Ed. [A nyomtatott program címlapján még folytatólag:] "Divinis Auspiciis a Nobilissimo, Amplissimo Spectatissimoque Magistratu Civico ejusdem loci A.
O. R. MDCLXV, Mense Julio Adornati, Anno autem praesenti 1665. initio ejusdem Mensis Julii feliciter ac plene continuati Lustramen Quintuplici Ac-tione Theatrali
I. Isagogica et Evcharistica.
II. Theologica.
III. PoÜtico Philosophica et Scholastica.
IV. Mathematico-Civica et Militari.
V. Philologica et Historica. ... sub Aperto Jove succedaneis quinque diebus Praesentandum."
"Drama Primvm, Isagogicvm et Eucharisticum, exhibens Jvventvtis Fragopo-litanae In Studia nova Amplissimi Senatus Instituto Eidem Installanda intro-ductionem et quae eam remorabantur pericula atque impedimenta." [Egy fel-vonás.]
"Drama Secvndvm, idque Reale Primvm Theologicvm Didactico-Elenctico-Practicvm, exhibens Barbaram Gentem Peruanam Ferdinandi Magellani Casti-liae ac Novi Orbis Antarctici Regis industria ad Christianismum et humanitatis Cultum perductam Divino Majestatis Regiae summaeque Potestatis Civilis Jure et Officio accurante, Sacroque Theologorum Ministerio desudante." [Három actus.]
"Drama Tertivm idque Reale Secvndvm Politico-Philosophicvm et Scholasti-cvm, Exhibens Rempvblicam Pervvianam A Primis Fundamentis excitatam omnigenisque Artium Ornamentis ac subsidiis dotatam Magistra Civili et Adjut-rice Scholastica Philosophia." [Három actus.]
"Drama Qvartvm idque Reale Tertivm Mathematico-Civicvm et Militare, Exhi-bens Morbos Reipvblicae Internos Externosque, Nec Non Certissimum Horum Remedium Politicen Togatam Sagatamque Mathesi Adjutam." [Három actus.]
E P E R J E S
"Drama Qvintvm Philologicvm, exhibens Ferdinandi Magellani cum Cynea Ora-tore Aliisque de Peruanis qua linguam, qua memóriám informandis dissertatio-nem et in de ortum Regia propositum." [Egy actus.] (RMK II, 1053. - Őap-loviC 1143.)
Iit. Nagy, 1884. 43. - Hörk, 1896. I. 71. - Bemáth, 1902. 12, 59. - MikleS, 1948. 20. - Sedlak, 1965. 293. - Kapitoly 1 9 6 7 . 7 6 - 7 8 . - Cesnakovú-Michal-cová, 1967.263.
1667
Ad. Lyceii Fragarii novi Delineatio: "De festivitatibus ac feriis: 1. Festa Scho-lastica, Trimestria, quae Quartalia vocant, celebrentur hymnis, Paraenesi Rec-toris ad Juventutem, nec non Declamationibus ordinariis discentium. 2. Festum Galli et Gregorii Scholasticum celebretur more Solito." (XIX.)
"Ordo discentium primus ... 4. Disputationes Solennes Quatuor in Anno et quidem singulis Trimestribus una eaque alternatim Theologica — Philosophica;
processu disputandi, superiori omni ex parte conformi hoc solo discrimine quod hic invitandi sint cives; ibi vero Theses non nisi Tabulae Nigrae ad Fores Lycei applicandae. Dies iis destinatus esto semper dies Mercurii ille nempe qui proxime antecedit Festivitatem Scholasticam Trimestralem." (IX.)
"Ordo Discentium Secundus ... 4. Actus Oratorii et Declamatorii Solennes Qua-tuor Anno quovis et quidem singulis Trimestribus unusisque alternatim JSolutus et Ligatus die semper Mercurii instituendus, qui succedet in locum Praelectionis Legum solitae; praemissis semper Hymnis consvetis et Paraenesi Rectoris." (XI.)
"Ordo Discentium Tertius . . . Actus oratorii Publici ut et Examina Publica juxta cum reliquis." (XII.)
"Quartus Ordo Grammaticorum Incipientium. 4. Declamationes, 5. Examina cum coeteris." (XIII.) (Hörk, 1897. II. Okmánytár. IV-XXVIII.)
1667 ősze OLIVIA.
