palpebrae sunt oedematosae» annulo livido cinctae , abdo-men utplurimum tumidum et saepe durum; praeterea ex-citantur symptomata tam topica, quam consensualia di-Vefsa; topice ab ipsius tubi intestinalis irritatione neger non ravo persentit dolores pro diversa sensibilitate aegri jam mitiores, jam vehementes , qui non sttnt iixi et con-stantes, sed per vices remittunt, silent et sedem mutant;
utplurimum jejuno stomacho sunt dolores majores, post ci-bum ingestum, inprimis post aliquos ut lactis esum immi-nuuntur,post alios utallium, ccpam exasperantur; dolo-res hi cum spasmis nexi sunt, per quos et tubus intestina-lis, et parietes abdominales violenter contrahuntur, ideo alvus saepe est pertinaciter obstipa; saepe intestina iterum morbose dilatantur a gase in tubo intestinali secreto, inde abdomen evadit tumidum; per irritationem vermium pro-ducitur saepe secretio major succi pancreatici, qui motu
anti-peristaltico effundituf in ventriculum, inde per oeso-phagum in os; non raro contingit secretio major bilis, et effusio ejus jam per vomitum, jam per alvum; frequentius adhnc locum habet secretio largior muci, qui jam tenuis, jain spissus vomitu vel diarrhoea evacuatnr, non raro corruptus.foetorem spargit peculiarem, eo magis qtiia con-tinet subinde partes vermium corruptas, Subinde vermes intestinales penetrant in ductum choledochuni,
pancreati-cum,' ventricnlum, et tunc partes has irritando turbae adhuc majores excitantur; in casibus rarioribus producitur per irritationem vermium majorem infiammatio tubi
inte-stinalis, quae saepius excitatur per alias causas, et per vermes intestinales tantum exaltatur, estque haec ente-ritis verminosa raro acuta, saepius chronica , reiuittens, iterumqiie recurrens et talis per nienses et annos.aegros affligit, atque sub tali enteritide chronica contingunt de-generationestubi intestinalis, subinde suppuratio, gangrae-na, sphaceius, vel tantum emollitio morbosa, atque tunc
contingit subinde perforatio tubi intestinalk, et vermes
penetrant in cavum abdominisunde opinio enata fuit, a vermibiis perforari tUbum iutestinalem, qitam opinionem disquisitiones accuratissimae inprimis a R u d o l p h i et Bremser institutae refutarunt. Praeter symptomata to-pica inducuntur a vermibus in partibus diversis varia con-sensualia; ita ex affectione morbosa participat pars supe-rior tubi alimentaris , appetitus cibi est subinde minor, longe frequentius tamen exaltatus ita, ut fames adsit, inprimis appetunt cibos farinaceos et lacteos; saepe exj>e-riuntur aegri gastralgiam, nauseam, vomituritionem, yo-mitum, quo bilem, succum pancreaticum, inprimis auteni mucum copiosum evacuant, cujus secretio morbosa non tan-tiim ad intestinum et ventriculum restringitur, sed etiam in oesophago, pharynge et cavo oris locum habet, ideo lingua et fauces sunt saepe muco illinitae, secretio muci inprimis mane post somnum est frequens, non rarO dormi-entibus ex ore mucus etsaliva effhut} etiam qualitas muci est mutata, ideo halitus oris inprimis mane est peculiariter ingratus. Sympathice afficiuntur organa sensuum, plurimi pruritum singularem in naso experiuntur, partim ob
secre-• tionem morbosam muci, partim ob irritationetn sympathi-cam nervi nasalis, ideo nasnm fficant; subinde ob secretio-nem muci abnormem oifactus est. obtusus vel perversus';
ut continuo foetorem sentiat; gustus est apud plurimos fa-tuus, visus est debilis, languidus, subinde nullus, amau-rosis, pupilla valde dilatata; auditus subinde obtusus, dif-ficilis, cophosis, saepius tinnitus et susurrus aurjum obser-vantur; tactus jam obtusus jam morbose exaltatuSj ita etiam coenaesthesis per vermes intestinales exaltatur, et aeger non tantum enteralgia et gastralgia, sed etiam ce-phalaea3 doloribus articulorum lacerantibus vexatur; saepe musculi per vermes consensualiter aificiuritur, atque spasmi jam clonici jam tonici provocantur, ut singultus, risus Sardonicus , trismus maxillae inferioris , tetanus, chorea Sti Viti, eclampsia etepilepsia; subinde paralyses transitoriae
•non tantum in organis visus etauditus, sed etiam- in fex-tremitatibus, in organis vocis et lingua, ut batbtities',
