro sectionibus pathologicis et medico-, foxensibus, camera vero deponendis cadaveribus
destinata est. • ' I) Domus in latere meridionali orientera
versus e régióné domus mortuorum posita in très partes .divisa, continet cubile et culinam pro lotricibus instituti, et conclave in très rur- sus partes subdivisum, constituens balnearium quinque labris instructum.
K) Domus altera symetrice cum domo G) exstrhctain varias cameras,et stabula subdivisa est.
In Angulis, ubi alae laterales ex aediiicio principali'prorumpunt, ex ambitu tarn aedificii principalis quam alarum lateralium adesjt aditus ad latrinas «trinque octo, adeoque in tribus tra*
ctibus in summa 48, quarum cànales in cloacam
16
communem concumint ; adsunt praeterea Iatrinae 4iae in domo adnexa cum propria cloaca.
L) Areae pars media latiov consita est ar- boribus, umbram reficientem aegris largientibus, scamnis plüribus hinc inde collocatis ; adsunt prae- terea putei quin que, quorum praeserlim ille retro ecclesiam (bet ©mftebler 33r«mt) aquam purissimam et sapidissimam largitur; reliqui 1res pone alas laterales , et quintus ad domum lotricum et bal-
nearium positus est, . Cum vero ab exstructione nosocomii impo-
pulatio civitatis ad triplumfere adcrevcrif, aedes- que nosocomials, in illius consequentiam pari ratione multiplicalum, numerum aegrorum non amplius reciperé valerent; hinc provida ac hu- manissima resolutione Amplissimi Magistratus domns in piatea Sándoriana sita ( G e m s e ) pro filiali nosocomio designata, et recipiendis 50 ae- gris adaptata est.
S e c t i o II.
Instituti administratis, 1-mo S t a t u s P e r s o n a l i s .
Personae in hoc institute diversa officia exe- quentes triplicis sunt ordinis ; nimirum : oeco- nomiae prospicientes (personale oeconomicum), aegrorum ciiram gerentes (personale medicum),
17 et tandem per son is institutum inhabitantibus bé- néficia religionis administrantes (personale eccle-
siasticum). '"-V A) Personale oeconomicum.
1-mo. Inspector, et simul Oeconomus institu- t i , qui denominator per Magistratum Civicum, administrât omnem rem oeconoinicam, et sala- rio annuo 400 fï. provisus est.
- Inspectons munus inde ab erecto nosocomio gesserunt:
D . D . J a c . W a s s , An dr e a s M i tt er pa c h cr F r a n c . ,G r u b e r ;. nunc inde ab Anno 180S Sp. D.
D e m . R a d o i c s i c s Senator ad honores, cujus Valetudinarii -vices gerit P. D. G e o r g . S chu-
rn a y e r. X
2-dö Äd latus sui l abet scribam ofdinariuni cum' salario annuo 200. 1Ï. et 3-o scribam diur- nistam cum diurno 30. xr.' 4-o. famulum cancel- lariae, qui simul instituti cursor est. 5-o. Jani- tor et simnl conservator vestium cum solutione menstrua 11. fl. 40, xr. securitati aedium, invigi- làt, et claves omnium aedium concreditas ha- bet ; hue pertinent : 6-o. mediastini très, qui labores crudiorés in instituto obvios, utppte se- ctionem lignorum, calefactionem furnorum , ac- censionem lampadum et alia perficere tenentur ; 7-0 lotricestrcs quarum una plerumque janitoris uxor, reliquis duabus praeposita iinmundam siip- pellectilem Jineam a parabolanis reeipit, etmunda- tain restituit. 8yo Hue spectat denique obsbniatorr
2 ' - •
1 8 -
cum suis faroulis, aegroB et alios bénéficie insti- tuti utentes alimentis et potulentis pro defixö
praetio providens. , '
Qua Scribae prdinarii indexai) erecto institute sertive- runt D. D. A n t . S t o c k i n g e r , J o s . H a b a - l a y , J o h . G e o r g . W i n d i s c h , M i c h . TahV,
C h r . A l t . A r n o l d , F r a n c . N e ub a u er, J o In S c h l e g e l , A n t o n D a a m e n ; n u n c a b A r i n o l 8 2 4 j D. J o a n n e s B u z s a h s z k i causarum Juratus AdVocatus.
B ) Personale Mcdicum>
Huic praeest l-o. Medicus primarius, qui simili Director totius instituti et una Physicus Primarius Civitatis est, denominatür per Magi- stratum qua Patronüm instituti, et salariô 800.
fli provisus existit. «
Dignitatem Directoris intle ab erbcto institute gesseriint Sp.D., M i c h a e l H a f f n e r , Magn. Cons. F r a n - c i s e u s a B e n e ad Regianr Scientiarum Univei- sitatemHungaricam FacultatisMedicae Senior etPro- fessor Med. piact; etc. etc,Mag. Cons. A n d r é a s B o s s á n y i de eadem ; ab anno vero 1825. usqtic hodiernum iii diein indefess'o zelo saluti aégrorum ac totius instituti invigilat de Patria meritissimus
• Sp. Dominus L e ó p o l d u s a " V V i n d i s c h Med.et Chir. Doctor Inclyt» Com. Nitriensis Tab. Jud. As- sessor etc. etc.
2do. Ad latus Medici primarii adsunt duo Assistentes medici, quorum primarius et senior aegris in contignatione prima demorantibns, al-
ter vevo iis in secunda contignatione existenti- bus invigilat, et quilibet 200 fl. salario gaudet.
Assistentes Medici ab erecto instituto erant Sequentes : D, D. Jac. G a l i , M a r t . C s e r m á k , A n t o n . S cb w i n g h a m m er, Dem. P e t r o v i c h , P a u l
D a t e h i e v i t z, J o s ep b u s S t e i n h ü b e I, Joh.
S u i t / . , L u d . B r a n d t , J o h a n . S c h u s t e r , G e o r g , B a i c s e v i c s , Jos. F l e i s c h e r , P a u l B a s t a s i c s , C a r l . B o b o r , S t e p h . I t ú c z ,
C a r l P a t a t s i c h , J o h . S c h ö n b a u e r , Carl.
N a g y , S t e p h . K a m e n z k y , Thorn. F l e i - s c h e r , A n t . J a n ko vi c h , I g n . H a r a s s , F r a n c . M e i t z e r , J o h a n . S t r e i f t i , A l e x . L e o p . P a u e r , F r a n c . S z e r w i r t h , C a r l . D e v a n , J o s . S c h w a r c z l , J o h . l i u g e n i u s S ch w a r c z , V i c t o r I v a n c h i c h .
3tio. Medicus secundarius, qui simul Pliysi- cus honorarius, cum Assistente medico honora»
rio provident aegros ad nosocomium filiale ex defectu spatii translatas.