Ms. Mártoni drámagyűjtemény 151a-155a. (Martin Matica slovenská Ms 597.
Mf.: MTAK 1989/1./
[A Proclamator szólítja az ifjúságot, mivelhogy játékra hívja a haza dicső ékes-sége, ("illustria Patriae lumina") — a megszületett Kollégium. Megjelenik a nyájas sokaság, akiket az ég félelme és tisztelete egyesített. Acclamatorok di-csérik a Pietast, a Virtust, a Labort, a kort. A Pietas vezérelte Pomarius Sámuelt
E P E R J E S
Magyarországba ("Haec pietas Coelo intulit Hungarico"). A bevezető deklamá-ciókat, énekeket, ismétlő kórusokat egy Dialógus követi, melyben Morpheus következetesen ellentmond az Interlocutorok dicsérő szavainak, pl. hogy a szü-lőket boldogokká teszik a gyerekek. Ellenkezőleg, olyan rózsák, melyeknek tövisei szúrnak, súlyos gondokat, aggodalmat, fáradozást okoznak stb. Mikor elhallgat végre, a Declamator Pomariust dicséri, kívánva, hogy aminap született gyermek atyai tanításában növekedjék. Ének és tánc záqa a játékot. Tánc köz-ben ilyen kiáltások hallhatók: Éljen az evangélikus eklézsia, éljenek az inspekto-rok, éljen a jeles tanács, éljenek a tanáinspekto-rok, éljen Pomarius Sámuel.]
1668. október 13.
E1 9 6 LADIVER, ELIAS: ELEAZAR CONSTANS.
Ed. [A cím folytatólag:] "qvem Honori Generosorum et Nobilissimorum Dn.
Nomine Inclyti Status Evangelici In Collegio Eperiensi Inspectorvm ... Velut Examinis Publici habiti Coronidem. Juventus ejusdem Collegij Illustrissimorum Magnificorum, Nobilium et Ingenuorum Adolescentum In Scenam produxit Anno MDCLXVIII. Die 13. Octobris. Bártfa, 1668. (RMK II, 1123. - CaploviC z / u . )
Nomina A ctorum:
Comes Emericus Theököli de Kezmark, perpetuus in Árva, ejusdemque ac Mara-maros Comitatuum Supremus ac perpetuus Comes. ARETE et ANTIOCHUS TRIUMPHANS. Grammatic.
Franciscus Nyári L. B. de Bedegh. MARS. Rhetor.
Nicolaus Petroczy L. B. de eadem. GLÓRIA. Rhetor.
Stephanus Petroczy L. B. de eadem. PAX. Rhetor.
Emericus Petroczy L. B. de eadem VBERTAS. Gramm.
Franciscus Pongraczi L. B. de Ovar. LIVOR. Gramm.
Paulus Vyttnyedy de et in Musay, Nob. Hung. Log. ANTIOCHUS REX.
Jonas Bubenka, Ochtinen. SALTANS.
Ex Classe Rhetorica:
Nicolaus Kotkowsky de Rudotrowice, Nob. Polonus. CONSILIARIUS et AULI-CUS.
Stephanus Zelensky de Zelenk. Nob. Polonus. MILES.
Andreas Nicolaus Lanskoronski Rusocki de Brzeziae, Nob. Pol. CONSILIARIUS et AULICUS.
Iohannes Fridericus Veber, Eper. Nob. PASEMSES REX.
Matthias Hübel, Novisolien. Nob. ELEAZAR.
Moyses Kisfaludy, Nob. Hung. CONSIL. et MILES.
Johannes Görgey, Nob. Hung. TRIBUNUS MILITUM.
Nicolavs Szirmay de eadem, Nob. Hung. MIL. et AULIC.
Johannes Schwartz, Eperien. NOX et ANGELUS.
Johannes Veigel, Eperien. VXOR ELEAZARIS.
Andreas Pitto, Cassov. Nob. FUROR.
Matthaeus Miklian, Rackschensis. POLYTHEISMUS.
Pavlvs Platani, Motov. HERACLITUS.
Nicolavs Baranek, Soln. JUDAEUS.
Christophorvs Mazar, Thomaschov. DEMOCRITUS.
Johannes Damnanides, Wsetinien. JUD.
Jonas Felicides, Trenschinien. SOCIUS.
Dániel Gütsch, Transyl. SOCIUS.
