.188
SZEMLE.
J o g a l k o t á s .
Oroszország mai részvénytársasági joga.
• K ü l f ö l d i t a n u l m á n y u t a m s o r á n k e r ü l t k e s e m b e a z orosz c s a l á d i és p o l g á r i t ö r v é n y k ö n y v f r a n c i a f o r d í t á s a , m e l y e t J u l e s
P a t o u i l l e t , a l y o n i e g y e t e m t a n á r a s a s z e n t p é t e r v á r i ( p e t r o g r a d i ) f r a n c i a intézet i g a z g a t ó j a és R a o u l D u f o u r ü g y v é d (a d o u a i - i C o u r
d'Appelnél) s a lillei j o g i f a k u l t á s m e g b í z o t t e l ő a d ó j a a z i m é n t készítettek.
F ő l e g az a k é r d é s é r d e k e l t , t u d t a - e a s z o v j e t á l l a m j o g - a l k o t á s a a k a p i t a l i s z t i k u s g a z d a s á g i r e n d s z e r l e g t i p i k u s a b b p r o - d u k t u m á n a k : a k e r e s k e d e l m i j o g n a k t e r ü l e t é n a h e l y e s e k n e k be- b i z o n y o d o t t n a g y é r t é k e k e t n é l k ü l ö z n i s t u d o t t - e h e l y e t t ü k , v e l ü k e g y e n l ő b e c s ű u j a k a t t e r m e l n i ? E d d i g n e g a t í v t a n u l m á n y o m n a k az e r e d m é n y e . A g y o r s ü t e m ű orosz j o g a l k o t á s m i n d e n f o r r a - d a l m i t ö r e k v é s e d a c á r a k é n y t e l e n m e g a l k u d n i az é v s z á z a d o s fej- l e m é n y e k k e l . A f o r r o n g ó , izzó l á v á b ó l a m e g á l l a p o d á s a r é g i je- gecedés felé h a s o n u l ó f o r m á b a n történik.
E z ú t t a l r ö p k e f é n y t s z á n d é k o z o m v e t n i S z o v j e t o r o s z o r s z á g részvénytársasági jogára, k ü l ö n ö s e n e n n e k jellegzetesebb r e n d e l - kezéseire. E részvénytársasági jog a a 1923 j a n u á r 1-től a l k a l m a - z á s b a n lévő P o l g á r i t ö r v é n y k ö n y v I I I . k ö n y v é n e k ( k ö t e l m i j o g ) a t á r s a s á g o k r ó l szóló X. fejezetében foglal h e l y e t a 322. §-tól a 366. §-ig, m i n t e fejezet V. része.
Az orosz t ö r v é n y h o z ó s z a k i t a n i k i v á n a m ú l t t a l , a f o r r a - d a l o m előtti t ö r v é n y e k k e l s u j a t , e r e d e t i t a k a r a l k o t n i . Ez a s z á n d é k a m e g k a p ó a n s n e m m i n d e n n a p i m ó d o n j u t k i f e j e z é s r e a P o l g á r i t ö r v é n y k ö n y v e t életbeléptető r e n d e l e t 6. §-ban, a m e l y k i m o n d j a , h o g y „tilos a t ö r v é n y rendelkezéseit a f e l b o r í t o t t k o r - m á n y z a t t ö r v é n y e i és a f o r r a d a l o m előtti birói g y a k o r l a t a l a p j á n m a g y a r á z n i " .
Az orosz j o g a l k o t ó népies t ö r v é n y l é t r e h o z á s á r a t ö r e k s z i k s ez n e m c s a k a t ö r v é n y rendelkezéseinek t a r t a l m á b a n , h a n e m azok f o r m á j á b a n , a t ö r v é n y szövegezésében is é r v é n y e s ü l . S z a k i t a m e g s z o k o t t s a t u d o m á n y és g y a k o r l a t á l t a l s z i l á r d t a r t a l m ú v á f e j l e s z t e t t f o g a l o m m e g h a t á r o z á s o k k a l , h á t a t í o r d i t a r é g i j o g i t e r m i n o l ó g i á n a k s a r r a t ö r e k s z i k , h o g y r e n d e l k e z é s e i t k ö z n a p i nyelven, n e m c s a k jogászok, h a n e m a nép széles r é t e g e i á l t a l é r t - h e t ő népies s t í l u s b a n fejezze ki. E b b e n a t ö r e k v é s é b e n s o k s z o r v á l i k r e n d e l k e z é s e b i z o n y t a l a n n á , h o m á l y o s s á , — a m i n d e n n a p i élet r u g a n y o s és j o g á s z i s z e m p o n t b ó l g y a k r a n n e m s z i l á r d a n el-
„ h a t á r o l t f o g a l m a k a t f e d ő kifejezései a j o g s z a b á l y o k s z a b a t o s s á - g á n a k , h a t á r o z o t t s á g á n a k r o v á s á r a v a n n a k .