Medici secundarii hucdum erant D . D . J o s , G o z l e t h j I g n . P a u e r , hoc verotempore Çl.D. J o s é p h u » . P ó 1 y a. — Assistentes honorarii J o s. S c hvr a r ez 1, M a t h . K o r n e l i . '
4to. Chirurgus institut!, qui simul obstetri- cator et inspector mortuorum, habet salariutu ari- liuum 400 il.; huic sors aegrorum in cubiíibös in- ferioris tractus degentium tan quam Ordinario concredita est; ad latus habet Assísfeíitam chi- rurgum cum salario annuo 200 floreftorem et ebi-
2* .
2 0
rurgiae candidat«!» cum honorario menstrUo 5 fi , qui deligationem aegrorum perficiunt,
Chirurgi ordinarii et assistantes erant T h o m . F l e i - s c h e r et F. S c h n e i d, — F r a n c . S z e r-
>v i r t h , J o s . L án c z , A n (1 r- W i m in e r , J o s . M o l n á r , F e r d . L a n d g r a f , S t e g h . R e d e r . F r a n c . S t r a u b , S i m e o n P o s o n y i , J o h a n .
M e sz er s c h m i d t, J o s . F l e i s ch er, F r a n . N e li- fe au e r , H e i n . S t r a k a , J o s . H a r t w i g » A n t . L ó s t a i n er, A n t . H i 1 d en s t a b, L ad. H u g e l , . J o s . B a w e n i t s , I g n . B a l l o s s y , J o s . (5 s z y,
M a t h . H a v l i t s e k , JoH. R i s z d o r f e r , Car.
F r e y s c h l a g , A n t o n W e i d i n g e r , An dr.
R i f f i .
/ I 5to. Obstetrix cum salario 200 fl.
Pharmacopeae, quam grémium pharmaccu- ticum Pestinense pharinacis pro dimidia Iegali taxa providet, praeCst Provisor a gremio con- stitutes et solutus cum sibi adiuncto sodali, ad labores auíem pharmaceuticos Crudiofes perficL endos utitur famulo pharmaceutico (vulgo Iabo- rantio)
Qua Provisores in pliarmacopea nosocomial! (quae ah erecto instituto usque annum 1824 per Egr. F. F r ii- h au e r pharmacis próvisa füit) qua Pravisor.es ser- vivernnt D. D. I g n . V r a n i c s » J o s- K r e d 1 c a r M a x , N e i c h l ; actu adest D. F r a n , L u s t .
C) Personale Ecclesiasticum. .. .
Bénéficia Religionis in hoc institute inde ab ejus erectlone usque ad annum 1822. per Cape 11 a-
num titulo beneficiati administrabantur , co au- iem tempore Ecclesia ad St. Bochum in Parochí- am elevata Parocho independence pro visa est, salarium bujus est: 260 fi.
Münus hoc. Ecelesiasticum omni cum pietatis zelo obie- runt, O p t a t u s M a g y a r Ord. Cap , J o a n. N e p.
J u h á s z , et D. A. R, J o a n . V o h Id r a n n ab Anno 1831. qua primus Parochus investitus«
2do. D i r e c t i o I n s t i t u t i .
Diriguntur omues res institutum concernen- tes per peculiarem comissionem, cui nomine Suae Majestatis Säcratissimae praesidet Commissarius per Excelsum Consilium Regium Locumtenentia- le Hungaricum designatus.
Dignitatem banc gesserunt : Sp. D. Eraxc. a Zirty, Sp.
G. M á t h e , Illus. D . L. Berzev.iczy 5 ab anno 1825.
usquc modernum tempus Magn. Daus Coqs. Li;no- vicus a John, sub cujus imprimis ajispiciis institutum hoc feliciora cocpit incrementa.
Membra comissionis hujus sunt Director in- situti, Inspector , Medicus secundarius ct Chi- rurgus. Fiscus civicus qua Nótárius commissio- nis, Ralionum exactor civicus primarius; Orator electae communitatis cum pluribiis electis civi- bus peculiariter a communitatc civium Pestinen- sium dciegatis.
Commissio hacc omni mense s cm el considet, relatione» Inspeptoris oeconomicas documentis fplpitas excipit, caeteraque negotia instituti per*
2 2
tractat; coordinatiónes necessarias determinat, et de his actis conceptum prqtocollum Amplissi- mo Magistratur submittit. — Immediata itaque instituti hujus inspectio est penes constitulam in- stituti directionem; superior penes Magistratum Civicum, qua Patronum insa'tuti ; suprema penes Excelsum Consilium Regium Locumtenentiale I-Iungaricum, cui etiani menstrua directionis pro- tocol!» , pro benigno gratiosa ralificatione, spb- sterni soient.
3tio. P r o v e n t u s I n s t i t u t i a n n u i , Fontes perceptionum institut! hujus spnt se- quentes : 1) Capitalium fundatorum* interusuria, 2)
•Camerae aerarii eivici subsidium. 3) Praestatjqnes sub transcriptione fundorum. 4} Sub acquisitione jurium civis ; 5) a lignorum divenditoribus ; (i) a vinis in urbem invectis. 7) Tributum nundinale, 8) Procentus a taxa pro choreis, in löcis publicxs celebratis. 9). Dimidíum proventus iinius theatralis / productionis. Ï0) Mulctarum pecuniariarum pars a capitancatus officio defixa. 11) Legata 20 flore- tios non excedentia. 12) Restitutio expensárum aJi- mentationis cáptivorum. 13) Proventus Ecclesiae, ac tandem 14) Donarja specialia, summae men-, struae aut annuae a benefactoribus quibusdam col- ïatae, et in bursis de septimana in septimanam coIJéctae. Praeter haec accedimt summae a diven-
ditis vestimentis in nosocomio demortuoruin gra- tuito tractatorum ; summae pro cura nosocomial«
ab aegris juxta taxam defixam solutae, (qui fere quotannis unam tertíain partem summae omnimn tractatorum efíiciunt). .
4to. E x p e n s a e n o s o c o m i i . . Erogationes in, nosocomio quotannis sequenles necessariae sunt;
lino. In comparationem qmnis novae suppel- lectilis circiter 1300—1700 I
2do. In alimentationem aegrorum 9000—
10000 f.
3tio. Iii procurationem medicamentorum 5000 - - 7 0 0 0 ^
4to. In salaria officialinm 3100 f.
5to, In pensa menstrualia famulitii 2900 f.
6to. In ligna focalia, oleum, et candelas etc.
1400—3000 f.
7mo, In lolionem vestium albarum et repm- gationem Iectisterniormn 300—400 f.
Svo, In conservationem aedium 450—500 f.