Martinus Greschner, Novisolien. SOC. et IUD.
Nicolavs Fabri, Solnen. ORATOR FUNEBRALIS.
Matthias Lazius, Leütschov. ABDONIUS LASIUS.
Casparvs Gosznoviczerus, Leütschov. Nob. CONSILIARIUS.
Andreas Vozar, Boczaban. CAPTIV.
Georgius Hertzek, Hlinitzen. CAPT.
Dániel Stephanus, Siedlecien. Pol. JUD.
Johannes Nigrini, Soln. ATHEISMUS FICTIUS.
Matthias Radik, Solio-Lypschen. SALTANS.
Johannes Cudelinus, Pontcensis. CAPTIV.
Georgius Michaelis, Czeitensis. CAPTIV.
Ex Poési:
Johannes Sartorius Eperien. CONSIL.
Johannes Gloxsius, Novisol. MIL. TRIUMPH.
Johannes Georg. Veixler, Novis. AULIC. et MIL.
Georgius Conrad, Eper. Nob. CONS.
Steph. Hosztoty, Ginczien. Nob. H. CONS.
Andreas Dobay de eadem, Nob. Hung. CONS.
Franciscus Musay, Nemesket. MILES.
Matthaeus Grünwaldt, Bartph. FORTUNA.
Georg. Gaszitius, Berszoviczens. PATIENTIA.
Dániel Roxer, Capostafalv. PROVIDENTIA DEI.
Sigismundus Culicis, Abrahamfalv. NAUTA.
Georg. Hankovski, Hamburg. NUNCIUS.
Michaél Sasik, Montano-Vallen. CAPT.
Dániel Fontanus, Tótfalven. CAPTIVUS.
Johannes Gassicius, Berzovicen. CAPTIVUS.
Martin Isdenczi, Terestyenfalv. MIL. et SALT.
Michaél Hericz, Göszögien. MILES.
Emericus Frivalsky, Tevto-Lypschen. CAPT. et EXUL.
Michaél Gosznoviczerus, Cibinien. AULICUS.
Sámuel Sartorius, Illavien. JUDAEUS.
Andreas Braxatoris, Hannusfalven. SALT.
Johannes Mikovini, Cassov. Nob. AULICUS.
Dávid Zauer, Tyrnav. MUSI.
Michaél Hyeronymi, Arvens. SPES.
Michaél Gosztonyi, Nob. H. CONS. et MILES.
Dániel Ladiver, Soln. JUD. et CAPTI.
Andreas Ghyczi de Assa Kürtth. MIL. TRIUMP.
Michaél Vass, Cassov. Nobüis DISCORDIA.
Johannes Malik, Sz. Györgyén. Nob. SIPHIL.
Dániel Pettko, Driethomen. Nob. H. CAPTI.
Georgius Matthaeides, Banovicen. CAPTIVUS.
Martinus Petanczi, Castriferron. MILES.
Johannes Vörös, Bazinien. Nob. SALTANS.
Ex Syntaxi:
Dániel Veber, Eper. Nob. NEPTUNUS DRIAS.
Christophorus Merse de Szinfiye, Nobilis H. AULICUS.
Alexander Pécsi de Pecs Uyfalva, Nob. H. AULIC. et MIL. TRIUMPHALIS.
Franciscus Merse de Szinye, Nob. Hung. AULIC. et MIL. TRIUMP.
Sámuel Dobay de eadem, Nob. H. FILIUS ELEAZARIS.
Ieremias Messerschmidt, Cremnicen. Nob. PHILOPOLUS et DÁVID.
Adamus Köszögi, Ginzien. Hung. MIL. PERSECUTIONIS et TRIUMPHALIS.
Sigismundus Zimmermann, Eperien. Nobi. EULABAEUS, IUSTITIA et AF-RICAE GENIUS.
Petrus Szirmay de eadem, Nob. Hung. ACCENSUS, MILES TRIUMPHALIS.
Sigismundus Töke de Csepemfalva, Nobilis Hung. SALTANS.
Nicolaus Lucae, Pichnav. PROSCHINUS.
Sigismundus Feiérpataki, Nob. Hung. PHILARUS.
Ladislaus Sz. Ivanyi, Nob. Hung. AULICUS.
Sámuel Hueber, Sz. Györgyén. Nobilis. ATHEISMUS.
Stephanus Gömbös, Tsanigien. AULI.