aphonia sunt symptomata morbi verminosi; ipsum cerebrum orgnnon sensorii communis in functionibns snis perturba-tur i t a , ut non raro anitni morositas s i n g u l a r i s , tristitia, melancholia, Subinde hilaritas e x c e s s i v a , s.tullitia, subinde mania e vermibus in.testinalibus s i t e x c i t a t a ; ita etiam somnus plurimis est abnormis, aliqui multum dormiunt ob torporem, plurimi habent somnum inquietum, dentibus strident, libenter in abdomen se convertunt, saepe artubus contremiscunt, e x c l a m a n t , e j u l a n t , i n somno loquuntur et subindephaenomena omnia somnambulismi comparent; saepo per vermes intestinales sympathice afficiuntur organa se-cretionis et reproductionis ; secretio muci largior extendi-tur e.tiam per reliquas membranas mucosas, e t s i c evolvun-tur symptomata cachexiae mucosae late extensae; subinde per irritationem sympathicam vasorum capillarium provocantur secretiones cruentae , e p i s t a x i s , haematemesis , d i -arrhoea c r u e n t a , rarius tussis cruenta et haematuria; sub-inde contingit secretio morbosa in c u t i , ut provocentur efflorescentiae, urticaria , herpes , impetigo etc.
§. 87.
E symptomatibus enumeratis tam idiopathicis, o,uam sympathicis inter se combinatis suspicio fundata nascitur de vermibus in tubo intestinali nidulantibus, diagnosis t a -men certa haud e r i t , n i s i vermes evacuati observati fuerint, nam symptomata enumerata producuntur etiam per alios status mprbosos cum irritatione tubi intestinalis connexos';
ideo ad evitandum errorein i n diagnosi debemus e a , quae vomitu et per alvum secedunt i n v e s t i g a r e , ut vermem v e l integrum v e l saltem partem ejus conspicere possimus; quod eo magis necessarium e s t , cum pro diversa specie vermis diversa etiam therapia adhiberi debeat; nam symptomata, quae speciem singularem vermis intestinalis indicant, sunt dubia. Ita trichocephalus d i s p a r , licet frequentissime repe-riatur i n tubo intestinali, inprimis coeco, unde etiam in intestinum tenue penetrat, tamen per helminthologos cele-berrimos R u d o l p h i et Bremser nulla symptomata
pe-culiaria praesentiam yermis' hujus indioantia,nisi! in ex~
crementis observatus fuerit. ' Ascaris lumbricoides -sedem principalem habet in jntestirio tenui, <
»ep&4tur
etlam in-crasso et. in ventriculo , et per Jiunc producuhtur frequen-*tissime symptomata communia verminosa, Ut habitus pallL,.
dus-oedematosus, abdomen tumidum tens&m.vp.rufitusnasL/
dilatatio. pupillae etc.; Ascaris vel oxyurus vermicularis;
saepe majoriinumero. reperitui'? in intestino recto, excitat-.
que pruritum mole.stumaiidorem in ano, tenesmum- dolo-' rificum ad alvuin, quae frequentius est abstipa,i?iapud-jpiw ellas subinde serpit in vaginam, pruritum et secretionem muci mprbosam provocat, ,in casu rarioii pertingit etiam in urethram muliebrem,ettuncin Urina observatur. Bothrio-cephalus latus et taenia solium Linnei suntduae species ab invicem ita distinctae, ut simul in eodem homine minquanr observatae-Sint, neque.tamen hucusque> riovimus criteria y quibus hi :yermes lati ab invicem in .vivo- iiomine discerni posscht-, communia eorum symptomata sunt sensatlo motus5
undulatorii in abdomine, producta; :per motum>iipsiiis ver-'inia, qui scdem suam mutat, inhabitat enim et intestina
tcnuia etcrassa, non raro contrahiturin 'glbmerem , atque:
tunc in unaparte abddminis<, quae intumescifc, isentitur pon-dus majus^saepe per- vermcs latos exeitatttui^eiiteralgiaev spasmi diversi, paralyses. et subinde singularia phaenoihe-na; ita P. F r a n k refert exemplum Itali taenia soliuin affecti, qui quotiescunque in- ecclesia organbn pulsarent j correptus est anxietate nimia j cordis palpitatibne, artuum tremore, pallore, et nisiillicoecclesiamdeserult, inanimi deliquium incidit. DiagriosiS'vermis lati certa .evadit, dum partem aliquam ejus conspicere possumuSi- quod haud est difficile, nam articuli vermis lati saepe solitafii, saepe plures connexi alvo evacuanturj saepe quidem jam cor-rupti, sed non raro adhuc recentes, vegeti, motum etiam periicientes.
