Sáfrán Györgyi
ARANY JÁNOS-GYŰJTEMÉNY
PETŐFI SÁNDOR-SZENDREY JÚLIA KÉZIRATOK
K501-K 527, K 531
S Á F R Á N G Y Ö R G Y I Arany János-gyűjtemény Petőfi Sándor - Szendrey Júlia kéziratok
A MAGYAR
TUDOMÁNYOS AKADÉMIA KÖNYVTÁRA
KÉZIRATTÁRÁNAK KATALÓGUSAI
CATALOG I
COLLECTIONS MANUSCRIPTORUM
BIBLIOTHECAE ACADEMIAE SCIENTIARUM
HUNGARICAE
SOROZATSZERKESZTŐ:
F. CSANAK DÓRA
Sáfrán Györgyi
ARANY JÁNOS-GYŰJTEMÉNY
PETŐFI SÁNDOR-SZENDREY JÚLIA KÉZIRATOK
K 501-K 527, K 531
M A G Y A R T U D O M Á N Y O S A K A D É M I A K Ö N Y V T Á R A
Lektorálta: F. Csanak Dóra
ISSN 0 5 4 1 - 9 4 9 2 ISBN 963 7 3 0 1 4 6 1
TARTALOM
B e v e z e t é s 5 Arany J á n o s g y ű j t e m é n y 11
I . Müvek, m ű f o r d í t á s o k 13
II. L e v e l e z é s 20 III. Könyvek 70
Függelék 71 I . Müvek m á s o l a t o k 73
II. Müvek idegen n y e l v e k e n 75 III. É l e t é r e , m ű k ö d é s é r e vonatkozó i r a t o k 77
IV. L e v e l e z é s 79 V . M é l t a t á s o k a n y a g g y ű j t é s e k 8 5
VI. A r a n y r a vonatkozó anyagok. R A L , K T , M i k r o f i l m t á r 96
VII. K é p e k , t á r g y i e m l é k e k 105 VIII. Az A r a n y - m ü v e k m u t a t ó j a 108 IX. Az A r a n y - l e v e l e k m u t a t ó j a 112 X . Az A r a n y n a k i r t l e v e l e k m u t a t ó j a 116 XI. Az A r a n y - c s a l á d t a g o k i r a t a i 121 P e t ő f i S á n d o r - S z e n d r e y J u l i a k é z i r a t o k 129
I . P e t ő f i - m ü v e k , l e v e l e k 131 II. S z e n d r e y J u l i a - v e r s e k , m ű f o r d í t á s o k 133
Függelék 135 I . M ü v e k , m á s o l a t o k 137
II. Müvek idegen n y e l v e k e n 139
III. L e v e l e z é s 141 IV. M é l t a t á s o k , a n y a g g y ű j t é s e k 142
V . P e t ő f i - h á z , P e t ő f i - t á r s a s á g , ü n n e p s é g e k 146 VI. P e t ő f i r e vonatkozó anyagok: R A L , K T , M i k r o f i l m t á r 148
VII. K é p e k , t á r g y i e m l é k e k 153 VIII. Müvek m u t a t ó j a 154 IX. A P e t ő f i - l e v e l e z é s m u t a t ó j a 155
X. P e t ő f i - c s a l á d t a g o k i r a t a i 156
R ö v i d í t é s j e g y z é k 159 Névmutató 161 N é m e t nyelvű kivonat 173
Angol nyelvű kivonat 175 O l a s z nyelvű kivonat 177
Képek 179
BEVEZETÉS
. . . n e h a l j a k m e g , mint k o l d u s , aki s e m m i t s e m h a g y o t t .
(Arany J á n o s : Hagyaték) A r a n y J á n o s h a g y a t é k á n a k f i a , A r a n y L á s z l ó hivatott s á f á r a volt. É d e s a p j a h a l á l a után s z e m é l y e s e n , vagy levélben k é r t e a költő l e v e l e z ő t á r s a i t , b o c s á s s á k r e n d e l k e z é s é r e a h o z z á j u k í r t A r a n y - l e v e l e k e t . így e g é s z í t e t t e ki az a t y j á h o z í r o t t levelek g y ű j t e m é n y é t , m a j d ebből v á l o g a t t a azt a 472 l e v e l e t , melyeket A r a n y J á - nos L e v e l e z é s e í r ó - B a r á t a i v a l , 1-11.(1888) c . kötetekben t e t t k ö z z é . — A r a n y L á s z l ó a t y j a i r o d a l m i jellegű l e v e l e z é s é t az A k a d é m i a i Könyvtárnak s z á n t a . E r r ő l vall özvegyének, Szalay Gizellának Szily Kálmánhoz intézett levele:
M é l t ó s á g o s Főtitkár Ú r ,
m e l l é k e l v e küldöm önnek A r a n y J á n o s ö s s z e s l e v e l e z é s é t , í r ó t á r s a i v a l , b a r á t a i v a l , é s P e t ő f i h a r m i n c h á r o m l e v e l é t , m e - lyeket ipámhoz í r t .
Boldogult f é r j e m e l e v e l e z é s t az A k a d é m i a K é z i r a t t á r á - nak s z á n t a , emlékül A r a n y J á n o s r a .
K é r e m , legyen k e g y e s e c s o m a g o t r e n d e l t e t é s i h e l y é r e j u t t a t n i , é s szívesen fogadni e m e g e m l é k e z é s t .
Kitűnő t i s z t e l e t t e l é s s z í v e s üdvözlettel B u d a p e s t , [18)99-3-23.
ö z v . A r a n y L á s z l ó n é
Az így az MTA b i r t o k á b a k e r ü l t 1331 l e v e l e t J ó n á s Károly a k a d é m i a i gondnok m é g az évben b e s z á m o z t a s a levelek j e g y z é k é t közölte az A k a d é m i a i É r t e s í t ő b e n . Ö s z - s z e á l l i t á s á b ó l Arany J á n o s L e v e l e z é s é n e k C í m j e g y z é k e (Bp. 1899) c . különnyomat is k é s z ü l t . — Az e l m ú l t közel száz évben a s z a k i r o d a l o m b a n e nyomtatott k a t a l ó - gus j e l z e t e i r e h i v a t k o z t a k . Ugyancsak e j e l z e t e k alapján idézik az anyagokat az 1950-es években indult A r a n y - P e t ő f i k r i t i k a i k i a d á s o k k ö t e t e i b e n , e z e k között is e l s ő s o r b a n az A k a d é m i a i Könyvtár k é z i r a t t á r i a n y a g á r a t á m a s z k o d ó A r a n y - l e v e - l e z é s kötetekben: A r a n y J á n o s Ö s s z e s Művei XV. (Bp. 1975), mely az 1 8 2 8 - 1 8 5 1 . évek l e v e l e z é s é t , v a l a m i n t a XVI.k. (Bp. 1982), m e l y az 1852-1856-os évekét t a r -
6
t a l m a z z a . (Sajtó a l á r e n d e z t e : S á f r á n G y ö r g y i , B i s z t r a y Gyula — Sándor István k ö z r e m ű k ö d é s é v e l . )
Mindezek indokolják, hogy az anyagnak az 1 9 6 0 - a s években t ö r t é n t r e k a t a l o - g i z á l á s a k o r a J ó n á s K á r o l y - f é l e nyomtatott k a t a l ó g u s e r e d e t i s z á m o z á s á t m e g k e l - l e t t t a r t a n i . E k k o r az Arany l e v e l e z é s a n y a g c s a k ú j , ö s s z e f o g l a l ó s z á m o t kapott:
K 5 1 3 - a t . — M i v e l annak idején J ó n á s Károlynak sebtében kellett a l e v e l e z é s j e g y - z é k é t ö s s z e á l l í t a n i a , óhatatlanul c s ú s z t a k b e l e h i b á k , így n á l a p l . H a l m á g y i Sándor Aranynak írt l e v e l e i , mint A r a n y á l t a l í r o t t a k s z e r e p e l n e k . Ezeket k i j a v í t o t t u k . — Ahol az egyes l e v e l e k j e l z e t e i h i á n y o z n a k , m i n t p l . Kazinczy G á b o r k e l t e z é s n é l - küli l e v e l e i n é l , ott az egyetlen kínálkozó l e h e t ő s é g g e l éltünk: a 259. s z á m r a ö s z - s z e g y ű j t ö t t e g y e s d a r a b o k a t 2 5 9 / a . , / b . s t b . j e l z e t t e l tüntettük f e l . Ugyanígy p ó - toltunk egyéb h i á n y z ó j e l z e t e k e t .
Az A r a n y - l e v e l e z é s h e z t a r t o z ó újabb b e s z e r z é s e k e t az évtizedek s o r á n a J ó - n á s Károly f é l e n y o m t a t o t t k a t a l ó g u s j e l z e t e i h e z c s a t l a k o z t a t t á k . így az ott 1331.
t é t e l l e l végződő anyag jelenleg az 1393. s z á m ú l e v é l l e l z á r u l .
