De Herodoti ratione historica atjaestiones selectae siye de puüna Salaminia atqüe flataeensi : dissertatio inauguralis quam consensu et auctoritate

/An 2 k(r. ko^.

DE HERODOTIRATIONE HISTORICA

aTJAESTIONES SELECTAE SIYE

DE PUÜNA SALAMINIA ATQÜE FLATAEENSI.

DISSERTATIO INAUGURALIS

QUAM

. GOESENSU ET AUCTOEITATE

AMPLISSIMI PHILOSOPHORUM ORDINIS

IN

ALMA LITTERARÜM UNIVERSITATE FRIDERICA GUILELMA

B E R O L I N E N S I AD

SUMMOS IN PHIL OS OPHIA HONORES RITE CAPESSENDOS

DIE IV. M. O C T O B R . A. MDCCCLXXXX PUBLICE DEFENDET

AUCTOR

R U D O L P H U S A D A M

MARCH1CUS. .

ADVERSARII ERUNT:

DR. PHIL. R. Z I M M E R M A N N . CAND. PHIL. E . F O L G M A N N . STUD. P1IiL. P . G E N S E L .

BEROLINI, 1890.

H E I N B I C H & K E M K E .

ADOLPHO KIRCHHOFFIO.

JOHANNI VAHLENO.

/л. г... ΓΑτ I TUD. i.' Í ài I К Ö υ ι τ ^ R ,A

ОжЁЩ-

li-

Ï-Aâr... к

Nobilissimum opus Herodoti quomodo natum esset, a multis nostra aetate quaesitum est. Sed cum inter omnes fere constet, quo tempore in ultimam formam sit redactum, ceterae eins- modi qnaestiones minus feliciter tractatae sunt, neqne equidem crediderim fore ut nnquam in summa testimoniornm inopia inveniantur, quae vel modi eis desideriis satisfaciant. Quam ob rem non possum non mirari quod iterum atque iterum viri docti de itiueribus atque recitationibus Herodoti disseruerunt, alias quaestiones neglexerunt, e quibus maior certe fructus ad indòlem scriptoris perspiciendam capi potest. Nam qua ratione Herodotus fabulis undique congestis usus sit, quasque leges sibi in componendis historiis scripserit, primus quoad scio diuque postremus Nitzschius quaesivit; qui quamquam breviter tantum atque summatim .earn materiam tractavit, tarnen multa et speciosa invenit atque dignns fuit, qui aliorum studia in- citaret. Novum sane atque a consuetudine nostra alienum erat, quod ille cognovit: Herodotum ubi plures auctores praesto fnissent, nnins maxime auctoritatem sequi esse solitum: in proeliis ad Thermopylas atque Mycalen describendis narrationes Lacedaemoniorum redditas esse, ubi pugna Plataeensis enar- ratur, initio Atheniensibus deinde Spartanis auctoribus scrip- torem sese commisisse. (Nitzsch, über fèerobot» Quellen für bie ®ef$i<f)te ber ^erferfriege. 9tfj. 9Jluf. 1872,' 226 ff.) Quae scientia nnperrime a Dielsio nostro adaucta est, qni collatis fragmentis Hecataei Milesii demonstrat: Herodotum nonnulla ex ilio exseripsisse, cum aut omnino de auctoris nomine taceret, aut ab Aegyptiis (Hecataei auctoribus) narrata esse traderet,

1

— 2 — ^.

quae per ilium compererai. (Diels, §erobot unb fèefatau», èerme§ 1887, 411 ff.).

Jam si ea tantum contemplamur, quae Herodotus ipse de scribendi ratione atque de officiis scriptoris in medium protulit, non alia mente alioque Consilio de fabulis, quam de ceteris rebus memorabilibus rettulisse videatur: non quia verae essent, sed quia ab hominibns narrari solerent, ei dignae erant me morata; ubi plures narrationes de una eademque re audivit, aequa fide omnes memoriae tradidit. Interdum etiam veri- tatem earum perpendit Veritas magis, ne in suspicionem credu- litatis incidat, quam ut eruat, quid vere factum sit. Notissimi sunt illi loci, qnibns hanc sententiam pronuntiat. 1. 2. 123.

τάισι μεν νυν ΰπ1 Αιγυπτίων λεγομένοισι -/ράοθω οτειρ τά τοιαύτα πιθανά εστί' έμοί δέ παρά πάντα τον λο'γον ϋποζέεται οτι τά λεγόμενα υπ' έκαστων ακοή γράφω. cf. 7. 152: 4. 195. Sed quamquam dubium non est, quin in prioribus libris earn rationem secutas, sit, tamen fieri non poterat, ut ad eandem normam libri posteriores diri- geren tur, qui cum multis aliis tum eo ab illis differunt, quod admodum raro scriptor, quid caique auctorum debnerit, profitetur. Nam cum res bellis Persicis gestae omnibus Graecis communes fuerint atque onines sine dubio comme- morare soliti sint,.quid tum gloriosi fecerint., Herodoto sane non tam in eo elaborandum fuit, ut haec omnia passim litteris mandaret, quam in eo, ut quae memorata dignissima essent, eligeret et in unum quasi corpus componeret. Ac profecto qnalem aequabilitatis atque veritàtis speciem assecuius sit, in eo cernitur, quod qui nostra aetate res bello Persico gestas narrare sibi sumpserunt, non ita multam ab Herodoto recedere ausi sunt. Longe autt m earn normam excessit, ad quam se artem suam direxisse ipse professns est. Quam ob rem non supervacuum 'erit indagare, quas leges in hac parte vere sit secutas : omissis ceteris historiae ipsae nobis considerandae erant.

Primum autem statnendum atqne certis finibus circnm- scribendum erit, quid a quoque auctore profectum sit. Quod

primo follasse obtutu audacius videbitur, cum testimoniorum subsidiis plane careamus: tarnen baud scio an in commodum convellere possimus, quod incepto nostro obstare .videtur.

Nam cum ante Herodotum eas res litteris mandatas non frisse constet earumque historiarum, quae in . sermonibus hominum versantur, proprium sit ut in vim atque naturam poematum prope immutentur et quantum a ventate recedant, tantum aequabilitatr, concinnitate, simplicitate exornentur: vix a vero aberrabimus, si. quidquid disconveniet atque discordabit ad diversos auctores referemus. Atque narrationes quidem Hero- doteas poetarum fabulis propiores esse quam ventati primus Niebuhr contendit, deinde Wecklein magna exemplorum copia illust' avit. (Niebuhr,

SSorträge über alte ®efd)ici)te l.

386.

Wecklein,

über bie STrabition ber ^erferfriege, bat»r. 2Ifab. ,b.

28iff.

1876). Restituta autem prima fabularum forma statim apparebit, qualis ratio atque consuetudo scriptoris fuerit. Sed cum non huius opusculi sit, universas bistorias Herodoti in examen voeare, nonn alias elegi particulas, in quas rati one modo constituta inquirerém, cum non solum maxime ad in- dolem scriptoris cognoscendam accommodatae viderentur, sed ita etiam comparatae essent, ut si quid certi investigare cou- tingeret, non tantum philologis gratum facere possemns, sed.

etiam proferre, quae vel historicis utilia essent. .

De conciliis ducum ante pugnam Salaminiam haMtis.

In quaestione prima diutius commorari placet, quam ad propositum nostrum peragendum necessarinm videatnr. Labe- factandae sunt opiniones eorum, qui in renarrandis bellis Persicis nimis arte se ad auctoritatem Herodoti applicant;

vix autem ullo exemplo melius apparebit, quantopere paucis post res gestas annis, viventibus etiamtum Themistoclis atque Miltiadis sodalibus memoria rerum aut evanuerit aut depravata sit et quam caute sint suscipienda, quae ille, uti diximus, non

1*

quia pro veris liabuit sed quia ei narrata sunt, memoriae prodidit.

De Consilio Mnesiphili. Initium ea pars quam tracta- turi sumus, a cap. 49 capit ubi refertur Eurybiadem, cum omnes duces sociorum in concilium convenissent, sententiam rogasse, quonam loco ex lis, quae ad id tempus possiderent, proelium navale facere commodissimum esset. Atque iis certe, quibus de ea re indicium erat faciendum, duae res respiciendae fuerunt: prim urn enim curare debebant, ut eum locum ad proeliandum eligerent, cuius natura ipsi vel maxime adiuvarentur, adversariis contra summa detrimenta inferrentiu·;

deinde commodis atque saluti uniuscuiusque ipsorum con- sulendum erat, ne temere atque inutiliter plus agrorum atque oppidorum hostibus vastanda traderent. quam necessitas cogeret.

Sed apud Herodotum breviter modo atque summatim quae in concilio acta sunt commemorantur: unum id refertur maiorem partem sociorum Peloponnesios suasisse, ut ad Isthmum castra ponerentur atque acie confligeretur : nam si prope Isthmum caede afficerentur, extemplo sibi ad copias pedestres ibi locatas refugere licere. Sin autem apud Salamina res improspere gererentur, nullam sibi spem salutis restare:

futurum esse, ut in insula includerentur atque obsiderentur, quo nemo suorum auxilium terre posset. — Verumtamen sub eo, quod Salamis insula Isthmo opponitur, necessario est subaudiendum, fuisse qui pro ea quoque regione sententiam dicerent; qui quam ob causam adversati fuerint tameu non comperimus. Videutur denique illi quoque probavisse, quod Peloponnesii argumenti loco posueruut atque in eandem sen- tentiam ducti esse: ab Herodoto certe nusquam commemoratum est eos fortius restitisse aut quidquam ad refellendos Pelopon- nesios protulisse. Solum hoc refertur ah universis decretum esse, quod maior pars suasisset. Quibus perpensis ad ea tractanda transgi'edi possumus, quae apud Herodotum in- sequuntur et difficillima sunt explicatu. .