Sigismundus Berzeviczi de eadem, Nob. H. MILES TRIBUNI et TRIUMPHI.
E P E R J E S
Dániel Petroselinus, Chmelnikien. Polonus. SALOME.
Stephanus Pongracz, Dorosslaien. MILES PERSECUT. et TRIUMPH.
Michaél Podmanitzki, Carponen. GENIUS.
Iohannes Trangus, Varalien. IUD.
Georgius Schnatzinger, Mont. Vall. AULICUS.
Paulus Szilvay, Trenschin. Nob. MILES.
Andreas Ochrlan, Bartphen. THEOPENUS.
Stephanus Alberti, Zolomien. SALTANS.
Iacobus Stankovitz, Tevto-Lypsch. SALTANS.
Benjámin Svietlitzki, Polonus. CAPT.
Paulus Ghyczy de Assa Kürth, Nob. Hung. PHILOTHENUS.
Ex Grammatica:
Sigismundus Wittnyedi de et in Musay, Nobilis Hung. TIMOPHILUS et EVEN-TUS.
Franciscus Vyttnyedi de Musay, Nob. Hung. CHORUS.
Andreas Szirmay de eadem, Nob. H. CHOR.
Georgius Keczer de Lypocz, Nob. H. CHOR.
Stephan. Szalattnyay de Nagy rett, Nobilis Hungarus. NUNCIUS.
Emericus Horváth de Gradecz, Nob. Hung. CONSIL.
Volfgangus Janoki de Nagy Szuhai, Nobilis Hung. AULIC.
Georgius Lanckoronski, Nob. Polonus CH.
Ladislaus Keczer de Lypocz, Nob. Hung. CHORUS.
Johannes Berthoti de eadem, Nobil. Hung. CHORUS.
Stephanus Mariási de Marcus-falva, Nob. H. CHORUS.
Sigismundus Berthoti de eadem, Nob. Hung. CHORUS.
Elias Ladiver, Soln. FILIA ELEAZARI.
Ladislaus Füzeséri de eadem, Nob. H. AULI.
Andreas Király de Leukocz, Nobil. Hungarus. MILES TRIUMPH ALIS.
Franciscus Uylaky de Bocska, Nob. Hungarus. AULICUS.
Balthazar Pikka, Eperien. Nobilis MILES.
Sigismundus Palaticz de Kuczén, Nob. Hung. AULICUS.
Johannes Klesch, Eperi. Nobilis. MILES.
Sigismundus Schober, Eper. Nobilis MILES.
Michaél Palugyai de kis Palugya, Nob. Hun. CONSTANTIA et MILES.
Sámuel Petroczy de eadem, Nob. Hung. POLYPRAGINUS.
Matthias Csontos, Saarosiensis. MORS.
Martinus Quaestoris, Eperiensis. CHORUS.
Sebastianus Pikka, Eperiensis, Nobilis. MILES.
Adamus Saarosi, Saarosiensis, MILES.
E P E R J E S
Johannes Meesz Eperien. Nobilis. CHORUS.
Stephanus Farkas de Hárságy, Nob. Hungarus. MILES:
Michael Kossela, Soln. Nobilis. CHORUS.
Johannes Kelemesi, Arvensis. CHOR.
Andreas Liestenski, Soln. CHORUS.
Dániel Bielikius, Hunnisvillen. CAPTIVUS.
Leonhardus Hueber, Bartphensis. GENIUS.
Martinus Bellai, Bellen. ANGELUS.
Martinus Furtini, Neosoliensis. CHO.
Ex Principiis:
Paulus Szalaj, Sáarosi, Nob. Hung. HONOR.
Sámuel Sartorius, Eperien. ANGELUS.
Gábriel Dobay de Dob. Nob. Hung. CHO.
Johannes Veber, Eperien. Nob. AULICUS et EPILÓGUS.
Michael Roth, Eperien. Nobilis. ANGELUS.
Martinus Görgei de Görge, Nob. Hung. CH.
Stephanus Keczer de Lyp. Nob. Hung. CH.
Alexander Keczer de Lyp. Nob. Hung. AU.
Gábriel Tahi de Nyeijes, Nob. Hung. CH.
Georgius Fleischhacker, Ep. Nob. SERVUS.
Rudolphus Petanádi, Sz. Györgyén. CHOR.
Matthias Liptai, Novisol. CHORUS.