Az A r a n y - c s a l á d i r a t a i , többi l e v e l e z é s e A r a n y L á s z l ó , m a j d özvegyének birtokában m a r a d t , aki a h a g y a t é k o t m á s o d i k f é r j é v e l , Voinovich G é z á v a l a M é - n e s i út 23. s z . a l a t t i Voinovich-villában ő r i z t e a n é l k ü l , hogy abba m á s o k b e t e - kinthettek v o l n a . Az épület a m á s o d i k v i l á g h á b o r ú b a n gyújtóbombát kapott s így az A r a n y c s a l á d i h a g y a t é k f e l t á r á s nélkül p u s z t u l t e l . A c s a l á d i levelek é r t é k e i t p é l - d á z z á k az i d é z e t e k , melyeket Voinovich G é z a : A r a n y J á n o s é l e t r a j z a (Bp. 1929, 1931, 1938) c . m ü v e h á r o m kötetében idéz, t o v á b b á azok, m e l y e k e t a költő K a r l s - badból írt u n o k á j á n a k , Szél P i r o s k á n a k . Ezek P i r o s k a és é d e s a n y j a e m l é k e ü l c í - m e n Arany L á s z l ó Munkáinak I. kötetében j e l e n t e k m e g . Az e l p u s z t u l t l e v e l e k egy r é s z l e g é n e k m e n n y i s é g é t s e j t e t i Voinovich k ö z l é s e , m e l y s z e r i n t A r a n y a k a r l s b a - di n y a r a k e g y - e g y e s z t e n d e j é b e n nyolc-^tíz l e v e l e t írt f e l e s é g é n e k s külön f i á n a k , aki külföldön t a r t ó z k o d o t t (1. III. k . 2 2 6 . p . ) Ez m a g a is kb. s z á z levelet j e l e n t . — Az A r a n y - h a g y a t é k t r a g i k u s t ö r t é n e t é t a m a g a t e l j e s s é g é b e n k ö z ö l t e m az A r a n y k r i t i k a i k i a d á s X V . kötetében (Bp. 1975. 4 5 6 - 4 7 2 . p . )
Arany J á n o s nagyobb m ű v e i n e k k é z i r a t a i t — Arany L á s z l ó a k a r a t á b ó l — ö z - v e g y e jeles g y ű j t e m é n y e k b e s o d a j u t t a t t a , ahol a költőt j e l e n t ő s e b b h a t á s o k é r t é k , vagy ahonnan e s z m e i és b a r á t i m e g é r t é s s u g á r z o t t f e l é j e . így k e r ü l t N a g y s z a l o n t á - r a a M n r a n y j j s G ^ o m á n a k k é z i r a t a , míg a R ó z s a é s Ibolya K i s ú j s z á l l á s r a , ahol e g y - k o r Török P á l k ö n y v t á r a e u r ó p a i távlatokat nyitott n e k i , D e b r e c e n b e n , a R e f o r m á - t u s Kollégium Nagy könyvtárában van a Buda h a l á l á n a k egyik k é z i r a t a , m í g N a g y k ő - r ö s ö n őrzik A n a g y i d a i cigányok, a Katalin é s az ott m é g Ke r e s z t fű c í m e n i s m e r t Szent L á s z l ó f ü v é n e k k é z i r a t o s k o l l i g á t u m á t . A k o l o z s v á r i Múzeum Egylet Könyv- t á r á n a k a j á n d é k o z t á k Kisebb Költeményeinek k é z i r a t á t . Budapesten az O r s z á g o s Széchényi K ö n y v t á r ő r z i a T o l d i - t r i l ó g i a k é z i r a t á t . Itt van a Buda h a l á l a egy m á s i k k é z i r a t o s p é l d á n y a i s . Arany l e v e l e i n e k két j e l e n t ő s r é s z l e g e : P e t ő f i h e z é s M a d á c h - hoz intézett l e v e l e i szintén itt t a l á l h a t ó k , t o v á b b i jelentős m e n n y i s é g ű m á s l e v e l e k - k e l együtt. ( L . S á f r á n Györgyi: A r a n y J á n o s h a g y a t é k a az A k a d é m i a i K ö n y v t á r b a n . M a g y a r T u d o m á n y , 1967 / 5 . s z . ) . — A P e t ő f i I r o d a l m i Múzeumban is s z é p s z á m - m a l találhatók A r a n y levelek, k é z i r a t o k .
Míg az e g y e s művek t e l j e s k é z i r a t a i különböző h e l y r e k e r ü l t e k , a f o g a l m a z - ványi példányok a c s a l á d i hagyatékban m a r a d t a k . Ezekből — Voinovichnak egy, az
7 A k a d é m i a pincéjében e l h e l y e z e t t l á d á j a — m e g ő r i z t e az A r i s z t o p h a n é s z v í g j á t é k o k a p r ó b e t ű s , c e r u z a í r á s o s e l s ő f o g a l m a z v á n y a i t , valamint a D a l i á s Idők — T o l d i S z e - r e l m e f o g a l m a z v á n y i l a p j a i t , köztük a m ű b e n s z e r e p l ő c s a l á d o k A r a n y k é s z í t e t t e c í m e r r a j z a i v a l . E k ö t e g r e s z e r z ő j ü k ezt í r t a : " t ű z r e v a l ó " . — A k é z i r a t j e l z e t e : K 506. E k ö t e g 96. f o l i o j á n , A r a n y n a k az e l ő b b i felirathoz k a p c s o l ó d ó — r á a n n y i - r a j e l l e m z ő — két s o r a húzódik m e g :
Nincs m á r s z é n a , n i n c s e n a b r a k : Édes m u n k á m , t ű z b e c s a p l a k .
1 8 7 9 . m á r c . 2 6 .
E s o r o k A r a n y l í r a i k ö l t e m é n y e i n e k g y ű j t e m é n y e s kiadásában e l ő s z ö r c s a k 1 9 7 5 - ben láttak n a p v i l á g o t . (L. Kisebb k ö l t e m é n y e k . Sajtó alá r e n d e z t e : K e r e s z t u r y D e - z s ő - K e r e s z t u r y M á r i a . )
Az a k a d é m i a i A r a n y - g y ű j t e m é n y e l s ő c s o p o r t j a tehát a k ö l t ő c s a l á d j á t ó l s z á r - m a z i k .
S z e r v e s e n kapcsolódik hozzá A r a n y g y e r m e k k o r i Deák T ö r ' s ö k - s z ó k c í m ű t a n k ö n y v e , az akkor nyolc é v e s t u l a j d o n o s v e r s é v e l :
Ha a k a r o d tudni Ez könyv kié légyen Az A r a n y J á n o s é Ki s o k á i g é l j e n J o a n n e s Arany
A l á j a azt is följegyezte: " v e v ő d ö t t 10 G a r a s o n 1825-ik e s z t e n d e i Ő s z i v á s á r b a n " s t b . A k i s könyv v á n d o r ú t j a s e m m i n d e n n a p i . T ö r t é n e t é t az A k a d é m i a 1 8 9 9 . n o v . 27-én t a r t o t t Tizenegyedik ö s s z e s ü l é s é n e k jegyzőkönyvéből i s m e r j ü k : "A f ő t i t k á r f e l o l v a s s a Kováts S . J á n o s n a k , a n a g y v á r a d i f e l s ő k e r e s k e d e l m i i s k o l a i g a z g a t ó j á - nak Gyulai P á l r t . - h o z n o v e m b e r 20-án i n t é z e t t következő l e v e l é t :
„ J e l e n l e v e l e m h e z egy r é g i könyvet (Deák T ö r ' s ö k s z ó k , m a - g y a r j e l e n t é s e i k k e l együtt. D e b r e c e n 1823) m e l l é k e l e k , A r a n y J á - nosnak egyik d e á k tankönyvét 1825-ből, mely n e m c s a k mint e r e k l y e b e c s e s , h a n e m a bekötési t á b l á n található v e r s e c s k é n é l fogva i r o d a - l o m t ö r t é n e t i s z e m p o n t b ó l i s . A könyvhöz i n t é z e t ü n k fűtője ú t j á n j u - t o t t a m , ki A r a n y anyjának r é v é n rokonságban van az A r a n y - c s a l á d - d a l . A fűtőnk n e v e M e g y e r i J á n o s , ki a könyvet a p j á t ó l ö r ö k ö l t e , a p - jának pedig m a g a A r a n y J á n o s a d t a . Ezt az A r a n y e r e k l y é t a z z a l a k é r e l e m m e l küldöm Arany e g y i k legjobb b a r á t j á n a k , m é l t ó z t a s s é k úgy f e l h a s z n á l n i , amint azt legjobbnak l á t j a . "
( L . A k É r t . 1899. 6 4 9 . ) .
Gyulai P á l m é l t ó n h a s z n á l t a fel: az A k a d é m i a i Könyvtár K é z i r a t t á r á n a k a j á n d é - k o z t a .
8
A K é z i r a t t á r A r a n y - a n y a g á n a k második n a g y c s o p o r t j á t , e r e d e t i l e g a K i s - f a l u d y - T á r s a s á g g y ű j t e m é n y é b e t a r t o z ó d a r a b o k k é p e z i k , m a m á r a t ö r z s a n y a g b a b e o s z t v a . Ezek k ö z é t a r t o z i k a K a p c s o s Könyv, v a l a m i n t Az e m b e r t r a g é d i á j á n a k k é z i r a t a az A r a n y j a v a s o l t a m ó d o s í t á s o k k a l . M i v e l utóbb ezt a p é l d á n y t IcUldték n y o m d á b a , a M a d á c h által j a v í t g a t o t t nehezen o l v a s h a t ó 25. o l d a l t A r a n y — hogy a n y o m d á s z o k m u n k á j á t könnyítse — újból l e m á s o l t a . — U g y a n c s a k a K i s f a l u d y - T á r - s a s á g kapta a j á n d é k u l az un. " v á n d o r " B é r a n g e r - k ö t e t e t , a m e l y e t e l ő s z ö r P e t ő f i ajándékozott A r a n y n a k . A kis k ö n y v további t u l a j d o n o s a i r ó l a b e j e g y z é s e k v a l l a n a k .
— A K i s f a l u d y - f á r s a s á g k é z i r a t - é s l e v é l g y ű j t e m é n y e egyéb é r t é k e s anyagokat i s m e g ő r z ö t t , így p l . a T á r s a s á g p á l y á z a t a i r a é r k e z e t t e l s ő , j e l e n t ő s A r a n y - m ű v e k : Az e l v e s z e t t a l k o t m á n y és a T o l d i pályázati p é l d á n y a i t , a velük k a p c s o l a t o s i r a t o - k a t , b í r á l a t o k a t , továbbá egyéb v e r s e k k é z i r a t á t , l e v e l e k e t .
A K é z i r a t t á r A r a n y - a n y a g á n a k h a r m a d i k c s o p o r t j a t o v á b b i a j á n d é k o z á s o k , v á - s á r l á s o k r é v é n k e r ü l t ide. A l e g t e k i n t é l y e s e b b b e s z e r z é s t az 1 9 3 9 - b e n E r n s t L a j o s g y ű j t e m é n y é b ő l v á s á r o l t k é z i r a t o k jelentik. Napjainkban is g y a r a p o d o t t a g y ű j t e - m é n y , így 1 9 7 7 - b e n B a r i s k a P i r o s k a révén — S z i l á g y i Sándor h a g y a t é k á b ó l .
A K é z i r a t t á r u n k b a n l e v ő , n e m hivatalos j e l l e g ű A r a n y - k é z i r a t o k s z á m a m e g - k ö z e l í t i a k é t e z e r d a r a b o t .
A P E T Ő F I SÁNDOR — SZENDREY JÚLIA k é z i r a t o k t ö r z s a n y a g a szintén a m á r említett E r n s t L a j o s - f é l e g y ű j t e m é n y b ő l 1 9 3 9 - b e n , v á s á r l á s ú t j á n jutott az A k a d é m i a i K ö n y v t á r K é z i r a t t á r á b a . Több é r t é k e s P e t ő f i v e r s - k é z i r a t , levél van k ö z t ü k , így P e t ő f i n e k f e l e s é g é h e z írott két l e v e l e . (Petőfi A r a n y n a k í r t leveleit 1.
a z A r a n y - l e v e l e z é s b e n . )
A K i s f a l u d y - T á r s a s á g g y ű j t e m é n y e ő r i z t e m e g azt a m e g h a t a l m a z á s t , m e l y - lyel Arany b í z t a m e g b a r á t j á t a T o l d i t i s z t e l e t p é l d á n y a i n a k á t v é t e l é r e s m e l y e n P e - t ő f i gyöngybetűivel e l i s m e r i , h o g y azokat á t v e t t e . Ugyancsak a K i s f a l u d y - T á r s a s á g E r e k l y e t á r a r é v é n k e r ü l t az A k a d é m i a i K ö n y v t á r b i r t o k á b a t ö b b P e t ő f i e r e k l y e i s .