Ibi Themistoclem e [concilio redeuntem et nuntiantem

ducibus placuisse, nt navifius ad Isthmum ductis pro Pelopon- neso dimicaretur, Mnesiphilus Atheniensis his verbis excipit:

ουτ1 άρα ήν άπαείρωσι τάς νέας από Σαλαμίνος, ουδέ περί οϋδεμιής πατρίδος ναυμαχήσεις (κατά γαρ πο'λις έκαστοι τρέφονται και ούτε σιρέας Ευρυβιάδης κατέχειν δυνήσεται οϋτε τις ανθρώπων άλλος ώστε μή ου διασκεδασθήναι r/v στρατιήν) άπολέεταί τ ε ή Ελλάς άβουλίησι.

Quam sententiam latine in hunc modnm reddere poterimus:

Nusquam igitur, si qiiidem Salamine naves abduxerint, navali proelio decertabitur Graeciaeque iuteritus est paratus. Nam ubi primnm hinc abierint, nemo prohibere poterit, quin in suam qnisque urbem confugiat et omnis exercitus navalis dissolvatur. Mnesiphilus his verbis operam dat ut demonstret illos consilium perniciosissimum cepisse; nam cum exspectandum esset fore ut dissipato exercitu nemo superesset, qui classi hostium resisterei, universam Graeciam misere perituram esse.

— Simul illud indicat sua qnidem sententia salutem Graeciae in navalibus copiis esse positam ; quam sententiam ipse Hero- dotus amplexns est., qui pulcherrimo ilio atque laudatissimo loco pronuntiavit, civitatem Atlieniensium, cum navales copias praebuisset, maxime de communi liberiate meritam esse. 7. 139:

εί 'Αθηναίοι καταρρωδήσαντες τον έπίοντα κίνδυνον έςέλιπον r/v σιρετέρην . . . κατά r/v θάλασσαν ουδαμοί άν έπειρέοντο άντιεύμενοι βασιλέι · εί τοίνυν κατά r/v θάλασσαν ουδείς ήντιούτο Ξέρζη . . . προδοθέντες άν Λακεδαιμόνιοι υπό των συμμάχων ουκ εχόντων αλλ' υπ' ανάγκης, κατά πόλις άλισκομένων ΰπό τού ναυτικού στρατού τού βαρ- βάρου, έμουνώθησαν, μουνωθέντες οέ άν και άποδεζάμενοι έργα μεγάλα άπέθανον γενναίως. Deinde in iis quae Mnesiphilus respondet, nescio an hoc quoque subintellegi possit., non adeo se pro- hibiturum fuisse ne Salamis relinqueretur, si modo ulla alia ratione fieri potuisset, ut proelium navale committeretur. ' . Sed cum haec quidem quid sibi velint apparere videatur, p i a n e obscurum est, qua de c a u s a et quo i u r e Mnesiphilus c o n t e n d a t f o r e ut omnès in oppida s u a d i s c e d e r e n t , si S a l a m i n e abiissent. Nam merito fin- tasse illis temporibus timeri poterai, ne non A t h e n i e n s e s ,

M e g a r e n s e s , A e g i n e t a e exercitum desererent, ubi ceteri ad Isthmum proficiscerentur. Quid euim bos commovere debebat, ut templis ipsorum, aedificiis, agris superbiae hostium proiectis atqne proditis pro alienis possessionibus pericula subirent? Si ipsi sese Persis subiecissent atque dedidisseut, sperare poterant fore ut se suaque sospites atque incólumes mánerent. Sed illud quod uou sine causa timendum erat, a seritentia Mnesiphili abhorret. — Primufn enim tantum abest, ut Athenienses quoque ea vitúpeiátioiié reprehendantur, ut soli e numero nocentium eximantur. (oiks σφεας" Ευρυβιάδης κατέχειν δυνήσεται et pallilo infra с 60 παρεόντων γάρ των συμμάχων ουκ έφερε οί κόσμον, ούδενα κατήγόρέειν: quae dici ПОП possunt nisi de eo, qui culpa ipse vacat.) Deinde quomòdo haèc de Pèloponnesiis contendi potuerint, qui et ipsi in niimerum infidorum referiintur ' (έκαστοι) non video. Nam nisi eòrum vel maxime iuterfuisset, ut navali proelio decertaretur et si credidissent se muro Istlimiaco satis munitos forè atque defensos, iam pridern eos destituére pbtuerunt, qui ante Pelo- ponnesum habitabaut.

Sententiae Mnesiphili historici nostri varia ratioue sub- venire studuerunt. Sunt enim qui existiment Mnesiphilum propteiea arbitratimi esse PelopoDuesios in oppida sua diffugi- turos esse, quod si ad Isthmum castris positis hostes ad- venissent, periculum esset, ne in oppida sua ad oraui mari- timam sita incursiones facerent, cf. Grote 3! 464. Sed ad hanc quidem rem nihil opinior intererat, utrum ad Salamina an ad Isthmum castra haberent: ceterum e libr. 7 cap. 235 disci potest, qiiibus dubitationibus Persae prohibit! videantur.

quominus illud, quod etiarn Demaratus suaserat, molireùtur.

Consideratius verba Mnesiphili a Dunckero explicata sunt p. 271: nur tnbem man bier a u s a n t e , geigte man ben 1№ut, melati' bte Surfer abju&alten uermodjte, itjre flotte ju teilen ttnb im 9Шеп be§ 3ftf)uiu§ ju ianben. At unde apparebat Graecos ignavia adductos fuisse, ut ad Isthmum se reciperent?

Nonne eodem iure iis iguominiae verti poterat, quod ab Arte-

ìiiisio abieruht? Rectissimé de hoc loco Curtius iudicavit, qui verba tradita ut prava reiecit atque alia pro iis substituit p. 72: 2)ie 3iegtneien unb 9J?egarer tuiirben ebenfomerrg mie Die 3tti)ener fid) Ijinter Salami? suriicfjteljen. Nam Grotium atque Dunckerum ne mentem quidem scriptoris assecutos esse neque verba ipsa quid valeant perspexisse ex eo loco apparet, quo Herodotus ad orationem Mnesiphili respicit et apertius dicit, quid ilio loco expressum sit c. 60: o>; s-sdv (— ¿-i'/ìd-j i à-as!pcoai diiò otaipr^ovia:, quod significat eos diifugituros esse, ubi primum naves solvissent. lami c o g n o s c i t u r multo m a g i s p e r v e r s a a t q u e i n e p t a ea esse, quae Mnesipliilus Theniistocli a p e r u i s s e n a r - r a t u r . Nam equidem fingere non possum, quoinodo illud Themistocli ignotum fuerit, deinde Eurybiadi, • aliis qui puta- verant fore ut apud Isthmuni manus consererentur : iMnesi- philo soli explofatum atque perspectum. Sed latius etiam

ineptiae eius patent, qui liane fabulam ad Herodotum attulit : quippe qui nobis persuadere studet,Themistoclem, quae ex amico audivisset, statini intellexisse ac ne causam quidem desideravisse, cur hoc tam confidenter affirmaret. Quamquam antea illi in mentem non venisse narratur fieri posse, ut exercitus discederet.

Quae cum ita sint, niea quidem opinione ^non licet quae- rere, qua de causa auctor Herodoti onines socios incusaverit, quidve illi obversatum fuerit: sed perscrutandum potius est, unde illae, quas castigàmus, ineptiae nasci póttterint.' Ac si recte quid sentio, auctor fabulae eorum recórdatus "est,: quae sine dubio maxime in Themis! ocle laudari solebànt: nisi effecisset ut Eurybiades Peloponnesios apud Salamina con- tineret, futurum fuisse ut omnis exercitus navalis dissòlverei hi·

(primum scilicet Athenienses, Megarenses, Aeginetae deinde ceteri, quia ab illis deserti adversariis pares non fuissent).

Atque liaec quidem, quae per se vituperai! nequeunt, stul- tissime corrupit, cum fingeiet ea in colloquio inter Mnesi- philuni atque Themistoclem liabito dieta fttiSse, ubi locum habere non possunt. Sed haec hactenus.

Quamquam fortasse de argumento atque sententia illius loci ambigi potest, tarnen dubium non est, qua m e n t e a u t quo Consilio f a b u l a de Mnesiphilo n a r r a t a sit. Nam qui merum habitum atque tenorem sermonis considérât, exi- stimare debet Themistoclem antequam colloquium fieret ignorasse, quam perniciosum esset decreto parere et stationem relinquere. Unum enim hoc Mnesiphilus ostendit, cum per- suadet, Themistocli necesse esse, ut statim decretum dissol- veatur: et .Themistocles nullo responso dato (ούδέν -ρός ταύτα άμειψάμενος), tauquam divinitus ei lumen sit accensum, statim adhortationem probat et Consilio paret. Quocum congruit., quod de Themistocle nulla mentio fit, ubi quae priore convent« acta fuerint referuntur: quamquam auctor ille Herodoti si credidisset ilium iam turn cognovisse, qnod ex amico audivit, et Peloponnesiis pro viribus restitisse, vel tenore et progressu sermonis coactus esset, ut narraret quid Themi- stocles c o n t r a sententiam adversariorum protulisset. Sane iis, qui nostra aetate ducem Atheniensem non meliora edoctum sed erectum atque confirmatum ab amico esse statuunt, con- fitendum est, se auctoritate Herodoti Don defendi: nam quod illi inserunt: αλλ' ει τις έ'στι μηχανή (και νυν) ίθτ και πειρέο διαχέαι τα βεβουλευμένα, non fortuito a scriptore praetermissum esse vidimus. Quod si verum est, sequitur ut auctor fabulae non Themistocli laudi tribuendum esse censnerit, quod apud Salamina prosperere pugnatnm est, sed Mnesiphilo, a quo saluberrimum illud consilium inventum esset. Ea quam pro- posui explicatio tam simplex est et facilis, ut proxime se legentibus offen e debeat. Iam PJutarchus quo fabula tenderet recte intellexit. de malignit. Her. c. 37 Θεμιστοκλής ó βουλεύσας τή Ελλάδι προ της Σαλαμίνος μάχεσ&αι, ίδρύσατο ναόν Άριστοβούλης 'Αρτέμιδος εν Μελίτη του βαρβάρου καταπολεμηθέντος · τούτο μέν ó χαρίεις συγγραφεύς (Heredotum dicit) όσον έφ" έαυτφ παραιρούμενοτ και την δόςα> εις έτερον μεταφέρων ταύτα γράφει κατά λέζιν . . . Iam paulisper digrediamnr et testimonia percenseamns, e quibus cognosci possit, quam potissimum ob causam Themistocli

— 9 — .

tributimi sit, quod barbari ea pugna vieti essent. Ad quam quaestionem multum valent, quae apud ipsum Herodotum alio loco scripta leguntur: Cum fugatis hostibus ad aram Neptuni Isthmiaci a ducibus suffragia fei rentur, quis ipsorum summo honore dignus esset, palmam sibi quemque tribuisse, secundos honores Themistoeli concessos esse; infecta re denique onines abiisse. At Themistoclem cum nihilominus celebrali vellet, Lacedaemona profectum esse, ubi ipse palmàm sapientiae accepisset, cum Eurybiadi praemium fortitudinis daretur.