S z o v j e t o r o s z o r s z á g r é s z v é n y t á r s a s á g i j o g á n a k j e l l e m z ő j e az erős á l l a m i b e a v a t k o z á s , az á l l a m h a t ó s á g i g y á m k o d á s r e n d s z e r e . T a l á l k o z i k ebben a s z o v j e t - r e n d ő r á l l a m a r é g i c á r i r e n d ő r - á l l a m m a l .
P o l i t i k a i t e s t ü l e t n e k : a M u n k a ü g y i - és V é d e l m i T a n á c s n a k j u t s z e r e p m i n d j á r t a r é s z v é n y t á r s a s á g a l a k u l á s a k o r az a l a p - s z a b á l y o k j ó v á h a g y á s á n á l . A t ö r v é n y 323. §-a é r t e l m é b e n a rész- v é n y t á r s a s á g a l a p s z a b á l y a i a M u n k a ü g y i - és V é d e l m i T a n á c s
.189 j ó v á h a g y á s á r a s z o r u l n a k s h a koncesszió a d á s á r ó l v a n szó, a N é p b i z t o s o k T a n á c s á n a k engedélye szükséges.
A r é s z v é n y t á r s a s á g a l a p t ő k é j e n e m lehet százezer a r a n y - r u b e l n é l kevesebb, az egyes r é s z v é n y e k névértéke p e d i g n e m l e h e t száz a i a n y r u b e l n é l a l a c s o n y a b b s h á n y a d r é s z v é n y e k k i n e m bo- c s á t h a t ó k . (324. §. és 343. §.)
A r é s z v é n y t á r s a s á g t á r s a s á g i jellegének o l t a l m á r a s z o l g á l s a r é s z v é n y a l á i r ó k n a k n y ú j t e r ő s e b b g a r a n c i á t a z a r e n d e l k e z é s , a m e l y l e g a l á b b .őt a l a p i t ó t k i v a n , a m e n n y i b e n a z t r e n d e l i (324. §.), h o g y a j ó v á h a g y á s r a f e l t e r j e s z t e t t a l a p s z a b á l y o k a t leg- a l á b b öt a l a p í t ó a l á í r á s á v a l kell e l l á t n i .
Védi a t ö r v é n y a közönséget a z a l a p í t ó k szédelgése ellen a n n y i b a n is, h o g y az a l a p í t ó k érdekeltségét a l a p o s a b b á , h u z a - m o s a b b á a k a r j a t e n n i a z á l t a l , h o g y m e g k í v á n j a , h o g y a z a l a p í - tók a m á s o d i k üzleti év s z á m a d á s á n a k j ó v á h a g y á s á i g a részvény- t á r s a s á g r é s z v é n y e i n e k l e g a l á b b egytized részét k e z ü k b e n t a r t - s á k s a z t el n e idegenifsék, v a l a m i n t e k é t e s z t e n d ő a l a t t a t á r g y i b e t é t ü k é r t n y e r t a p p o r t - r é s z v é n y e k e t s e m i d e g e n i t h e t i k el.
R é s z l e t e s e n s z a b á l y o z z a a z orosz t ö r v é n y a r é s z v é n y t ő k e befizetésének m ó d j á t . Az a l a p s z a b á l y o k j ó v á h a g y á s a u t á n h á r o m h ó n a p p a l a z a l a p t ő k e l e g a l á b b e g y n e g y e d részének befizetve kell lennie, m e r t k ü l ö n b e n a t á r s a s á g m e g nem. a l a k u l t n a k t e k i n t e - t i k s e m e g n e m a l a k u l á s k i n y i l v á n í t á s á t a h i v a t a l o s l a p : az I z v e s t ü a közzéteszi. A m á s o d i k h á r o m h ó n a p o n belül a z a l a p t ő k e
• k ö v e t k e z ő e g y n e g y e d részét kell b e f i z e t n i s a f e n n m á r a d ó két- n e g y e d rész befizetési h a t á r i d e j é t az a l a p s z a b á l y o k h a t á r o z z á k m e g . Ez a h a t á r i d ő a z o n b a n n e m h a l a d h a t j a túl a t á r s a s á g m ű - k ö d é s é n e k megkezdésétől s z á m i t o t t egy évet.