Vermibus evacuatis de praesentia eorum in organismo vivo dubitare non licet; diagnosis tamcn morbi verminosi et tunp subindemanet dubia; nam vermes evacuati poterant
IV. 11
esse indifferenteg et morbosa « y m p t o m a t a cxcitari per nlins causas; non Parb vermibus praesentibus in organismo evol-vuntnr febres, inflammationes topicae, efflorescentiae' cii-taneae, morbi excretorii, cachexiae vel neuroses, quae a vermibus non producuntur , per eos tamen saepe exasperantur, i t a u t coniplicationis hujus ratio magni momenti s i t ; sed sae»
pe symptomala morbi praeseritis tantum per vermes
intesti-ndles sustentantur; tunc morbus verminosus est simplex', tunc ad' nalnram ejus definiendam exquirere debenuis etiain causas, per quas*vermes generantur et sustentantur. ••••••<•
. . . . " ' . . H J • • § . 8 8 . < ••
-Deorigine I vermium humanorum .diversae opiniones de-promtae sunt; nonnulli cuni L i n n e o defendunt, vermes in corporibus animalium repertos genCrari ex ovulis aut larvis eorumdemj partim cum a q u a , partim cum alimentis-in ven-tricuhim i n g e r i , et in corpore animali-dein magis"CVo]Vi-i;i in~
terim di.squisitiones,sumina diligentia susceptae i, inprimis a R.u d o l p h i et B r e m s e,f docentj vermes tates, quales nidu-lantur in animaiibus v i v i s , extracorpus animalenecin aquis^
nec in terra unquam fuisse repertos. Aiii asserebant, vermes generari in animalibus minus perfectis utpiscibus, amphibiis, avibus et quadrupedibus, atque eos cum alimenfis in tubum alimentarem .deferri et ibi ullerius evolvi. Vermes quidem humani:vermibus aJiorum aniinaliumnon secus acpartes cbr-poris humani analogi, s u n t , fabrica tamen orgnnica nvultum distincti,. nec vermes tantum in tubo intestinali deteguntur, sedietiam; inimusculis et textu celluloso , in visceribus, in ipso: cerebro jpnec* de- vermibus" solis infestinalibus concipi semper potest,,quomodo iltuc delati s i n t ; teneri infantes qui nulio alio cibo quam lacte matris vei nutricis a l u n l u r , saepe habent vermes intestinales copiosissimos; i n infante neonato statim post nativitatem observati sunt ascarides ver-miculares nimia quantitate, et in foetu statim post nativi-tatem exstincto detectus est vermis latus 5 ita ut per Iias
observationes convincamur, vermes humanos nec ex aqua vel
terra, nec ex aliis animalibus irt cibum conversis originem trahere, sed per generationem Sic dictam sponfaneam seu aequivocam in corpore huinano evolvi , quam opinionem jamv A r i s t o t e l e s depromsit, R u d o l p h i ; et • B r e m s e r multis argumcntis defenderunt. Contingitnempe mutatio pe-culiaris jam in ,1 iquidis sedretis textus celiulosi,- jam visce-ris cujusdam, inprimis autem tubi intestinalis, qua cacoehy-mia praesente generantur vermes,qui dein se nrultiplicant,:
na.m partibu* genitalibus instructi et subinde etiam iu ipso
actu generationis reperti sunt, ••*' Ad evolutionem cacochymiae hujus verminosae specificae
requiritur , dispositio peculiaris , per observationem solani cognoscibilis , quae saepe congenita est et in nonnullis sta-tim post nativitatem se manifestat; plurimi verminosi aeta-te infantili et puerili frequenfius in sexu foeminino obser-vanturlicet occuf\ant vermes etiam aetate virili et senili.
Ad dispositionemhanc generandain influxum manifestum exe-rit clima et atmosphaerae constitutio peculiaris ; inde fit qnod, bothriocephalus latus sit frequentissimusin Russia etPolonia^
rarus in Hungaria., in Qrienle ,. Germania et Ahglia, in quibusregionibus taenia solium Jonge frequentior est; epide-miaruin v.erminosarum causam gaepe nuliam\aliam praeter constitutionem ,atn*sphaerae peculiarem. detegere valemus.