Herod. 8. 123. Unde discimus eum prudentia atque sollertia inter ceteros. excelluisse. — Idem Theniistocles ipse in sua lande posuit, qui confecto bello Persico Artemidi Con sni- tri ci templum dedicavi! Dianae enim gratiam rettnlit, quod in eins finibus atque tutela (prope Munychiam) dimicatum est:

quam Consultricem vocavit, quod egregium sibi consilium dedisset. cf. Plut. mal Her. c. 37 et Them. c. 22, 7.

Ac si quaerimus, in quibus tandem consiliis prudentia eins praecipue perspicua f'uerit, ad res duas illa laus referri poterai; primum enim Eurybiadi persuasit, ut in regione opportunissima aciem instrueret deinde regem Persarum illexit, ut Graecis inclusis iis ipsis locis aggrederetur, quae adversarii elegerant. Si nihil aliud egisset, quam ut Atheniensium commodis consuleret et populäres suos a damnis defenderet (quod vulgo nostra aetate credi tur), non fuisset, cur-a ceteris Graecis ei gratia referretur. Praemio dignus certe The- mistocles non erat, nisi hoc ipsum consequi voluisset, qnod propitiis diis assecntus est. An qnis credat Lacedaemonios ob earn causam prudentiam viri celebravisse, quod ea bis turpissime elusi sunt? Nam si Herodoto adstipulamur, minis denique Eurybiadem coegit, ut Atheniensium gratia insulam defenderet; atque eo Consilio Sicinum ad barbaros misit, ut Peloponnesii a fuga intercluderentur et necessitate coacti morem sibi gererent. At si Aeschylum fidissimum earum rerum testem audimus, non socii sed Xerxes ab eo deceptus est;

quod nt contingeret prius illis consilium probandum fuit. —

Ad utramque laudem Thucydides spedare videtur, qui legatum Athenieusem apud Peloponnesios gloriantem facit cives suos bellis Persicis eum ducem praebuisse, qui cum effecisset, ut in angustiis pugnaivtur, totani Graeciam inlibertatemvindicavisset.

lib. 1, 74. · Atque hoc qnidem meritimi, ut quoad fieri posset Tlie-

nristocli eriperet, malignus ille auctor Herodoti fabulam de Mnesiphilo effinxit ncque tainen assecutus est, ut fides men- dacio a posterie baberetur. Notissimiim est Plutarclii indicium nialignitatis Herodótum accusantis, quod memoriae talia tradi- disset. Praeter lmnc Thucydides narrationem -Herodoteam refellit iusigni de Themistocle elogio, lib. 1, 138 οικεία γάα ςύνέςε;, ζαί αϋτε προμαδ-ών ες αυτήν ουδέν ούτ> έπιμαδών των τε παραχρήμα òr ελαχίστης βουλής κράτ;στος γνιύμων ζαί των μελλόντων ε-! -λείττον του γενηαομενου όρ'.στος εικοστής.· 'Nostri etiam scriptores in eo consentiunt, quod Themistocleni iam priore conventu pro liac sententia fortissime locutum esse narranti ne que desunt, qui omnino colloquium ab Herodoto narratum silentio prae- tereant. (Busoltp. 167. Duncker p. 272; cf.' Wecklein p. 300.) Nolunt enim credere ilium tain improbum fuisse, ut se ill alienis meritis iactaret (καταλέγε; εκείνα τε πάντα τά ηκουσε Μνηα;φ!λου, έωυτοϋ -ο;εύμενος), aut statini ab homine ignoto per- spectum esse, quod illius acumen atque prudentiam fugisset:

verisimiiius ducunt et haec et cetera Theuiistoclis flagitia, quaè ab Hemdoto narrantur, ininiicorum fraude évulgata esse. Jam supra docuinius, quàm'stulta atque incredibilia sint, quae in colloquio dieta feruntur.

Quae cum ita sint p'robare non possum, quod ni'hi- loiiiinus s c r i p t o r e s il òstri c r e d i d e r u n t d u a b u s in con- t i o n i b u s de ea re d e l i b e r a t u n i esse. Nam si constat ab initio Tliemistoclem acrem opinionis suae defensorem exstitisse, vix dubitare licet, quin statini quod appetivit impetraverit.

Jam turn ad minas progredì oportebat, nisi argumentis Eury- biadi sociisque consilium probare valebat,: facto certe decreto multo maiores difilcultates superandae erant. Caveamus igitur,

- 11 —

né nobis ipsi angustias creemus, cum ab Herodoto atque auctore eius omnia quae á Themistocle dicta atque gesta sunt ad unum tantum conventum réferantur.

De periculó Atheriiensìwni. QuonianV exposuimus, qua mente illa fabula composita atque narrata sit, ad àliùm locum contemplandum nos ve'rtamus, qui quamquam ab ilio mirifice abliorret, tamen in eandenl narrationem ab H'erodotò receptus est. In subsequentibus enitn Tbemistocles ostendit in summo periculo versatnros esse, qui in insulam transfugissént,^! si consilium ad Isthmum pi'oficiscendi exs^qnerentnr. Ac primo quidem obtutu non necesse videtur peric.ulum incolarum intellegere cum ille contendi! si classis abduceretur, Calamina, Megara, Aeginam peritura esse: possunt fortasse per se' eà verba ad agrorum vastationem atque aedificiofiim iiiteritum a

referri. Sed non tam de agris at'^ue possessionibtis':quam'dé;

periculis ipsorum scriptorem cogita/visse, panilo in! a indicatili·, cum adicitur: αυτις δέ Σαλαμίς περιγίγνέτΙαί,; ες "τήν ήμΐν ύποκεετάί τέκνα ' ts και γυναίκες. Nam nisi expririìerò vol'uisset una cum insula ipsos quoque perituros 'esse,'non ápparéi'et, cur Hero- dotus omnino mulierum atqne liberorum mèiitioném'fecisset. In earn quidem opinionem, quam ipse mòdo significavi, omnes fere scriptores nostraè aetatis inciderünt: nullo enim alio loco uiti possunt cum narrant in concilio de salute eorum, qui ante Isthmum liabitavissent, actum esse.' Busolt p. 167. í£f)einiftofíe§

bevuptgte ftdj jeboct) ntd^t bet bent 23efct)íuffe,'ber ©alamté unb Regina mit ben' bortpin gepcpteiett ^ámiíien ber tUtbener bent getnbe preisgegeben patte. Grote 3. 464. Duncker p. 271. 274.

Quae sententia quantum ab argumento fabulae supra tractatae absit, in propatulo est. Nam si ea fuissent tempora, quid Mnesiphilo erat respondendum? Nònne fntuvum fuisse con- sentaneuin est ut primum res adversas civitim snorum con- quereretur de inde in ignaviam atque perfidiam Peloponnesiorum gravissime inveheretur atque circumspiceret, quómodo desti- tutis succimi oporteret,?' Apud Herodotum autem o'ratio itá procedit, ut non improbitatis sed imprudentiae incusentur

(άβουλίη), quippe qui non intellexerint, nisi ad Salamina exercitum contineri non posse. Deinde si de sainte Athenien- sium actum esset, non solum Themistocles sed quivis Athe- niensis debebat adduci, ut quam priinum inceptui resisteret.

Qui haec memoria tenebat, confingere non potuit adhortatione Mnesiphili opus fuisse, ut decretum Eurybiadis mutaretur: at secundum ilium auctorem Athenienses vel sequi parati erant.

Qua de causa credibile non est Herodotum ex eodem auctore utrumque audivisse.

' Apertius haec quae de periculo Atheniensium comme- morantur postremis Themistoclis verbis contradicunt ; minatur enim nisi dux Lacedaemoniorum sibi obsequeretur, se extempio classem Atheniensem susceptis liberis et uxoribus Sirin in Italiae oppidum ducturum esse, unde apparet in pei'iculo

"capitis certe eos qui in insula versabantur nondum fuisse.

Nani si huic fabulae fidem adiungimas, Themistocles arbitratus est fieri posse, ut Salamine abducerentur et in tuto collocarentur.

Miruin est qnod viri docti earn offensioneni toleraverunt et utrumque in historiam receperunt: ne Grote quidem earn discrepantiam, cum bene novisset, piane- sustulit p. 464. When Themistoclês returned to his ship, with the necessity of pro- viding for removal of the expatriated Athenian families in the island as well as for that of the squadron : et : the Athenians were also led by their own separate safety to cling to the defence of Salamis.