9no, In requisita scripturislica et alias, neces- sitates cancellariae 100 f.
lOmo. In Ecclesiam 30—60 f.
limp. In diversa alia, uti diurna, vecturas et similia 100—300 f.
Si numerus, aegrorum quotidie praesens per integrum annum in summára contiahatur, atqup
4 '
2 4 -
cum expensis nosocomialibus conferatur, apparet:
quod anno I S f f singulus aeger quotidie nosoco- mium constatent 21 { xx. -, 1S||- 24 | xr.; anno vero 18M 25 xr.
Od
S e c t i o I i i . À c t i v i t a s I n s t i t u t i .
Cum restitutio sauitatis curae suae coinmisso- rum praecipuum scopum hujus instituti e pia mente Fundatorum efficiat, liinc activitas ejus imprimis'
circa strenuam coordinationem medioruni "ad lmnc scopum ducentium versatur. — Media baec natu- rali suo online hoc loco enumerare nunc in ani- mo est.
I m o . Assuraptio aagroruni.
a) Conditiones assumtionis.
Ad nosocomium pestanum aégri omnis gene- ris, sexus, aetatis et religionis certa tarnen cum r.estrictione assumuntur, etsi illud proprie nonnisi aegris adultis, morbo acuto, aut chronicq sanabili adfectis inqiiilinis destínatum sit. Quiqui aiitem ïe- cipiuntur, aut pro cura eis administrata cörtam aï- tissimo loco ratihabitam taxain dependendam ha?, bent, aut certo ex respectu gratiiitö curantmv
Ad Solutionen! taxae stringuntiir omnes, quo- rum facilitates praestationi huic sufíiciunt. Est autem taxa liaec triplex : intima 16 xr., media 36 xr., et altissima 1 A. pro singula die commorationis in nosocomio, quo ex respectn ct triplex classis aegro- ruin exurgit. Ad lioc autem ut quis pro solutione suscipiatur, nihil aliud requiritur, quam ut taxa, classis determinatae aut selectae, pro triginta diebus anticipative deponatur; pro eo vero casu si morbus, in longius tempus protraheretur expetitiir simul obligatio aegri aut alterius sufficienti liypotheca in- structi pro omni fors majori summa, •— Ab hac lege excipiimtur sodales opificum et artificum, qui çollata determinato tempore in aerarium sui collegii pecmiia, peculiares in hunç scopum habent bur- sas, e quibus pro singuIo*membro impensae riosp- comiales exsolvuntur ; Iii nimirum nonnisi Scheda recommendatoria ab antistite bursae (qui aut electus senior sodaliiun, aut ipse antistes collegii magiströ- rmn est) provisi illico absque solutione anticipativa assummi possunt.
Immunes a persolvenda taxa sunt:
lmo. Personae omnes ad institutum perti- nentes.
2do. Ptochotrophiorum dh'ersorum intra et extra aedes nosocomii existentiiun membra; afta- men bénéficia, similibus secus obvenientia / per totum tempus curae e legibus instituti in bomim cassae nosocomialis cedeye debent.
3 6
3tío. Satellites civici (vulgo trabani) et omnes j-eliqui ad famulitium civitatis pertinentes, hi sche- dis CQinmendatoriis a suis superioribus provideri debent.
4to. Captivi e carceribus ciyicis graviori moiv bo adfecti per capitäneatus officium id svadento medico ordinario cum htijus testimoniq transmissi ; ast pro his summa quaepiam ab aerario civico de- pendenda venit.
5to : Foeminâe publicae infectáe per politiae cominissarios comprehensae ; uti et omnes in plateis äut aliis in loeis publicis inventae personne vàga-
»bundae, si morbo quopiam adfectae per officium capitaneatus transmittantur. Pro prioribus tamen facti' cum illis lenociniî convicti expensas nosoco- nodi, jiixta taxam infimam computatas, de lege per- solvere tenentur.
Cto. Infortunato casu Jaesi aut adminusprac- sentanco auxilio medico egentes ac ad nosocomi- um adlati,
s7mo. Pauperioris sortis inquilini et servit lis conditiopis utriusque sexus, si testimonio pau?
pertatis et medici (cujuscunque) de statu morbi proyisi Sp. Dni Consul is annutum et subscriptio
. * V
nem adferant.
8vo. Qui per benefactores nosocomii munit ficentiores, Uti et per patronos lectorum fundationis Feszlianae et Marczibanyianae cdinniendantur ;
9no, denique parturicntes absque omni ex-
ceptionc. ,
I • «s
b) Modus assumtionis.
Assumtio de regula immediate post matnti- nam aegrorum visitationem mcdicarn, ubi nimi- rum numerus lectorum disponibilium innotuif, ab uno ex Assistentibus, quorum quotidie altpri nomine inspections hoc miinus obvenit, prae- sente simul Scriba cancellariac perficitur; nihilo- minus tarnen et tardíus de die aut noctu adveni- entes non reiuittuntur, dummodo adbuc lectus va- puus adsit,
Aegri, qui ob gravitatem status morbosi non amplius pedibus valent, per sUos familiares quoquo modo ad nosocomium deferri debcnt : tantum in extraördinario casu, aut ubi sohitio determihata praestatur, exmittuntur mediastini cum lectjca nosocomial! ad hoc perficiendum. In singulo autem Imjusmodi casu nccessario praecc- dere debet percontatio Assistentin Snspicientis de, eo, án certo suscipi possit aeger aut non rni?., fors Jectis omnibus jam repletis aeger rcmitti de-, beat, et sic noxam capiat.
Aegri advenientes aut adlali a janitoré ad conclave sub Nro III. dedueuntur, ad quod dato ' jmox a janitoré cum peculiari cauipnna signo in-
2 8
vitati Assjstens et Scriba comparent. Examinantur nunc aegri, secu$ titulo uno aut altero e pliuçs enumeratis ad assumptionem apti, per Assistentem relate ad naturam et gradum morbi, fine adaequa- tae dxstributionis et ne fors necessarii selectus, si nimirum major eorum numerus, ut saepissime fieri sol e t , çonfluxisset, quam cui recipiendo no- socomium eo tempore par est. Si ultimum hoc accidit , morbis acutis periculosioribus adfecti iis í qui leyiori aut chornico malo laborant, cae- tcris autem paribus solventes imprimis sodalës opificum gratuitain curam ex cqqtra optantibus praeferuntur. — Determináló dein per Assisten- tem cubili, quo aeger deducendus est, iriscribitur a Scriba ejus nomen interim sub numero currente in protocollum nominale (ßftufer); dein exaratur schaeda numero èodem currente protocol!! provi- sa lecto aegri mox adfigenda (Sett* jetíeí) conti- ncns nomen et cognomen aegri, locum natalem, religionem, aetatem, conditionem vitae, an coe.
lebs vel uxoratus aut nupta, quo sub titulo susce- ptus et si solvens est, quid anticipative solverit, in altera vero schaeda (Garderobe jette!) conscri- buntur vestimenta aegri secum adlata, pecuniae, documenta^ fors alicujus momenti etc, etc. ; utra- que haec schaeda per Assistentem subs cri bitur.