Sigismundus Gyöngesi de Vngvár. CHORUS.
Georgius Petanádi, Sz. György, Nob. CHOR.
Stephan. Giláni de Lázi, Nob. Hung. SYNC.
Christoph. Marsalko, Szlakov. Nob. CHO.
Dániel Schüszler, Eperien. CH.
Johannes Kraus, Eper. CHORUS.
Johannes Osterlamb, Eper. CHORUS.
Sámuel Bositz, Eperien. CHORUS.
Ex Parvistis:
Nicolaus Keczer de Lypocz, Nob. Hung. SEBESTAEUS.
Sámuel Kiszel, Epe. CHORUS.
Adamus Petroczy, Nob. Hung. CHORUS.
Stephanus Boronkai de Móczár, Nob. H. C.
Gábriel Keczer de Lyp., Nob. Hung. DOXAE.
Iohannes Weber, Eper. Nob. CHORUS.
E P E R J E S
Georgius Stöckel, Eperiensis. CHORUS.
Emericus Dobay de eadem, Nob. H. AULICUS.
Valentinus Marcus, Epperien. CHORUS.
Martinus Sáarosi, Nob. Hung. TICHAEUS.
Jacobus Bokdani, Epperien. CHOR.
Anderas Tahi, Nyrgyen. Nob. H. CHORUS.
Tomas Krotker, Epperien. CHOR.
Jacobus Gilik, Sz. György. MILES.
Tobias Meesz, Epper. Nob. CHORUS.
Sigismundus Meesz, Tyropolien. CHORUS.
Joannes Szikszai, Epper. Nobil. CHORUS.
Sebastianus Saárosi de eadem, N. H. CHARIST.
Johannes Máltzer, Tresch. CHOR.
Sámuel Fridhuber, Epper. CHOR.
Johannes Raphanides, Lypt. Nob. STATÉRUS.
Ex Legentibvs:
Johannes Gyöngyösi, Epper. Nob. CHOR.
Stephanus Curiani, Epperien. CHORUS.
Johannes Rorh, Epper. Nob. H. CHOR.
Nicolaus Czeroczi de eadem, Nob. H. CHORUS.
Sigismundus Nagy, Epperien. CHORUS.
Sigismundus Hacker, Epper. Nob. CHORUS.
Paulus Weber, Epper. Nob. DUCT. LEON.
Joh. Leonhardus Müller, Epper. CHORUS.
Johannes Zabanius, Epperien. CHORUS.
Johannes Gasser, Epper. CHORUS.
Georgius Karathin, Epper. Nob. CHORUS.
Tobias Moes, Epper. Nob. CHORUS.
Georgius Gasser, Epp. Nob. CHORUS.
Jacobus Vittich, Epp. CHORUS.
Johannes Vittich, Epp. CHORUS.
Fridericus Moes, Epp. Nob. CHOR.
Leonhardus Ladiver, Bartph. CHORUS.
Ms. Mártoni drámagyűjtemény 205a-259a: "Eleazar, quem velut EXeMplar Verae et Constantls FIDel. Jnclyti Coll. Eper. Juventvs Illustíjs. Magnifica, Nobilissima, Ingenua Septem Scholarum in Aream Theatralem induxit Die 3.
Jduum Octobr. Anno 1668." [Ez után a cím után "Interfui huic Actui missus a Nobilissimo Senatu Bartfensi ad Examen Pub. Annuum." megjegyzés
olvas-ható. A szöveg végén pedig: "Imposuit finem J. B. R. T. Anno 71. die 9 Decem-bris."] (Martin, Matica slovenská, Ms 597. Mf.: MTAK 1989/1.)
Ad. 1. "Agite igitur, Patroni et Fautores ... adeste Examini nostro ab ovo usque ad mala, a principio usque ad finem, ab inferioribus Ordinibus usque ad superi-ores et ad actum usque Tragicum de Eleazare Constante a Juventute nostra II-lustrissima, magnifica, generosa et ingenua sub finem Examinis repraesentandum perdurate." (Orativncula Praeparatoria sub auspicium Examinis Generális Publici mane die, 10 [! ] Octobris recitata. In: Oratio Avspicalis per Samuelem Poma-rium. Bártfa, 1668. - RMK II, 1126.)