Ad oraculum JDelphicwm denique Themistocles pro- vocai, quo praedictum sit, fore ut apiid Salamiua barbari vincereiltur : Σαλαμίνι κεροανέομεν, εν τη ήμϊν και λόγιόν έστι των έχθρων καθύπερθε γενέσθαι.

Quod oraculum si ante pugnam Salaminiani notum fuisset, de opportunitate locorum nunquam certatum esset: neque qnisquam suasisset-, ut ad Isthmum castra ponerentur. Nam quanta auctoritas sacerdotum Delphicorum apud Lacedaemo- nios fuerit, e compluribus locis historiarum Herodo ti disci potest: Imprimis Themistocles, qui primus sensuin vaticini!

— 1 3 —

perspexisse fertur, incitari debebat, ut socios in ea regione contineret. Neque vero, quod ad hanc quaestionem plurimum valet, necessarium erat, ut malevoli fingerent eum a Mnesi- philo excitatum Peloponnesiis restitisse. Non illi sed sacerdo- tibus Delphicis ea laus reddenda fuit. Neque ita mirum est, quod oraculum atque narrationes Atbenienses inter se coniungi nequeunt; nam si non totum oraculum at certe pars posterior bello Persico profligato a sacerdotibus composita est, neque veri dissimile est ab Herodoto demum spurios illos versus Athenas esse portatos. Quis enim credat sacerdotes venturi adeo providentes fuisse, ut locum atque eventum proelii tam definite praedicere potuerint?

. μηδέ σύγ1 ίπποσύνην τε μένειν και πεζόν Ιόντα . • πο'λλόν απ1 ηπείρου στρατού ήσυχος άλλ'ύποχιυρεΤν νώτον έπιστρέψας έτι τοί ποτε κάντίος εσση.

ώ θείη Σαλαμίς άπολείς δέ σύ τέκνα γυναικών ήπου σκιδναμένης Δημήτερος ή συνιούσης.

Nostri scrip tores nihil« »minus Herodotum sequuntur.

lib. 7 c. 141.

JJe potestate TJurybiadis. Ti ansimus ad quaestionem difficillimam quae a viris doctis varie tractata, ad exitum non adducta est. Dissereudum est quale ius atque potestas lioc loco Eurybiadi ceterisque ducibus ab Herodoto adscribatur:

utrum illi licuerit suo arbitrio omnia gubernare, an ipsi pa- rendum fuerit 'iis, quae niaiori parti sociorum placuissent. Ac primum qnidem cum narretur Eurybiadem ab Adimanto ve- titum esse concedere, ut Themistocles sententiam diceret (ουκ εών έπιψηφίζειν άπολι άνδρί), quod Atbenis captis patria carerei, arbitrari debemus illos in suffragium ire solitos esse. E t quamquam scriptor hoc forta-se proprie significare atque intellegi noluit (πολιν γάρ τον θεμιστοκ)^έα παρεχδμενον ούτω έκελευε γνώμας συμβάλλεσθαι = consilium conferre), tamen illud certe credibile non est, inventorem i'abulae (Weck- lein p. 300) aliud sensisse atque apud Herodotum scriptum inveuitur. Nam eo quod Themistocles patria erepta ceteris

dispar fuit et quasi ilio carebat. cui ceterorum ius atque auc- toritas connexa fuerunt, sane aliquis adduci poterai, ut eum iure suffragii prohiberet (fornietler ©intnanb gegen fetne 33ered)=

Itgung mitjufttmmen): sed nemo sanus Eurybiadem impedire potuit, quominus quemlibet audiret etiamsi sententiam numerare non licebat. Grote 406. Nay he went so far as to contend that Eurybiadès had no right to count the vote of The- mistoclès until the latter could produce some free city as accrediting him to the synod, cf. Dnncker 272. (Suifragia illos tulisse concludi potest ex 5. 5δ. νε;ζεων δέ ό Άμομφάρετος λαμβάνε; πετρον άμφοτέρησ; τησ; χέρα:, κα; τ;δεις -pò ποδών τών Παυσανίεω ταύτη τη ψήφω φηφίζεσδα; ε'φη μή φεύγε;ν τους ςείνους).

Cum iis quae modo protulimus alius locus repugnat, quo tra- ditur Eurybiadem sententiis perceptis decrevisse, ut ad Sala- mina pugnaretur. C. 64 έπε; τε Ευρυβιάδη έδοζε, αυτού παρεσκευά- ζοντο ώ; ναυμα/ήσοντες. Licet contemplari, qualia artificia viri docti struxerint, ut eum locum cum verbis Adimanti coniunge- rent. Grote 467. He did not however put the question again to vote, but took upon himself to recind the previous resolution.

Busolt,.bie Sacebamonter unb tljre 23unbe?genoffen. 1878 p. 412.

SiHgemeinen ridjtet [ίφ ber Oberfeibljerr ηαφ beni 23efc^Iuffe be? 6t)nebrton?, b i ^ Ijat er ba? 9ίεφί »on tljni abjugeljen unb ποφ eigenem ©rmeffen ju fjattbeln. Sed missis iis, quae Adimantus dicit, dubium non est, quid in reliqUa narratione insit Nam penes Eurybiadem omne iudicium et potestà tern fuisse disertis verbis a Mnesiphilo indicatur: if}; κα; πε;ρεο δ'.αχέα; τά βεβουλευμένα ήν κως δύνη άναγνώσα; Εϋρυβ;άδεα μεταβουλεύ- σασδα; ώστε αύτοϋ μενέειν. Quocum consentii, quod .file auditis ceterorum sententiis continuo, quid fieri vellet, edixit: in suffragium socios missos esse nusquam commemoratur. Sen- tentiae numerari solent inter pares (cf. septem Persaruni prin- cipes 3. 83). Eurybiadi hoc loco similis potestas attribuitili·

atque regi Persarum, qui concilium convocat, sententiam rogat, col'atis denique consiliis eligit, quod ratum fixumque esset.

(3. 80 γνοίμην έσφέρε;ν: 8. 49 άποδείκνυσ&α; : 5- 14 γνώμην

συμβάλλεσθαι: ]. 206 των σε κατά tornò αί γνώμαι ςυνεσέπιπτον . . . Κροίσος ό Λυοδς άπεδείκνυτο έναντίην τη προκειμένη γνώμη . . . γνώμαι μέν αύται συνέστασαν, Κύρος δέ μετείς τ/ν προτερην γνούμην, τήν Κροίσου δέ έλομενος.) Quam ob rem nulla ceterorum ratione habita Themistocles statini Eurybiadem al loquitur: et ubi princeps concilii sententia illiur probata decernit, eadem eligendi notione Herodotut ntitus: τάυτην δέ αίρέεται r/v γνιύμην αυτού μένοντας διαναυμαχέειν cf. 49 έβουλεύοντο προθέντος Εύρυβιάδεω.

γνώμη ν αποφαίνεσθαι τόν βουλόμενον.

Quae cum ita sint si necesse est ponere Herodotum id egisse ut ubique sibi constaret, ea ingredienda ratio est, quam Stein atque Curtius inierunt, scriptorem nihil aliud έπιψηιρίζειν.

intellegi volnisse quam γνώμην συμβάλλεσθαι (Curtius 80. £f)e=

mtftofle§, fogte er, biirfc gar ηΐφί mitreben); tarnen dubito num hoc recte statutum sit: neque enim perspicitur, cur omnino scriptor illud έπιψηφίζειν posnerit, quoniam propria vis voca- boli a sententia eins ab< sse videtur. Quam ob rt-m, cum supra demonstratum sit illam notionmi a fabula postulali, equideni tixistimem Herodotum illa verba tradita accepisse nec mutare voluisse, quamquam a reliqua nairatioue abhorrerent. Verisi- milimum autem est utrumque Herodotum a divers is auctoribus accepisse. Nani in fabula illa de Mnesiphilo malevolus atque infensus iu Themistoclem animus cernitili·; fabula altera bene- volentiam atque admirationem eiusdem viri prae se fert.

hominemque depingit non mendacem sed fortem et amore patriae incensimi. ·

Ubi de convento priore disseruimus, aliquid silentio prae- terivimus, quod ad extremum in quaestionem vocandum est.

Rel'ertur enim, dum duces de iberaut ab homine Atheniensi nuntiatum esse barbaros arcem Athenarum expugnavisse;

quo euin tumultum subito exortum esse, ut pars in naves, rui-ret et profectionem moliretur: a reliquis. autem constitutum esse, ut ad Isthmum classis duceretur Suspicio est haec ante Herodotum a fabula afuisse. In eo enim haerere debemus, quod nuntius ad progression et eventum rerum gerendarum

nullo momento est. Nam etiamsi non adveiiisset·, exspectandum erat, ut Eurybiades in sententiam Peloponnesiorum adduceretur, quam contra nihil erat prolatum, quod maiorem vim persua- dendi haberet; ne illud quidem narratur duces timore adductos esse, ut iter accelerarent. Hue quoque refertur, quod iam supra attigimus, nec Themistoclem nec Mnesiphilum familiis Atheniensium tim-re videi-i, quamvis proximum perìculum ingruisse feratur. Concedi oportet rem alienam inseri et aequabilitatem narrationis interrumpí; qua de causa verisimile non videtur ab uno auctore nan'ationem ab Herodoto prolatam originem duxisse Nam cur malévolas ille homo, qui fabulam in ignominiam Themistoclis composuit, aliquid commemoraret, quod Consilio suo non solum non profuit sed auditoris animum iah eo quod docere voluit abducturum erat?

Ad earn quae desideratur aequabilitatem comparandam scrip tores nostri primum posuerunt, timore ducum effectum esse, ut consilium Themistoclis in cassum proferretur; dimissa coutione aut in classem exercitum impositum esse aut naves η diem posterum expeditas. Duncker 271 am nadjftett Sftorgen abgufaljren, bte <Scf)iffe ηοφ in ber gu Bemannert.