— P e t ő f i - G y ű j t e m é n y ü n k 1 9 7 7 - b e n is bővült h á r o m P e t ő f i l e v é l l e l , Bajkóné R é v é s z Z s u z s a n n á t ó l .
Kiadványunkban mind a z A r a n y - g y ű j t e m é n y , mind a P e t ő f i - k é z i r a t o k f e l d o l - gozott t ö r z s a n y a g á h o z F ü g g e l é k c s a t l a k o z i k . E z e k b e n a K é z i r a t t á r egyéb g y ű j t e - m é n y e i b e n , e g y e d i helyeken t a l á l h a t ó A r a n y - P e t ő f i anyagok j e l z e t e i t s o r o l j u k f e l , a T a r t a l o m j e g y z é k t á j é k o z t a t á s a s z e r i n t .
Mindkét Függelék h á r o m olyan önálló g y ű j t e m é n y - c s o p o r t o t is t a r t a l m a z , m e - lyek jelzeteit n e m a Függelékek m ű f a j i c s o p o r t j a i b a n : m ű v e k , l e v e l e z é s s t b . k ö z ö l - jük, hanem az e g y e s g y ű j t e m é n y e k neve a l a t t .
E z e k a k ö v e t k e z ő k :
Régi A k a d é m i a i L e v é l t á r (RAL), K i s f a l u d y - T á r s a s á g i r a t a i ( K T i r . ) , M i k r o f i l m t á r .
9 Az első két c s o p o r t , a RAL é s KTir. n e v ü k s z e r i n t is h i v a t a l i jellegű i r a t o - kat t a r t a l m a z n a k . A r a n y János e s e t é b e n e g y ű j t e m é n y e k anyagának z ö m e , i l l e t v e e z e k jelzetei m e g j e l e n t e k Ö s s z e s Művei k r i t i k a i k i a d á s á b a n . L . : XIV. k. " A k a - d é m i a i évek (1859-1877)" (Bp. 1964), továbbá: X I I I . k . " A r a n y J á n o s b u d a p e s t i i r a - t a i a Kisfaludy T á r s a s á g n á l " (Bp. 1966.) M i n d k e t t ő t Gergely P á l r e n d e z t e s a j t ó a l á .
A RAL é s a K T i r . anyagainak Katalógusunkban közölt j e l z e t e i az e m l í t e t t k ö - t e t e k b e nem t a r t o z ó olyan a n y a g o k r a utalnak; m e l y e k a t e l j e s é l e t m ű f e l m é r é s e s z e m p o n t j á b ó l n e m m e l l ő z h e t ő k , m i n t pld. az M T A I. Osztályának j a v a s l a t a A r a n y A r i s z t o p h a n é s z f o r d í t á s á n a k ú j a b b k i a d á s á r ó l s t b .
E két g y ű j t e m é n y itt közölt j e l z e t e i azonban legnagyobb r é s z t — mind A r a n y , mind Petőfi v o n a t k o z á s b a n — egy t é m á t : é l e t m ű v ü k f e l d o l g o z á s á t , m é l t a t á s á t , m e g - ö r ö k í t é s é t c é l z ó i r a t o k a t j e l e n t e n e k .
A M i k r o f i l m t á r anyagai j e l z e t e i n e k k ö z l é s é t az indokolja, hogy i r o d a l o m t ö r - ténetünk g y ö k e r e i i s m e s s z e t ú l á g a z n a k h a t á r a i n k o n . így s z ü k s é g ü n k van a c s a k m i k r o f i l m e n h o z z á f é r h e t ő a n y a g o k r a . Ezeket T ő k é s László, az A k a d é m i a i K ö n y v - t á r M i k r o f i l m t á r á n a k vezetője 1950 óta m ó d s z e r e s e n gyűjti.
Az A r a n v - k u t a t á s h o z pl. alapvetően s z ü k s é g e s n a g y s z a l o n t a i anyag az o r s z á g - ban egyedül az A k a d é m i a i K ö n y v t á r M i k r o f i l m t á r á b a n van m e g . B á r az Arany k r i - t i k a i kiadás XIII. kötetében (Bp. 1966) m e g j e l e n t e k "Arany J á n o s n a g y s z a l o n t a i i r a - tai (1831-1851)" D á n i e l i s z E n d r e közlésében — a nagyszalontai A r a n y J á n o s E m l é k - m ú z e u m (Muzeul M e m o r i a l Arany J á n o s , Salonta) a megjelent anyaghoz nem t a r t o z ó m é g igen sok m á s k é z i r a t o t is ő r i z , Arany L á s z l ó , E r c s e y S á n d o r és m á s o k j ó v o l - t á b ó l . A költő b ú t o r a i n , h a s z n á l a t i tárgyain k í v ü l s z á m o s k é z i r a t , levelek, A r a n y könyvtárának d a r a b j a i is találhatók itt, a könyvekben, folyóiratokban a költő b e - j e g y z é s e i v e l .
E még f e l t á r a t l a n b e j e g y z é s e k között 1 9 6 4 - e s szalontai k u t a t ó utamon, A r a n y - nak egy é r d e k e s j e g y z e t é r e b u k k a n t a m , az 1881. é v i Akadémiai A l m a n a c h 14. l a p -
ján. M á r c i u s 2 - á t — s z ü l e t é s e n a p j á t — n e m c s a k a l á h ú z t a , de a lap szélén j á t s z a - ni kezdett az é v e k k e l : akkor betöltött éveinek s z á m á h o z , a 6 4 - h e z hozzáadott m é g annyit s az e r e d m é n y t , a 128-at l e v o n t a 1881-ből. Kíváncsi volt, így mely k o r b a j u t o t t ? Első e r e d m é n y e : 1753. " M á r i a T h e r e z i a k o r a " — írta a l á j a . Aztán 128-hoz i s m é t hozzáadta é v e i n e k s z á m á t é s így tovább. E z z e l v i s s z a f e l é e l j u t o t t "Thököly
— Bethlen Gábor — E r z s é b e t angol királynő — c c a A m e r i k a f e l f e d e z é s e — Mongol p u s z t í t á s IV. Béla a l a t t " — ig. ( R é s z l e t e s e n l . S á f r á n Györgyi: I s m e r e t l e n s z ü l e - t é s n a p i s z á m j á t é k . É l e t és I r o d a l o m , 1967. m á r c . 4 . ) — S mennyi hasonlóim é r d e - k e s , t a n u l s á g o s b e j e g y z é s t r e j t h e t n e k még a k ö n y v e k , folyóiratok eddig még át n e m kutatott l a p j a i !
A P e t ő f i - k u t a t á s s z e m p o n t j á b ó l is f i g y e l e m r e méltók a h a t á r a i n k o n túli, itt m e g l e v ő m i k r o f i l m a n y a g o k , mint p l . az egykori k o l o z s v á r i 4 8 - a s E r e k l y e M ú z e u m P e t ő f i v e l k a p c s o l a t o s i r a t a i .
Az Akadémiai Könyvtár M i k r o f i l m t á r á b a n a h a z a i anyagokat is gyűjtik: — a m a g á n s z e m é l y e k —, k ö z g y ű j t e m é n y e k tulajdonában lévőket, így többek között a n a g y k ö r ö s i e k e t i s , m e l y b ő l az A r a n y kritikai k i a d á s XIII.kötetében (Bp. 1966)"
A r a n y J á n o s n a g y k ő r ö s i iratai (1851-1850)" c i m e n t e t t közzé T ö r ö s L á s z l ó . M i n d e z e k r e e z ú t t a l is fel s z e r e t n é n k hívni a kutatók f i g y e l m é t .
10
Katalógusunk A r a n y - é s P e t ő f i - F ü g g e l é k é b e n közöljük továbbá a két k ö l t ő autográf m ű v e i n e k , — m ű f o r d í t á s a i n a k — , v a l a m i n t l e v e l e z é s ü k Mutatóit.
Végül m i n d az A r a n y - , m i n d a P e t ő f i - F ü g g e l é k t a r t a l m a z z a c s a l á d j u k t a g - j a i r a vonatkozó anyagok j e l z e t e i t . — Itt — a z ö s s z e f ü g g ő k é p , az életmű á t t e k i n - t é s e é r d e k é b e n — a t ö r z s a n y a g b ó l is s z e r e p e l néhány j e l z e t , e l s ő s o r b a n A r a n y L á s z l ó j e l e n t ő s m ű k ö d é s é v e l k a p c s o l a t b a n .
ARANY — P E T Ő F I KATALÓGUSUNKAT Arany J á n o s halála 100. é v f o r d u l ó - ján a MINDKETTŐJÜKRE é r v é n y e s a r a n y j á n o s i gondolattal z á r j u k :
Nem h a l m e g az, ki m i l l i ó k r a költi Dús é l t e k i n c s é t , á m b á r n a p j a múl; . . .
ARANY JÁNOS GYŰJTEMÉNY
13
I. MŰVEK, MŰFORDÍTÁSOK
K 5 0 1 .
N É P D A L GYŰJTEMÉNY
C í m l a p j á n : " R é g i dalok m e l y e k e t N é p d a l g y ü j t e m é n y e m s z á m á r a A r a n y J á n o s g y e r m e k k o r i e m l é k e i b ő l s a j á t k e z ü l e g irt le h a n g j e g y e k k e l . 1 8 7 4 . B a r t a l u s I s t v á n . "
A u t o g r . 44 s z á m o z o t t 1. f b ő r k ö t é s .
M e l l é k l e t : D r . G y u l a i Ágost: " J e l e n t é s . " (A k ö t e t t ö r t é n e t é r ő l é s a j á n d é k o - z á s á r ó l az MTAK K é z i r a t t á r á n a k . ) B p . , 1 9 5 3 . o k t . 3 . 2 f.