Az a l a p t ő k e m á s o d i k e g y n e g y e d részének és a f e n n m a r a d ó h á t r a l é k o s k é t n e g y e d r é s z n e k befizetésére szabott h a t á r i d ő be n e m t a r t á s a e s e t é n a r é s z v é n y t á r s a s á g o t h á r o m h ó n a p o n belül l i k v i d á l j á k , h a c s a k a kormány felhatalmazásával a befizetési h a t á r i d ő t m e g n e m h o s s z a b b í t j á k , a v a g y az a l a p t ő k é t a r á n y l a - g o s a n le n e m s z á l l í t j á k . (327. §.) í m e egy u j a b b esete az á l l a m i b e a v a t k o z á s n a k .
A r é s z v é n y t ő k e befizetésének b i z t o s í t á s a céljából a t ö r v é n y m e g a d j a a k ö z g y ű l é s n e k a z t . a jogot, h o g y a k é s e d e l m e s részvé- n y e s r é s z v é n y é t é r v é n y t e l e n n e k n y i l v á n í t s a és helyébe u j rész- v é n y t b o c s á s s o n ki, a m e l y r e az a l a p t ő k e befizetésére megszabott, h a t á r i d ő a l a t t k e l l a fizetéát eszközölni. Az u j r é s z v é n y k i b o c s á - t á s i és e l a d á s i k ö l t s é g e i n e k l e s z á m í t á s a u t á n m é g f e n n m a r a d ó fölösleget a z é r v é n y t e l e n í t e t t r é s z v é n y r e m á r befizetést t e l j e s í t e t t régi részvényes k á r t a l a n í t á s á r a kell f o r d í t a n i .
A! k é s z p é n z a l a p i t á s n á l a befizetések ellenőrizhetését a t ö r - v é n y elősegíti azzal, h o g y előírja, h o g y a részvénybefizetéseket a z a l a p í t ó k n e v é b e n a z a l a p s z a b á l y o k á l t a l m e g j e l ö l t hitelintézetek- nél kell t e l j e s í t e n i s az igy b e f o l y t pénzek a hitelintézetnél m a - r a d n a k , ez a z összeget c s a k a t á r s a s á g k e z d e t e k o r a d j a k i a t á r - s a s á g képviselőinek, illetőleg, h a a t á r s a s á g m e g a l a k u l á s a m e g - h i ú s u l t , a m e g n e m a l a k u l á s k i n y i l v á n í t á s a u t á n a z a l á í r ó k n a k .
K ü l ö n ö s g o n d j a v a n a t ö r v é n y n e k a z a p p o r t - a l a p í t á s r a , ' a n e m p é n z b e l i betét, az u. n. t á r g y i betét értékelésének helyessé- gére, a t ú l b e c s ü l é s m e g a k a d á l y o z á s á r a . A t á r g y i b e t é t e t a z a l a - p í t ó k veszik á t s a z t az i g a z g a t ó s á g n a k v a l ó á t a d á s i g őrizni t a r - t o z n a k , m e g ó v á s á é r t e g y e t e m l e g felelősek. A t á r g y i b e t é t több- szörös becslésnek v a n a l á v e t v e . Először az a l a p í t ó k és a t á r g y i betétet hozó r é s z v é n y e s b e c s ü l i k m e g közös egyetértéssel. (330. §.) A részvényesek u. n. előkészítő közgyűlése b i z o t t s á g o t v á l a s z t ,
.190
a m e l y n e k f e l a d a t a a t á r g y i betét becslésének h e l y e s s é g é t vizs- g á l n i . (332. §.) Az előkészítő k ö z g y ű l é s u t á n l e g f ö l e b h e g y h ó n a p - p a l , d e l e g a l á b b h é t n a p p a l ö s s z e ü l a z alakuló közgyűlés, a m e l y az a p p o r t o t s z o l g á l t a t ó r é s z v é n y e s e k k e l e g y e t é r t v e á l l a p í t j a m e g
a b e t é t végleges értékét. De ez a z é r t é k n e m l e h e t m a g a s a b b az a p p o r t - n a k a b e s z o l g á l t a t á s h e l y é n és i d e j é n f e n n á l l ó s z a b a d o n a l a k u l t p i a c i k ö z é p á r á n á l . H a a p i a c i k ö z é p á r m e g á l l a p í t á s a n e m lehetséges, a becslés s z a k é r t ő k segítségével t ö r t é n i k (333. §. és 330. §.).