Grot e 464 and each of tliim went to his ship to prepare for it on the following morning. Quae statuere non tarn pro- habilitate quam necessitate coacti esse videntur. Nam quis tam mirabiliter narraret illos iam turn naves ascendisse, ut postero demum die solverent? Deinde non intellegitur, quid tandem ea cum festiuatione expediehdum fuerit, quamvis et nox ingruisset et omnia vel ad pugnandum apparata fuisse crederes. Si alteram utrum Herodotus indicare voluisset, apertius locutus esset; sed nihil scriptum invenitur nisi: νύζ τε εγενετο και. όί διαλυθέντες εκ του συνεδρίου έσέβαινον ές τάςνεας; quod si quis animo non praeoccupato legerit, in eam opinionem inducetur, ut putet eos se in naves contulisse, quod ibi commorari ac follasse dormire soliti fuerint. Curtius 79. £Ijemtfto!le§ feerie mifintutig unb non hergebltcber Sittfirettgung ermattet auf feirt <3d)tff jurüd.

Ut comprehendamus brevi ter, quae adhuc a nobis demonstrata

— 17 — .

sunt, in eo maxime viros doctos peccavisse vidimus, quod animo praeoccupato ad explicandum scriptorem aggi-essi necesse esse sibi persuaserunt, ut omnia, quae ab Herodoto proferun- tur, bona atque perfecta et scriptore digna essent. Ostendimus, quantum a sensu verborum aberraverint, cum fabulam de Mnesipbilo atque de priore concilio narratam ita explicare studerent, ut "et narratio aequabiliter proflueret et inepta Mne- siphili oratio corrigeretur speciemque probabilitatis indueret.

Deinde cum primo obtutu discordare ii loci viderentur, e qui- bus aliquid de potestate Eurybiadis colligi poterai, mirabilia artificia struxerunt, ut discrepantiam tollerent. Quin etiam in verba Herodoti iurare consueti in id vitium inciderunt, quod maxime reformidare solent, ut contraria proferrent et quod modo posuerunt, commemorata fabula diversa tollerent:

modo clamant propinquos Atlieniensinm perituros fuisse, si Eurvbiades classem abduxisset, modo credibile ducnnt Eury- biadem timuisse, ne illi a Themistocle Sirin transportarentur ; renarrant temere Themistoclem socios de oraculo Delphico admonuisse, quod si iam turn exstitisset, concilia et certamina supervacua fuissent. Sed etiamsi conceditur non unam et continuam kistoriam hoc loco a scriptore proferri sed congluti- natam e diversis fahulis, non sublatis discrepantiis aut ineptiis : estne concludendum Herodotum hominem stultum, ineptum, iuconsideratum fuisse?

Si quis eum credulitatis incuset, quod multa, quae fabu- losa sunt, apud eum reperiantur, statim omnes ad eum locum provocent, quo ipse professus est: suum esse narrare, ' non credere, quae ah hominibus traderentnr. Eodem testimonio Plutarchus refutari solet, qui Herodoto crimini vertit, quod malignas illas fabulas de Themistocle atque Adimanto protu- lisset. Quid impedit, quominus eodem testimonio scriptorem defendamus, si quid minus apte et concinne narratum esse videtur. Non necessario sequitur, ut differentiae illae saga- citatem scriptoris fugerint. Quae ipse pro veris habuerit scire non possumus, nisi ex ipso (8. 63 taò-a os UyvraA dvd'.ÒdoxsTo

Ευρυβιάδη;, δοκέε'.ν δ'ε μ οι, άρρωδήσα; μάλιστα του; Άδηναίου;

άνεδιδάσκετο, μή σφεας άπολίπωσ·., ήν πρό; τόν Ισδμόν άνάγη τά;

νέα;). Sed nurn earn quarn indicavimus rationem Herodotus inierit et consulto quae inter se dissentiunt, non mutata reli- querit, melius diiudicabitur, ubi plures narrationes in examen voeatae erunt.

. . Π.

. Quomodo classis Graecorum ante pugnam Salaminiam a Persis circumventa sit.

Ad quaestionem notissimam pervenimus, quae cum a viris doctis ad exitum nondum perducta sit, facillime expediri potest, ubi in Herodoto earn rationem bistoricam requirere destiterimus, quae nostris scriptoribus tanquam insita atque innata est, et postulare, ut quae ille quinquaginta annis qost bella Persica composuerit, rerufli gestarum veritati respondeant. Sed prius- qnam ipse de hac quaestione disserani, paucis quid viris doctis placuerit significabo. Ac primum quidem fuerunt, qui sibi persuaderent in narrationibus Herodoti atque Aeschyli, (Persae v. 350; Her. 8. 67), illud latere, quod planius atque disertius a Diadoro expositum esset: Primum regem Persarum, consilio hostes circumveniendi capto, maximam partem navium a Phalero Salamina versus misisse, deinde Aegyptiis mandavisse, ut angustum fretum, quod inter fines Megarensium insulamque esset, navibus occuparent atque obstruerent. Diod. XI. 17. εύδΰ; ουν (ό Ξέρξη;) τό των Αιγυπτίων ναυτίκδν προσέπεμψε προστάσας εμφράττειν τόν μεταξύ πο'ρον ττς τε Σαλαμίνος και τή; Μεγαρίδο; χώρας, τό δέ άλλο πλήδος των νεών εξέπεμψε επί τήν Σαλαμίνα προστάξας έξάπτεσδα; των πο/,εμίων καί ναυμαχία κρίνεσδα; τόν αγώνα cf; 19 οί Έλληνες έξέπλευσαν καί: τόν πο'ρον μεταξύ Σαλαμίνος καί 'Ηρακλείου κατείχον.

Leake, bte Semen bon 2itti!a 1824 uberf. b. A. AVester- mann 1840 p. 197.

Thierwall, history of Greece vol. II. Lond. 1835 p. 305

— 19 —

Loeschke, (5bI)oru?ftubicn I , bie ©djfacfjt bei ©alami?, 3afjr6. f. SPf>ii. 1877, 25.

Goodwin, the battle of Salamis in Papers of the Amerio.

School of Classical Studies of Athens vol. I. 1885 p. 234.

Alii posuerunt universam classem barbarorum a Phalero (vel a Piraeo) per angustias freti Atticam a Salamine diri- mentis profectam esse, donee praetervecta oram Atticae mari- timam et castra Graecorum, dexterum cornu usque ad Aegia- leum promovisset et exitum freti ad septentrionem spectantem obstruxisset. ·.

Grote, history of Greece vol. III. p. 467.

Busolt, i)il). 9JM. 1883 p. 627.

Busolt, sjlate Safirb., bie (Sfjvonologie ber $erferfriege 1887 p. 40. · •

Busolt, ®riecbifd)c (SefcfjicDtc 2. 23b.

Atque hanc quidem Grotii narrationem Duncker suscepit simul e Diodoro adiciens partem navium circum insulam ad exitum Megaricum missam esse: consenserunt Sihler et Stein

(ad c. 76). . Duncker, ©efd). be? 2iltertl)um? 7. 23b.

Sihler, the battle of Salamis in Trans, of Am. Phil. Assoc.

1877 p. 109. · · Propriam vianr ingressi sunt:

Cnrtius, ©rted)iicf)e ®efcf)icf)te 2 23b.

Lolling, bie aiicevenge boti ©alami?, in I;ift. u. pljil. Sluff- gefigab. an E. Cnrtius 1884.

Quibus argumentis singuli nisi sint, exponani uhi progre- diente quaestione ad eos locos explicandos pervenero, quos illi ad firmandani sententiam suani attulerunt. Nam e recta auctorum explicatione omner indicium pendet: quod vel ex eo intellegitur, quod omnes fere viri docti suas opiniones cum testimoniis Aeschyli atque Herodoti congruere existimaverunt.

Ordiendum nobis est a notissimo ilio atque obscurissimo loco cap. 76, qnem viri docti varia explicatione temptaverunt;

id tamen omnes assecuti, nt cum ea de rebus gestis opinione,

2*

— 20 — .

quam mentibus ipsi compreliendissent, Herodotus congraere videretur: ubi haec leguntur: τοίσι δέ ώ; πιστά έγένετο τά άγγελ- θεντα (a Sicino) τούτο μεν έ; τήν νησίδα τήν Φυττάλειαν μεταξύ Σαλαμίνος τε κειμένη ν καί τ/ς ηπείρου πολλούς των Περσέων άπεβί- βασαν τούτο δέ επειδή έγίνοντο μέσαι νύκτες, άνήγον μεν το απ1 έσ- πέρης κέρας κυκλοϋμενοι προς τήν Σαλαμίνα, άν/γον δέ οί άμφί τήν Κεον τε καί τήν Κυνδσουραν τεταγμένοι ζατεΐχδν τε μέχρι Μουνυ- χίης πάντα τον πορθμόν τήσι νηυσί. τώνδε δέ είνεζεν άνήγον τάς νέας, ίνα οή τοίσι Έλλησι μή διαφυγείν έξη. Quod enuntiatum primum in duo membra disposition esse apparet, quae cum ad idem subiectum pertineant (τοίσι δε ώς πιστά έγένετο), more Graeco verbis τούτο μέν, τούτο δέ dist.inguuntur atque significantur.

Deinde qui meram structuram enuntiatorum respiciet, tacere non poterit, quin existimet et ipsum membrum alteram a τούτο δέ incipiens bipartitum esse verbisque άνήγον μέν respon- dere άνήγον δέ: velati C. 89. scriptum invenitlir: έν δέ τούτω τω πο'νω από μεν έθανε ό στρατηγός Άριαβίγνης, άπό δέ άλλοι πολλοί.