I. "Népdalok é s r o k o n . " ( l - 2 6 . p . )
1. "A c s e n g e r i t e m e t ő n . . . " — 2 . " A m o t t egy k i s b o k o r m e l l e t t . . . " — 3. " H a é r z e d fogad f á j á s á t . . . " — 4 . " Á n g y o m ángyom é d e s á n g y o m . . . " — 5. " K i s k e r t e m b e n s é t á l o k . . . " — 6. " M é g aszondják a k a p á s o k . . . " — 7 . "Oh te c s o - d á l a t o s n é m e t . . . " — 8. " S z a t h m á r i n é háza v é g e . . . " — 9. "A v á r a d i hid a l a t t . . . " — 1 0 . " K i az ő r ó z s á j á t . . . " — 11. " M o n d t a m anyám h á z a s í t s m e g . . . "
— 1 2 . " C s a p l á r o s n é gyújts v i l á g o t . . . " - 1 3 . " J ó ló volt a f a k ó . . . " — 14. " O h be é d e s , oh be j ó . . . " — 1 5 . "Nem a n y á t ó l l e t t é l . . . " — 1 6 . "Én azt m e g t e s z e m . . . " — 17. " T e vagy a z é n . . . " — 1 8 . " B o r b é l y l e g é n y d a l a . " — 19. " E g y e t tojt m á r a fiirjecske..." — 20, " B o d r o g parton n e v e k e d e t t t u l i - p á n . . . " - 21. " H a j a r ü t y ő . . . " — 2 2 . "Nem úgy van m á r . . . " — 23. " N e m úgy van m á r mint volt r é g e n . . . " — 24. "Oh t e á l d o t t K a n a h á n . . . " — 25. " S á r - g a c s i z m á s M i s k a . " — 26. " M o s t j ö t t e m A r a d r u l . . . " — 27. " M e g h a l t a j u - h á s z . . . " — 28. " M e g ü t ö t t é k a b í r ó t . . . " - 2 9 . " I r i g y l i k a b a j u s z o m a t . . . " — 30. " M o n d t a m a n y á m h á z a s í t s m e g . . . " — 31. " M a j d elmegyünk r ó z s á m K o m á - r o m b a . . . " — 3 2 . " B ú s s z i v e m e t m a r d o s ó g o n d o k . . . " — 33. " Z s í r o s k e n y é r s z a l o n n a . . . " — 3 4 . "Nincsen k e d v e m elvitte a g ó l y a . . . " — 3 5 . " E g y két p á r c s ó k . . . " — 36. " S o p h o n i á s H a b a k u k . . . " — 37. " B o r t ittam én b o r o s v a g y o k . . . "
— 3 8 . " M á r P a t a k o n n e m deák a z . . . " - 39. " U t c z u dádé, k o h á r é . . . " - 40.
" V a r á z s e r e j e v o l t . . . " — 41. " M i r ü l apám nagy b ú s a n s z ó l t . . . " — 42. [ u g y a n - a z , m á s d a l l a m m a l . ] — 43. " N i n c s e n olyan d e r é k a s z s z o n y . . . " — 44. " M e g - holt f e l e s é g e m . . . " — 45. S e b e s t y é n G á b o r : " É d e s T u b á m . . . " — 4 6 . " P á r n a - t á n c z . " — 4 7 . [ E l ő b b i változata:] " M é g azt m o n d j á k . . . " - 4 8 . " O r s z á g u n k - ban f u t k á r o z ó . . . " - 49. " F á j , f á j , f á j . . . " - 5 0 . " E s i k e s ő C s á n y b a . . . " - 51. " C h o l e r a - d a l 1 8 3 1 . " - 52. " K i s k o m á r o m . . . " — 53. " L á t o d p a j t á s . . . "
— 5 4 . " D é l i g a p á d a t . . . " — 55. " T o b o r z ó . " — 5 6 . " N e m m e s s z e v a n . . . " — 57. " K i m e n t a lyány a s z ő l ő b e . . . " — 58. "Mikor s z ű r i t . . . " — 5 9 . " N e s z o - m o r k o d j , légy v í g . . . " — 60. " A z én c s i z m á m . . . " — 6 1 . " T o b o r z ó . Ez a
14
k i s l á n y t a k a r o s . . . " — 6 2 . " V é g i g m e n n é k . . . " — 63. " E g y leány a h e g y e k k ö - ... z ö t t . . . " — 64. "Az e g r i k á v é s n a k . . . " — 6 5 . " E l v á g t a m az u j j a m . . . " — 66.
" H a valaki vígan é l . . . " — 6 7 . " E g y s z e m b ú z a . . . " — 6 8 . " E l m e n t P a n n i . . . "
— 6 9 . " V é g e Vég A n d r á s n a k . . . " — 70. "Sikolt rikolt a s a r k a n t y ú . . . " — 71.
"A T i s z á b ó l a D u n á b a . . . " — 72. " K o r c s m á r o s n é b e b a r n a . . . " — 73. " [ U g y a n - a z , m á s d a l l a m r a . ] — 74. " N e m e t t e m m é g m a . . . " — 75. " L á m m e g m o n d - t a m Angyal B a n d i . . . " — 7 6 . " T o b o r z ó . " — 77. " E z a s z e m e m . . . " — 7 8 .
" M é g azt m o n d j a a r e t e k . . . " — 79. "A k e r t alatt j á r t a m . . . " - 80. " M e s t e r l e - legény f á j l a l j a . . . " — 8 1 . " R é g i . J ö s z t e v e l e m . . . " |[A 2 . v r s z . alatt:] " E z a v e r s s z a k Gyöngyösiből v a n " . — 82. " N é p d a l . Földi l é t e m . . . " [Végén:] " S z ö - vegéből c s a k e két s o r t t u d o m , ez s e m n é p i e s , hanem d e á k o s . " — 83. " N é p d a l , m e s t e r k é l t s z ö v e g g e l . " — 84. [ E l ő b b i h e z ] " H a s o n l ó . " — 85. "A m e l y leány s o k a t s z e r e t . . . " — 86. " H á r o m v e r é b , hat k a k u k . . . " — " 87. " N e m z e t ő r dal (Componálta 1848. Fónagy J ó z s e f honvédhadnagy, S z a l o n t á n . ) " — 88. " N i n c s jobb m a d á r . . . " — 89. " K e r e k az én k i s k a l a p o m . . . " — 90. " K a z i n c z y . F e - k e t e s z e m ű s z é p h ö l g y e c s k e . . . " — 91. " E l m e n t a z én u r a m P e s t r e . . . " — 92. " I r i g y l i k a b a j u s z o m a t . . . " - 93. " A s ü r ü b e a d i s z n ó . . . " - 94. " É n kis k e r t e t k e r í t e k . . . " - 95. " I g a z u r a k . . . " — 96. " R á k ó c z y t ö r e d é k . H e j , R á - k ó c z i ! " — 97. " C s ü t ö r t ö k ö n . . . " — 98. " D e b r e c zenben k i d o b o l t á k . . . " — 99.
" A z t s z o k t á k s z e m e m r e v e t n i . . . " — 100. "Szép állat a l i b a . . . " — 1 0 1 . " J u t - t a s s a e s z e d b e . . . " — 102. " H a b o r t i s z o m . . . " — " Z ö l d M a r c z i . " [ U t á n a : ]
"Szövege E r d é l y i n é l " .
II. " T á r s a s dalok ( t ö b b n y i r e idegen d a l l a m r a . ) " ( 2 7 - 4 0 . p . )
I . " C s o k o n a i . Mégyek m á r . . . " — 2 . " P a n a s z i m a t e l e g y e s s ó h a j t á s s a l . . . " — 3 . "Igyunk b a r á t i m c s e n d e s e n . . . " — 4 . "Igyunk b a r á t i m , a k o m o r . . . " — 5.
" L i l l a . Ott hol a p a t a k o c s k a . . . " — 6 . " K i s f a l u d y S. R ó z s a , Rózsa k ö z e l v a - g y o k . . . " — 7. " I f j ú v a r j ú . . . " — 8 . " H o r v á t h Á d á m . Vígan élem v i l á g o m . . . "
— 9. " I f j ú heves v é r e m v a g y o n . . . " — 1 0 . " T e r m e t e d n e k annyi é k e . . . " — I I . "(Az E r b i a r e g é n y b ő l . ) Halni m é g y e k . . . " - 1 2 . " H a int a v é g z é s . . . " - 13. " K o v á c s J ó z s e f . L y á n y k á m ! . . . " — 14. "Induló. H a r s o g a t r o m b i t a , . . . "
— 1 5 . " O l á h . ( M a c a r o n i . ) O p r e T ó d o r n ó t á j a . " — 16. " N a p o l e o n r a 1 8 1 5 . " - 17. " R a k d le s z i v e m . . . " — 18. " ( S z ö v e g e Schillertől) Az é r m e l l e t t ü l t a g y e r - m e k . . . " — 19. " K e t t ő s d a l . J u h á s z . . . L e á n y . " — 2 0 . " H a nap f e l k é l . . . " - 21. " S z ö v e g e Szentjóbi Szabó L á s z l ó é . P i c z i r ó z s a b o l t o z a t o k . . . " — 2 2 . " E u r ó - pa m á r e l é r t e . . . " - 2 3 . "(Az E r b i á b ó l . ) Oh nagy e g e k . . . " - 24. " ( C s o k o - n a i . ) Oh T i h a n y n a k . . . " — 25. " ( V ö r ö s m a r t y ) B ú s a n , e l f e l e j t v e . . . " — 26.
" K i s J á n o s . Nincs p a l o t á m . . . " — 2 7 . " ( V ö r ö s m a r t y ) S z á n s z , ha t i t k o s búm k ö n y ü i t . . . " — 28. " ( K ö l c s e y . ) B ú s a n c s ö r ö g a l o m b . . . " - 29. " ( K ö l c s e y . ) Ü l t e m c s o l n a k o m b a n . . . " — 3 0 . " ( K ö l c s e y ) . Hol van a h o n . . . " — 3 1 . " ( B a j z a ) . Hős fiad ha é l - e ? " - 32. " I n d u l ó . " - 33. " Z s i d ó - m a r s c h . " — 3 4 . "Népdal ( V ö r ö s m a r t y s z ö v e g e . ) " — 35. "(A 2 0 - a s é v e k b ő l . ) E zöld fának á r n y é k á - b a n . . . " — 36. " S z i n t é n [a 2 0 - a s évekből] Z a f i r s z í n b e f e l ö l t ö z v e . . . " - 37.
"(A 2 0 - a s évekből) T i s z t a g y ö n y ö r ű s é g . . . " - 38. " ( D e á k p o t p o u r r i . ) "
III. " K á n t á l ó d a l l a m o k é s g y e r m e k r é j á k . " ( 4 1 - 4 3 . p . )
1. " Ú j e s z t e n d ő , v í g s á g s z e r z ő . . . " — 2 . " S e r k e n j f e l kegyes n é p . . — 3.
