iWf -r ^ ^
D E J U R E
S A C R A E
R E G N I H U N G A R I A E
C O R O N A E
I N T E R R A S
R U S S I A E R U R R A - E . ... :(
¿ST
F E S T I N I ,
* T Y P 1 S T R A T T N E R - K À U O L Y I A N I S 1 8 3 1 .
)
O
b Iigationi's hiijus iiitima persuasió, só
44ciusque nisus, tuni Altissimae Resolutioni , tum vero Patriae desideriis proxime prae- téritis Regni Comitiis manifestatis — quan- tum possem, — pro viribus responden- di, rae eo animavere, ut is, qui discepta- tionibus Historico-Diploniaticis me mini- mé parem sentio, Jus antiqujssimum Sacrae Regni Coronae deducere sűsceperim* Cön- fidens, rei ipsius, quani occipio, bonita- tem
sdiplomaticae sagacitatis defectum, abunde suppleturam. In História Juris non sic, ut alibi, forte etiam Conjecturis pro- babilibus in defectu mathematice verarum probarúm saepe dum, et quando aliquan- tulum supplere non nefas — hic, ubi de factis dumtaxat agitur, —- talia sola, sunt Authoritas —. ad Históriám Factorum igi- tur, etFacta ipsa me provocabo, quae, vei
e scriptis authoritate donatorum Historico-
rüm, quorum ubi tantum poteram, con-
structionibüs > verbisque , et expressioni-
bús retentis, excerpsi, vei quae e Diplo-
matibus per eosdem Ibi adductis, partim
ex originalibus, partim vero eorumdem
authenticis copiis haiisi. Quare, quae, et
ubi legerim ? extemplo ubique provocátu-
rus —»— si inter plures collatorum Autbo-
quantum valeo, subjeci, horumque opinio- nem secutus, quorum vel probatior esset fi- des histórica? vel minor pro assertis scri- bentis interessentia. lgitur sine metu gra- vaturae Recensionis Historicorum, vel ne- fors Diplomataruro, scriptum, quod nisi Amicus me animasset, scrinia mea baud re- licturum erat, his Paginis Lectorum miti Ju- dicio, fateor, non meo consilio substerno.
Orans, ut etsi juste omne meritum scribenti, opellaeque negarent, reflectentes per m e haec nisi in compendium redacta exstitisse, quae probadores uberius demostrassent, vo- luntatem tarnen ipsam juxta virium exigen- tiam ex animo votis Patriae respondendi non demeriti loco habere dignentur. Quam felicissimum me reputaturus, si id, quod de- bilis ego modo intendissem, alii exemplo meo excitati non alium, quam quem scriben-
do sincerum habuissem finehi, supposituri, plura valentes, et audentes, inhac, vel alia materia Patriae praestare'properaverint.
Dab am Pestini die 19. Martii 1831.
A ndreas Dessewffy de Csernek et Tarkeor
S. C. et P. Ap. Majest. Camerarius.
Jrlunnorum exemplum Gens Húngara imitaba, iteruiu per Provincial» Russiae Susdal, et CivitateinKiow juxtn Thurotzii Ánonymum \Duce Almo traducía est. Vid.
Steph. Katona Criiicae Regum Hungariae Historiae Tom. I. paginam 63an» Scriptores in Annis, quibus hoc factum, inter se differentes sunt. Néstor enim Saecnlo XI. vivens, Ugros Anuo post Christum 898.
Kiow fransiisse, et ad Boristhenem consedisse dicit, dum Anonymus contra eosdem Anno 884. Asia egressos statuere inavult. Nos, si cum Cl. Pray Authore dignissimo authoritate, opinionem prioris , Decade tardiorern , ac Húngaros quatuor Annos in • hoc itinere probabiliter extraxisse credamus, doñee tantarum Terrarum spatia cmetiri, Ruthenos, et Cumanos vincere, priorum Pro- vincias subjugare, Kiowiam obsidione cingere , Ducesque
adversos ad deditionem, et tributum annuum sfaingere potuerint, concedamos — profecto , Annus occupationis per Húngaros Terrarum Russicarúm, vel Ruthenarnm, seu Rossiae Rubrae quae constitit, Terris, Yolhiniae, cuín Palatinatibus Kiow, Braclaw, Kaminiec, Lusc, Chelín, Belez , etLeinberg, certissimus 888us statuendus.
Vid. ib id. pag. 64'—67.
Aliiius relicta brevi tributaria pröut supra attactum ppr se reddita Civitate Kiowiensi secundum Duneczium (Tanaira minorem) et Boristhenem, Orasque Euxini, usque Bogum unius diei circiter ab ipso Kiow distantia ad Urbein Sarcel (forte Sárhely) Húngaros suas Sedes tigere jussit. Ibid. pag. 77, Fama subjugator-urn Kiowi- ensium Russorum, hellicaeque virtutis Hungar orum metus, vicinum Duceiq Lodomeriae Ylodouiirum, vel Wladimi- rum (a quo noraen Provinciáé, ha e,sit) percellentes, ea determiqavere, ut omnem tesistentiam irritara exi stima- rit, muniisque oblatis Almo obviam processerit, eundeiq Dominum suum salutans, hie partas Residentia,e suae JJalicz (a qua nomen Galliciae) aperieas se, Princi-?
patumgue suum pactati annui Tributi ob lat ione Hun*
garis. obnoxium effecerit. Almus cum suis isthic per unum Mensem carpsit quietem, sine ultro sanguinis e ilu- sione antiquissimo omnium Acquisitiojium titulo, Jure quippe fortioris sibi ^ successor ¿busque suis Provin*
ciarum Halicziqe, et Lodomeriae D.ominium asse-, ruit Anno 888. vid. ibid. pug. 99. Bellicosis occupatio-i uibus nutritae Genti quies invisa -r- quare suhjugatis jKiowiensibus , Tributaras Haliciae, et Lodomeriae Pro-,
vinciis redditis , ultro occupandq versus Pannoniam pro-, cedendi, Hungari' animimi adjecere , inox montes Car-;
páticos transcendentes, modernumque Gomita tum Ungh, qb iis forte sie nominatiun veterum Cumanorum sedem 889. irruentes, retentis Russicis occupationihus consede-
runt. In idem tempus incidit adven tus ad modernam Hungáriám Antenatorum nostrorum , quo secundum Por- phyrogenitum ( confPuss. Tom.' J. peg. 14.) eosdem aliquamdiu in vicinia urbis Kioiviensis' ad Boristhenem, Annis tribus cuín Populis Csásqáris dicás habitasse le- gimus, Vid. Kat. Tom. I. pag. 108. et seq. •
Quid per Húngaros in Russia Rubra factum sit usque tempora Belae ? rieque satis constat, ñeque satis certúm est. Id unum maxime verosimile Gentem noinadicae vi- tae asuetam peragrando inox hanc, uiox aliani tributa- riarum Provinciarum repettto reditu sub Dóminatione sua retiñere novisse, donee perpetuum Juris éxercitium in easdem Bela Rex Hungáriáé Anno 1185. cororiato jam in Regem filio suo. Enterica (Henrico) in Hiingaria,. al- teram filiorum Andreám, Juvenem ferventis indolis de-
•
victo W1 o dome ri o Duce Haliciae Doininum designando, induceret. Cromerus, cujus narrationes saepe sola di- spositionp scribentis nltuntúr, Andreám turpis modi Ha- liciae captae incusat, sed quia talismodi criininis nec quidein coaevus ferme scriptor Bugufa lus EpiscopuS Pos- navicnsis Saeculo 13. vivens, ex quo Croinenus narra-;
tiones suas hausit, meminisset, 1— vid. Sonynersb.
Tom. IL pag. 48. sugillationem fu i ss e crederidum. Ist- hic enini legitur quidein, Wlodoineriuni Haliciae Ducenr per Casimirum Poloniae Regem solio.turbatum, hulcque sororinum suum Romanuin substitutum ; deje cium WJo- domerium ad Belam Hungáriáé Regem pro auxilio, im-
petrando confugisse, quem Jus suurn favorabili adeo occasione se porrigente renovare volentem » usum, exu- lem recurrentem ne filio Andrene Domino Russiae Rnbrae designato, praejudicare possit, ergastnlo includi cura- visse, sed exculpatur etiam duraBelae in Wlodomerium sententia hic enim ob veneno sublatnm fratrem Romanum, se tam Principatu, quam gratia Belae Regis indignum eifecerat, coeteroquin ntut ex connubio cum Vidua Ladislai II. Juditha, Boleslai Hrivoscii, ac Zbis- lavae Ruthenae filia Romanus natus fuerit : ex secundo nisi matrimònio susceptus erat, igitur natales hi eidem Jns ad Principatum in obversum Ladislai II. Successo- rum , velut primi matrimoni! prolium, dare nequivissent,.