Quod cum primo obtutu a dubitatione abesse videatur, in eo debemns haerere, quod statim post άνήγον δέ structura abrum- pitur. Nam cum exspectemns, quo cornu alteram ab iisdem ducibus ductuni sit, oratio a recta via deflectit et ad άνήγον δέ novum subiectum adnectitur. Qua in difficultate dubitatio subnascitur, an non alio potius modo coniungendum atque distinguendum sit. Ac novam quidem explicandi rationem Lolling (p. 2) iniit, qui verba άνήγον δέ οί άμφί τήν Κέον τε καί τήν Κυνδσουραν τεταγμένοι Slipei ioribllS (άνήγον μέν. . .)opposita esse noluit et ut parenthesin uncis inclusit. Putat igitur locum Herodoteum idem valere ac si scriptum esset: οί Πέρσαι, οΊ το πρίν άμφί εήν Κεον τε καί τήν Κυνδσουραν τεταγμένοι ήσαν, το μέν προς έσπέρης κέρας κυκλοϋμενοι προς τήν Σαλαμίνα άνήγον, τησι δε άλλησι νηυσί κατέίχον μέχρι Μουνυχίης πάντα τον πορθμόν. Ceum autem et Cynosuram ea fuisse loca, quae utrumque cornu tenuisset. E t cum. Cynosura illud promunturium vocatum fuisset, quod prope Psyttaleam insulam in mare procurreret, in altero autem ostio freti prope montem Aegaleum nullus

— 21 — ^.

lo ens inveniretur, cui unquam nomen Ceo inditnm fuerit, verisimile esse iudicat Κέον errore librariorum pro Λέρο ν positum esse, cui insulae in confinio freti Salaminii et sinus Eleusiuii sitae usque ad nostram aetatem nomen manserit. At quantum illud quod statuit a scriptoris simplicitate abhorret! Deinde nihil debilius atque exilius inveniri potest quam ea quam η aneiscitur oppositio: άνήγον μέν τούδε 3έ εινεκεν άνήγον. Nihilominus Busolt earn opinionem Lollingii tacite prohavit. 97. fjaijrb.

1887 p. 41: ©ter fagt bod) ©erobot am (Snbe g a n j beutltd), bafc ber loeftlid)e $liigel allein bie eigentltd)e llmsmgelung Ootl=

gieljert follie unb bte ©djiffe biefe§ gliigel§ ftanben bor 3Iu§=

fiifjrung ber llmgtngetung bet (5eo4 unb Sbnnutra (in singulis ab eo recedit, structurae explicationem recepit). Equidem inaequabilitatem scriptoris, praesertim cum perspicuitati quo- dammodo inserviat, tolerare maluerim, quam Herodoto orationem distortam ac difficilem obtrudere. Quoniam exposuimus, quid de s t r u c t u r a e n u n t i a t i sentiamus, ad ceteras ditficultates explicandas accedamus.

JJe oraculo Hacidis. Atque nt primum percipiatur, quid Ceum, quid Cynosuram scriptor intellexerit, oraculum Bacidis ab ipso c. 77 memoriae prodi turn comparare utile erit. Quod ab eo commemoratili·, ut quam veracia sint vati- cinia illustretur, ubi primum acies a Persis instructa descripta est; quam ob rem cum ad locorum accuratam significationem eum maxime spectasse appareat, statuere licebit necesse esse, nt locus Herodoteus argnmento carminis accuratissime re- spondeat:

αλλ' όταν 'Αρτέμιδος χρυσαο'ρου ιερόν ακτή ν νηοσί γεφυρώσωσι και είναλίην. Κυνόσουραν, έλπίδι μαινόμενη λιπαρός πέρσαντες Αθήνας . .

Atque ut primum inter nos conveniat, quae sententia ora- culi sit, recte fecisse Herodotum perspicitur, quod carmen ad pugnam navalem apud Salamina faciendam rettnlit; nam eo quod Athenae crematae dicuutuv, prohibemur de alio quodam proelio cogitare. Idem scriptor recte cognovit duobus primis

— 22 — .

versibus poetam ad aciem ipsam alludere, cum pontis speciem naves praebituras esse praedicat: in qua pontis notione inest aliam navem iuxta aliam positam fuisse (velut in eo ponte, quem Xerxes in Hellesponto fecerat,) terrasqne aequore dis- cissas inter se coniunctas esse. Quod uccidere necesse erat, simulatque acies ante angustias Salaminias instrueretur.

Quam ob rem dubium non est, qnin loca a Bacide indicata proxime insulam eamque regionem sita fuerint, ubi pugna comniissa est (carmine Bacidis pro certo aliquo testimonio utimur, cum non multo post eventum compositum sit). In qua regione nnllus inveniebatur locus, qui apte 'AptspiSo; ispò; àv-'q vocari potuerit, nisi id litus, quod prope templum Dianae Munycbiae se extendebat. Deinde exadversus Piraeum paeninsula aSalamine in mare est producta, quae cum cauda ' .. canis (xovo'aoupa) bene comparai! poterai. Credibile est inter earn paeninsulam atque litus Atticum naves barbarorum collo- catas fuisse, cum man us consererentur:. si ve universa acies sive cornu alteram significatimi est, quod ex solo hoc loco non ' colligitur.

Atque Herodotus cum dicit, id cornu, quod ad orientem versisset, omne fretum usque ad Mimychiam portum navihus occupasse, nomen definituni pro eo ponit, quod verbis 'Apti|i'.ooc ispò; àv.rq indicatimi erat: quamquam magis curat ut verbis satisfaciat, quam ut sensui carminis atque probabilitati (Busolt 91. S'flfpb· 1887. 41. Stein). Non erat necessarium usqiie ad portimi ipsum aciem porrigere lieque verba oraculi tarn artam explicationem desiderabant. Sed Munychiam ea mente commémorât, ut unum classi barbarorum terminimi statuat (¡ir/p; M . . ) : qua de causa cum aperte non indicetur, quoiisquecornualterumproductunifuefit, eo debemus adduci ut cre- danius, scriptorem alteram termiuationeni, quae deest, sub verbis

* (A —spi Tvjv Kéov TìTGCYpiévfj: subintellegi voluisse; atque illis verbis significai! eos, qui circa Ceuni consistere iussi fuerint (tdsas>.v beorbern, amncifen). E t cum satis fuisset Cynosoram comnie- moravisse, ut veruni praedix'sse vatem perspicuum fieret, ora-

— 23 — .

culorum autem auctores certain deflnitioneui vitare soliti sint, probabile est Κυνόσουραν arcanum atque sacrum nomen promun- turii fuisse, cui Herodotus proprium atque vulgatum adiecerit.

Exemplis a Steinio demonstratum est Horodotum particulis τε και nonnunqûam duas significatioues eiusdem rei coniunxisse.

Ac si quis in eo liaeret, quod articulus bis positus est, nihil in eo differentiae positum frisse discet e c. 85 ούτοι γαρ είχον το πρό; Έλευσίνό; τε γ.αI έσπέρης κέρας . . . ούτοι ο'ειχον τό πρός τήν ήώ τε και τον Ιίειραιέα.

In his quae adhuc disseruimus, cum Steinio facere potui- rnus, in reliquis ab eo dissentimus. Opinatur enim, quod vulgo ante eum credebatur (cf. Grote), naves barbarorum priusquam Consilio Themistoclis ad insulam promoverentur, circa Pha- lerum in statioiie fuisse. Sed cum illud litus a meridie ad s e p t e n t r i o n e m vergeret, ferre non potuit (in quo ante eum nemo offenderai) quod to à τ: έσπέρης κέρας eae naves dicerentur, quae· cornu dexterum tenuissent. Comparato igitur c. 85, ubi illud cornu ad occidentem versisse dicitur,· quod Graecos a sinil Eleusinio interclusisset, sibi persuasit το άτ: έσπέρης κέρας potius in vim anticipationis accipienduni atque ad eas naves referendum esse, quae cum acies i u s t r u e r e t u r , illud cornu occupaturae fuissent. In ceteris· ad sententiam Grotii accedit atque ponit Persas Plralero relicto secundum litus Atticum vehentes cornu alteram usque ad Aegaleum promovisse et ab bac' parte fretum obstruxisse, cum corau alterum ad Cynosuram adduceretur: ita ut rotando ambita castra Graecorum (quae in portu Salaminio fuerant) circumicerentur. Atque hanc quì- dem Steinii interpretationem plerique probaverant, qui post eum hoc loco usi sunt:

. Loesclike p. 27: Sihler p. 114; JDuncker p. 281. — 1. Nos vero demonstrare posse nobis videmur, haec nec recte nec neces- sarioa viris doctis statata esse. Primum enim concedi oportet, ambiguitatem quandam atque obseuritatem in illa anticipationis figura inesse, quam Herodotus sane vitare debuit, ne in errorem legentes induceret. Deinde iam a Klotzio recte monitum est

(ad Luciani dialogg, mortt. p. 47; quem Baehr laudavit) άτ:

έσπέρης non plane idem esse atqne προς έσπέρης, sed proprie significare id cornu, quod ab occidente locatum fuisset atque ab ea regione (από) ad insnlam admoveretur ( = τό προς έσπέρης κέρας απ' εσπέρης άντγον). Qnae vera opinio H e r o d o t i f u e r i t , s t a t i m a p p a r e b i t , alio loco collato a t q u e con- s i d e r a t o .

De motu classis JPersicae priore. Narratili· enim c. 69 simulatque classis Persica ad Atticam pervenisse! regem ad Phaleram descendisse conciliumque habuisse, in quo omues praeter Artemisiam proeium suasisse; quodcum regi et ipsi placuisset, imperatum esse, ut se ad pugnam quisque prae- pararet. Deinceps haec apud Herodotum sequuntur: επεί δε παρήγγελλον (duces navium) άποπλώειν, άνήγον τάς νέας επί τήν Σαλαμίνα και παρεκρίθησαν διαταχθέντες κατ¹ ήσυχίην τδτε μεν νυν ουκ έξέχρησέ σφι ή ήμερη ναυμαχίην ποιήσασθαι- νύξ γ«ρ επεγένετο.