" J á t é k d a l . T e r m e t t a m e g g y . . . " — 4 . " K o l d u s é n e k . Á r o n vétettünk m e g . . . "
15
— 4. [ s o r s z á m e l t é v e s z t v e ] " G y e r m e k d a l . Mély kútba t e k i n t é k . . . " — 5 . " G 6 - lyaüdvözló'. G ó l y a , gólya g i l i c z e . . . " — 6 . " E s ő b e n , t á n c z m e l l e t t " . — [ 7 . s z . n i n c s . ] — 8 . " K a r á c s o n y i k á n t á l ó . K r i s z t u s u r u n k n a k . . . " —
M e g j . : " A r a n y J á n o s N é p d a l g y ű j t e m é n y e . " Közzéteszi Kodály Zoltán é s Gyulai Á g o s t . B p . 1952.
K 502.
AZ E L V E S Z E T T ALKOTMÁNY A u t o g r . I - I V . p . , 1 - 9 0 . p .
I . 9 . : c i m . — I I . p . : " E l s ő é n e k 2 v r s z . az e r e d e t i " E l s ő é n e k " 28 s o r a h e l y e t t .
— I I I . p . : a p á l y á z a t r a b e é r k e z é s n a p j a : " V e t t e m Oct. 2 5 . 1 8 4 5 . " — I V . p . : e r e d e t i c í m l a p , v e r s o j á n : B y r o n i d é z e t . — 1 - 9 0 . p . : a m ű s z ö v e g e . F b . k ö - t é s b e n .
M e g j . : A J k k . I I . k . 5 - 2 1 7 . p . K 503.
TOLDI A u t o g r . 6 f.
L f . v e r s o j á n A r a n y L á s z l ó a j á n l á s a L e h r A l b e r t n e k . B p . 1 8 8 6 , m á j . 4 . 2 - 5 . f . :
" T o l d i " Előhang, I. Ének, n . Énekből 4 v r s z . M e g j . : A J k k . I I . k . 9 7 - 1 0 4 . p .
K 504.
TOLDI ( P á l y á z a t i p é l d á n y . )
Idegen kéz m á s o l a t a . 1 s z t l a n f . , 1 - 6 1 s z á m o z o t t p. — C í m l a p o n : " É r k . n o v . 3.
1 8 4 6 . 4. S Z . "
M e g j . : A J k k . I I . k . 9 7 - 1 5 3 . p . K 5 0 5 / 1 - 9 .
TOLDIANA (fölötte Arany k é z í r á s á v a l : ) " t ű z r e v a l ó . "
A u t o g r . 8 c s o m ó , 1 c s o m ó idegen k é z í r á s a . Ö s s z e s e n 48 f .
1. " T ö r t é n e t i s z e m é l y e k n e v e . K o r a . S z ü l ő i vagy r o k o n s á g a . Micsoda h i v a t a - lokat v i s e l t . Micsoda b i r t o k a i voltak á t a l j á b a n , h i s t ó r i a i é r d e m e és é r d e - m é r t m i c s o d a j u t a l m a t n y e r t Károlytól v . L a j o s t ó l . E z e k b ő l kivonat j e l l e m é s s z e r e p , a m i költőileg f e l h a s z n á l h a t ó . " — E r o v a t o k b a n a n y a g g y ű j t é s . A u t o g r . 2 f. (a 2 . f . v e r s o j á n a c i m : " T o l d i a n a . " )
2. "A Daliás Idők e l s ő d o l g o z a t á n a k m a r a d v á n y a i I-VI. É n e k s a VlI-ből 8 1 / 2 s t r ó f a . (1850-52)" [E c i m A r a n y L á s z l ó Í r á s á v a l . ]
A u t o g r . 4 3 . s z á m o z o t t l a p , p a l l i u m m a l . M e g j . : A J k k . V . k . 3 1 7 - 3 6 9 . p .
3. " T o l d i " [ " D a l i á s idők"] E l s ő ének. 1 - 6 . v r s z . A u t o g r . 2 f.
1 . 1 . : a v e r s . — 2 - 3 . 1 . : " C s a l á d o k . " : B á n f i , B á t o r i , B e b e k , C s e t n e k i , H é - d e r v á r i , K a n i z s a i , Kont v . T ó t h c s a l á d o k r ó l ö s s z e i r t t u d n i v a l ó k .
A lap a l j á n c í m e r r a j z o k A r a n y t ó l : B á n f i J á n o s . 1531. B á t o r i István 1 5 1 9 . — B e b e k 1401. — C s e t n e k i 1594. — D r á g f i B e r t a l a n 1 4 9 7 . — Gyeliti M i k - lós 1349. — H é d e r v á r i L ő r i n c z . — Kont Miklós 1363. — L a j o s [ k i r á l y ]
16
g y ű r ű p e c s é t j e . 1349. — Ú j l a k i M i k l ó s 1467. — Z r í n y i e k é . — 4 . 1 . - o n :
" C z í m e r e k " c í m alatt h a r m i n c h a t család c í m e r é n e k l e í r á s a , t o v á b b á c s a l á d - f a ö s s z e á l l í t á s a B á t o r i a k r ó l .
4 . " P r o m e m o r i a . " A u t o g r . 2 f .
J e g y z e t e k a " T o l d i S z e r e l m é " - h e z : " E g y lovagi p á r v i a d a l l e í r á s á b ó l . " — I-XII. Ének t a r t a l m i v á z l a t a .
5 . " T ö r t é n e t i , k o r r a j z i s e g y é b adatok a 'Szépidó'k' c z í m ű n é p i e s e p o s h o z " . Autogr. 6 f .
" N á p o l y r ó l . " — " H o r v á t j h ] M i h á l y . " ["A m a g y a r o k t ö r t é n e t e . " P á p a , 1842-46. I I . k . ) - " J e g y z e t e k . " - " B ö n g é s z e t H o r v á t b ó l . " — "Egy e p i - s o d h o z . " — " P o l g . l e x i c o n . " — "A g y ű r ű t ö r t é n e t e . " — " E n d r e . " —
"Azok n e v e i kikről á l l , h o g y L a j o s s a l Nápolyban v o l t a k . " — " E r z s é b e t " .
— "Kik voltak még j e l e n , v . kik lehettek N á p o l y b a n ? " — c . f e j e z e t e k k e l . 6 . [Jegyzetek a "Toldi S z e r e l m é " - h e z . ] — A u t o g r . 7 f.
" T ö r t é n e t i l e g tudva v a n , h o g y Nápolyban j á r t a k . " — " L a j o s egykorúi 1 3 4 8 - 51." — " L a j o s e g y k o r ú i , kik vele Nápolyban voltak, v a g y l e h e t t e k . " —
"Nevek á t t e k i n t é s e . " — " R é s z i n t m e g h a l t , r é s z i n t é l ő s z e m é l y e k , kiknek a d a r a b b a n e l ő kell j ő n i ö k . " —
7. "Kivonatok R o t t e c k - b ő l . . . A l o v a g r e n d r ő l . " Autogr. 3 f .
8 . " I l l o s v a i P é t e r . — N e v e s é l t e k ö r ü l m é n y e i . — F e n m a r a d t s e l v e s z e t t m u n k á i . — Toldi M i k l ó s h i s t ó r i á j a . — A Toldi m o n d a , ennek r é g i s é g e , i d ő s z a k a i . " Idegen kéz m á s o l a t á b a n , 4 f .
9. " C u r t a x - P r o t o k o l l s - N r - 7 4 6 9 . " K a r l s b a d , 1 8 7 0 . j u l . 1 7 . N y o m t a t v . 1 f . [A lap v e r s o j á n j " T o l d i S z e r e l m e " I X . é . 6 9 - 7 0 . v r s z . a u t o g r . c e r u z a - í r á s s a l .
M e g j . : ( r é s z b e n ) A J k k . V . k . 4 3 3 - 4 5 3 . p . K 506.
TOLDI S Z E R E L M E
" D a l i á s Idők. (Toldi m á s o d i k r é s z e . ) i r t a A r a n y J á n o s . 1 8 5 4 . " Ez r é s z i n t c a s t [ r ] á l v a , r é s z i n t b e o l v a s z t v a az 1863 d e c . végén k e z d e t t T o l d i S z e r e l m e czímű k. b e s z é l y b e , m e l y , h a isten segít u t o l s ó k i d o l g o z á s a l e s z e t á r g y n a k . "
[A Daliás idők c í m kék c e r u z á v a l áthúzva s u g y a n a z z a l : ] " N o . 2 . ez lett a T o l - di S z e r e l m e . " [A lap a l j á n u g y a n c s a k kék c e r u z á v a l : ] " A z I . II. és VII é n e k régibb f r a g m e n t u m o k b ó l v a l ó , a többi a l e g u t o l s ó dolgozat i m p u r u m a . "
Autogr. 99 f. Részben t i s z t á z a t , r é s z b e n f o g a l m a z v . M e g j . : A J k k . V . k .
K 507.
S H A K E S P E A R E - f o r d í t á s o k
Autogr. A r a n y s z á m o z á s á v a l : 14 iv + 1 - 9 2 . p . + 1 6 8 . p . , k é s ő b b i s z á m o z á s s a l 1-150 f. F b . k ö t é s .
1. " N y á r é j i á l o m . " Utóbb á t h ú z v a , a l a t t a ú j c i m : " S z e n t i v á n - é j i á l o m . " T i s z - t á z a t , utólagos j a v í t á s o k k a l . 1 - 2 6 . f . M e g j . : A J k k . V I I . k . 1 - 8 0 . f .
2. " H a m l e t , dán k i r á l y f i . F o r d í t o t t a A r a n y J á n o s . " — T i s z t á z a t , u t ó l a g o s j a - v í t á s o k k a l . 27-80 f . — M e g j . : A J k k . V I I . k . 8 1 - 2 3 9 . p .
17 3. " J á n o s k i r á l y . F o r d í t o t t a A r a n y J á n o s . " — T i s z t á z a t , u t ó l a g o s j a v í t á s o k -
k a l . 8 1 - 1 5 0 . f. - M e g ) . : A J k k . V l l . k . 2 4 1 - 3 4 7 . p . K 5 0 8 / 1 - 1 3 .
A R I S Z T O P H A N É S Z - f o r d í t á s o k
A u t o g r . c e r u z a f o g a i m . I—III.köteg, 1-327 s z á m o z o t t h a s á b .