Schaedae adlatae pro assumtione comraen- dantes transmittentes ant earn admittentes, pecu- nia deposita, documenta et -his similia a Sóriba
recepta deferiintur ad cancellariam. Aeger vero, si ipse pedes ad locum destinatum pertingere non posset, eo per mediaStinos una cum dua- bus dictis schaedis transfertur et concernente infirmario (aut - ae) traditur. Aeger vestibus de- posit's, si necessum, mUndatur, in balnearium deducitur , puro indusio nosocomial! providetür, et ad assignatum lectum collocatur. — Vestimen- ta eius in fasciculum Colligata una cum schaeda enumeratiönem eorum continente janitori pro.cu«- randa asservatione traduntur, a quo, si id sta- tus eorüm expûsceret, prius débite mundantur et ventillantur, et sic ad Ioculum depositoriisub
.p. , - • *
numero pro'tOjÈÔIh deponuntur.
Parturientes absque omni nunc dicta forma- Jitate qiiovis diei aut noctis tempore suscipiun- tur, et per janitorem obstetrici traduntur, no- men et Caetera cancellariae insinuantur, tibi süb numero currente protocol!! adnotarttur.
2do. Distributio. aegrorum.
Aegri ad nosocomitim assumpti scrvata an- tiqna subdivisione in externistas etinternisfas dis- pescUntur ; quibus ad hue acceditsectio tertiapartu- rientium et puerperarnm. Externistis adnumeran- tur omnes, qui morbo ad chirurgiae spbaeram perti- nente adfecti sunt. His cubilia infra primam contig- nationem aedificii principalis sub Nris. 4.5.7.8. de».
3 0
stinata sunt: Omnes feliqui internistarum nomine insigniúntur; hi omnia reliqua cubilia in lmaet 2da contignatione ac in nosocomio filiali occu- pant praeter cubilia silb numeris 31. 33. 34 —
gravidis et puerperis reservata,
Aliud fundamentum distribùtionis sístit clas- sis, cui aegri assumpd adpertinent. Triplex, ut superius diximus, distingvitur ill hoc nosocomio
classis: i n f i m a quam taxám infimam solven- tes et gratuito suscepti constituant, hi in cubi- libus majoribüs communibus curantur; m e d i a , eorum nimirum, qui taxam mediam dependent, . pro quibus cubilia paucis lectis instructa secun*
dae contignationis sub Nro, 26. et 34. adaptata Sunt; ac s u p r e m a ad quam hospites nobilio- res supremam taxam pro cubilibus separatis (23i s 24. 25. 35.) dependentes numerantur. —' Ab omnibus-aliis ®separati sünt, in Nro. 10 et I i captivi scopo curationis nosocomio transmissi et i i , quorum personae requisitione peculiari politiae civicae invigilandum est.
In omni sectione nt classi mares a foeminis
"strejiue separat!, in distinctis cubilibus curantur.
Naturae morbi in distributione âegrorum prolt dolor ! in nosocomio nostro respectus nullus haberi potest. Magnus enim numerus aegrorum continuo seinsimiantium omnem similem, saepius jam tenta- tam, dispositionem jn tantum impeidit,ut saepe nec qnidem superius adductäe distmctiones fieri pos-
s int, verum aeger neoassumptus aut plane nosoco*
inio obtrusus illuc collocari debeat, ubi rccte spa- tium adhuc invenitur; unde non raro internistae inter externistas et vidssim inveniuntur, saepe cubilia intégra aliis aegris, quam quibus destinata sunt, replentUTi Summe optandum foret, ut ad minus pro morbis contagiosis frequentius occurren- tibus, Ut Syphilide et psora, distincta conclavia ad- essent. — Yesani quoque non prius ab aliis aegris
separantur, quam ubi societati ni mis molesti íxunts 3tiOi Instructio cubiliumi
Cubilia communia infîmae classis tot continent Iectos, quot spectata. salute aegrorum capere posa punt. — Lectus singulus constat: sponda abiegna Septem pedes longa et très et dimidhun lata vera nice bruneo communiter tincta, sàcco stramento re- ferto et desuper pösito gausape quadruplicate) quae linteo obteguntur ; porro adsunfc in eo duo pUlvini capitis, unus Stramine alter pilis equinis farctus ac indumento lineo (commhniter coernleo) ob'ductus, tégmen éfficit Ibdix amphitapa gossypina colorata subsuto lihteo albo. In spondae parte superiore (^opf?©nbe) adfixa est tabula nigra nu- mero lècti provisa, cui inscribitur nomen aegri cum die assumptionis, status niorbi et duratio, sub ordinatione vero adscribitur diaeta. Duobus icctis, tribus pedibus ab in vicéin distantikis, interpbsita
3 2
est bifariam divisa meüsula, in qua pro singulo adest cochlear, culter et furcinula cibaria, pocu- Inm unius circiter sextarii pro potulentis, phiala vitrea ad assmnendas medicinas, quae eidein inen-
sae adponuntur ; praeterea man tile, pecten; sputa- torium et lagena urinaria. Singulus aeger insuper accipit indusium, mitrain dormitoriam, amiculum cu- bicularium, tibialia, et par crepidarum. — Cubile
autem ipsum pro communi usu provismn est: ur- ceis pro aquä pura, pelvj liglina pro loti one, sellis
duabus et una patina patrochli, sputatoriis duobns ligneis majoribus arena repletis, pluribus sellis, velis portatilibus duabus, et lampade. Peculiari vero sub parabolani curá adest scrinimn simul men- sam efficiens, in quo asservatur suppellex omnis cubili destinata, materiale deligationis, et Vmcula lorea ad devinciendos delirantes.- Adest praeterea horologixun. Pliu-a cubilia simul habeut patinas et . fascias pro venaesectione, syringas pro clysteribus
adplicandis, batillmn cubicularium, apparatum Mug- deianúm pro suscipiendis vaporibus et in .culina coimnuni in quolibet tractu plures ollas et vasa tripoda figlina pro potibus tbeatis, cataplasmatibus, clysteribus et aliis coquendis.
Cubilia secundae et tertiae classis cod em fere modo instructa sunt ut priora ; ast suppellex omnis elegantior est.
In chirurgico tractu ea occurrit differentia in- structionis, quod in singulo cubili ad sit lectus
pro fracturis et apparatus major deligatorius.