οί δε παρεσκευάζοντο ές τήν ϋστεραίην. Quibus verbis Hero- dotum nihil aliud narrare viri doeti arbitrati sunt, nisi classem paullnlum e portu Salamina versus eductam esse, et plerique in medio relinquunt, quousque processerit. Thirwall 303: hut the hour was so late, that there was only time to perform the evolution without advancing into the straits.

Grote 467: Xerxes, whose fleet was seen in motion, towards the close of the day, preparing for attack the next morning.

Leake 199 ad alium locum spectans: toeidje am borhergehenbeu 9lad)mtttag fid) bet ©hnofura jn ©djiadjtorbnung aufgeteilt fatten. Sihler 114 posuit in Piraeo multitudinem fuisse, Goodwin 251 a Phalero exiisse, cum Graeci includerentur.

Duncker 289: ©te ©d)tffe mürben näher an bie p^alerifc^e Sucht ^erangegogen. ©ie Slbmtrale totefen ben Führern t^rer 3lbteilungen ihre 5ßiäfje für ben nädfjften ©ag an. Busolt M.

Saijrb. 41: ©te Sßerfer fd)bben ihre ©djtffe bon S h a r o n gegen

©alamté bor. ©abet erreichten fie gunächft bte 3nfel Sfhttalcia unb bte ©ptfie ßtmofura, unb hier fteht benn auch ber meftliche perfifcfje fylügel, ai§ er um 9ftttternacf)t gur ©infdjltejjung bor=

¡jugefjen beginnt. — Quibus universis respondendum est, επί τήν Σαλαμίνα proprie non esse Salamina versus, sed επί terminimi significare, ad quem con tenderint : id quod illi statuerunt, praepositione προς exprimi solet. Deinde παρακρίνεσθαι obiecto carere non potest, quod ex antecedentibus suppler! debet : άνήγον τάς νέας επί τήν Σαλαμίνα και παρεκρίθησαν (παρά ταύτην τήν νήσον). cf. 9. 98. παρεκρίθησαν παρά τον αί-μαλο'ν. Maxime autem mirum fuisset, nisi ipso eo loco acies instituta esset (παρε- κρίθησαν διαταχθέντες), quo proelium commissuri erant. Qnodsi hoc, a ratione ipsa commendatum, ponimus atque intellegimus Persas exadversns castra hostium constitisse, optime verba επί et παρακρίνεσ&ει quadrant, quae ab ilia opinione nobis ab- horrere videbantur.*)

Accedit quod summum est: si statuitoli· iam antequanx Sicinus verba Themistoclis ad regem transtulisset, classem Persarum litus Atticum insulae proximum occupasse et castra hostium a fronte habuisse, facillime is locus explicatur, quem supra tractare coepimus. Nam cum nusquam referatur Persas Phalerum rediisse, το άπ' έσπερης κέρας p r o p r i e i n t e l l e g e r e licet id cornu, .quod prope Aegaleum montem c a s t r a h a b u e r a t , quo ad insulam a d d u c t o G r a e c i ab occi- d e n t e i n c l u s i sunt. C o r n u a l t e r u m , . q u o d ad o r i e n t e m s p e c t a v e r a t et sine dubio P i r a e o t e n u s e x t e n d e b a t u r , cum n a v e s solutae e s s e n t , ad Ceum r e c t a via a d d u c t u m e s t , quod promunturium exadversnsPiraeum fere situm erat.

Si hoc animo scriptoris obversatum est, facillime declaratur, cur de iis navibus nihil rettulerit, quae circum insulam ad exitum Megaricum missae traduntur, quibus mandatuni esse dicitur, ut adversarios reprimerent atque repellerent, si rege a Phalero appropinquante per illud freti ostium effugere

L e a k e arbitratus est scriptorem indicare voluisse P e r s a s a n t e ostium t'reti prope Cynosuram et Psyttaleam aciem constituisse; quod certo argumento refelli p o t e s t : nani si ea sententia Herodoti fuisset, iam hoc loco oraculum Β acid is commemorasset: iam tum euim accidisset, quod ille vaticinatus erat, ut pons in aequore fieret.

conarentur. Neque enim iam timendum erat, ne illi se ex inclusione eriperent, simulatque rex quid agerent comperisset et utrumque cornu in altum deduxisset. (sed si rex de Con- silio sociorum celarelur, nondum onmis spes nocte fugiendi interclusa erat). Narratio Herodotea, si recte explicatur, illam expeditionem non desiderai: Stein contra atque Dunckei·, qui alio modo interpretabantur, statuere coacti sunt illud factum apud Herodotum praetermissuui esse.

At quod a nobis demonstratum est haud scio an alio loco confinnetur. Tradit enim Herodotus quoad Aristides Aegina

• advenisset, Graecos se circumventos esse ignorasse atque pu- tavisse hostes iis locis versari, qnibus de die collocatos vidissent. c. 78. αλλ' ώσπερ της ήμερης ώρεον αυτούς τεταγμέ- υου ς. έδο'κεον κατά χώρην είναι. Non crediderim Herodotum regionis tam ignarum fuisse, ut crederei, qui in Phalero essent, a portu insiline conspici: verba της ήμερης et τεταγμένους aperte ad

earn aciem spectant, quae ante occasnm solis instructa erat.

Ea autem quae ex his locis conclndenda esse contendimus, cum c. 85 congruunt, in quo describitur, qualis adversariorum acies [ineunte piOelio fnerit: κατά μέν δ ή Αθηναίους έτετάχατο Φοίνικες (ούτοι γαρ είχον τό προς ΈλευσΤνό; τε και έσπερης κέρας) κατά δε Λακεδαιμονίους 'Τωνες· ούτοι δ¹ είχον τό προς τήν ήώ τε και τόν ΓΙειραιέά. Ac ne quis credat nova atque incognita meprotulisse, eodem modo res apud Curtium enarratas inveniet (2. 67 — 69):

simplicissima sane haec explicatio est neque dubito, quin iam pridem agnita atque recepta esset, si quae ratio scriptori cum Aeschylo intercederei, perspectum fnisset.

De JPersis Aeschyli. Quoniam de narratione Herodotea satis dictum esse videtur, ad Aeschylum nos convertamus,

•q.uem ipsum: proelio interfuisse Io memoriae prodidit: schol.

ad vers. 429 "Ιων sv ταΐ: Έπιδημίαις πα ρ είναι Αισχύλο ν έν τοις ΣαλαμινιακοΤς φησι. Pausan. 1. 14. 5, Ac ne quis miretur, si de acie eum prorsus alia atque Herodotum referre demonstratum erit, enumerabo in quibus praeterea inter se discrepent. Hero- dotus auctor est regem · iam navale proelinm committere

— 27 — .

voluisse, priusquaui dolo Themistoclis deciperetur. Sed cum iiox supervenisset, aciem tantum instructam, proelium in diem;

posterum dilatum esse. Sed sub eandem noctem • exercitu pedestri adversus Peloponnesum proficiscente (c. 70) ingentem timorem animos sociorum incessisse, non tam sibi metuentium quam Peloponneso. Tumultii denique exorto atque Eurybiade rursus concilium habere coacto, cum sententia Peloponnesiorum victura esset, a Themistocle Sicinum servum ad castra Medorum missum esse, qui illos verbis Themistoclis adhortaretur, ut a fuga, quam mqlirentur, Graecos intercluderent.*) Cui nuntio cum fides haberetur, barbari media nocte naves deduxerunt et ostia freti occupaverunt (177. επειδή έ-μνοντο μέσα; νύκτες). Graecos contra perrexisse de receptu certare ac ne tum quidem altercai! desiisse, cum Aristides Aegina trans- gressus quod factum esset nuntiaret.

Haec quam rettuli narratio pluribus de causis suspecta est, ut paucis earn quaestionem absolvam. Nimis multa enim concurrunt, quae probabilitate atque verisimilitate carent;

primum quod barratili· Aristidem ipso ilio momento temporis ex exilio rediisse, quo inclusio facta esset, et per densam hostium aciem iter fecisse (φάμεν.ς ες Αίγίνης τε ήκειν καΐ μο'γις έκπλώσαι λαδών τούς επορμέοντας): deinde quod contenditur:

quamquam Eurybiades prope ih sententiam Peloponnesiorum transiisset, tarnen certamen continualum esse,.quoad Sicinus ad naves barbarorum transvectus esset, adversarii naves conscen- dissent et promovissent, Aristides deaique advenisset, fugiendi autem copia, opinor,adempia esset, quia maior pars noctis praete- rierat. Credib'ilius est eam fabulam in honorem Aristidis fictam

*) iijc εσσοΰτο τη γνώμη υπό των ΙΕλοποννησΰύν p e r p e r a m Duncker iu- tellexit: euin victus esset. „@o ijörle ber ©freit mit bent tSefcfihib beg tHüifjugeg iiidjt auf": minus reete Stein „at§ er fai), bait feine 2lnfid)t bei ben SBeloponnefierit unterliegen mürbe", qui ipse cognovit, buie explicationi e. 9. 122 o b s t a r e : έ33ωίΗντ·; τή γνώμη προς Κύρου = a Cyro; immo penes Eurybiailem, non penes duces sociorunt summum imperium fuisse supra ostendimus; sententia P e l o p o n n e s i o r u m apud E u r y b i a d e m victura esse traditur.

— 2S —

esse, velut ilia quae de expugnata Psyttalea referuntur : sed de hac quidem quaestione infra agemus. Interim adicimus innonnullis aperte Herodoto Aeschylum refragari, quae vel poetae credere debemus (Loeschke de veritate dubitai; non tamen omnia ut ficta reicit.)