1. "A F e l h ő k . " I . k . 1 - 3 3 . s z . h a s á b . - M e g j . : A J k k . V I I I . k . 7 7 - 1 5 5 . p . 2. "A D a r á z s o k . " I . k . 3 3 - 6 1 . h a s á b . - M e g j . : A J k k . V I I I . k . 1 5 7 - 2 3 0 . p . 3. "A L o v a g o k . " I . k . 6 1 - 8 8 . s z . h a s á b . - M e g j . : A J k k . V I I I . k . 3 - 7 5 . p . 4 . "A B é k e . " I I . k ö t e g , 8 9 - 1 1 3 . s z . h a s á b . — M e g j . : A J k k . V I I I . k . 2 3 1 - 2 9 8 . p . 5. " A z A c h a r n a e b e l i e k . " I I . k . 1 1 4 - 1 3 8 . h . — M e g j . : A J k k . V I I I . k . 2 9 9 - 3 6 0 . p . 6 . " A M a d a r a k . " I l . k . 1 3 8 - 1 7 2 . h a s á b . - M e g j . : AJkk. I X - k . 5 - 9 6 . p . 7. "A B é k á k . " H l . k ö t e g 1 7 3 - 2 0 7 . s z . h a s á b . - M e g j . : A J k k . I X . k . 9 7 - 1 8 1 . p . 8 . " L y s i s t r a t e . " I l I . k . 2 0 9 - 2 3 6 . h a s á b . - M e g j . : A J k k . I X . k . 1 8 3 - 2 5 1 . p . 9. " A Nők ü n n e p e . " I I I . k . 2 3 7 - 1 6 5 . h a s á b . — M e g j . : AJkk. I X . k . 2 5 3 - 3 1 8 . p . 10. "A N ő u r a l o m . " H l . k . 2 6 5 - 2 9 4 . h a s á b . - M e g j . : AJkk. I X . k . 3 1 9 - 3 6 5 . p . 11. " A P l u t o s . " I I I . k . 2 9 7 - 3 2 7 . h a s á b . - M e g j . : AJkk. I X . k . 3 8 7 - 4 6 0 . p . 1 2 . " A r i s t o p h a n e s V í g j á t é k a i . " ( B p . 1880) I I . k ö t e t é n e k c í m l a p j a . N y o m t . 1 f.
V e r z ó j á n A r a n y J á n o s j e g y z é k é v e l a s a j t ó h i b á k r ó l .
13. " A r i s t o f a n e s f o r d í t á s á n a k i m p u r u m a " — A r a n y L á s z l ó [ ? ] í r á s á v a l P a - p í r s z e l e t . 1 f.
K 509.
R É G I E B B VERSEK T I S Z T Á Z A T A
A u t o g r . 1 - 1 5 1 . f. Kivágott lapok: 3 - 4 . f . , 9 - 1 0 . f . , 2 9 - 3 0 . f . , 5 9 - 6 0 . Í . , 6 5 - 6 6 . f . k ö z ö t t . — Ü r e s lapok: 2 0 - 2 9 . , 3 2 - 5 9 . , 70-147. f . — f v . k ö t é s .
" T é l b e n . " — " A r a n y a i m h o z . " ,— "Névnapi g o n d o l a t o k . " — " F i a m n a k . " —
" É v e i m h e z . " — " L e t e s z e m a l a n t o t . " — " E g y é v n a p o n . " — " E m l é k l a p r a . "
— " R e m é n y e m . " — " H á z i u r a s á g . " — " í r ó s z o b á m . " — " E . . . G á b o r n a k . " —
" Ő s z s z e l . " - " O h ! n e n é z z r á m . . . " - " I t t h o n . " — " E n y h ü l é s . " - "Az e l c s ü g g e d e t t . " — " D a n t e . " — " V i s s z a t e k i n t é s . " — "Hiú s ó v á r g á s . " - " É v u t o l j á n . " — " V á g y . " — "A v i g a s z t a l ó . " - " R e g é s e s t . " — " R á k ó c z i n é . "
— " V e g y e s t i s z t á z a t o k , i r a t á s i i d ő r e n d b e n . 1 8 5 5 . " — " H a t v a n i . " — " S z i b i - n y á n i J a n k . " — "A t e t é t l e n i h a l m o n . " — "A vén g u l y á s . " — "A vén gulyás t e m e t é s e . " - " N é p n e v e l é s . " — " Á r v a f i ú . " — " B o r v i t é z . " — " N é m a b ú . "
— [A kötet végén k i m u t a t á s ] r u b r i k á k : " K ö l t s é g n a p l ő a K o s z o r ú r a : [adatok n i n c s e n e k b e n n e . ] — Az utolsó l a p o n : " M e g j e l e n t munkák j e g y z é k e " — "Meg n e m j e l e n t e k . " — " C s o n k á k . " —
D r . N y i r e ő István f e l j e g y z é s e a k é z i r a t t ö r t é n e t é r ő l . B p . 1952. j u l . 1 2 . K 510.
KAPCSOS KÖNYV
A u t o g r . 179 f. — 4 5 - 1 7 8 . f . : ü r e s . Egész bőr k ö t é s .
G y u l a i P á l d e d i k á c i ó j a . — " K ö l t e m é n y e k . " — " S z o n d i két a p r ó d j a . " — " N é - m a b u . " — " N é p d a l . " — " P á z m á n l o v a g . " — " S z ü l ő h e l y e m S z a l o n t a . " —
— " K ö s z ö n t ő . " — " H o l l ó s i K o r n é l i a e m l é k k ö n y v é b e . " — " B a l z s a m c s e p p . " —
" Á r t a t l a n d a c z . " — " L e á n y o m h o z . " — " F e l j a j d u l á s . " — " S í r k ő r e . " — " S í r k ö v é n ez
18
á l l . " — " P i r o s k a b e t e g s é g é b e n . " — " Ú j f o l y a m . 1877. A l e p k e . " — " E p i - l ó g u s . " — " A z e l k é s e t t . " — " A j - b a J ! " — " N a t u r a m f u r c á e x p e l l a s . . . " —
" V á s á r b a n . " — " T a m b u r á s öreg ú r . " — "A h a z á r ó l . " — "Honnan é s hová"
— " T e n g e r i h á n t á s . " — " A z ü n n e p r o n t ó k . " — " M á r i a ! bűneid m e g v a n n a k b o c s á t v a . " — " M i n d v é g i g . " — "A r é g i p a n a s z . " — " R a n g o s k o l d u s . " —
" C z i m n é l k ü l . " — " É j f é l i p á r b a j . " — " Ö r e g p i n c z é r . " — "A t ö l g y e k a l a t t . "
— " K o s m o p o l i t a k ö l t é s z e t . " — " V á n d o r c z i p ő . " — " M e d d ő ó r á n . " — " Ő s z i - k é k . " — " S e m m i t e r m é s z e t ! " — " H í d - a v a t á s . " — " K o r t á r s a m R . A . h a l á - l á n . " - " H í r l a p - á r u l ó . " - " N é p d a l . " - " V é g p o n t . " - "Még e g y . " -
" É n e k a p e s t i l i g e t r ő l . " — " P l e v n a . " — " E x t e n e b r i s . " — " V ö r ö s R é b é k . "
— " I n t é s . " - " P á r v i a d a l . " — " T e t e m r e h í v á s . " — " A l m a n a c h 1 8 7 8 - r a . "
— " N é p d a l . " - " D a l f o g y t á n . " - " A k é p m u t o g a t ó . " — " H a g y a t é k . " —
" A i s t h e s i s . ( M e g é r z é s . ) " — " F o r m a i n y ű g . " — "A s z á j a s o k . " — " A z élet mint t i v o r n y a . " - "A tölgyek a l a t t . N r o 2 . " - " N e m kell d é r . " — " F é l m a - g y a r s á g . " — " H a r m i n c z év m ú l v a . " — "A m a g y a r n y e l v . " — " E g y a r a s í r - k ö v é r e . " — "A j ó s á g o s ö z v e g y n e k . " — " K ü l ö n b s é g . " — " C s a l f a s u g á r . " —
" M e l y i k t a l á l ? " - " E n p h i l o s o p h e . " — [A kötet v é g é n : ] " T ö r e d é k e s h o l m i . "
M e g j . : " K a p c s o s Könyv" H a s o n m á s k i a d . Sőtér István t a n u l m á n y á v a l , S á f r á n G y ö r g y i j e g y z e t e i v e l (Bp. 1 9 6 2 . ) — Második k i a d á s : K e r e s z t u r y Dezső t a n u l m á n y á v a l ( B p . 1977.)
K 5 1 1 / 1 - 3 3 . VERSEK
A u t o g r . , 32 db. 74 f . , N y o m t a t v . 1 d b . 22 f. a u t o g r . n y o m d a i u t a s í t á s o k k a l . 1. " E l ő s z ó . P e s t , m á r c z . 1. 1867." 2 f . - 2 . " M a g á n y . J a n u á r e l e j é n , 1849."
(kötetben: " V á l s á g i d e j é n " c í m m e l . ) E r n s t L a j o s c e r u z a j e g y z e t é v e l . 1 f . — 3. " Egyveleg d a r a b o k . (1847-1861.) ( C í m l a p , n y o m d a i u t a s í t á s s a l ) . 1 f . — 4 .
" F i g y e l e m b e a j á n l o m ! " c . u t a s í t á s a n y o m d á n a k . 1 f . p a p í r s z e l e t . — 5 . " B o - lond I s t ó k . (1850)" E l s ő ének 1 - 1 2 4 . v r s z . A R é s z t v é t Könyvé-bői. A u t o g r . n y o m d a i u t a s í t á s o k k a l . Nyomtatv. 22 f . — 6 . " R ó z s a é s Ibolya. N é p m e s e . "
6 f. — 7. " L o s o n c z i I s t v á n . N é p i e s k r ó n i k a . " 4 f . — 8 . "A b e t y á r . " 2 f. - 9. "A l a c z i k o n y h a . V á s á r i k é p . " 1 - 8 2 . v e r s s o r , a t ö b b i hiányzik. 1 f. — 10. " F u r - kó T a m á s . " 2 f. - 11. "A falu b o l o n d j a . K é p t ö r e d é k . " 2 f. - 12. " V o j t i n a l e v e - lei ö c s c s é h e z . " I—II. L e v é l . Idegen k é z m á s o l a t a , A r a n y autogr. j a v í t á s a i v a l . 8 f. - 13. "A m a g y a r t á n c z . Egy t ö r e d é k b e s z é l y b ő l . " 3 f. - 1 4 . " T á j k é p . "
1 f. — 15. "Hunyadi c s i l l a g a . " 1 f . — 16. " S t a n z á k ' M á t y á s d a l ü n n e p e ' eposi k í s é r l e t b ő l . " 2 f.' - 17. " C s a b á h o z , E l ő h a n g . " 1 f . - 18. " í r j a k ? n e i r j a k ? "
2 f. — 19. " T a s s o b ó l . F o r d í t á s i k í s é r l e t . " " A r i o s t o b ó l . F o r d í t á s i k í s é r l e t . "
5 + 6 f. — 20. "A p o l o s k a . R í m e s p r ó z a . " — " H o r a t i u s b ó l Ulla s i j u r i s . . . "
2 f. — 21. " N é p d a l o k , " Arany L á s z l ó m á s o l a t a , A r a n y j a v í t á s a i v a l . 1 f. — 22. " A z új m a g y a r k ö l t ő . P a r ó d i a . " 1 f . — 23. " G ö r ö g b ő l . ( K a l l i m a c h o s z . ) —
" N é m e t d a l . " 1 f. — 24. " S z e r k e s z t ő i levél. C y n i s m u s . Alkalmi s z e s s z e n é s . "
1 f. — 25. " T e s t v é r i ünnep. A l l e g o r i a . " 1 f. — 2 6 . "Vojtina A r s p o é t i k á j a . "
4 f . — 27. "A Mab k i r á l y n é . R o m e o és J ú l i á b ó l . " 1 f . — 28. " J e g y z e t e k az E l v e s z e t t a l k o t m á n y h o z . 2 f. — 2 9 . "A kötetek c í m e i . " C e r u z a í r á s o s t e r v e z e t . 2 f . — 30. " L e á n y o m h o z . (Decz. 1 8 6 5 . ) " 1 f. — 3 1 . A r a n y - Wohl J a n k á n a k , k . n .