Vid. Kat. Tom.. IV. pag. 305 — 309-
• - Bela a promulgata Cruciatorum expeditione rerum -Haliciae turbulentarum necessitudine detentus, adten-
tiònem in Provincia« Russiae Rubrae recaptivandas con-, vertere necessitatus exstitit, Wlodomirus enim corrnptis Custodibns carcerés egressus, a CasimiroPolonìae Rege, cujns justam rapinis, et excessibus diversi« per nniver- sam Poloniam exercitis jam prius moverai indignatio- nem, in gratiam rursus receptus, Haliciaeque. Principatu ejus anxilio restitutus est, ut Bugufalus apud Som- mersb. Tom. II. pag. 42. refert, ac idem Cromerus Libr. VI.pag. 166. narrai, Kat. Tom. IV. pag. 337.
usque g40. Sed non virtus bellica virtntem Hungarorum superavit — debilis Iocus urbis Halicz ligneae obsessis
9
Hungaris infirmum tantum fuit Praesidium, quare mul- ti tudine obsidentium hostium Polonorum populoruiut op- pressi miserum urbis Halicz reliquere locum-7 aipissqm Halicz amissio totius Provinciáé secuta. Vide, Histor.
Rer. Poi. Topi. I. pag. 34.
• Posteaquam ;PoIoni multorum flagitiorum reum WIo- domerum Hungaris depulsis novitus in Solium- Regale evectum semper eundeiu • qui prius fuisset, experti, DQ-, lenter tulisse^tsl.JLi,ephitarum Regni securitatem rupto eum Hungaris fondere espirasse arbitrati.,. 0(jm in, cem -sibi obtruspm ultro celare, ixequirent, Bela Hunga*
riae Rex exiguam resistontiam metuendam, habitmum-v que perspiciens, ereptum Dominium Provinciarum Russiae»
Rubrae renovaturus, Solioque turbatimi fjlium Andreám ulturus , cum exercitu Haliciam ifruif, cuncta Ionge la- te que vqstare cpepit, hostes ad pari ratione rependenda coegit. Deripicbantur igitur abutrinqueoppida, vici, va- stabantur agri, ac omnis generis ^ostilitate» exercitae , donee praevie. triennibus Induciis, pactatis, singula par- tium bellantium, quae quae institutq Patroni sui, Poloniae, , quippe Rex Saqcti Adalberti, Hungáriáé vero S, Stepha-
ni sponderent, in futurum durabilem amicitiam. Puncta quidem Conventionis non ad no? pervenere omnia, suf- ficiat his , Hungaris praejudiciurn nullum illatúm fuisse, quia nullus Scriptorum, nec quidem Polonus pxaelauda- tus Episcopus Bugufahis adtingit, Regem Hungáriáé
liaUciae 1enunciasse — imo potius colliinari potest
non absque fundaménto, quod quia Xicolaus Palatii Re- gis Poloniae Comes, Vir opinione validus omnem eona- tum eo direxisset, nt status pristinus reduceretur, verosimile fieri, Belam Hungarorum Régem in Halicien- sem Ditionem, et reliquain Russiae Riibrae partem, Jus non tantum ultro, porroque retinuisse, sed quia Galiciae quoque Regis titulum priinus omnium Regmfi, Hungariaé adjecérit, ex asse priinum Regem Hungarorum Galiciae quoque Regem ftiissé. Vestigium primum usus huju's ti- tuli est docuffientum, quo Michael Antistes Scardonensis Virginibus Belgradensibiis Jadrani ad Sanctum Deme- trium transpositis, agros quosdam frugiferos inBubniano, loco suae Dioecesis situatos adjudicaverat „Anno ab In-
„camatione Domini 3Ì89,*' Mense Maji 2. adstànte Indi-
„ctióne 7-ma temporis eiusdem Domini nostri Belae glo- riosissimi Regis Hungariaé , Dalmatiae, ¡Croatiae , Ra-
„maeque, et Galiciae etc." — et ab hoc inde tempore Bela Haliciae Regis titutó usus, talem in Successores v quoque transmisit. Vid. dp. Far lai. Tom. IV. pag. 12. ' conf. Kat. Tom. IV. pag. 341 345.
Quod Andreas II. ab antecessoribus haereditatum • Jus hocce ultro egregie asseruerit, ex Diplomate Eccle- s i e Strigoniensi collato conspicuum „In nomine Sanctae
„Trinitatis, et Individuae Unitatis, Andreas Dei gratia
„Hungariaé, Dalmatiae , ChoToatiae, Ramae, Serviae,
„Galiciae, Lodomeriaeque Rex in perpetuimi etc." Da- tum per manus Gotffiedi Orodiensis Praepositi, Aulae
11
Regíae Cancellarli, Anno Dominicae Incarnationis 1206.
Reper. illud. in.Bibl. coll.Coquelin. Tom. IH^pag.i33.
Bibl. Patachich сап/. Kai. Tom. V. pag. 33. Cromer.
Lib. VII. pag. 174. et 175.—183. Dlugoss Lib. VI.
pag. 604. Kat. Lib. IV. pag. 305» — In alio Diplo- mate quoque, quo Canonicis Regularibus S. Sepąlehri
Hierosolymitani GÌogoniciensibus in Crisiensi Comitatu Septem villas cum amplis iinmunitatibus contulit, se ul- tro Regem Galioiae et Lodomeriae in perpetuum noipi- nat. Datum est illud per rnanus Roberti Albensis Prae- positi, et Aidae Regiae Cancellarli Anno Dominicae In- Garnationis.Anno. 12Q7. Vid. Farląt. Тощ. V, p. 357»
et Kat. Tom, V; pag. 53.
• Hic ReXï-eapeditione contra Ruthenos occepta, non tantum Haliciam, quae .sub Patre slip amissa fuit, гет cuperavit, sed Lodoineriam quoque novo Jure asseruit, quare hic primus, uti ex praemissorum Diplomatám exoi>
diis patet, se Lodomeriae quoque Regem nominare сое- pit. Quod autem Ruthenia Anno 1207. jam Andreae Regi paruerit, ex Literis Innocentii Pontificie, quibus Gre- gorium Cardinalem ad Hungáriám, et Rutheniam expe- divit, ut Regionem illám, Hungáriáé obaoxiam ad Unionem cum Ecclesia Romana perducat — — — de- monstrate apud Rallucz Rom. IV. pąg. 17. LXE.
137- Kat. Tom. V . pag. 74-rr77,
Oportuit certe Gregoriuni Cardinalem missioni suae p r o v a t o inittentis rpspftndis.se5 quia dum AnnQ 1208,
Andreas Rex Pontifici Innocentio insinuans, qualiter ex- petitum filium suum Colomannum per Primores Galiciae in Regem, medio Joannis Archi-Episcopi coronandum constituisset, subjungit, Ruthenos utique in Fide Ro- mano, perseveraturos. Hac relatione Pontifici facta, ábunde Andreae Dominium in Russia hoc tempore praeha- bitnm probata. Quomodo eniinquis Regum destatu Pro- vinciarum ad tertiúm pertinentium interrogari possit?
vel quomodo se ad responsum interrogates immittat ? Polonus quoque Scriptor Dlugoss. ad Annum 1208.
Lib. Fl. pctg. 604. in rem hanc úberius sequentia re- ferfc „Andreas a Ruthenis suppliciter oratus , nt filium
„suum Colomannum eisdem • in Dominuin praeficeret 4 ,-,öíferehtibüs, se illi ftdej, et devotióne qincera pari'teros.
Conf. Kat. Tom. -F-. pag. a'l4. Plura qiioque praesto sunt' Diplomata Andreae Domiaium in Russiam Rubrara exércitem adtestantia. Ita-Regem Galiciae, et Lodome- riae in perpetuum se nominare pergit in Diploinate certo Anno Domini 1212. per manus Magistri Thomae Aulae Regiae Cancellarii, et Pra'epositi SeiBinieqsis expedite, quo Praefecturam Budensein quoad certos fundos indemni- Bat. Fid. MS. Batthyány. Confer Kat. Tom. F. pa- gina 154-
Hoc "non .obstante tamen, quia e re fuisset Polono- rum Scriptornm dominationem Andreae in Russiae Ru- brae Provincias septera annis haud interrupta serie, ut e supraadductorum Diplomatum combinatione claret,
13
exercitam, in dubium vocaré, perplexam, et ob- scuram reddere nituntur Historiam, si non malevole in- duci téntatas tenebras quisque conibiuans facillime dispel- lendo foret. Talisníodi confusionis intentatae exemplúni sit nobis error ille chronologicus in natratione de Ro- mano, et Lodomerío Ducibns, quos post mortem Wló- domiri Patrui Haíiciam auxilio Polbnorum Anno ¿dhuc 1198. vindicassé 'volunt. Vid. Crom. Lib. VIL p. 174.
ubi tamen Aúnales ab Academia Petropolitana vulgatae pertíibent , Anuo 1209; Húngaros ejecto Buce "Wlodo- mero Igoreviczió, Romanum Igorovicziüm frátrem ejUs Ducem constitüis'se.' Vid. Jur. Hung.in Rusa, explic.
pag. 5. Conf. Kat. Tom. V. pag. 5, 162. et 163.- ColomañffiBn quidem ne Aríno hunc sequente, quo Andreas indultum ab Innocentio Pontífice pro coronatio- ñe per Archi-Episcopum Hungarum in filio in Regem Há- lieiae, et Lodomeriae péragenda petierat, cofonatum fuisse, certum est. Vid. Kat. Tom, V. pag.' HQi: . Author Juriurn Hungariae in Russiam ad Annum 1213.
pag. 5. etiam dicit, Halicienses dominationi Romani Igoroviczi non contentos, infórmatis clam-de tyran- nide eju8 Hungaris, et secum adductís , tam Dúcem, quam Fratres ejus una cum Familia suspendió sustule- runt. Ex his patet Russiae Rubrae Provincias, quia sem- per pro dando sibi, vel Domino, vel danda satisfactío- né de dato, — a d Húngaros recurrissent, áb iis de- pendentes fuisse. Sed hunc quoque Romanum fiduciario
tantum Jure Hungáriáé obnoxio » Russiae Rubrae prae- fuisse, turn continuatus per Andreám Haliciae, et Lodo- meriae Regis Titulus evincit, turn etiam ex ipso posses- sorio patet, per Hungáriáé Reges pro volupe immutatis PrincipibusInvestituram talibus dedisse. ClariasimUs Palma idem observat in Dissertatìone de titulis Mariae Theresiae 175. „Agnovisse Galicienses Hun-
„gariae Jus Competere Principem illis praeficiendi, qui
„Andreám orabant, ut filium potiUs Smini, qüam pere-
„grinum Ducem illis daret." Conf. Kat. Tom. V. p. 216.