2. "Eminet Eleasar Constans anno 1669 [!] mense Octobri in Theatrum datus ex Libro I. Maccabeorum Caput VI. Ornatus erat hic actus exquisite; oratio al-tior Tragoediis Senecae, confessione etiam adversae Religionis praesertinus nihil pulchrius inveniri poterat: Quaequid tandem Hungaria passa fűit in hoc, ut in speculo exhibebatur spectandum. Caeteri ligatos, seminudos, decalvatos rapta-bant hinc inde per Theatra Judaeos hostes eorum. Quid hoc aliud, quam Praec-ladium Pastorum ad triremes missorum, fűit? Miserabili voce hijmnis ad lach-rimas ciendus, illusi, atque quid hoc ? eiulantium in carceribus Pastorum, imago.
Eleazar recusans suillum, Tijpus erat constantium confessorum Lutheranae reli-gionis. Svasores simuiationis adumbrabant tepidos et hypocritas, temporibus et ventri servientes. Johannes Keczer Nobilis eruditus et Johannes Sartorius, Pastor Epeijesiensis inter suspiria et fletus totum hoc tempus actionis transmisere. Is, repraehendentibus copiosas lachrimas respondit, utinam nos ista mala non prae-mant, quae hic velut in umbra cernimus. Altér: Si non mora putatione anima spectaretis, sed nucleam ipsum, ne vos quidem siccis genis talia adspiceretis. Eo vero ipso tempore, dum Theatrum Dramati huic exhibendo aedificatur [ ?
?], Jesuitae duo [ ] eo tendebant, ut Collegium hoc primo flore op-primeretur " (Fragmenta Gymnasiologiae Hungáriáé Professoris Collegii Eppeijessiensis Joannis Rezikii continuata a Samuele Matthaeide. PreSov. Státny oblastny archív. E K - P 102.)
3. Hain Gáspár Lőcsei Krónikája. Lőcse, 1910. 368. "Die 9 Octobris. Ward zu Eperies dasz erste Examen lm Neüen Collegio angestellet in gegenwartt vieller Edelleüth vnd aller Stádte Abgesandten. Dahin ich auch im Nahmen der Stadt Leütsch Mich eingefunden. Gieng alles nicht alléin glücklich, sondern auch mit höchsten ruhm vnd lob ab. Zu ende alsz die 13 hujus ward allesz mit einer schö-ner Comoedj geendet."
Lit. Ribini, Johannes: Memorabilia Ecclesiae Augustanae Confessionis. Pozsony, 1789. II. 157. — Vandrák András: Az eperjesi egyházkerületi ág. hitv. evangé-likus collegium múltjának és jelen állapotjának vázlatos rajza. Epeijes, 1867. 10.
-Molnár, 1 8 8 1 . 3 4 4 - 3 4 5 N a g y , 1 8 8 3 . 3 2 0 . - N a g y , 1885. 109. - H.:
Schul-E P Schul-E R J Schul-E S
komódién. Korrespondenzbl. 1885. 63. — Angyal Dávid: Késmárki Tkököly Imre. Bp., 1888. I. 30. Hörk, 1897. II. 2 5 2 7 . Bernáth, 1902. 9, 59. -Bruckner, 1922. 263. — Rácz Lajos: Comenius Sárospatakon. Bp., 1931. 253.
- Dombi, 1932. 105, 109-112. - Vörös, 1939. 2 3 8 - 2 3 9 . - Ruziíka, 1943.
63, 113. Mikleí, 1948. 21. Dömötör, 1954. 40. RMDE I. 1960. 224. -Sedlak, 1965. 1.253. - Kapitoly 1967. 8 0 - 8 1 . - Cesnaková-Michalcová, 1967.
263. - Rezik, 1971. 398. - Földes Éva: Rákóczi művelődéspolitikája különös tekintettel oktatáspolitikájára. In: Rákóczi tanulmányok. Bp., 1980. 346. — Mészáros, 1981.368.
1669. július 31.
E1 9 7
Ad. Keczer Ambrus Naplója: "Négy óra tájban az professzorokkal lévén, öt orakor mingyárt reám jüvének az követek, felduzván az orrokat és az tegnapi igazmondást pirongatásnak tartván, hogy ők elmennek; ... azomban hét órakor elő jővén epeijessiak, az községgel való conferenciát elvégezvén, közénkbe jövé-nek és az minemő fogyatkozások estek interim az ő részekről is, azokban mago-kat resolválván, ... tizenegy óra tájban eloszlának s elbúcsúznának, úgy hogy déllyesd visitálják az classisokat és némely actusokon is legyenek jelen." (1669.
július 31-i dátummal.)