19
"A kiapadt f o r r á s b ó l . . . " n é v j e g y . — 32. " L e á n y o m h o z . " " D e c z . 1 3 . " , " D e c .
• - 1 9 , " Szél K á l m á n n a k d e d i k á l v a . Idegen kéz m á s o l a t a . E r n s t g y ű j t e m é n y b ő l . 2 f . — 33. A r a n y — a K i s f a l u d y T á r s a s á g n a k . " J e l e n t é s a m a g y a r S h a k e s p e a r e ü g y é b e n . " P e s t , 1 8 6 0 . o k t . 10. 2 f.
K 5 1 2 / 1 - 2 3 .
VERSEK ÉS EGYÉB KÉZIRATOK
A u t o g r . 54 f . + 2 d b . f ü z e t , a u t o g r . b e j e g y z é s e k k e l .
1. "A honvéd ö z v e g y e . B a l l a d a . " Idegen k é z m á s o l a t a . 4 f . '— 2. " T e t e m r e h í v á s . " 1 f. - 3. "A két m a d á r . " (vázlat) 1 f . - 4. " S z o n d i . " 1 f . - 5. " J e g y - z e t e k S h a k e s p e a r e ' M e a s u r e f o r m e a s u r e ' c z í m ű d a r a b j a f o r d í t á s á r a G r e g u s s Á g o s t t ó l . " 6 f . — 6. A r a n y — a Kisfaludy T á r s a s á g n a k , P e s t , 1 8 6 6 . n o v . 2 8 . 2 f . — 7 - 8 . " E p i l ó g u s " , r a j t a F r a k n ó i V i l m o s ajándékozó s o r a i Zichy G é z á n a k . 1 f. — Iványi G y ö r g y a k é z i r a t t ö r t é n e t é r ő l . 1 f . — 9. " S z é c h e n y i e m l é k e z e t e . "
4 f . — 10-11, N a g y s z a l o n t a é s Szász József f ő m é r n ö k m e g á l l a p o d á s a . 1847. j ú l . 12. A r a n y J á n o s í r á s á v a l é s egy b o r í t é k k a l , r a j t a a k é z i r a t t ö r t é n e t e . 2 f, — 1 2 .
" S z é p t a n i e l ő i s m e r e t e k . " (Szél F a r k a s e g y k o r i t u l a j d o n á b ó l . ) 1 d b . füzet, 1 9 f . — 13. "A w a l e s i b á r d o k . B a l l a d a , (ó-ángol m o d o r b a n ) . " 2 f. — 1 4 . " Á g n e s a s s z o n y . "
E g r e s s y G á b o r n a k dedikált p é l d á n y , 1 8 6 0 . á p r . 2 0 . 2 f. - 15. " K ö s z ö n t ő v e r s "
S z á s z K á r o l y n a k . 2 f. - 16. " V á s á r b a n . " ( J ú l i u s , 1877)". 1 f . — 17. "Az A r a n y - C s a l á d c z í m e r e . " R e p r o d u k c i ó . 1 f. — 1 8 . Szalonta v á r o s E l ö l j á r ó s á - g a — Doboz h e l y s é g E l ö l j á r ó s á g á n a k . 1 8 4 1 . Ő s z h ó 3. M á s o l a t . Durkó Antal a k é z i r a t t ö r t é n e t é r ő l . B é k é s , 1959. aug. 3. 2 f. — 19. " V á n d o r l ó - K ö n y v " Kis Mihály c s i z m a d i a l e g é n y r é s z é r e kiállította A r a n y J á n o s 1843. j a n . 8 - á n . N y o m - t a t v . a u t o g r . b e j e g y z é s e k k e l . 32 s z á m o z o t t l a p . B o r í t ó l a p h i á n y z i k . — 20.
"A m a g y a r n e m z e t i v e r s - i d o m r ó l . " Arany J . t a n u l m á n y a a n a g y k ő r ö s i G i m n á - z i u m 1 8 5 5 - 5 6 - i t a n é v i é r t e s í t ő j é b e n . A b o r í t ó l a p o n B a r t a l u s I s t v á n ajándékozó s o r a i . N y o m t a t v . a u t o g r . b e j e g y z é s e k k e l . — 2 1 . " E l ő f i z e t é s i f ö l h í v á s a S z é p - i r o d a l m i F i g y e l ő - r e . P e s t , 1 8 6 1 . o k t . 2 8 . N y o m t a t v . 1 f. — 2 2 . A r a n y J á n o s a k a d é m i a i e l i s m e r v é n y e Szilágyi Sándornak, a j á n d é k k ö n y v é r t . P e s t , 1 8 6 8 . f e b r . 4 . 1 f. - 23. A r a n y J á n o s f ő t i t k á r i utalványa. P e s t , 1871. f e b r . 8 . 1 f. - 24.
A r a n y J á n o s — B a r a b á s Miklós a k a d é m i a i f e s t m é n y é r ő l (elnöki t a n á c s t e r e m ) k é - s z ü l t fénykép, Voinovich G é z á n é a j á n l á s á v a l . 1 9 3 2 . o k t . 5. — 2 5 . A r a n y J á n o s :
" R á c h e l s i r a l m a " c . k ö l t e m é n y é h e z Baditz Ottó i l l u s z t r á c i ó j a . — 2 6 . Arany J á - n o s : " T e t e m r e h í v á s " c . k ö l t e m é n y é h e z Baditz O t t ó i l l u s z t r á c i ó j a . — 27. Arany J á n o s : " T ö r ö k B á l i n t " c . v e r s é h e z Baditz Ottó i l l u s z t r á c i ó j a . — 2 8 . Arany J á - n o s : " Á r v a fiú" c . k ö l t e m é n y é h e z Vágó Pál i l l u s z t r á c i ó j a .
20
II. LEVELEZÉS
K 5 1 3 / 1 - 3 4 .
P E T Ő F I SÁNDOR l e v e l e i ARANY J Á N O S n a k
1. P e s t , 1847. f e b r . 4 . 1 f.
2. P e s t , 1847. f e b r . 23. 2 f .
3. P e s t , 1847. m á r c . 31. 2 f .
4. P e s t , 1847. j ú n . 18. 2 f .
5. B e j e , 1847. j ú l . 5. 2 f .
6. S z a t m á r , 1847. a u g . 6. 2 f .
7. S z a t m á r , 1847. a u g . 17. 2 f . 8 . S z a t m á r , 1847. [ a u g . ] 29. 2 f . 9. K o l t ó , 1847. s z e p t . 17. 2 f .
10. P e s t , 1847. d e c . 3. 2 f .
11. P e s t , 1848. j a n . 2. 2 f .
12. P e s t , 1848. j a n . 29. 2 f .
13. P e s t , 1848. f e b r . 10. 2 f .
14. . P e s t , 1848. m á r c . 21. 2 f .
15. P e s t , 1848. á p r . 18. 2 f .
16. P e s t , 1848. m á j . 5. 2 f .
17. P e s t , 1848. j ú n . 21. 2 f .
18. P e s t , 1848. j ú l . 1. 2 f .
19. P e s t , 1848. j ú l . 14. 2 f .
20. P e s t , 1848. a u g . 16. 2 f .
21. E r d ő d , 1848. o k t . 18. 2 f .
22. D e b r e c e n , 1848. o k t . 31. 2 f . 23. D e b r e c e n , 1848. n o v . 15. 2 f .
24. E r d ő d , 1848. n o v . 22. 2 f .
25. D e b r e c e n , 1848. d e c . 1. 2 f . 26. D e b r e c e n , 1848. d e c . 15. 2 f . 27. D e b r e c e n , 1849. j a n . 7. 2 f . 2 8 . D e b r e c e n , 1849. f e b r . 14. 2 f . 29. D e b r e c e n , 1849. f e b r . 22. 2 f .
30. L ú g o s , 1849. á p r . 21. 2 f .
31. D e b r e c e n , 1849. m á j . 6. 2 f .
32. P e s t , 1849. m á j . 17. 2 f .
33. N a g y s z a l o n t a , 1849. m á j . 27. 1 f . 34. M e z o b e r é n y , 1849. j ú l . 11. 2 f .
21
K 5 1 3 / 3 4 / a .
ARANY JÁNOS l e v e l e P E T Ő F I SÁNDORnak N a g y s z a l o n t a , 1847. n o v . 11. 2 f.
K 5 1 3 / 3 5 .
BAJZA J E N Ő levele ARANY JÁNOSnak P e s t , 1862. n o v . 21. 1 f.
K 5 1 3 / 3 6 .
BALOGH TIHAMÉR l e v e l e ARANY JÁNOSnak H . n . 1862. n o v . 11. 2 f.
K 5 1 3 / 3 7 .
BALOGH Z O L T Á N levele ARANY JÁNOSnak P e s t , 1864. n o v . 14. 2 f.
K 513/38 - 3 8 / a .
38. BARÁTH F E R E N C l e v e l e ARANY LÁSZLÓnak D e b r e c e n , 1 8 6 2 . jun. 17. 2 f .
3 8 / a . ARANY JÁNOS l e v e l e DÉVAI BÁLINTnak K . n . " K í v á n o m h i v a t a l j á n a k . . . " M á s o l a t . 2 f.
K 5 1 3 / 3 9 .