Innocentii Pontificia quoque Honorius III. in Pontificati!
Successor, Jus Andreae in Haliciam adtestatur sequenti- bus: „Nuper ex parte tua (Andreae) fuit proposituin
„coram nobis, quod cum duduirt Colomanno Rege nato
„tuo secundo genito ad Regnum Galiciae sibi datum per
„Venerabilem Fratrem nostrum Strigoniensem Archi-
„Episcopum authoritate Sedis Apostolicae coronato in Regem Datum Laterani 6. Calendis Eebruarii, Pontificatus nostri Anno 6. Vid. ap. Rajnai, ad An- num 1222. Nro 42. ex Reg. Annal. VI. Ep. 204. conf*
Kat. Tom. V. pag, 366. DIugoss quoque Polonus iu materiam banc Lib. VI. pag. 604. seqnentia adduxit : , „Andreas igitur nihil cunctatus filium Colomannum cnm
„magnis copiis in Russiam Rubram (quae Haliciam, et
„Lodomeriam complexa est) et motus internos compe-
„sciturum, et Regnum Ruthenorum apud Halicienses
„accepturum, transmisit. Qui diun Haliciam pervenisset,
/
' 13
„a primis Rüthenorum Ducibus, et Bojarìs justo. hono- r é exceptas, et Castri Haliciensis illi tradita possessio,
„et Mestislaus Mscislavicius unus e Russiae Ducibus de
„Haliciensi Ducatu exclusus. Qui ^ sub eodem , quo in-
„gressiis erat Haliciam , tempore, se ab Episcopis Ca-
„tholicisi, videlicet: Yincentio Cracoviensi, et aliis, ,-,quos secum ex Panrionia adduxerat-, inungi, et coro- n a r i , Regemque vocari, et intitalari etiam Galiciae,
„et uxorein suam Salomeam Reginam , ; — ita -
„enim a Patre doctas .erat — procuravit. Interim siquid adhuc non satis clàri foret, an videlicet Halicia pevera hoc tempore Hùngariae fuerit subjecta ? claré- scere illud oporteret ex verbis Andreae Regis sequenti- bus « „Galliciae Principes , et PopuluS, nostrae ditioni
„subjecti, humiliter a nobis postalarunt, ut iìlinm no- strum Coloniannum ipsis in Regem praeficeremus." — Dlugoss Lib. i Ft. pag. 604. Conf. Kat. Tom. F.
pag. 21j. et 215. Plexus vòtis Ruthenorum Andreas iisdein, ut petierant , filium Colomannuni Regem dedit, qui absente patre expeditione sacra, òrtis in Galicia tur- bis, solio dejectas, ast reduce patre iterum restitutes exstitit. Fid. Jur. Hung, in Russ. pag. 5. Kat. Tom. F.
pag. 314.
Multam sane inter Micislauin, et Colomannum de corona Haliciae certabatar , mox ille, inox hic nactus Asseclas. Andreas ex Palaestina reversus, domi turbis
Slavoniae, foris expeditione cruciata debilitates, auxi*
tinm pro reponendo ad solium Haliciense filio Coloman- no ab Leskone Albo, Rege Poloniae obtinuit. Fid.
Dlugoss Lib. VI. coll. 604. 605. 606, Kat. Tom. V.
pag. 315. Hie mendose refert, "quasi Ruthenis invitis Colomannus Rex datus fuisset, dum superius citato loco, et e Literis Andreae II. ad Innocentium III. Pontificem 1214. datis, recte contrarium eveniat. Quarum tenores sequentes sunt: „Sanctissimo in Christo Patri Innocen- tio Dei gratia Sacro Sanctae Ecclesiae Romanae Suramo Pontifici, Andreas eadem gratia Ungariae , Dalmatiae , Croatiae , Raiuae, Serviae, Galiciae, Lodomeriaeque Rex salutem, et filialem devotionem. Noverit igitur Sanctitas Vestra: quod Galiciae Principes, et Populus nostrae ditioni subjecti, humiliter a nobis postularunt, ut filiufh nostrum Colomannum ipsis in Regem praefice- remus, — in unitate, et obediential Sacro Sanctae Ec- clesiae perseveraturis. Vid. has Liter as. apudRajnald ad 1214. Nro Fill— XIII. Conf. Kat. Tom. V.
pag. 209. Sed quae fides Polonis haberi possit, in rem suam disserentibus ? chronologici errores, sponte forte commissi, palam faciunt. Scripserunt enim Colomannum in Arce Haliciensi Anno 1225. veneno sublatum - r -7-, victoriam vero de Daniele Romanovits per Hungaros 1226. reportatam dicunt, quam decennio tardius eveuisse, Clarissimus Palma evicit. —
Quod autem veneno sublatum Colomannum adtinet:
Anno adhuc 1226. in vivis fuisse, Diplomate, quo Ecclesiae 7
17
Traguranae Praedium "Regale Drid conlulit, cdoctnm est : „In nomine Sanctae, et Individnae Trinitatis —
„Quuni itaqne nos Colomannus Dei gratia Ruthenoruro
„Rex, e largitate gloriosi Patris nostri Hungáriáé Regia
„Dux Dalmatiae, atque Croatiae etc." Datuin Spalati in Archi-Episcopali Palatio per manus Magistri Barnaba»
Aulae Regiae Cancellarti Dominicae Incarnatíonis Anno 1226. 14. Indici, die jCalend. Angusti. Vici. ili. apuci Farlat Tom. IV. pag. 337. Confi.^Kat. Tom. V.
pag. 489. Mortuo demum Andrea II., fiüus ejus primo- genitus Bela hujus nominis IV. successor, ^ Jua ab Antecessoribus suis in Provincias Russine Rubrae haere- datum fortiter sustinuit. Altera enim coronatione sua Anno 1235. (prior namque Patre sic jubente Anno adhue 1207. in bienni puero peracta est) Vasallorum singuli Fenda hungarica tenentes, tributariorum Principum mu- nia in coronationis Solenniis obierunt. Vid. Palma'noi.
Rer. Hung. Part. II. pag. 99. Conf. Kat. Tom. V.
pag. 755.
Colomannus quidem (posito certis pactis sceptro) Galiciam, Lodomeriamque Micislao, caeterisque post emn Russiae Gentis Ducibus resignavit, quin tamen ea- propter ullam sacra Corona Regni Hungáriáé passa
sit jurium suorum diminutionem. Hi etenim Duces fiduciario solummodo nomine Galicíae praeerant, Hun-
gáriáé Regibus ultro quoque suhjecti Eeudalistae, quo- rum exemplo complures alii Russorum Reguli animati,
2
sccuritatis causa in clientelam Regum Hungariae conce- debant. Talis fiduciarie Ilungaroruin fuit AVratislaus Ga- liciae Dux, Gener (improprie tamen sic dictus) Belae IY.
Regis, ejusdemque filius Michael, Daniel item Russorum Dux, qui in coronatione Belae IY. vasalliticio ob- sequio Eqnum Regium somma cum reverenda ducebat, hujus item filii Romanus, et Leo, urbis Leopolis in Ga- licia conditor, quod autem titulum per patrem suum usuatum, Regis nempe Galiciae, et Lodomeriae Bela quoque IV. ubique adhibuerit, pluribus Diplomatibus li- quet , sic, quo Tyrnaviam/ peculiari Privilegio donavit, praesto est: „In nomine Sanctae Trinitatis, et Indivi-
„duae Unitatis, Bela Dei gratia Hungariae, Dalmatiae,
„Croatiae, Ramae, Serviae, Galiciae, Lodomeriae, Cu-
„maniaeque Rex." Via', ill. ap. Bel Not. Hung. Tom.
11. pag. 9. Conf. Kat. Tom. V. pag. 848. In alio, quo Traguriensium fidem remuneratur, antiquis Privile- giis confinnatis, novas praerogativas conferendo. Anno
1242. die 15. Aprilis Regni sui Anno septimo, se Regem Galiciae, et Lodomeriae scripsit. Exstat illud apud Farlat Tom. IV. pag. 34o. Conf. Kat. Tom. V.
pag. 1048.