Lit. Tasnádi Nagy Gyula: Keczer Ambrus Naplója. Magyar történelmi évköny-vek és naplók a XVI-XVIII. századokból. Bp., 1894. II. 401.
1669. augusztus 9.
E1 9 8 RÖSER, JACOBUS: ACTVS ORATORIVS DE ARCANIS RERUM
PUBLI-CARUM.
Ed. Ad Actvm Oratorivm, Quem In Illustri Statuum Evangelicorum Gymnasio Eperiessinensi, Ad III. Nonarum Aug. An. 1669. Horis a 7. matutinis Studiosi nonnulli Generosi et Ingenui e Classe Rhetorica exhibebunt. Gratioso sue Ac-cessu ... invitat M. Jacobus Rőser Histor. ac Eloq. P. P. (Lőcse, [1669.] - RMK II, 1189. - Caploviö 1243.) [Latin nyelvű nyomtatott meghívó, argumentum.]
"Seligemus autem, ordinem secuti ex Persarum Monarchia Darij Histapsis Elec-tionem quam Cambyse sine mascula prole fatali casu abrepto, ac Smerde, quem Oropastus Consiliarius mentiebatur, interfecto, Magnates instituisse ex Herodoto discimus, Actu Oratorio in simili Adumbrandam, partim quod elegantis Materiae imitatio vestra gravitate, vestris animis non ad simplices cogitationes patentibus,
E P E R J E S
non prorsus indigna videatur: partim quo Nobilissimae facultatis contemptu necessitate Disciplinae aestimare juventus mihi concredita discat, simulque in Oratoria profectuum Specimen quoddam exhibeat. Ordinis tandem ... hanc servabimus rationem: Prologum, qui per brevem totius negotii delineationem praefabitur, excipiet primus ex Proceribus, pericilique instantis Collegas ad-monitos, Inter-Regni incommodis expositis, ad Magistratum eligendum adhor-tabitur: Collegae petitis gratificaturi. Secundus in ordine in Monarchicum sta-tum velis, quod dicitur, remisque invehitur, plurimis vix evitandis periculis pro-tractis statum Democraticum introducendum esse omni studio suadebit. Ter-tius fundamento pro Democratia discusso in Aristocratiae statum digitum in-tendet. Quartus Aristocraticum statum, seu Optimatum Rempublicam firmi-oribus stabiliet rationibus. Quintus multus erit in Aristocratiae incommodis evincendis, adeoque ea rejecta, pro Monarchia retinenda tamquam pro aris et focis pugnabit. Sextus collegae pro Regno sollicito album adjiciet calculum, novo adjecto fundamento. Prioris vestigia premet Septimus, ostendendo, quod Romani in angustias redacti semper ad Dictatorem confugerunt. Octavus a Col-legarum sententiis recedet, rejectis simplicis Reipublicae formis mixtum om-nium optime introduci in Rempublicam pláusibilibus argumentis demonstrabit.
Nonus omnes Collegas, dum quivis in idea ac thesi tantummodo Rempublicam expendit, insuper nabitis ingenio moribus consvetudinibus ejus Regni, de quo disputatum est, extra oleas vagatos esse, clare ostendet..."
Nomina Oratorum Deliberantium sunt
Stephanus de Zelenka Zelenski, Nobil. Pol. Monarchiam defendet.
Petrus Semsei, Nobil. Ungar. Democratiam impugnabit.
Andreas Dobay, Nobil. Hung. Aristocratiam propugnabit.
Andreas Pitto, Nobil. Hung. Monarchiam tuebitur.
Georgius Conrad, Nob. Hung. Consultationem inchoabit.
Johannes Schwartz, Eperies. Prologi vices sustinebit.
Dávid Zauner, Nobil. Ungar. Pro Monarchia aget.
Jonas Felicides, Trentschin. Mixtam Rem-publicam reliquis praeferet.
Christophorus Mazar, Hung. Regnum limitatum asseret.
Matthias Lazius, Leutschov. Democratiam commendabit.
Johannes Nigrini, Puchov. claudet Actum Auditoribus gratias agendo.
Militium Nomina Chartae angustia excludit.