Ex Aechylo autem discimus, Themistoclem non Graecos sed regem decipere voluisse ; quod primum demonstrare videtur V. 361 ό δ'εύθυς όις ήκουσεν, οϋ ξύνεις δόλον Έλληνος αοδρός . . vel v. 351 quo animnm regis poeta ab iratis diis occaecàtum esse ait, quod admonitioni Themi^toclis paniit.

Idem ex eo quoque apparere videtur, quod studiose lectores admonet, Graecos cum nox ingruisset non fugisse, et quod describit, quomodo barbari obstipuerint, ubi adversarios Paeana canentes andivissent atque intellexissent, non ad fugam

sed ad proelium illos praeparatos esse: tanquam probibere instituerit, ne quis putaret a Sicino ad regem vera aliata esse.

Atque tantum abest, ut omiserit ignaviam Graecorum comme- morare (Goodwin 247 indeed he wisely omits all mention of the ignominious resolution of the previous day), ut consulto lectores fefellisse putandus sit, si revera Graeci ilio die de fuga deliberaverunt:

382 και νύς sym ρε;, κοό μάλ' ' Ελλήνων στρατό ε κρυ-σαιον έκπλουν οϋοαμή καθίστατο · 392 . . . φόβος δέ πάσ; βαρβάροις παρήν -

' γνώμης άποσφαλείσίν

Accedit qnod cum Themistocles servum suum de die mi- serit (355 ώς jì μέλαινης νυκτός 'ίξετα: κνε'φας, "Ελληνες ου μενοΐεν), probabilius est probantibus ceteris rem gestam esse. Sed utut res se babet, hoc c e r t e A e s c h y l u s dilucide d i c i t a r e g e consilium a g g r e d i e n d i non p r i u s esse c a p t u m , p a m Sicinus a d v e n i s s e t . Interroganti enimAtossae,quale exordium certaminis fuerit, num filins multitudine navium fretus ultro impetum fecerit, nuntius haec respondet: 350 ήρξεν μέν ώ δέσποινα του παντός κακ.οϋ φανείς άλάστωρ ή κακός δαίμων πόθεν;

deinceps fraus Themistoclis enarratili'. Atque hoc .certe, quod

— 29 — .

ad progression qnaestionis satis est statuisse, a viris doctis agnitum est, qui in ceteris utrumque scriptorem congruere rati sunt. Stein ad c. 70. ¿gerobot tuetcfjt Diet bon ber ®r=

gablung be§ 2Iefd)t)Iu§ ab: er lafet bie SHuffaljrt fdjort an biefem £age gefcfjeben, jener erft nad) Slnbrud) ber sftadjt; aber.

c. 76 beginnt aitd) bei fèerobot bie 21uffal)rt erft um 2)iitter=

nadjf. Similiter Busolt, @r. ($efd). 169. 1, qui Herodotum Aeschylo praeferendum esse censet.

Sed pergamus differentias auctorum percensere. Apud Aeschylum servus non ad duces Persarum mittitur (Herod. 75) sed ad regem ipsum (v. 356): ad quem non nocte sed de die pervenit, antequam caenandi tempus adesset (<kT~vóv s-op- ' Avo vii 375); e castris barbari non media nocte egrediuntur, sed parilo post occasum solis (v. 377).

Praeterea curn iam priore die barbaros in angustias in- vectos esse ibique et aci'eni constituisse et pugnavisse Hero- dotus auctor sit, apud A e s c h y l u m usque ad initium p r o e l i i f r e t u m non i n t r a v e r u n t ; qui quidem etiamsi illuxisset, primum paeana audivisse narrantur, linde Graecos ad pugnam paratos esse cognovissent, deinde signum tuba datum aiiribus percepisse; conspectos adversarios non prius frisse, quam remis incubuissent atque naves concitassent.

Quod deinceps commemoratili·, non intellegitur, nisi statuitur' Persas a n t e ostium freti aciem explicuisse. Scripta enim haec sunt·. 398 bo cu; os ^tgcvts·; rjaav sxcpavsT; iòslv ^tò osiiòv ¡xsv -pól- so v sòsaxKu; y.spa; -/¡ystto xda[xq>, osórspov o^: ó T.àz oto'Xoc

kecje-

•/oipsf Hoc significai: primuni cornu dexterum produxerunt, ad quod deinde ceterae naves accesserunt. (ksssycuosi). Ex eo quod cornili dextero reliquae naves rursus coniunctae sunt, apparet illas non ad impetum faciendum productas esse, sed artificium militare molitas esse, quod adhibere maxime ex- pediebat, si cum a dextera liostem habuissent, quamdiu in portu inerant, aequare ordinem cum Persis voluerunt.

Quod egregie a Loeschkio cognitum est, quem Busolt frustra studet refellere, arbitratus hos versus non minus apte

— 30 — .

ad H e r o d o t e a m narrationem quadrare. gupib. 1887 p. 43.

cf. Loeschke, p. 30. Ser recptc gíüge! melcper ber Sanbjungc gunadjft geanfert patte, patte natnvgemaB bie giiprung unb ei = fcpeint guerft bei Sap ©ropata (Cynosura), pintér ipm beplopiert bie gefammlc gioite unb fteűt fid) fo anf, baB ber recptegliigel Spnofura ini 9'Ìiìcfeit pat. Quod argumente causa addit cornu dexterum non ad proeiiandum progressum dici, quia H e r o - d o t u s referat Athenienses, iu altero cornu collocatos, primos conseruisse maùus, equidem praetermittam, cum maxime id agam, ut Herodotum ab explicando Aeschylo procul habeam.

Aciem autem Persarnm primo in angustiis freti non fuisse, optime cernitur in versibus his, qui mea sententia neque anti- quitus neque hodie recte sunt perspecti.

410 -ρώτα μεν νυν ρεύμα Περσικού στρατού . ' άντείχεν ώς δέ πλήθος εν στενφ νεών

•ήθροιστ', αρωγή δ1 ούτις άλλήλο'.ς παρήν, . αυτοί δ1. όιρ" αυτών έμβο'λοις. -/αλφοστομοις

• παίοντ1, έθραυον ποίντα κοιπήρη στδλον

Haec ita reddit Loeschke p. 30. 2U§ fie.bei meitcrem SSor- unb 97acpbringen mit tpren ©dptffeu in bie üDíeerenge gerieten.

Thirwall 307: as the Persians approached, the Greeks backed their-galleys, probably till they saw the enemy closely pent in the brief space. Ille -etiam ex quo Diodorus excerpsit (11. 17)·, a vero aberravi!;. Nam ex Aeschylo flnxisse vi- dentnr quae scribit: ο: δέ Πέρσα: τό μέν πρώτον πλέοντες ο:ετή- ρουν τήν τοις tv • ώς δέ ε;.ς το στενόν ήλθον, ήναγκάζοντο των νεών τινας από τής τάσεως αποσπάν καί πολύν έποίουν θο'ρυβον. Quibus respondeo non in στενόν sed in πλήθως summám vim sententiae positam esse; initio nimirum ab ordine primo (triplex acies instrncta fuit v. 350) impetus factus est; cui cum ceteri auxilium ferrent et universi in angustias convenissent (ήθρο:στο) adiumento quidem non fuerunt: immo cum posteriores temere urgerent primamque aciem ictibus navium vulnerarent (έμβόλο-,ς χαλκοστόμο::) magno detrimento omnes sunt affecti. Qui alteram explicandi rationem sequuntur, ponere dehent Graecos initio

. · — 31 —·

repulsos esse, cui' sententiae minime vis vocabuli άντεΤχov favet : nam si consulto refugissent, magis sine dubio earn rem poeta extulisset.

Superest ut de iis versibus agamus quibus a poeta ex- ponitur, qua ratione Xerxes adversaries a fuga intercludere instituerit: mandantur ducibus haec:

364 τάξα: νεών στίφος μέν εν στοίχο:ς τρισίν . έκπλους φυλάσσειν κ α; πόρους άλιρρόδους,

άλλας δέ κύκλιο νήσο ν Αϊαντος πέριξ · . ' ιός ε^;. μόρον φευξοίαδ¹ "Ελληνες κακόν,

ναυσί κρυφαίως δρασμόν εύρόντες τινά, πασ: στέρεσδαι κράτος ήν προκείμενον

Primum' referam quomodo hos versus Sihler interpretatus sit, ut illustretur, qualia artifìcia viri docti struxerint, cum id agerent, ut · parem sententiam apud Herodotum atque apud Aeschylum assequerentur. Qui postquam posuit τάξα; έν στοί- χοίς τρισιν idem valere atque in tres turmas dividere, in hunc modum pergit p. 114 the first line'takes a position έ'κπλους φυλοίττε;ν, tò watch the στένον, the next στοίχος is the one which takes the east side of the sound itself from the Piraeus to Eleusis, the πόρους άλφρόδους . . . . άλλας δέ κύκλιο . . this is very probably the line between the western coast of Salamis and Megaris, the line mentioned by Diodorus. Sed verba άλλας δέ opposita praecedentibus στίφος μέν vetant de pluribus quam duabus partibus cogitare: altera iussa est custodire ostia (alia significatione πόρο:, viae marinae, vocata), pai's minor insulam circumsistere atque includere. Nihil causae esse videtur, cur cum universe πόρο: poeta dicat, non eum quoque exitum intellegamas, qui occidentem versus patebat, ostium Megaricum. (Secus existimant Leake .199 runb uni

©alami?, befonbcr? ahcr in ber Suge bei 9Jlegara. Loeschke 29).

. Neque vero minus in errore versai! vidétur Busolt, qui verbis άλλας δέ κύκλω νήσον Αίαντος πέριξ eas a. poeta signi- ficai! putat, quae secundum litus Atticum castra Graecorum circumvectae essent. ©rtedp ©efc|. 172, Saljrb. 1S87. 43.