Quod vero omnes Reges Hungariae Stirpis Arpadiae se noiniue, Regum quoque Galiciae, et Lodomeriae in- signiverint, dominiumque in has Provincias exercuerint, multa perhibent documenta. Ita unum praecipuorum ex Mans. Malonyayan.is extractum, quod citatur per
19
Kàloti'a'Tom. VÌI. pag. 1200. continens Sententiona- les Co'mitatus de Beregh, giavissimum pro dominio in Pròvinclas iiussiae, Himgariae Regnai suppeditat argu- mentum, 'ciijus ténorei sequentes : „Nos Georgius Comes ,',de Beregh Ofiìcialis Ducis Ruth'enorum, et qiiatuor
„Judìces 'Nobilium damns pro memoria etc." Datum in Liipreth-Nana in OtìtaviS supradictis 1299. Ex hoc ptono flttit alvèb Mcotìdùfeió, Rtitheniam (quo nomine saep'e pari Rnssiàè Rubrae ìnsigfiiebatur) hoc tempore Ilnngarìe Règi paruisse, quomodio' ebim altering Regis Officiolatuni Comes de'Betegh tfedét'é 'potuisset? nisi is ipse Va&alftui fiiisset Regis Hungariae.
Exstincto tandem ultimo Arpadiae Stirpis Regfi Hungariae Andrea et Venceslao Sceptra Hungarica de- bili rnanu capessente, turbae in Regno perpetuae, br'e- vequè quàtuor annorum semper fluctuans Imperimn per
tìmnes Provincias — -— non pro eo fuere , ut partium
• • - . -A Russiaè Rtibtae dominium' bbfirmàri valuisset, :
neque ab Ottone RègÌtóen Antecessoris sui recipiènte desiderarì poterai,' ut ainissorum quid /recuperarci i s , qui in SUM, quorum fìrmius dominium in Hungarìa adiis- set, se ita parum conservando fuit, ut post tres annos Coronam Carolo Roberto cedere sit, coactus.
Debilitate ergo, domi disturbila, fOris bellis peT- petuìs occnpatorum Regtim Hungariae, Principes Russiae Rtìbrae inox usi pedetèntim paulatim obligationis vasal- liticiae obliti j non ea, quae oportuisset. Domino Feudi
praestitere obsequia. Carolus. ferme 42 annis Rex, pro- ut sub initium regiminis sui quam plnriniis invisus, ita post mortem grata,omnium recultus, memoria , non solum tiirbis internis sedatis — ea —• — quae ab antec.essori- bus Suis haeredasset ?i obvallayit., verum composijtis fefi- citer dissensionibus-inter duos Affines ,suos, Casimirum qiiippe Poloniae, etLithvaniae, ac Jpannem Bohemorum Reges, Anno 1335. author fiiit,;ut Jmdovicus filius sjuus qXjElisabetha Sorore Regis Polqniae, Casimiri-nates
iti! casum defecstus Avupc.ulj in sexu masculp,. Bex Poloniae futurus, juxta-voluntateui., desideri^,,, et.peneq assecnrationem Statuum Polonicorum _,adqptatus, promul- garetar.. Facto hoc non tqntu^. securum Regpum, Hun- gáriáé redditum est, suppr jung^nfia Poloniae .cirm Hun- gária Corona, sed certitudin^m, .^tiam obtinuit,, uf in- senescente Rege Poloniae brevi, Russiae^Rubrae, Provin- ciáé. a Hnngaria avulsae, Regno huic reincorporarentur», Vid. Thurocz.. Part. II., Capii. K.CFHI. ...Dluggsa -IC.br. IX. col. J.055. In seqnqlam . hnjus' adeptiqnis -Po-
loni juxta eundem Dlugoss Libr. 1X. col. n o i . per Legatos ad Hungáriám missos,,- jam praevie Libertates eonfirmari .petentes avitas, supplicesad Ludoyicum recur- rerunt, cofirmationemque talium per Diploma Budae 24. Junii 1355. emanatam obtinuere. r — Eodem tempori Joannes. Bohemiae Rex Jus in partem Poloniae praetensum cum titolo Regis Poloniae, quo utebatar hac- tenus, coram eodem Rege Hungáriáé Carolo, Affine
21
suo — — cessit, et vendidit Poloniae Regi Casimiro ' pro 20,000 marcis argenti. Vici. Dubrow XXXI. pa~
gina, 175. Cod. Germ. Dipi. Part. I. Gap. IL Nro Lll. col. 1015. Mans. Cornid, — Et hanc per coven- .tionem firmiori adhuc titulo in caput Ludovici Hungá- riáé Regis Polonicam Coronam recidere oportebìt. —
Succedens Patri Carolo Roberto in Regno Hungá- riáé Ludovicus, priori uxore Margaretha Imperatoria Caroli, et Bohemiaó Regis filia mortua, matrimoniali tinculo Elisabetham , Avunculi sui Casimiri Regis Polo- niae filiam, ia secundam uxorem ndscivit — cura priori Socero suo foederationem iniens, eidem iftoder- num quoque Socerum, ac Albertura Ducem Austria» in- clusit, pro se, et Casimiro Poloniae Rege'Ducatnm Plo- eensem cum aliis Provinciis in partibus Massoviae ac- quirendo. Confi, ap. I. CArist. Lunek. Codic. Germ.
Dipi. Part. I. Art. II. Nro CXXXI. col. ìroi.Ma- nuscr. Cornid. Vid. Dipi, ad BuQae 1363. 6. Juniì ia Corps universel Diplomatique par M. Dumend.
Tom. / . Part. II. pag. 284. Peculiare quoque eatenua exstat Diploma Norimbergae die 7. Augusti 1360. ema- natuni. Vid. ap. Dobner« Monum. pag. 382- in haec verba : „Karulus IY. notuin facimus, quod illius intimi arno- ,,ris, et favoris àffectus intuitu quo Serenissimos Principes,
„Dominos — •— Ludovicum Hungáriáé, et Casimirum
„Poloniae Reges etc." Ex hujus tenoribus patet, quod Ludovicus Massoviae quoque Provinciarum Jus ,
et possessorium qua Rex Hungariae pro successo^
ribus quoque suis obtinuerit. Anno 1351. Lithvaniae Reddles Poloniae Regié Provincias irrupre, ad Halieiae, Lodomeriae quoque Regna Iluqgaris • subdita insultimi
fecerunt, sed per Ludovicuni Hungariae Regein a n n - oilo pro suppetiis properantem, feliciter debellati exsti- tere, Duceque eorum capto, et ad fidelitatem debitain reducto, mox coerciti. Vici. Pray Hist. Reg. Hung.
Parte II. pag. 79. Fatis functo Anno 1370. die 5. N0- vembris Cracoviae Casimiro Poloniae Rege, in confor-.
mitate memoratae adoptiouis, ac acceptationis successio- ni« sibi per Proceres Polonos oblatae, Jureque jurando firmatae, observandae fidelitatis, ao obsequii subditalis Ludovicus Hungariae Rex per Barones Poloniae ad quo citius capessenda sceptra Polonica invitatus —•
— longius etsi dubitabat, an talia sine detrimento ali- quali Hungariae inferendo acceptare debeat, tandem precibus Pplonorum flex us, ad coronam non excutiendam se determinavi, fineque hoc versus Poloniam festinans , prius Sandeczii per Proceres Polonos obviam venientes, pompa ferali exceptus, Cracoviam velut in triumpho de- latus, in Arce Regia condescendit ubi statim ab altero adventus sui die per Janusium Suchivick, Deca- , num Cracoviensem , Regni Polonici Cancellarium, una- que donati Regis Casimiri Testamenti Executorqm primo interrogatus est an singula? quae denatus Rex testamento observari praecepissett rata habere ve-
lit ? veriLis Ludovicus simplicitcr affirmons dure respon- Sum, ne forte inconsiderantia tali quid nòxae regiinini iuferatur. Quare collato statuii, et extonplo cuiu Pro- ceriljus, Consilio caute, cuin suiuma providentia, ad contentum tamen oriìnium respondens, statini in Eccle- sia Cracoviensi, majori die Doininico post festum San- cti Martini, 17. Novembris 1370. per Jaroslau Gnez- nensem Archi-Episcopuni diademate regio coronatus , et unctus exstitit, cuin honore iniinenso. Vici. Kal. Tom.