Dispositione praesente saepe aliae potentiae manifestae conferunt ad morbi evolutionem, tales sunt: vita otiosa se-dentaria, acr humiduscorruptus, exhalationibus variis inqui-natus, cibifarinacei, lactei, pisces, olera nimia quantitate ingesta. Non quidem asserimus, perhas causas semper gene-rari vermes, cum observatio doceat, homines causis enu-meratis expositos, tamen vermibus haud infestari, dum alii cibo bono animali nutriti vermes generant, quod dependet maxime a dispositione individuali; eo non obstante exquiri-mus omnes circumstantias , quae in aegrum egerunt , et per quas forte status verminosus auctus est, ut nempe harum rationem dcbitam in ipsa therapia habere possinius<
11 *
§. 8 9 .
Momentis omnibus nosographicis et pathogeneticis cbl-lectis possumus prognosim morbi verminosi cum aliqua pro-babilitate pronunciare, vermes quidem splanchnicos nec cum probabilitate aliqua cognoscere , ideo nec prognosim de iis condere valemus; vermes autem iiitestinales saepe sunt ihdif-ferentes, innocui ita, ut ab infantibus etiam sanis non raro secedant, quin symptomata ulla excitassent; saepe tamen vennes molesti Sunt, et quidem testantibus non paucis bb-servatoribus incommoda plura excitant sub lunae phasibus, sub plenilunio, quod tamen per observationes proprias con-firmare non valemus. Saepe per vermes intestinales excitan-tur dolores, spasmi, paralyses, secretiones morbosae , chy-lu8 consumitur, ideo nutritio corporis impeditnr, habitus ca-checticus, tabesj febris hectica inducitur; subinde perver-mes copiosos in glomeres convolutos intestina obstruuntur, pertinacissima alvi obstipatio , ileus non raro letnlis iMuci-tur; subinde cnteritis initio lenta, chronica, sed dein acu-tissima et facile letalis provocatur , quos exitus funestos sae-pe quidem therapia rationalis avertit, nec tamenin omnica-su scopum salutarem attingit; determinaturque prognosis.
per diversa momenta; sic si fuerit morb*us verminosus re-cens et simplex, tunc facile curatur; si fuerit inveteratus, complicatus cum aliis morbis, ut scrofulis, neurbsibus, in-flammatione chronica vel acuta,,tunc prognosis est semper ambigua. Accidit subinde ut morbo alio superaccedente ver-mes sponte secedant, quod jam I I i p p o c r a t e s adnotavit, et exitum tunc salutarem pronunciavitj quod tamen nOn eve-nit semper , in febribus scilicet perniciosis et nialignis cum charactere nervoso septico praeditis observamus non raro ascarides lumbricoides secedere per nasum , per os , saepius per alvum, in uno casu hic taenia solium Linnei longissima sub typhqjlnervoso secessit sponte, qui tamen secessus spon-taneus pessimum signum erat, niortem viciortm annunciabat.
Videntur vermes per humores corruptos expelli, et corpus, quod iamnutrimentuin idoncuin eis haud largitur, antequam
cadaver sit, deserunt. Differt prognosis relnte ad speciem vennis : trichocephali difficillime, ascaridcs luinbricoides fa-ciliime eliiiiinantur; oxyuri verniicuiares saepe tantum post qnam diu nfffixerunt aegrum et medicum, curae longae ce-dunt; vermes lati saepe expelluntur quidem, sed non raro facile iterum regenerantur, et subinde nullo conatu adhibi-to descrunt hospitiQin suum.
§.90.
Therapiam contra vermes viscerales vix cum aliqua pro-babilitate in vivo cognoscendos nullam instituimus, sedtan-tuin contra vermes intestinales dirigimusj ut haec scopo re-spondeat, per investigationempriusdefinimus, sit-ne morbus verminosus cum alio forte periculosiore, ut inflammatione complicatus , cujus tunc therapia ut magis urgens suscipien-da erit. Contra ipsos vermes intestinaies duplicia remedia ]iossidemus , alia nempe evacuantia , emetica et purgantia , alia vermes enecantia,; majorem dignitatem habent evacuan-tia, quae saepe sola curam morbi absolvunt. Non raro ad-sunt signa saburrae in ipso ventriculo haerentis et sursuin.