— In sectione obstetricia adsunt requisita obste- tricia, et labra pro balneandis neonatis, prae- terea penes singulum lectum piierperae lectulus pio ejus neonato.
Incameris pro vesanis praeter spondam Stra- mine refertam etselJam patrochli nihil con tin etur.
Quid quid ex utensilibus et suppellectili quo- quo modo usu detcritur, corrumpitur aut con- fringitur id ab- oeconomo adlatis et restitutis per parabolanum concernentem fragmentis aut resi- duis növb* permutatuy. (baő jfajjtertt)
4to. Tractamen medicum aegroruni.
Aegri mane tempore hyemali hora 7ma, ae- stivo vcro 6. ab ordinariis visitantur et quidem, in sectione inteïnistarum in nosocomio ipso or-
dinationem perticit Medicus primarius, in noso- comio vero filiali Medicus secundarius ; sub ipsa ordinatione adest simul Assistens' conceynentis tractus, qui jam ante tempus ordinationis sin- gula ei commissa cubilia inspicit, de statu acgro- rum se informat et omnia necessaria praevie cq- ordinat. Ordinatio fit secundum numeruin lecto- rum, Assistens necessaria Ordinario refert, et
Ordinationen! schaedae peculiar! numero proto- colli cubilis et íecti ac nomine» aegri provisae in- scribit. Diaeta ut superius dictum est tain fabu-
3 - \
3 4
Jae nigra© quam schaedae nunc memoratae ad- scribitur. — Quae secus circa aegrum facienda sunt parabolano injnnguntur,
Omnes schaedae ordinationis unius cubilis asserculo peculiari adfixae terminate in eo ordi- natione immediate in pharmacopaeam transmit- luntur.
Postmeridiem circa horatn 4 ajtera institui- tur visitatio per Assistentem, sub qua aegri hac , die suscepti strictiori examini subjiciuntnr, dia-
gnosis quantum fieri potest accuratissima cónstrui- tur, et illico tabulae lecti una cum caeteris su- perius dlctis adscribitur, et necessitate expos.cen- te illico débita coordinantur.
Terminata hac visitatione viespertina, Assi- steotes Ordinario observata et a se ordinata refe- runt, atque in casibus gravioribus consilium Me- dici primarii expetunt.
Non obstante hoc ordine et aliis temporibns diei, ubi aeger morbograviori adfectus adfertur, aut ubi in aliquo aegro jam diutius in nosoco- mio coipmorante peculiaria se offerunt sympto- roata, id annunciante parabolano, ab Assistente necessaria coordinantur.
In sectione chirurgica ordinationes medicae in casu leviori et in quantum ad ipsam tractatio- nem cbirurgicam spectant, a chirurgo suo Assi- stcnti dictantur; in casu tarnen graviori et hic
obligator consilium Medici primarii expetere aut illius curae aegruni penjtus committere.
Quod tractamen medicum aegrorum in hoc nosocomio conccrnit, id solum adnotandum ve- nir, quod simpíicitati summum impendatur Stu- dium; formulae quidem aliquae compendii causa in usu sunt, bis tarnen Ordinarius nequaquam ad- stringitiir; sed omnia juxta Optimum suum scire ordinat et praescribit, minus parsymoniae, quam salutis aegrorum respectum habens, ita tarnen ut omne dispendium evitetur.
5 to. Tractamen cbirurgioiini.
Omnes in nosocomio necessariae encheireses chirurgicae a Chirurgo nosocomii perfici debent.
Operationes majoris inomenti nonnisi ex consilio Primarii medici suscipere licet. Deligationem ul-
cerum, vulnerum etc. etc. quotidie mane hora 5ta socio Assistente absolvit. Si in alia sectione deligatio aegri alicujus, venaesectio, et his si- milia necessaria sunt, ea quoque immediate post acceptum desuper nuncium Chirurgi perficere te- nentur, nisi Assistens mcdicus concernentis tra- gus ea sponte ipse exequi velit,
Applicatio hirudinum, vesicanlium, sinapis- morum, cataplasmatum, fomentationum, injectio clysmatum, inunctiones etc. parabolani, singulus in sibi commisso cubili, perficiunt.
• 3 *
3 6
6to. Tlactamen obstetrlciuin.
Gravidae beneficio hujus instituai uti exoptan- tes ab Obstetrice nosocomii investigari debent;
si partus proximus expectatur in.nosocomio re- tinentur, secus vero ea cum inviatione remittun.
tur, ut certo tempôre iterum se - investigation!
sistere yelint. v
Partúrientibus Obstetrix é lege absque cx- ceptione adsistere debet, si tarnen quid sub pariu accideret, quod manus exercitati Obstetricatoris, aut Medici praesentiam exigeret, inommisse in priori casu Chirurgum, in altero Medicum pri- marum in auxilium vocare tenetur.
Püerperae cum neonatis quotidie per pri- marium Medicum, et suum Assistentem invisnn- t u r , ut nefors necessaria coordinare possint.
Tino. Res pharmaceutical
Medicaments necessaria secundum schaedas ordinationales quam fieri potest citissime in pliar- macopoea praeparantur; parata a parabolanis dato prius eis signo ad sua cübilia in tabulis Ioculis provisis deferuntur, et secundum adscriptos sin-, gulo inedicamento numéros distribunntur.
Potus theatos parobolani in culina communi, uti et cataplasmata Jusque similia praeparant.
Quaedam'materialiautisapo oleum malthuru aut hordeum etc. sic et hirudines per Oeconomum ergaAssístentis assignationem administrar«ole*t.
E schaedis ordinationalibus sectíonis inter- nistarum Assistens medicus junior, in chirurgiea vero seotione Assistens chirurgus similes ordina- tiones extrahit, et sic quotidianam ordinationeio quotidie conscribit etProvisori pharmacopoeae tra- dit, qui taxam singulo numero adjungit et sic pro subscríptione Medico primario substernit. — Vi.
sitatio pharmacopoeae quotannis instituitur per Inclytae Facultatis Medicae Decanum, et pej:
Ptofessores Chemíae et Botanicespraesente si- mul Directore nosocomii,
8vo. Alímentatio aegrorum.
Alimenta aegris juxta ordinationes medicas ab óbsóniatore pro certo pretio administrantur.
Quadruplex autem in hoc nosocomio usu ve- nit relate ad quantitatem alimentationis modus:
quadrans portio, aut diaeta tenuis constat tri- bus jusculis mane, tempore meridiano et yesperi propinandis, et £ panis; media portio mane jusculo, ad meridiem jurecarnium , embaminate
et dimidio pane, vesperi jusculo constat; | p o r - tionis efficiunt mane jusculum ad meridiem just carnium, embamma cum duabus unciis vitulinae, olèra farina incocta et f panis, vesperi itidcm
3 8
jusculum; intégra verb poj-tib constat mane juscn.
lo , ad meridiem jure carnium, embammate cum duabus, unciis vitulinae, oleribus farina incoctis cum 4 unciis carnis bubulae coctae, et integro pane, vesperi ut omnibus jusculo cuminaceo ; pa- nis nosocomialis 7 uncias appendit.