III. Ord. X. pcig. 462. Idem Archi-Diaconus Executor regii testamenti (sine-tamen certa temporis designatio- ne refert, Chron. Part. III. CXXXVII.) quod mor- tuo Casimiro Rege , Ludovicus cuin ingenti exe-eitu Po- loniam intraverit, ubi in Regem de Jure successorio exstitit feliciter coronatus. Illud DIugoss quoque (ibid•
col. 7.) confirmât, observans LudovicumYladislao Duci Opuliae, Palatino Hungariae, Sororino suo, Viìnensem, ac alias Provincias contulisse subnectens, quod tam ab eodem, quam etiani a Dobrzinensi, et Stetinen- si Ducibus. Feudum acceperit — quibus absque tnrbis capessitam Coronam Polohiae per Ludovicum lìe- gem fuisse, abunde docetur. Etenini haec translocaiio ex Hungariae Regni Palatinatu, dicti Wìadislai Ojmliae Ducis in Officium Yajvodatus Russiae Rubrae per Ludo- vicùni Hungariae Regem in Anno 1374. dominium in Ga- liciam, et Lodomeriain Ludovici habitum, et exercitum
— luculcnter evincit, quod Literis Emetici Bubck de
Pelsoca, in Officio Palatinatus Ducis Wladislai succes- soria ex Visegrád 10. Maji 1374.. dimissis , demonstra- tnr ; quae videndae ápud Hat, Tom. III. In Ord. X.
pug. 584. in verbis Ladislao Palatino in dominium Regni Russiae per] Dominum nostrum Regem subii- mato — jfìanoreque dìcti Palatinatus per Regiam Clement iam nobis datum.
Usque Annum 1382. iuturbatum fuit dominium Re- gis Hungariae in Russia Rubra, donee eodem jnortuo , Praefecti, locorum, arces, quibus praefuere, ut Kami- nieczium 9 Olyesho, flordlo, Lopatip, Snyatin etc.
Duci Lithvaniae Luithbarfho tqm Castrnm Luczjp ob- tinenti, magna auri, argentique copia — venditas infi- deliter traderent. Reos hos arcium deditarum Capitaneos in .carceres eonjectos, Elisabetha Regina ultro captoa detinuit partiin, partim vero morte mulctavit, totaeque eorum generation! nafam Iufamiae dictavit. Ne tamen nota infidelitatis Capitaneorum, Arrisque Praefectorum haec, in fidelem sùum Vajvodam, qui toti Russiae hoc tempore praefuit, Joannem Dessew, yel ejus generati o- nem quoquo modo dimanaret, vel suspioio tantummodo aliqua etsi in eundem cadere posset — peculiari id Di- plomate laudata Regina praecavit, quod Anno 1382.
S. Novembri» in villa Todusked emanavit. In hoc pro- pter singularia merita, et fidelitatera ia Russia Rubra testatam fratribus de Genere (Kápol, Cápol, Zápol) col- iationem focit in haec verba : „Nos Elisabetha Dei gra-
25
„tia Hungáriáé, Poloniae, Dalmatiae etc. Regina me«
„moriae commendamus per praesentes, quodnos, con-
„sideratis fidelium servitiorum meritis Magistri Dessew,
„filii Benedicti de Kapulya, fratris, condam Archi-Epi-
„scopi Strigoniensis, Aulae nostrae Militis — Magistro
„Dessew, et per consequens Magnifico Viro JoariniVaj- vodae Russiae, fratri ejusdem dedimus." Vici. ili. in Georg. Pray Hist. Reg. Hang. Part. II. pag. 139!
Conf. Katon. Tom. IV. Ord. XI. pag. 19. ibi dici- tur : Joannem Dessew, Vajvodam Russiae, iufidelibus Praefectis Praesidiorum, in fide , et fidelitate perseve- rasse ,#quem Ludovicus post Czudarios, et Emerieum Bubek Vajvodam praefecisset, — qui Regnùm praedi-
%
ctum bene, et laudabiliter defensantes, sub titulo, et regimine ejusdem Regis conservaverunt ( Chron. Part.
III. CXXX. Rat. Tom. IV. in Ord. XI. pag. 95.
Vici. Carm. Wagner Annalect. Scepus. sacr. et prof.
Part.' IV. Hist. et Geneal. Familiae Zápolyai) Posteaquanf[Hedvigis, secundo genita filia Ludovici Regis^geniore Sorore sua Maria, Sceptra Hungarica te- nente , nuptui Jagelloni Poloniae Regi data fuisset ,<Rus- siae Rubrae Provinciarum duntaxat proventu, et admi- nistratione donata] exstitit. Maria, Regina Hungáriáé, omnia JVfajestatica Jura in Galiciam, ,'et "Lodomeriam, velut Provincias Hurtgariae connexas, ultro retinente, claret id ex eò, quod, ut ut Hedvigis Provincias has administraret, Donationes tanxen in Galicia, et Lodo-
merla sola Maria contulerit, donatorumque Statutionem et in Bona introductionem per suos Officiates ejates , Vajvodas quippe peragi curavisset. Ita Familiae Palu- gyayanae de Kiss-Palugya in Terra PremislaviensiBona alicnjns Dessk deficientis, in Possessionibus Demetro- vits, Jezmanits, Plessevits, et Popov its, in Regno Rus- siae Districtus Premislaviensis habita, contulit. De dato Budae in Octavis. Festi B. Michaelis Archangeli Anno 1385. et Emerico Buhek, totins Russiae Capitaneo , sta- tutionem eorumdem demandavit — qui etiam retulit, Palugyayanos in sensu Donationis, et Mandati Statutorii more solito pure statutos exstitisse in testo omnium San- ctorum Anni ejnsdera. Utrumque Instrumentorum in tran- sumto legi potest apud .Kat.Tom. IV. Lib. in Orci. XI.
ad Annum 1385. pag. 95. et sequ. in haec .verba: „Nos
„Maria Dei gratia Regina Hungáriáé etc. memoriae
„commendamus,cquodSerenissimo, et ExcellentissimoPrin-
„cipe olim Domino Ludovico praeinissa Dei gratia Rege
„Hungáriáé, Poloniae etc. felicis reminiscentiae Genitore
„nostro benignissimo, volente Domino Coeli, cujus nutu
„omnia reguntur, et disponuntur, absque prole inasculina
„de medio sublato, Nobisque Jure successorio, et or- ,,dine Geniturae Corönam, et Solium dicti Regni Hun-
„gariae, ac Sceptra regiminis ipsius Genitoris nostri fe-
„liciter adeptis , Joannes filius Andreae de Palugya ad
„nostram, ac Serenissimae Principis Dominae Elisabeth ,-eadem Dei gratia Reginae Hungáriáé Genitricis nostrae
27
„bcmgmssimoe- veniendo praesentiam, suas fidelità t,es.,
„et obsequiorum merita * quibus primwm eideru- Doijxmo .
„Regi Ludovico, ac tandem- nobis- possetenus- studuit
„compiacere, proponens, a.c in memoriali! reyociins'Mq-
„jestatis, portionem-possessionariam in PossessionaJle-
„metrovits vocata, habitam, quae condam Bessk-. UP.
„portiones possessionarias in Rossessionihus Jezmanits »
„Plessevits, et Popovits vocatis, habifias, et existent««,
„quae condam Consorti^ Ivan: hornlnum , ufi ferfcur. —-.
„absque haeredibus utriusquec sexusi defunctorum-, pr.ae.-i ^
„fuisse asseruntur, in-Reg-no nostro Russiae.: ih:Dit,
„strictu Premislavipnsi existentes — ratione praeyia Uti
„manus nostras devoljitas regias sibi'etc. — ai nobis
„perpetuo conferri postulavit. — Nos igitur- -n —
„prout eacdem de Jure nostrae. Regiae per.tiuere d-iSoer-
„nuntur collationi — — — de consensu ejusdem Domi-.
,,nae Genitricis nostrae, Praelatorumque, et Raronum.
„nostrorum Consilio praematuro — eidem Joanui- — —.
eorumdemque Haeredibus , et Posteritatibus univer- ,,sis dedimus, donavimus, et contulimus5—salvo dunta-f
„xat Jure alieno." Datum fiudae in Ootavis festi B. Mi- chaelis Archangeli Anno Domini 1385. Statutionis. vera sequens copia est: „Nos Emericus Bubek totius Regni
„Russiae Capitaneus — significamus tenore praesentium,
„quibus expedit universis : quod Joqnnes filius Andreae
„Nobilis de Kis-Palugya, de Comitatu Liptoviensi Lit.- .,4eras Serenissimae Prinripis Mariae, Dei gratia Re-
„ginae Hungariae etc. nobis praesentavit in haec verba :
„Maria Dei gratia Regina— fideli suoMagnifico ViroDo-
„mino Emerico ßubek, Capitaneo totius Russiae Regni -—
„vel Castellano cuidam Premislaviensi salutem, et gratiam
»»—•* — — cum nos portiones possessionarias hominis cu-
„jusdam Dessk dicti, qui, ut dicitur, absque Haeredum
„solatio universae carnis debitum persolvisset — Deme-
„trovich, et alias portiones ejusdem ubique locorum si-
„tuatas, et quocunque nomine vocitatas — item Jez-
„manich, Plesevich — et Popovich — vocatas, ad
„praefafam Castrum — — vocitatum spectantes ,
„et pertinentes , Joanni, Ladislao , et Michaeli, filiis
„Andreae de Kis-Palugya, et Aadreae filio Philipp! de
„Eadem, aliis Litteris nostris mediantibus Novae Do-
„nationis titulo duximus concedendas, eosdemque in do- minium earumdem Portionum possessionariarum volui-
„mus per Fidelitatem Vestram legitime statuere, et in?