Az a l a p í t ó k t á r g y i b e t é t j é n e k becslését a r é s z v é n y t á r s a s á g i i v n e k s az a l á í r á s i f e l h í v á s n a k is m a g á b a n kell f o g l a l n i a (331. §.
d ) p o n t ) . H a az a l a p i t ó k e z e k b e n h e l y t e l e n a d a t o k a t k ö z ö l n e k , a z e z á l t a l okozott k á r é r t , — v a l a m i n t h a a t á r s a s á g n a k á l t a l u k át- a d o t t j a v a k a t a k ö z g y ű l é s elé t e r j e s z t e t t s z á m a d á s u k b a n h e l y t e - l e n ü l értékelik, a z e z á l t a l okozott k á r é r t a t á r s a s á g n a k s a z egyes r é s z v é n y e s e k n e k a t á r s a s á g bejegyzésétől s z á m í t o t t egy évig egye- t e m l e g e s e n f e l e l n e k (340. §. 1. bek.). Az i g a z g a t ó s á g és a s z á m - vizsgáló-bizottság t a g j a i az a l a p i t ó k t é n y k e d é s é n e k f e l ü l v i z s g á l a - t á b a n elkövetett v é t k e s h a n y a g s á g u k által o k o z o t t k á r é r t a t á r - s a s á g g a l , a z e g y e s r é s z v é n y e s e k k e l és a t á r s a s á g i h i t e l e z ő k k e l s z e m b e n e g y e t e m l e g e s e n felelősek, a m e n n y i b e n az o k o z o t t k á r a z a l a p i t ó k o n be n e m h a j t h a t ó (340. §. 2. bek.).
A r é s z v é n y t á r s a s á g m e g a l a k u l á s á r ó l a z a l a k u l ó k ö z g y ű l é s h a t á r o z . Az a l a k u l ó k ö z g y ű l é s e n a m á r befizetett a l a p t ő k e leg-
a l á b b felének kell képviselve l e n n i e s a h a t á r o z a t é r v é n y e s s é g é h e z a képviselt s z a v a z a t o k h á r o m n e g y e d többsége s z ü k s é g e s (334. §.).
H a a z a l a k u l ó ' k ö z g y ű l é s k i m o n d o t t a a r é s z v é n y t á r s a s á g m e g - a l a k u l á s á t , a z i g a z g a t ó s á g t a r t o z i k ezt bejegyzés végett h a l a d é k - t a l a n u l közölni az E n g e d é l y i és R é s z v é n y t á r s a s á g i Ü g y e k Fő- b i z o t t s á g á v a l . A r é s z v é n y t á r s a s á g j o g i személyiségét a t ö r v é n y a b e j e g y z é s n a p j á t ó l k e z d v e i s m e r i el (338. §.).
Az E n g e d é l y i és R é s z v é n y t á r s a s á g i Ü g y e k F ő b i z o t t s á g á t megilleti a jog, h o g y m e g v i z s g á l j a — ha s z ü k s é g e s n e k véli — a l e l t á r b a felvett t á r g y i b e t é t e k v a l ó s á g o s f e n n f o r g á s á t s b e c s l é s ü k helyességét (336. §.).
A h a t ó s á g i ellenőrzés p é l d á j á t m u t a t j a a z orosz j o g a m a r e n d e l k e z é s e is, a m e l y s z e r i n t az a l a p i t ó k a z előkészitő k ö z g y ű - lést, v a l a m i n t az a l a k u l ó k ö z g y ű l é s t megelőzően h é t n a p p a l a t e r v b e v e t t közgyűlésről, az E n g e d é l y i és R é s z v é n y t á r s a s á g i ü g y e d F ő b i z o t t s á g á t t u d ó s í t a n i t a r t o z n a k (333. §•.).
A r é s z v é n y e k e t n é v r e kell k i á l l í t a n i , b e m u t a t ó r a c s a k a k k o r s z ó l h a t n a k , h a az a l a p s z a b á l y o k r e n d e l i k (342. §).
Dr. Schulcz Ferenc ( P á r i s ) . . ( F o l y t a t j u k . )
J o g g y a k o r l a t .
Jogerő és utólagos valorizáció.
1. Az u. n. u t ó l a g o s v a l o r i z á c i ó k é r d é s é v e l k a p c s o l a t b a n g y a k r a n m e r ü l föl a j o g e r ő t e r j e d e l m é n e k p r o b l é m á j a . A. k e - r e s e t e t i n d i t o t t B. ellen 10.000 k o r o n a v a l o r i z á l a t l a n követelése
i r á n t . A b i r ó s á g k e r e s e t é n e k h e l y t is a d o t t és j o g e r ő s e n m a - r a s z t a l t a B-t 10.000 k o r o n á n a k és j á r u l é k a i n a k megfizetésé- ben. B. a z Ítéletnek eleget is tett, A. a t e l j e s í t é s t e l f o g a d t a s