versus turgescentis, dum aeger heiminthiasi affectus febri corripitur gastrica cnm nauseiij gastralgia, cephalaea fron-tali, vomituritione , vomitu, saepe etiam symptomatibus ner-vosis; tunc signis inflammationis nullis praesentibus medici-na emetica et quidem tartarus emeticus maxime indicatur;
saepe vermium evacuatiohe subsecuta symptomata febris nminosa mitigantur et disparent. Longe frequentius obser-vantur symptomata saburrae verminosae in tubo intestinali hnerentis, ideo etiam ionge frequentius indicata sunt phar-maca alvum purgantia; saepe sufficiunt blandissima, imprimis
dum aeger spasmis et doloribus vexatur, tunc olea pressa lini, olivarum vel amygdalarum duicium exhibemus infanti-bus et pueris omni bihorio uno cochleari coffeaceo , adultis vero cochleari inajori. Olea haec olim laudabantur contra vermes ut anthelminthica, quod putaverunt ,poros respirato-rios vermium oleo obstrui, et sic eienari, quemadmoduin hoc de insectis observamus, sed disquisitiones exactae
dp--=====•_ t G 6
cucvunt, vermes nullos poros respiratorios habere, ideo olea lapdata prosunt tantum ut purgantia mitlora; dum ef-fectu eo destituuntur, recurrimns ad oleum ricini e semi-nibus bene conservatis recenter pressum, cujus uncia semis usque duae alvi evacuationes producunt sufficientes et non rarp yermes e tiiho intestinali eliminant. Nullis doloribus, nuliis spasmis, nullis signis inflammationis praesentibus olea blandiora saepe nullum effectum praestant, quia tubus intestinalis muco copioso secreto spisso glutinoso obductus est; tunc purgantia aliquantum inagbs irritantia indicata snnt; ppn raro tunc utiliter sumitur sal communis in aqua vel jusculo solutus , haleces, sal ammoniacus ; majorem ef-ficaciam habent sales purgantes, ut sulfas magnesiae, so-dae et lixivae, qui pro divprsa aetate et constitutione aegri praescribuntur a drachma una usque unciam unam.
Nec tantiim vermes teretes, sed etiam lati testante R e i n -l e i n ope sa-lium horum fe-liciter expu-lsi surit. Saepe tamen ob statum torpidiorem tubi intestinajis nec quidem alvi evacuatiOj multo minus vermis expulsio sequitur$ tunc purgantia acriora indicata sxint, ut folia sennae, radix rhei, radix jalappae, resina jalappae, imo et drastica, ut
aloe , gnmmi-gntta, scammonium, colocynthis , elaterium, helleborus , oleum crotonis tiglii; quae purgantia drastica in casibus individualibus proiicua fuissc nullum dubiumest, sed adnotare simul oportet, ea non raro fuisse noxia, morbum leviorem usu eorum redditum fuisse inourabilem, ct subinde letalem; ideo drastica talia nunquam praescri-bimus, nisi aegrum ipsi observara possimus, et inter baec maximam sibi laudem meruit jalappa, principio suo pecu-liariacri resinoso , jalappino dicto efficax , adhibeturque vel pulvis radicis jalappae a scrupulo semis usque draohmam unam , vel resina jalappae a granis duobus usque scrupulum semis, et.non raio jungitur calomelae^
-'• 9i <
Remedia evacuantia in curanda helminthiasi intesti-nali utilissima efleetum desideratum saepe non praestant j
licet alvus piirgetur frequentius, vermes tamen non ex-pelluntur, fortius < adhaerent tubo intestinali, atquo tunc ante usum purgantium vel simul cum purgantibus adhiberi debent remedia, quorum ope vermes enecahtur, quae sensu strictiori anthelminthica vocantur, quorum numerus mag-nus est, e quibus per refiexionem naturae morbi individuali confofmiter conamur maxime adaequatum seligere. T a -lia sunt:
Aquafrigida; observatio docet, quod vermes e tubo intestinali evacuati vivi, vegeti in aqua frigida rigescant
et emoriantur, ideo adhibentur clysmata ex aqua frigida cum utilitate, et ctiam per potum aquae , ut acidularum et per decoctum meixurii vivi, quod secundum analysim chcmicam cxactam nihil plane hyrlrargyri in se continet, vermes expulsi sunt. Non raro radix dauci carottae, sae»