„troduci, Fidelitati igitur Yestrae mandamus , et com-
„mittimus praesentibus pereeptis , eosdem Joannem, La-
^dislaum, Michaelem, et Andream in dominium earum- d e m Portionum possessionariarum introducere, et con-
„suetudinibus dicti Regni Russiae statuere debeatis, prae-
„missae nostrae Novae Donationis titulo possidendam."
Datum Budae in Octavis B. Michaelis Archangeli Anno Domini 1385. „Nos itaque praesentes Litteras Dominae
„nostrae Reginae honorabiliter, ut tenenuir, aeeeptavi-
„mus, Portiones possessionarias Demetrovich, et alias
89
„etiam pertinentes. cujusdam hominis. Dessk vocati, ahs-
„que Haeredum solatio decessi,. et defuncti, nec non
„Jezmanich, Plesevich, et Popovich ad Castrum,..—
„— pertinentes ,..et spectantes saepe di-ctis Joanni, .La-
„dislao , Michaeli, et Andreae fratribus suis, juxta prae-
„ceptum Literarum Reginalium assignavimus in perpe-
„tuum, et statuimus, ipsis, Haeredum ipsorum succes-
„soribus Jure perpetuo, et irrevocabiliter possidendas,
„tenendas , et hahqndas, nullius contradictioue obviante,
„in cujus rei. Testimonium —\ \—..Datum in —,,77
„eadem festi: omnium Sanctorum Anno praenotafp."
... Pacificus fuit usus Galíciáé, et Lodomeri,ae : Marine quoque Regináé Hungáriáé, usque donec Sigismundo rebus turbulentis Dalmatiae disteqto , HedwigisJagello- nis Poloniae Regis consors adminisfrator duntaxat, prout recte ostendimus , ex beneplacito per sororem. Reginam Hungáriáé terrarum .Russiae Rubrae constituta, aptam occasionem arriperet Hungáriáé Regno easdem avellendi, et velut suocessionem paternam modo precario titnlo tantum tcntam., successorio allegato Jure absolute sibi vendicandi. Sed quamvis violenta quoque occupatio posses- sorium concedat quidem —•— Jus tarnen ad arrepta ipsa oc- cupatio perfectum nuspiam tribuit. Hinc Juri Regum Hun- gáriáé in Provincias Russiae Rubrae potentioso , ac per- fido facto Hedvigis praejudicatum etsi fuit, — neutiquam tarnen Juri praescripsisse , credendum. Indivisibile enim, utnunc, sie et olim Regnum Hungáriáé fuerat , acideo
fihäcwici successio ex avTtarum legnm díspositíono, in- ffivìsa in primogenita!» filiam universoruni sub corona sacrä 'Regni existentium recidere debiliti Ac cum obliga- tio ^Viílsás Proviricíás in casum revindicationis Regno féidcorpoTarldi constitutionalis esset, io ipso coronàtìònali Jutànieritò Régiim clärä expressata, nbn tantum necRéx, nec Ñátio HungáFoíiihi consenserunt, quin imo prono fluit hlv'eo,' qùod cognito eo, qno Jùre hae'ad'Hungariani óliin jieriimiissent, eásdem huic novitus reincorpòratas habere velie. Vbñf. Kat. Tom. IV. Libr. XL pag. 287: Diri-, goss quidem Polonus Scriptor, cui et ideo interessentia j quod Hungarus non esset, et quod cognitionem Consti- tutiónis Hùngarae non hàbuerit, non succensenda , dicit '-—' — — Hedvigem firmo, qnasi ergo successorio titubo
tòdóriieriùé, Galiciaèqùe dominium adiisse, quod quidem jàm superioribus refutatum — si enim successio fuisäetl, Mariá Jurá maiestatica qua Regina Hungariae, conferén-
dis irl ' Russia Rubra Donatiohibus, exercére quòmodd vàluissèt? neque Statutiones in collatisBonis terrae Rus- siae Rubrac adjacentibus per ejusdem Húngaros Magi- strates abs que disturbii's, ac pure, perircipotuissent — . Tist posito étiam, •— Hedvig'ein, lìrmum titulum succes-
sioni« ad perfide sibi approprìatas Russiae Rubrae Pro- vincias , de Jure allegare quivisse — eadem Anno 1390.
improìi decedente, si successio fuit ? Provinciae Russiae Rubrae in sororem Mariam, Reginam Hungariae, fii-ini-
¡. ori adhuc Jure successioni» revolví debebant. Vid. Kàt.
^ 3 1
Tom. IF. in Orci. Xl.pag. 469. et 470. Ipse DlűgóSÜ hlórtèln Hedvigis, cujus Jura t'aTtìruin'defeTÌdit, -sèquenti- btis déscribib — — „ D i e Vè'ró pártos 'aiiVétalbfitè;
Hedvigis Reginà 12. Jüiiii 'fflftob vénìxa -'èst'."^ -ÙL'.^Ml fedita, ad a'cgrito'dind Re ginà liòdVigls v b x a r ^ e p i e ^
„ptiélla vero nata infra triduiún; obiit, cifjus ötíftűWrím
„eo momento, qiió'1 aiíim'afrt e'xíHkUtbát' I f f i à t t W ,,nis eam obsérVàntìbfes, ¿elarèy'rtè ex doloTfi'aSgriHfflt»
„augéfetur, sàtagentibus "núticiávit. ÈkpòsÉ vèto 5,ìhfirinitate grhSSk'htè) procmàto5 rsàctàtissimaé Eiìdlfa»
„ristiae viatico, et oleo bene'dféttí ^feViltlctà', 8ÖVotíá§i*
„me, religiosissMe , :quemadniBaiini Tiéatò BsitígáiSŐiÁíöh-
„veniebat, 17. Julii ín Càttro 'CfáÖó^íéhWi sdhVtis
„votis piene operìbus sub mferidiSnkk -horas ,rdéifHn®t!ai:"
Gravissimàs vidémus jacturàs 'à 'tìitìrte 'Ltifl'òVaCiUI.
sub femiueo rè'giriiiAe, ac brevi Alberti' áominioíltrtgöfi?
am telissé, d o n e csp òrévindicarlda rum vièissitudi'AÒ telit^'Or rum a Regno avulSarum Provitiòiàruin cum -tődatéöhe Yladislai III. Regis Poloniae (jtfMi Hungáriáé iiifiiidi)Bad solium Hungaricum egregiò aííiílsTsset, dum is;-jjér-Nüífi- cios Hungáriáé, Joannem Episcopum SegnienseAv, Mat.
thaeum de Thalo'cz Regnorum Daimatiae, Croatiaéj fö- tiusque Slavoniae Banum, 'Joannem de Pcre'ny, Tavér- nicorum, Ladislaum de Pálócz, Curiae Regiae, ac-Eme- ricum Marczaly, Dapifcrorum — Magi'strosád capesseri- dam coronam provocates, Diplomate per eos Regnicoli»
transmisso, promitteret, singulos penès antiquum'libfei-/
tatom, conditionís, et praerogativarum statum, ultro conservaturum, avulsarom vero Provinciámul recuperan- darum reincorporationem sponderet. Vici, ill.per extent
sum. in explic. Juris Hung, ad Russ. pag-. 18. Item conf. Kat. Tom. VI. Ord. XIII. pag. 23- „Promitti-
„mus etiam, et spondemus, quod omni diligentia, etso-
„licitudime, et opera nostra, quantum in nobis fuerit,
„niti, et laborare volumus, quod recuperandis omnibus
„Juribus, et pertinentiis Regni Hungáriáé praeattacti, ,,ac quibuscunque occupatis — eo etiam singulariter expres- ,,so, quod terrae Russiae , et Podoliae remaneant in
„pacifica possessione, sicut hactènus fuerunt Regni Po-
„toniae, sine praejudicio Hungáriáé, et Poloniae Re-
„gnorum praedictorum — — quousque inter Praelatos,
„et Bar ones utriusque Regni, et quando praefato Domí-
„no Regi videbitur, celebrari poterit conventio pro de-
„claratione Juris, et tituli terrarum praedictarum cui
„Regno competant? Cracoviae die 8. Mártii 1440. Dis- quisitio haec quidem Juris forte ob breve regimen bellis exactum —• nunquam obtinuit. —• prout neque re- stitutio oppignoratarum Scepusiensium terrarum, quas etiam juxta ejusdem Diplomatis tenores datae affidatio- nis Regiae absque ulla pecimiarumremuneratione a parte Hungáriáé praestanda, simpliciter Hungáriáé reddi opor- tuisset, per Polonos praestita. Binae hae non adimpletae
eonditiones, et promissa eo ab invicem differunt, quod prioris, negleQtae nempe disquisitionis, quonam Russia
33,
Rubra iñ futurum per liner e debeatl nulla penitús daiisa assignetur — non remissiautem Scepusiensis Pignoris ratio per Dlugoss Libr. XII. col. 729. Kat. Tom.