BERNÁT GÁSPÁR: " R á k ó c z i Rodostóban" c . v e r s , Arany J . a u t o g r . m e g j e g y z é s é v e l . 2 f.
K 5 1 3 / 4 0 .
BOLNAI ( G r . B E T H L E N MIKLÓS) levele ARANY JÁNOSnak P e s t , é n . n o v . 8 . 2 f.
K 5 1 3 / 4 1 .
B E T H L E N MIKLOSNÉ, G r . , "IZIDORA" l e v e l e ARANY JÁNOSnak K o l o z s v á r , 1864. júl. 24. 2 f .
K 5 1 3 / 4 2 - 4 7 .
BRASSAI SÁMUEL levele ARANY JÁNOSnak
4 2 . P e s t , 1 8 5 1 . aug. 4 . 2 f.
4 3 . K o l o z s v á r , 1 8 6 1 . jan. 2 8 . 1 f.
4 4 . K . n . "Sok volna ö n n e k . . . " 1 f.
4 5 . K . n . " E d d i g is m e g t e t t e m . . . " . 2 f.
4 6 . K . n . " Ü d v ö z l e t e m m e l l e t t . . . " 1 f.
4 7 . K o l o z s v á r , 1863. m á j . . 1 8 . 2 f.
K 5 1 3 / 1 3 9 3 .
ARANY JÁNOS l e v e l e BRASSAI SÁMUELnek. F o t o . K 5 1 3 / 4 8 .
BULCSU KÁROLY levele ARANY JÁNOSnak K e c s k e m é t , 1865. m á r c . 12. 2 f .
22
K 5 1 3 / 4 9 - 5 0 .
CSAPLÁR B E N E D E K levelei ARANY JÁNOSnak
4 9 . Szeged, 1 8 6 2 . okt. 3 0 . 2 f.
50. Szeged, 1 8 6 2 . d e c . 1 5 . 1 f.
5 1 3 / 5 1 - 6 5 .
CSENG ERY A N T A L levelei ARANY JANOSnak 51. P e s t , 1 8 5 4 . m á r c . 3 0 . 2 f.
52. P e s t , 1 8 5 6 . s z e p t . 2 9 . 2 f.
53. P e s t , 1 8 5 8 . m á r c . 1 9 . 1 f.
54. P e s t , 1 8 5 8 . á p r . 1 9 . 2 f.
55. P e s t , 1 8 5 8 . d e c . 1 6 . 2 f.
56. P e s t , 1 8 5 9 . júl. 1 4 . 2 f.
57. P e s t , 1 8 6 0 . j a n . 1 2 . 2 f.
58. P e s t , 1 8 6 0 . f e b r . 2 . 2 f.
59. P e s t , 1 8 6 0 . f e b r . 2 7 . 2 f.
60. P e s t , 1 8 6 0 . á p r . 1 8 . 2 f.
61. P e s t , 1860. s z e p t . 4 . 2 f.
62. P e s t , 1860. aug. 9 . 2 f.
63. P e s t , 1860. júl. 1 6 . 2 f.
64. P e s t , 1860. aug. 1 . 2 f.
65. B u d a p e s t , 1876. f e b r . 2 6 . 2 f.
5 1 3 / 6 6 - 8 7 .
ARANY J Á N O S levelei CS ENG ERY ANTALnak 66. N a g y k ő r ö s , 1856. jún. 2 3 . 2 f.
67. N a g y k ő r ö s , 1856. júl. 1 0 . 1 f.
68. K . n . " Ö r ö m e s t k ü l d e n é k . . . " 2 2 . 2 f.
69. K . n . " Ö r ö m e s t k ü l d e n é k . . . " 2 f.
70. N a g y s z a l o n t a , 1857. s z e p t . 9 . 2 f.
71. N a g y k ő r ö s , 1858. m á r c . 1 6 . 2 f.
72. N a g y k ő r ö s , 1858. m á r c . 2 8 . 2 f.
73. N a g y k ő r ö s , 1858. á p r . 6 . 1 f . 74. N a g y k ő r ö s , 1859. j ú l . 1. 2 f.
75. N a g y k ő r ö s , 1860. jan. 4 . 2 f . 76. N a g y k ő r ö s , 1860. f e b r . 7. 2 f . 77. N a g y k ő r ö s , 1860. m á r c . 18. 2 f . 78. N a g y k ő r ö s , 1860. á p r . 2 3 . 2 f .
79. N a g y k ő r ö s , 1860. júl. 9. 2 f.
80. N a g y k ő r ö s , 1860. júl. 2 5 . 2 f . 81. N a g y k ő r ö s , 1860. aug. 5. 2 f . 82. N a g y k ő r ö s , 1860. aug. 10. 1 f.
8 2 / a . K . n . " F e l t ö r é m 3- • • 1 f . 83. N a g y k ő r ö s , I860. s z e p t . 1. 2 f . 84. N a g y k ő r ö s , 1860. s z e p t . 7. 2 f . 8 4 / a . N a g y k ő r ö s , 1860. s z e p t . 10. 2 f . 85. N a g y s z a l o n t a , 1865. d e c . 24. 2 f .
8 6 . K a r l s b a d , 1869. j ú l . 1 7 . 2 f . 8 7 . K a r l s b a d , 1870. aug. 2 . 2 f . K 5 1 3 / 8 8 .
CSEPREGHY FERENC l e v e l e ARANY JÁNOSnak G ö r b e r t s d o r f , [1879] "A T o l d i - h a r m a d i k r é s z é n e k . . . K 5 1 3 / 8 9 - 9 0 .
DEÁK F E R E N C l e v e l e i ARANY JÁNOSnak
89. P e s t , 1858. m á r c . 2 2 . 2 f . 90. P e s t , 1858. m á j . 1 3 . 2 f . K 5 1 3 / 9 1 - 9 2 .
DEGRÉ ALAJOS l e v e l e i ARANY JÁNOSnak
91. M e r á n , 1862. d e c . 13. 1 f . 92. V á c z - P a p v ö l g y e , 1863. jún. 2 6 . 1 f . K 5 1 3 / 9 3 .
DESSEWFFY EMIL, G r . l e v e l e ARANY JÁNOSnak K . n . " S z é c h e n y i volt a . . . " 2 f.
K 5 1 3 / 9 4 .
DÓZSA DÁNIEL l e v e l e ARANY JÁNOSnak K o l o z s v á r , 1862. nov. 1. 2 f.
K 5 1 3 / 9 5 .
DÖMÖTÖR JÁNOS l e v e l e ARANY JÁNOSnak N a g y k ő r ö s , 1860. n o v . 2 . 1 f.
K 5 1 3 / 9 6 .
DUX A D O L F levele ARANY JÁNOShak P e s t , 1862. n o v . 21. 2 f.
K 5 1 3 / 9 7 .
EGRESSY GÁBOR l e v e l e ARANY JÁNOSnak P e s t , 1862. n o v . 2. 2 f.
K 5 1 3 / 9 8 - 1 0 2 .
EÖTVÖS J Ó Z S E F , B r . l e v e l e i ARANY JÁNOSnak 98. P e s t , 1854. okt. 16. 2 f . 99. P e s t , 1859. á p r . 16. 2 f . 100. P e s t , 1865. m á r c . 5. 1 f.
101. P e s t , 1869. jún. 5. 2 f . 102. K . n . " É n u g y a n . . . " 1 f . K 5 1 3 / 1 0 3 - 1 0 5 .
ERDÉLYI JÁNOS l e v e l e i ARANY JÁNOSnak
103. P e s t , 1847. jan. 2 3 . 2 f . 104. S á r o s p a t a k , 1860. nov. 9. 1 f . 105. S á r o s p a t a k , 1861. nov. 3 0 . 2 f .
24
K 5 1 3 / 1 0 6 .
FÁBIÁN ISTVÁN levele ARANY JÁNOSnak
S o p r o n - S z é p l a k , 1 8 6 2 . nov. 5. 2 f . K 5 1 3 / 1 0 7 - 1 1 1 .
FÁY ANDRÁS l e v e l e i ARANY JÁNOSnak
107. P e s t , 1 8 4 7 . f e b r . 2 8 . 2 f, 108. P e s t , 1 8 5 5 . s z e p t . ? 1 f,
109. P e s t , 1 8 6 2 . okt. 31. 1 f,
110. P e s t , 1 8 6 2 . d e c . 2 7 . 2 f, 111. P e s t , 1 8 6 3 . m á j . 2 0 . 2 f, K 513/112.
F E S T IMRE: " O J a h r e , i h r zu künftigen J a h r e " ( " É v e k , ti m é g jövendő évek" c . v e r s f o r d . ) A u t o g r . 2 f.
K 513/113.
GÁSPÁR JÁNOS levele ARANY JÁNOSnak Nagyenyed, 1 8 6 2 . nov. 18. 2 f.
K 5 1 3 / 1 1 4 - 1 1 7 .
GONDOL D Á N I E L levelei ARANY JÁNOSnak
114. Szeged, 1 8 4 9 . j ú l . 1 9 . 2 f.
115. Szeged, 1849. júl. 2 7 . 2 f.
116. B a r a c s k a , 1 8 5 4 . s z e p t . 30. 2 f.
117. B a r a c s k a , 1 8 5 5 . s z e p t . 2 4 . 2 f.
5 1 3 / 1 1 8 - 1 2 0 .
118. K . n . " S i e t e k f o r r ó k ö s z ö n e t t e l . . . " 2 f.
119. O r o s h á z a , 1 8 6 4 . á p r . 3 . 2 f.
120. O r o s h á z a , 1864. júl. 9 . 2 f.
K 513/1211-62.
GYULAI P Á L l e v e l e i ARANY JÁNOSnak
121. P e s t , 1 8 5 3 . nov. 1 5 . 2 f.
122. P e s t , 1 8 5 4 . jan. 1 6 . 2 f.
123. P e s t , [1854.] m á j . 6 . 2 f.
124. P e s t , [1854.] "Ide z á r v a küldöm
125. P e s t , 1 8 5 4 . jún. 8 . 2 f.
126. P e s t , 1 8 5 4 . jún. 1 2 . 2 f.
127. P e s t , 1854. jún. 1 6 . 2 f.
128. P e s t , 1 8 5 4 . jún. 2 8 . 1 f.
129. P e s t , 1 8 5 4 . s z e p t . 6 . 2 f.
130. P e s t , 1854. okt. 2 3 . 2 f.
131. P e s t , [1857] 1856. j a n . 1 8 . 2 f.
132. M ü n c h e n , 1856. dec. 1 5 . 1 f.
133. P e s t , 1857. f e b r . 4 . 2 f.
134. P e s t , 1857. f e b r . 2 5 . 2 f.
135. P e s t , 1857. á p r . 2 0 . 2 f.