Ad. "Jacobus Röser ... Produxit inter caetera exercitia Actum Oratórium de Arcanis Rerum Publicarum." (Matthaeides, Sámuel: Fragmenta Gymnasiologiae Hungaricae ... Johannis Rezikii Continuata. Statny oblastny archív. Pre§ov. EKP
102.)
Lit. Hörk, 1897.11. 30.
E P E R J E S
1669. szeptember 25.
E1 9 9 [A GRAMMATICA DICSÉRETE.]
Ms. Mártoni drámagyűjtemény 143a-150b. [Címe nincs, a szöveg élén "Adju-vante Deo! DIALOGVS I . " olvasható.] (Martin, Matica slovenská, Ms 597, Mf.:
MTAK 1989/1.)
[A négy dialógusból álló dráma az ars grammatica dicsérete, mely a többi arsok-nak, osztályoknak az alapja, és egyúttal az erényeké is. A Grammatica fontossá-gát elismerik az allegorikus alakok (Virtus, Honor, Vigília, Sudor, a Grammatica, a Diligentia megszemélyesítője és a tanulókat jelentő Dialogusok; ez utóbbiak összesen tizenketten. Az 5—8. tanuló kivételével mindenki a kemény munkát hangsúlyozza és vállalja, mert ez a virtushoz, dicsőséghez vezető út. Csak négy gyerek kedveli a henyélést (otium), a játékot. De mikor a Virtus díjkiosztásra szólítja a népet, ők tartják magukat legérdemesebbeknek a jutalmazásra. Ekkor mondja el Honor hosszú szónoklatát, melyben köszönti az ifjú Thököly Imrét születése napján, hangsúlyozza szorgalmát, munkáját, minden tekintetben ki-emelkedő szellemi és erkölcsi jótulajdonságait, a haza és az eklézsia reményének nevezvén őt. A Virtus Honornak átadja az erény és az emlékezés dárdáját, hogy a haza és az eklézsia fegyvereként őrizze meg.]
1669. október 4.
E2 0 0 LADIVER, ELIAS: PAPIANUS TETRAGONOS.
Ed. [A nyomtatott program címlapján folytatólag:] "Hoc est Vir Magnanimus, Justus, Constans rectique pertinax in Theatrvm productus et Generosis, Nobilis-simis ac AmplisNobilis-simis, Per-lllustrium utriusque Hungáriáé Statuum Evangel. tum Magnatum, tum Nobilium, tum Lib. Reg. Civitatum Ablegatis, Generosis item Nobilissimis atque Prudentiss. Inspectoribus nec non reliquis omnium Ordinum Civibus ab Illustrissima, Spectabili, Magnifica, Generosa ac Ingenua Juventute Incluti Gymnasii Evangelici, quod Epeijessini est, pro felici Examinis Publici Co-lophone, scenice monstratus Anno Christi MDCLXIX die 4. Octobris." Lőcse, 1669. (RMK II, 1185. - Őaploviő 1236.)
[öt felvonás prózában. A nyomtatott program az I. felvonás után német, a II.
után magyar, a III. után szlovák nyelvű közjátékot jelez.]
Nomina A ctorum:
Comes Emericus Theökeöly de Kezmark, Perpetuus in Arva.ejusdemque ac Ma-ramaros Comitatuum supremus ac perpetuus Comes. EMERICUS REX HUNG.
Syntaxista.
Stephanus Petroczy, L. B. de eadem. FRÁTER I. STEPHANUS REGIS et CON-RADUS IV. Rhetor.
Emericus Petroczy, L. B. de ead. ULADISLAUS REGIS FRÁTER II: et FER-DIN. MARIA. Syntaxista.
Franciscus Pongracz, L. B. de Ovar. REGULUS, CAPITAN. et CAROLUS FRÁ-TER IMPERAT. item, ALBERTUS III. Syntaxista.
Ex Classe Rhetorica:
Petrus Semsei de Keresztesi, Nob. Hung. PAPIANUS PRAEFECTUS PRAE-TORII SUMMUS et PRIMARIUS PRAETOR.
Moses Kisfaludi de Eadem, Nob. Hung. SULPITIUS, COMES CUBICULARIUS.
Andreas Pitto, Nob. Hung. BASSIANUS, IMPERÁTOR ROM.
Andreas Pitto, Nob. Hung. BASSIANUS, IMPERÁTOR ROM.