VI- Ord. XIII. pag. 50. praestetur sequentibus ; —'
„Egi essus Wladislaus Rex Poloniae cuín Casimiro ,,Duce ex Cracovia, iter suum in Hungáriám persecutus
„—venit in Szandecz, ubi Serenitatem suam Sophia Regina
„Genitrix sua, et Sbigmeus Cracoviensis Episcopiis prae-
„cessernnt, et adventum suum praestolabantur. Ibi Sbig-
„mcus Episcopus Cracoviensis o^nnem argenteriam suam ,,in vasis variis, et pecunias non módicas, —1 ad aliquot
„millia florenorum se éxtendentes, Wladislao Regi mii-
„tuat, terra scepusiensi ad extenuandum omne debi-
„turn suscepta. —1 Ac ideo, üt promisit, absquequavis
„pecuniarum exactioiie Provincia Scepusiensis Hungáriáé
„restituí non potuit."
Aeneas Sylvius Epístola sua, qua statum Hungáriáé sui temporis satis bene adumbrat, ipse Juris Hungarici in has terras meminit — ^ dum Húngaros reflectendo, <
quid olim fuerint? quidve modo essent? sequentibus af- fatur: „Nee Gens fuit in orbe toto, quae ve-
„strum tunc Regnum lacessere auderet, tain venerabile,
„et clarüm erat ubique terrarüm Hungarorum üome«—
„— ast nunc ! quam lacerüm ést vestrum Re-
„gnum! ipsi scitis circümspicite totum •— Yeneti, qui
„condam profundo Civitatis suae tributa peridebánt, Dal-
„matiam jam magnb ex parte tenent — Turci, —
..qui Ivans Helespontum reformiere vestios arcus sole-
„bant, in ipsis Hungáriáé visceribus grassantur. — Po- loni , qui quodammodo vestri Regni censebantur —
„ Moldáviám sui Juris fecerant. Pray Ann. Part.
III. pag. 36. Epist. 78. Con/. Kat. Tom. Vl. Ord.
XIII. pag. 386-
Sed ñeque Diploma Wladislai I. superáis provocá- is
turn, quo Hungáriáé avulsas Rubrae Russine Provincias, si nempe tempore id adinittente , convocandomi! abutrin- que Baronum Consilio adinveniretur , Provincias has re- verá ad Hungáriám pertinuisse, eidem reincorporandi,
Hungáriáé quid profuit. Nam sub Wladislao II.
Lodomeriam , et Galiciam Sigismundo Poloniae Regi, fratri Hungáriáé Regis Wladislai adhuc subditas "fuissc , ex conventione foederis ad mutuain defensam initi ver- bis sequentibus patet — „Similiter etiamsi Impe- sta tor Turcorum, vel etiam Imperator Tartaro ram, aut
„filii sui, Duces eorumdem, per se propria in persona
\
„veniret," aut etiam Bassam aliquem cum potcntia, et
„integro exercitusuo, contra Regnum Poloniae mitteret,
„ita, ut illud occuparent, et in ep remanerent, vel Ca-
„strnm Kamenicziense , sive Leopolim obsiderent, ita ,
„quod sub ilio morarentur, - et pausarent, in hoc casa
„nos quoque vicissim cum vniverso Regno nostro Hun-
„gariae, totaque p.otentia , et viribus nostris semota
„omni excusatione, insurgentes, in auxilinm ipsius fra-
„ternae Majestatis, debemus venire. Prout sibi, et Do-
35
„minis Consiliariis commodius, et htilius videbitur. etc.
Datan Budae feria 2-da post festan S. Trinitatis Anno Domini 1507. Lege illud apud Dogiel Códice
Diplomático Tom. I. pag. 104SConf. Kat. Tom. XI.
Ord. XVIII. pag. 499. et sequent.
Interrnpto' taliter per violentam occupationem Hed- vigis Dominio Regum Hungariae in Provinciis terrarum Russiae Rubrae nulli proh dolor! Regum sibi succeden- tium hucadusque easdem ex toto Hungariae reincorpo- raron snccesserat , — sed ñeque Jura in easdem amissa fu- isse, censendum. Decreto enim supraprovocato per Wla- dislaum II. tempore vocationis suae in Regem Hungariae Statibus largito, Regnicolae firmiter inhaesernnt, et prout snpra meminimus, breve tantum regiminis tempus ad Varnarn occumbentis Regis 1444. causa fuit non sub- secutae satisfactionis. Quod autem Poloni Jus Regum Hungariae in Provincias Russiae Rubrae , tacite etsi, a tempore Hedvigis usque Rudolphum I. Regem Hungariae tamen recognoverint, hujusque revindicationem olim in- tentandam conventione aliquali praevenire studuerint, .. argumento est, desiderium illud Polonorum, quod Jura-
mento Maximiliano apud se in captivitate detento, prae- scripto enunciarunt — ut videlicet pro se, et successo- ribus suis Juri ih Poloníae dominium renunciaret, desi- derarunt idem ab ipso Rege Hungariae Rúdolpho, ut sponderet se aliquid de Juribus quoque in Russiam, et tredecim oppida Scepnsiensia remissuruin. Imo eo plañe
Poloni sui obliti, ut renUnciationem talem a parte KID dolphi Regis etiam velut praestitam ex verbis Diplomati»
conVentionis initae inter homines Polonos, Austriacae dómus Principum deputatos, ac Húngaros Proceres pro concordia tractanda, et liberando Maximiliano Principe missos , Bithomii, et Bendzini nona die Martii 1589.
emanati, elicere velint. E re futurum cftdcm verba pri- mo praemisisse, tuin refutasse, utut quicunquc legerit, refutatione amplius opus non habitarus, pro meliori ta-
men esse refutationem viri multuin laudati Authoris Juris Hungarici in Russiam minorera ad due tòri. Yerba igitur Diplomatis quaestionata sunt sequenza: „Promittimus
„nullam superiorum offensionum dissensionem Majesta- ,,tem, Serenitatesque suas retentaras, ñeque vi, aut ar- ,,mis, vel per s e , vel per submissas personas quocunque
„tempore, aut quacunqùe ex causa, colore, seu prae-
„ textu Regnum Poloniae , Ma gnu di Ducatmn Litvaniae,
„Russiam , Prussiam, Massovìam, Samogitiam , Livo-
„niam ,, caeterasque Ditiones , vel Arces , Oppida, Vil- ,,las, hominesve Serenissimi Poloniae Regis infestaturos
„etc." — Sequentibus tamen argumentis authoris suprà- citati evincemus , nihil minUs iisdem demonstrari, quain Poloni demonstratum habere voluerant. Vid. Edìt. Vind.
pag. 21. ejusdetn authoris.
Si ad genuinas veriun sensum explicandi regulas, tum Iocus iste, tum tota ea tractatio expendatur, ad evidentiam usque patebit, nunquam in animo fuisse
37
Angus tae daníui suo, et praecipue Hungaricae Coro- nae tam antiquo in Russiain , et PodoJiam Juri renun- ciare , ñeque etiam id, tum Aulae Polonicae, ut pete- ret. , in mentem venisse , quod quidem dictum sequeutes finimadversiones, et consideratio, quae tum fuerint-re- rum conditiones, . extra omue dubium collocabunt —- '—' —* dederant tractatui huic occasionein duorum Rcgunt
electio, et subsecuta sinistro belli casu Maximiiiani captivitas, scopus vero, ad quem cojlimabant omnia, erat — — Juris in Poloniam Coronae renunciatio , quemadmodiim id diserte declarant ipsa Pacificationis verba sequentia „Quum autem omnis haec supe-
„rioris temporis dissensio ex nominatione, Juribus, efc
„Institutis Regni Poloiiiae ' minus consentanea Serenissi-
„mi Principis, et Domini Maximiliaiii etc. inprimisj Co-
„mitiis electionis Varsoviae habitis, a quibusdam propo- s i t a em;\narit ; cum iis, quae supra éommeinoratae
„sunt, tum aliis causis ad Reipublicae cliristianae uni-
„versae salutem , et tranquillitatem pertinentibus , con-
„vénit, conclusumque inter nos est, ut, quo et praete-
„rita dissensio, et futurae causae, materiaque omnis ,',tolIatur, commemorato titulo , et Jure, quod quocun-
„que modo pervenisse, ad se inde arbitratus fuit, ,'ideiii Serenissimus Archi-Dux Maximiliamis cum alias'
„memoratas ob causas , tum ob communis Reipublicae
„chiistianae quietem, et incoluinitatein absti- 5,neat, et nunquam in posterura utatqr." — Ex quo sann
evidens fit, in tractatu ilio onice actum fuisse de re- nnnciatione illius tituli, et Juris, quod quocunque modo pervenisse ad se inde, nempe (ex ancipite electione) arbitratus fuit Maximilianus Archi-Dux. 'Et quoniam Jus illud ad universum Poloniae Regnum, Magmimque Litvaniae Ducatum, porrigebatur, prorsus praesenti rerum conditione corigruebat. Maxiiniliani, Augustaeque Domus proinissum , quo fidem dabant, quod Poloniani,
•Litvaniam, caeterasque Provincias, quae tunc sub di- tione Poloniae erant, atque superbis enumerabantur , vi, et armis invadere nolint; quodsi Polonia contendis- set obtinere abdicationem, peculiarium Jurium C'oronae Hungariae connexorum omninò necessitili fuìsset, ut banc ipsam renunciationem, et ea omnia npininatim exprimeret, quae ea cessione.petebantur. Et tum sane haud fuisset, cur Poloniae, Prussiae, Massoviae, Sa- mogitiae, Livoniae mentio fieret, addereturque cae- terisque ditionibus , vel arcibus , oppidis, villis , homi- nibusque Serenissimi Poloniae Regis — cum liaec fuerint talia , quae Hungaria nunquam , vel sibi depo- scit, vel Jure deposcere potuit. Ad haeé contrahentium capita, si rem, ut est, specteinus, erant1 Archi-Dux Maximilianus, et Réx Sigismundos Poloniae, Rndolphus II. Imperator, ac reliqui Archi-Duces verius nihil, nisi fidem praestabant, atque Autliores erant. Qua igitur ratione Polonis in mentem venire poterafc, -ut a Maxi- miliano Archi-Duce,. cum quo reapse Contractual iaie-
rant, Jura sibi, quae Hangaris erant peculiari», cedi poscerent ? Dum non Maxiinilianus, sed R'udolphus Hiingaroriun Rex "erat, ad quos nihil, seu de contro- versa illa electione, seu, quae inde consecuta sunt, pertinebant ullo modo, uti -ex ipso tractatu patet, ia quo directe dicitur, — castrum Lubloviae injussu Caesareae Majestaitis, ac praeter voluntatem ejus faisse occupatmn, — — neutram transigentium partem de abdicatione Juris Hungáriáé proprii cogitasse, et tan- tummodo renunciationein illius spectasse, quod ex du- 'bia electione Maximilianus Archi-Dúx sibi vendicare
potuisset, manifestissime elucet ex promissione, quam sua ex parte Rex Sigismundus Imperatori, et toti Au- gustae Domui vicissim "fecit, io his verbis —
„Similiter vero Nos Serenissimi Poloniae Regis supra-
„scripti Coininissarii, ejusdem Majestatis suae, Ordi-
„nuinque ejus nomino vicissim recipimus, pronùttimus,
„spondenmsque, nullo unquain tempore èbrum, quae
„ante quocunque modo intercesserunt, ofFensionem Se-
„renissimum Poloniae Regem, aut Or dines retenturos,
„eandem per quamcunque occasionem renovaturos — —
„neque ipsam Majestatem suam, Ordinesque seu homi- . „nes ejus, quoscunque, vi, autarmis, per se., vel per
„submissa^ personas, quocanque tempore, velquacunque
„ex causa,.colore, seu praetextu Regna Hungáriáé, vei ,)ßnheniiae , Austriam, Moraviam , Silesiam, vel quae-
„cuuque alia commeraoratorum Principum dominia, di-
„tiones, rirces, oppida, villas, vel homines, aiit propin-.