Si quae fercula, uti farinacea, Iacticiiiia, frnctus cocti, assaturae, juscula vinacea etc. Or- dinario necessaria esse viderentur, ea extra ordi- riem data assignatione, ab obsoniato,re parari, ita ita et vinum, cerevisia^ acetum, sál etc. pet eun- dem adminisrari debent.
Utautem obsoniator requisitani quotidie quan- titatem alimentorum accurate et suo tempore ad- ministrate valeat, submittitur ei schaeda diaetae per Assistentem primariuni illico post visitas me-
dicas confecta*a Directore, subscripta, in qua per singulum cubile numerus diversarum portionum, uti et quantitas vini, aceti etc. in peculiaribus columnis inscripta est.
Alimenta aegrorum secundae et tertiae clas- sis a priorikis differunt co , quod magis exqui- sita et delicatiora sint.
Tempus alimentationis pro jentacuio est hora 7, pro prandio l i m a et pro coena bora 6 post- meridiana. Cib'i parati dato signo per campanani á parabolanis ad cubilia in phialis stanneis pe- culiari tabulae impositi deferuqtur, ubi Assistens
iiispectionista ejusdem diei ea quoad quantita- tem et qualitatem investigare solct.
9no. Respectas munditiei.
Primum praeter medicamenta et alimenta ad fehciter curandos morbos requisition aër pu- rus est ; hinc cubilia aegrorum ventillatoriis in fenestris instructs sunt, praeterea ut vapores stagnantes e cubilibus efferantur inter duo et duo cubilia camini , per párietcs decurrunt usque ad pavimentum supremum aedium-, ltac ratione et eo tempore aër renovatur dum fenestrae ac
portae apertae relinqui non possunt. Caeterum renovatio aè'ris quotidiç ternis vicibus mane ante visitam, dein post sumptum prandium, et n meridie rursus post visitam apertis omnibus fenéstris et januis suscipitur. — Praecavetur vero aëris çorruptio inprimis eo, quod omnia quae liberam ejus per totum cubile circulatio- nem impedirent, sollicite amoveantur ; quod
vela portatilia nonnisi agonizantium lectis ad- plicentnr, dein quod vetitum sit vestimenta qua- liacunque aegrorum in cubilibus asservare; et tandem quod omnes inunctiones quantum fieri potest stúdiósé evitentur.
Cubilia ipsa quotidie summo mane mun- dantur, lecti novitus sternuntur, infecta fors indumenta eorum mnndis permutantur} conten-
4 0
ta vero seliae patroclili lagenarum urinaria- lum, sputatoriorum, sangvis fors venaesectxone emissus, voinitu rejecta, et similia pathognomo.
nica iliico post visitam ejiciuntur.
Quovis die Sabbathi pavimentum cubilium aqua medio setacei abluitur, ita et ambitus a tergo cubilium decurrens a parabolanis, gradus vero a mediastinis purgantur. •— Omni anno semel et quidem de aestate, ubi id numerus ae- grorura admittit cubilia evacuata per aliquot dies ventillantur, et dealbantur quo tempore simul xiecessariae reparaturae in omni suppeüectili eo- rundem suscipitur. -
Decedente aegro Iectus novo Stramine, indu- mentis mundis et lodice bene eventilato pro vi - detur, ita ut neoadveniens aeger ad omnino mundam lectum collocari possit. Aegro diutius in nososomio commoranti linteum et indusium adminus omni septimana semel mundis per- mutantur.
lOmo. De cura animarum.
A egri iii nosocomio civico existentes con- solationem spirituálém quotidie bbtinent. Paro- chns nosocomii aegros neosusceptos adit, quibus quietcm mentis conscienliae et confidentiam in Suprcmum Nmnen commendat, ac eos post- %
quam S. Exomologesin peregissent 'S. Synaxi
reftcit, debiliores omnibus morientium Sacramen- tis provide!, genaeralernque omnibus absolutionem inpertitur.
« Alterius confessionis aegri, si specialiter id exoptent, visitantur, et suo more sacris provi- videntur a suis Pastoribus aut eorum coopéra- toribus.
'•" In ecclesia nosocomiali quotidei mane bora 9 diebus yero domini et Testis bora 10 Missae Sacrificium in praesentia convalescentium, et multorum extra nosocomium habitantium ce- lebratur,
l l m o . Convalescentium exscriptio.
Si sub visitatione medica aegri cnjuspiam áut convalescentis aut adminus emendati dimis- sio ab Ordinario decernitur, tunc ilium concer- nons schaeda ordinationalis, et altera prius le- cto affixa nationale illius continens (^opf^fWfí) Assistent! medico primario ex omni section©
transmittuntur, qui nomina illorum, cum nu- mero currente protocolli, et numero cubilis in schaeda peculiari adnotat, et Cancellariae sub- mittit; ab ea vero janitori eadem tradityr con?
signatio, ut veste^ ab eo asservatas proprieta- r y restituere possit.
Solventibus nota praestandae solutionis tra- ditur, et i d , quo jam anticipative dcposita sum-
' ma praestationem excedit, eisredditur; incontra- rip vero casu solutio ab Ulis expetitur.
Dimittuntur autem convalescentes ex insti-
t u é assumpto prandio. â
Ii, qui per officium Capitaneatus qualicun- que sub titulo nosocomii curae committebantur, vigiliis pro vis! ad domum civipam remittuntur data simul schaeda dimissionaü per Assis tentem medicum primarium, quae per vigiliarum magi- strum civicum subscripta rursus remittenda est.
12mo. De mortuis.
Morbo lethali succumbentes, ubi nulla am- plius dant vitae indicia, deferuntur per media- stinos aut ab ipsis parabolanis ad domum mortuo- rum, altera vero die suscipitur sectio pathologi- ca, cujus resultata peculiariter adnotantur.
Sepultura curator vel per nosocomium ipsum gratuito, vel vero per consangvineos aut amicos demortuorum. Beneficii gratuitae sepulturae et alii pauperioris sortisin ambitu civitatis demor- tui participes fiunt, si a suis Parochis dimissi, ad nosocomium deferantur ; similiter et ii, qui in- felici casu interiemnt atque sic nosocomio tra- debantur ; omnes gratuito sepeliendi lînteo cras- siori involuti per Parochum benedicuntUr, et in capulo cotnmuui currn deferuntur ad coemeteria diversa civitatis.