„quorum sociornm, vel adhaerentiiini ipsoruai infestatu-
„ros." — — Haec Inter se rite collata, palam faciunt, in promissis ab Austriacis praestitis ne quidem de re-,
!
nunciatione Juris alicujus particularis cogitatimi fuisse : utpote quum alias sequeretur, sponsione a Polonia vicis-:
sim facta itidem debuisse decedi ab Jure quopiam, in tcrras Austriacas : quod quidem quam absurdum sit ? nemo
«non videt, quando constat apud omnes, nullo nomine Regum Poloniae, sibi quidquam earuin Provineiarqm arrogare potuisse. /
At, si demus etiam (quamquam oppositum liquido deinonstraverimns) Rudolphum Caesarem, et Regem in pacificatione Anni 1589. de Juribus Coronae Hungariae in Russiam, et Podoliam reapse decessisse : foret tarnen haec cessio secundum Jura omnia sine ullo effectu, et fructu. Nam licet peculiaribus Litteris. promiserit, se cu-, raturum — ut Regni Hungariae Ordinum nomine Depu- tati, et sufficienti Mandato in eam rem instructi Pro Ce- res in proximis illius Regni Coinitiis Juranien- tuin juxta forinulam in jain memorata transactione Or- dinibus praescriptam, praestent, utquc Juramenti Litte- rae, et Instrumentum subscriptum, sigillisque Procorum munitum, dicto Poloniae Regi mittatur. .
Haec inquaiq, licet addixerit, haud tarnen eidern licuit promissorum fidem exsolveje : quum Hungariae Ordine», eo iiunquani permoveri pojueri/it; queinad-
41
modum in subsecutis dein Comitiis Anno 1593, nee ve- stigium reperire est, ex quo colligi posset, Hungaros ad Jusjurandum illud praestandmn adductos fuisse. Quin po- tili« Decretum 7-um Anni 1596. postulata Ordinum ex- hibetin haec verba: „ut juxta continentias publicarum Constitutionum differentiae inter Hungáriám, et Polo- nium ac tredeciin oppida ratione Metarmn, violentiaruni- que, et damnorum revideantur, et rectificentur, qua de re Sua Majestas dignetur Serenissimo Regi Poloniue seri-
bere, quia Poloni in dies magis magisque insolescunt."
• Quae postulationes, et quaerimoniae in sequenti- bus deinceps Comitiis, saepe admodum iteratae sunt.
Porro natum est, Regis, ac Imperatoris Rudolphi tempore Hungáriáé Regnum electioais Jure usum fuisse, ac propterea minime fas fuisse Regi, quia id ab
Ordinibus ratum haberetur, tanti momenti jttre in Rus- siam Rubram, et Podoliam coronam' exuere, quando in formula ,, ex qua in coronatione Jusjurandum dicitur , di- serte notatur: - - NE QUID A REGNO ABALIENETUB,
•— Ut adeo Rudolphi, siquid titillo illi reiiunciasset, (quod tamen factum non est) non alia fnisset conditio, quam de qua in decretalibus titulo de Jurejurando Ca- pite 33. agitur, atque in hunc niodum deciditur :
.,Si posilus in dig aitate alienai Bona dignitatis, non
„valet alienatio, et ipsa revocare debet, non obstan- t e Juramento de non revacando., maxime si prius ,jurat non alienare. —-
In tali casu ipsos summos Pontifices Ecclesiae Ra-i
manae Juramentum irritmn declaravisse , perhibent Lit- terae Honorii III. Pontificis Colocensi Archi-Episeopo, et ejus Suffraganeis Anno 1220. datae — — quaium verba sunt sequentia:
„Intellecto jam dudum, quod carissimus in Christo
„filius noster, Hungariae Rex illustris alienationes quas- ,,dam fecerit in praejudicium Regni sui, et contra Regis
„honorem, nos eidem Re.^i dirigimus scripta nostra, ut
„alienationes praedictas non obstante Juramento, si quod
„fecit, de non revocandis eisdem, studeat revocare ,
„quia quum teneatur, et in siia coronatione juraverit,
„Jura Regni sui, et honorem coronae illibate servare, ,illicituin.. profecto fuifc, si praestitit de non revocandis
„alienatìonibus, hujusinodi Juramentum, et proptereu pe-
„nitus non -servanduni," • Quam autein ne qui doni cpnjecturae loous sit, quasi Ordines Hungariae in abdica- tionem Juris, quod cum coronae eineluinentis tam arcte
connexum erat, consenserint, ex Historia Regni Hunga- riae Pro-Palatini Istvantiy elncet : qui ipse inter delegatus memoratae Pacificatìoni interfuit, dum ad locum, in quo de restituendo Lublovia senno est, expresse addit '— —' „quod ne cui praejudicio Juribus Regni Hunga-
„riiie foret, Legati Hungari apud collegas cautum esse
„voluerunt" quamquam ea cautione opus baud.
fuerit, ut tantummodo major is securitatis causa adbibita videri possit, quum tractatus ille Hungariae Juri pro-
43
prietatis in tredecim oppida Scepusiensia nulli fraudi esse potuerit.
His igitur se ita habentibus, mirandum est, An- dreám Olysovszky Pro-Cancellarium Poloniae ,' finaliter Regni Cancellarium. Arino 1673. scripsisse : „P a c t i s de ,,elibertatiòne Maximiliani adjudicatam esse Polonia
vct saeculis quietam Scepusiipossessionem." Vix enim ab Anno oppignorationis oppidoruiu Scepusiensiuin 1412.
neinpe usque Annum, quo Maximilianus elibertatus est, 1589. videlicet duo saecula intercessere , et nèc quidem in provocato Pafcto ullum adjudicatae Possessioni pro Polonis vestigium bonus ille Cancellarius author esten- dendo fuit. Magnae Mariae Theresiae juste AuguÀae dictae tantarum Institutionum salutarimn authori reser- vatum erat, non solum tredecim, vel rectius jam sede- cim oppida Scepusiensia, quorum revindicatio tot Regni
Comitiis per Status et Ordines sollicitata est, post 360 Annos charo sibi Regno Hungáriáé reincorporandi, sed etiain partom Russiae Rnbrae Proviuciarum, in quam
Jus Hungáriáé continuo quoque usu tituli Re gum Gali- ciae, et Lodomeriae cohstanter servatur, Anno 1772.
tempore subdivisionis Poloniae Coronae siiae subjiciendi.
Si itaque Hungari Jus in Russiaiu Rubram ante ad- huc sui in Pannoniam ingressiíiu Jure fortioris, quod omnium acquisitionum esse solet exordium , assurrexit, tale usque hodie conservatali exstitisse, ex praecedaneis
liquet. '