Ii verő, qui cüra amicorum exquisitiori ritii sepulturae traduntur, Iii pro diversitate majoris vel minoris pompae plus vel minus dependen- dum habent.
I3tio» De protocollis et relationibus medicis.
Ut hucusque enumeratus ordo obseryari po s- sit, diversa ante omnia necessaria sunt protocol- • l a , nimirum :
imo protocollum Medico - chirurgicum (b«$
tttcbtcttttfdbe j?rattFetiprot(>foli);lrac secundum nume- rum curentem inscribuntur nomen et cognomen, . locus natalis, vitae conditio, Religio et aetas áe-
gri, an coelebs — an uxoratus vel nupta — vi- duus vel vidua , dies assumptions, numerus cu- bilis et lecti, cohditib StlSceptionis, statiiS ttiorbi, dies exitus aut mortis , et in casibus extra ordi- hariis succincta morbi história; haec ultima tria nonnisi sub exscriptione aegri inseruntur, Pro- tocollum hoc concinnat et asservat Medicus As- sistens primarius.
2do. Est protocollum principale personale áegrorum ; simile est priori eo excepto, quod ipsum morhum concernentia desint. (beé fiwyti
frcmfm ^Protocol!). ( 3tio. Est protocollum vestimentorum in quo
eliam sub numero currente protocolii inscribun- tur nomina susceptornm et vestimenta. ac alia
4 4 . '
ab iis ádlata, praeterea continct columnam in qua inseritur dies et modiis restitutionis, aut in casa ubi quis gratnito susceptus et tractatus in nosocomio demortuus esset, quandonam yesti- menta haec in emolumcntum nosocomii diven- dita sint. Haec duo protocölla in Canceliaria curantur. * '
4to. Sunt protöcolla duo demortuorum , quorum unum a Parocho aliud vero a chirurgo qua mortuOrum inspectore ducitur ; in liaec in- scribuntur ömnes tarn in nosocomio demortui, quam illuc pro sepuUura adlati cujuScunque re- Kgionis, aut confessionis sint.
Inspector praeterea plures habet libros ra- tionarios, quorum enumeratio, hic superflua esset.
Ut autem Director nosocomii et Consul civi- tatis omni tempore statum aegrorum in nosoco- mio perspicere valeat, hinc primo quotidie rela- tio praestatur ab Assistente medico primario ta- bellaris in duplo (SErtgő Rapport), in hac adducitur 1. secundum sectiones in nosocomio usitatas nu- merus aegrorum priori die praesentium, dein nu- merus eodem die assumptorum 3. numerus dimis- sorum, demortuorum, aut ex una sectione iu aliam translatorum, quibus in summa a prioribus detractis résultat numerus mane sub visita medica praesentium; adscribuntur praeterea atergo bnius relationis nomiha priori "die demortuorum cum
causa mortis; denique nomen Âssistentis inspe- ctiomstae huius diei adducitur.
Sub fine mensis vero datur relatio specialis de omnibus in nosocomio boc mènse tractatis in tabellarem conspectum contracta ; «numerantur
adeoque tnörbisysteinatice cum numéro aegrorum a priori mense residuorum, in altera coiumna continetur numerus hoc mense e singulo morbö accedentium, in tertia summa priorum adeoque omnium tractatorum ; dein in suis singulis colum- nis sanati, emendati et mortui, àtque in fine ho- rum summa eixponitur; ultima denique coiumna
continet residuos e singulo morbo decumbentes aegros.
Adnectitur sub fine conspectus generalis omni- um in nosocomio elapso mense tractatorum, dimis- sorum, mortuorum; et adnotatur numerus eörurn qui e demortuis in agone tantum, qubd saepß fieri solet, nosocomio tradebantur. Relatio haec
' *
conficitur per Assistèntém medicum primarium in triplo, subscribitur^a Diiectore et traditur can- cellariae. Exactovero anno ex omnibus mcnstruîs construitur iterum per Assistentem medicum pri- marium 1. Relatio specialissima super omnes per
decursum anni in nosocomio tractatos, 2> con- spectus tabellàris generalis to tins anni, qualis re- lationi menstruaè in fine adnecti solct. Uaerela- tiones in triplo expeditae et aDircctore instiituti snbscriptae per cancellanain ulterius ad Magi-
4 6
Stratum et hinc ad Excelsum consilium promo- ventur.
Praeter relationes has tabellares ipse Dire- ctor nosocomii quotannis specialissimam Excelso Consilio Locumtenentiali Regio submittit relatio- nein, in qua genius epidemicus cum atmosphae- rae constitutione, morbórum tractatorum specia- lis character, methodus tractandi et huius resul- tata, casus obvenientes memorabijiores, verbo om- nia, quae tantum scitu dignaocctirebant, dilucide.
deducuntur.
Á p p e il d í K.
Conspectus generalis morborum per trienni- utn frequentius in nosocomio isthoc occurentinm, habito respectu constitutions atrnosphaerae et genii épidemici. -
• > ' • . i s f ? ; N o v e m b e r , venti N. — sereni dies nulli;
pluviae 7. temperatura moderata; — genius epi- demicus praevalens nullus, occurrebant phlogo- ses, rbcumatismi, catarrhi, febres intermittentes cum malis posthumis, copiosi hydropes.
D e c e m b e r . Venins regnans N% caelum into mense nubilum et pluviae frequentiores;
.magna hoc mense rheumatismorum frequentia, eapiojsi morhi exanfhematici praesertim variolae;
evoluta est hoc mense in nosocomio filiali gangrae?
47 na nösocomialis, fere omnibus, quos praehendit
lethalis.
J a n u a r i u s . Yenti regnantes N. initio mensis frigus moderatum, pluviae et nives ; circa medi- um intensius, aura sicca, — character Inflam- matorius regnans, copiosae phlogoses organorum pectoris. — . *
F c b r u a r i u s . Yenti regnantes. N. et S.
nebulae per dies 1.5, pluviae per dies 4 , nives per dieä 6 ; — morborum genius omni respectU similis genio mensis prioris.
M a r t i u s. Venti N. et W. tempus frigidura yentosum et ntibilum integro fere mense, pluviae per dies 10, nives per dies 7, boreas per dies 3 ;
— genius morborum inflamatorius perdurât.
Á p r i l i s . Vènti S. pluviae 9, temperaturà variabilis, mane aura frigida, circa meridiem valde calida, vesperi aspera; —- haec temperaturae conditio characterem inflammatorium sustentavit, et fréquentes catarrhales ac rheumaticas adfe- ctiones gennit.
M a i u s . Venti W. pluviaëper dies 14, tem- peratura secus nimium variabilis ; — febres in- termittentes copiosae, etrheumaticae characterem nervosum facile assumantes.
. J u n i u s Yenti N. pluviae per dies 15,tem- pestâtes duae, tempus secus valde inconstans;
— fréquentes catarrhi, rheumatismi, circa iinëtïi mensis copiosi morbi abdominales, quorum in
systemate cholopoetico haesit radix; occurrit quoque saepius febris putrido nervosa cum pur- pura typhode.
J u l i u s . Venti W. W. aestus magnus plu- viae copiosae per dies 14, et 4 cum tempestati- bus, nebulae densae post ortum solis evolutae toto fere die persistentes, inamoenum lutosum odo- rem unde quaque spargentes, homines aegerrime adficiëntes; — baec aè'ris inconsveta conditio genuit innumeros catarrbos ad initium mensis epidemicos; febris intermittens licet rarissima
duabus sororibus aliquantum jam tuméntibus sub stadio frigoris lethalis evasit. Stupendum in re- fiquo hoc mense apud nos intercessit morborum decrementum supreinis naturae moliminibus in id quasi conversis, ut organisminostri, post con- cessas has a potentiis nocentibus inducias,, no- Vis iustoque vehementioribus impetibus cos mi eis reiiiti queant viribus valentioribus ; sicque dum quisquis Iaudaret statum incolumem, vujgus pro-, fanum morbum imminentem in dubium vocaret,
dumque coordinations .medico-politicae, ad re- prim en dam banc calaihitatem susceptae, gravium turbarum évadèrent causae , irruit cholera indica severitate sua magnas undique sub sni ingrcssu edere consveta strages, necsexui necaetati, nec condition, nec vitae .generi parcendo invasit, secus incolumes, ct aliis morbis iam diutiusdis- tentos, et tanta quidem vehejnentia, ut quot
qttot initio preliendcrct, totidcm fere evaderent victimae morbi fatalis.
A u g u s t u s . Venti N. coeluui raro serenum nubilae fere perpetuae coloris rubro-coerulei utras- que civitates undequaque obnubilantes, pluviae per dies 12 ; — morbus priori mense epidemicus per- stat, et licet altiori jussu nosocomia alibi pro eo erecta haberentnr, aderant tarnen quotidie com- plura morbo correpta individua; intercuirit Imlc cholera biliosa, aderant praeterca plures casus dysenteriae biliosae ; compajrepiibus demum circa fmem mensis febribus intermittentibus; parox3rsmis suis choleram indicam mentieptibiis niox tarnen mitioribus, quae sub eyoîutioné epidemiae liUjiis penitus disparuere epidémia liaec sensim . ccssare
COfepit. :••..;••• . ' » S e p t e m b e r . Venti N,, S.,,nebulae spissae temperatma semper frigicliuscula, aurora borea- lis -, — copiosae febres intermittentes saepe .lar- vatae, aliquoties formám cliolerae influentes ; com- plures febres nervosae, torpidae et putridae; ac liydropes.
O c t o b e r . Venti N. mensis hic constanti sere- nitate, calore.. et amoexiitate Sita =se peculiariter
distinxit; — febres intermittentes perdurant alt- erant secus exanthemata, morbi biliösi, et plvlo- <
• goses sat validae.
4
50
Conspectus tabellaris morborum praecipnornin í8!t in nosocomio St. Rochi tractatorum, ba-
bito respectu frequentiaë eprumdem.
• iH
« » « CO C-t
»M <5 13 w «
-M TS
•d a ••
403 • . O' S
S
m 0) 0; a B ni
£ V 1. Febres intermittentes 501 475 __ 2 24
2. Syphilides •• •• 380 331 22 7 20 3. Febres gastricaé 315 305 •—' 10 4. Infla'mmátiones omnis
294 248 . 26 .20 5. Adfectiones" rheuma-
ticae •• •• •• 266 253 — • — 13 205 .169 — 32 4 7. Hydropes •• •• *• •• •• 182 90 — 71 21
8 Cholerae orientales •• 176 76 21 « 7 7 2 9. Phthyses «• •• •• •• 172
,—,.
20 148 410. Adfectiones catarrhales 163 154 — 9
11. Exanthemata (35 erys.)
(25, variol.) etc. •• •• 141 130 .— - — ' • 11 12. Febres putridae «• 101 73 .— 28- —
13. Diarrhoeae et Dysen-
teriae « • • • • • • • • • • • • » 73 56 > — 15 2 14, Infarctus, et induratio-
nes viscerum • • • • • • • • ,. 54- 42 1 8 3
15. Scorbuti •• •• •• •• •• «« 43 35 — ~ 7 1
16, Paralyses et Apople- 4
xiae • • •• » . . . # , . . 40 11 3 23 . 2 Morbi interni reliquidi-
158 122 28 — 8
Morbi ad chirurgiae
sphaeram pertinentes 274 177 32 274 6 29
Morbi mentis 22 4 17 _ 1
41 — . 5 34 2
(Parturient.es • • • • • • • • 92 —r 85 '2 . 5
86 66 13 71
in Summa: 1377912751 j 300 [ 5jo jl!)8 Inter 53Q. mortuos sunt: 92. in ngone adlati, Extra nosocomium demortui, et fine inipetrandae gratni-
tae sepulturae ad'domum mortnorum delati sunt 188
V mares, 90 foeminae, 84 proles; i
A n n u s I 8 f i
N o v e m b e r . Venti N. W. nebulae fréquen- tes, pluviae per dies 10, nives per dies 4; — morborüm gènius ut mense priori.
D e c e m b e r . Nebulae perpetuae foetentes; — febres omnis generis emu propensione in characte- rein adynamicttm.
J a n u a r i u s . Initio rnensis coeluin serenum aër siccus electricus, noctes algidae ; — phlogoses
•innumerae graviores; — repentina circa medium rnensis; frigoris remissio cum nebulis perpetuis ge- nuit catarrhos rheumâtismos et febres intermitten- tes. — Convalescentia tardior, et relapsus facilio-
res, copiosae pbtliyses.
F e b r u á r i us. Primis 6 diebiis pluviae per- petuae dein repentina serenitas, et tcinpus amoé- nissimmn usque finem rnensis ; •—1 adfectiones rheu- maticae omnis generis et febres intermittentes.
M a r t i us. Venti N. W- tempergtura toto mense amoena serena; —- febres intermittentes ter- tiana© ac quotidianae.
Á p r i l i s . Venti N. Coelum in tolo fere men- se serenum, pluviae per dies 4, nives per dies 4 ; —>.
initio febres intermittentes copiosissimae, circa me- dium rnensis phlogoses omnis generis.
Ma j u s . Usque 21-am venti ingratrfrigidi, plu- viae frequentes ; character inflamatojrius eminentiori