pitis allium, cepa profuit, quod partim forma cibij cum decocto carnium et pane, vel lacti incoctum hauritur, vel ut clysma applicatur. Saepe blandioribus his haud suffici-entibus ad pharmaca recurrimus, et inter haec maximam laudem sibi meruerunt semina santonici seu contia, seu cinnaesen artemisiae jndaicae, quod pharmacum principio peculiari acri praeditum inpriinis contra vermes teretes successu felici adhibetur; semina integra saccharo con-dita sub nomine seminum cypri 1111^1^600^^00^30^38110^
optime praescribitur hoc pharmacum in pulvere, bolo vel elcctuario , a scrupulo semis ad drachmam unam pro nyct-heinero. Virtutem similem , saltem in gradu ininori possi-dent semina tanaceti; majorem habent semina sabadillae, quo tamen pharmaco rarissime utimur, cum principio suo acri narcotico facile infiammationem excitat.. Commendan-tur ab auctoribus ut remedia anthelminthica cortex Geof-froiae Surinamensis, chenopodium anthelminthicum, spigvclia anthelminthica et Marylandica, lana fructus stizolobii, dolichos pruriens, conferva hclminthocorton seu corallitia cotsica, quae tamen apud nos, cum alia efficaciora expe-riamitf, in usum haud vocantur; laudantur in casibus in-dividuaiibus puivis carbonis vegetabilis, flores sulfuris,
praeparata antimonii, murias calcis, murias barytae, a recentioribus JQnMum. His tamenmajorem efficaciam exerunt radix polypodii filicis maris, cortex radicum granatorum,
stanuum purissimum jam limatum jam granulatum, quae tria pharmaca inpriinis contra vermes latos utilia sunt.
Contra vermes omnes saepe virtus anthelminthica eximia est olei terebinthinae, quod adulti sumunt ad unciam unam cum Iactis saccharati unciis duabus. Non raro proficuum est petroleum; efficacia majori pollet oleuni destillatum cajeput, forma elaeosacchari ad guttas decem usque quin-decim exhibitum, Adhuc majorem virtutem exerit oleum destillatum Chaberti, quod praeparatur ex olei anima-lis empyrenmatici parte una, olei destillati terebinthinae tribus partibus, quae intime mixta relinquuntur in quiete per quatuor dies, dein in balneo mariae exponuntur de-stillationi, donec duae tertiae partes transiverint in exci-pulum , funditurque in lagenulas parvas unoiam semis ca-pientes, obturaculo vitreo et vesica rite clauduntur, et in loco obscuro conservanfur, indeque aegris mane et vespCri uno cochleari coffeaceo exhibetur.
Subinde post usum anthelminthicorum etiam diu con-tinuatorum sanitas non restituitur, vel restituta cito ite-riim labefactatur, vermes expulsi cito regencrantur, quia status peculiaris tubi alimentaris genesi vermium favet;
tunc non raro tonica, amara, roborantia, nt radix gen-tianae, herba absinthii, extractum vel roob corticum vi-ridium niicirm -juglandum, extractum fellis tauri, saepe praeparata ferri , inprimis sulfas ferri artificialis, subinde cortex cinchonae, subinde spirituosa x;t crematum simtprae-stantissima antlielminthica.
Dum status verminosus complicatus est cum hyperci-nesia , ita ut aeger affligatur doloribus et spasmis, non ab inflammatiorie dependentibus, tunc subinde prosunt narco-tica, ainygdalae amarae, aqua laurocerasi, aoidum hydro-cyanicum, saepiusflores chamomillae vulgaris , radix vale-rianae sylvestris , guttvmi asae foetidae, - liquores netherei,
camphora, praeparata ammoniae, in casibus nonmillis mo-schus, contra spasmos inprimis fiores zinci.
Subinde praeter remedia interna etiam externa in au-xilium vocari debent; ita intestino recto applicamus sup-positoria , frequentiiis clysmata, jam ex aqua frigida , jam ex anthelminthicis aliis Iaudatis, eadem remedia etiam cuti applicamus, sic oleum tanaceti, terebinthinae, petroleum cum felle tauri mixtum abdomini inungimus; referente B r e-r-a in Italia olei crotonis tiglii gutta una usque decem cum olei olivarum vel axungiae porci uncia una mixta abdomini inungitur optimo effectu. Non raro proiicua sunt fomenta etcataplasmata e herbis amaris, ut absintliii. Referunt au-ctores vermes expuisos fuisse e tubo intestinali per ictum electricum, per magnetem mineralem et per magnetismum animalem.
Licet tam multiplicia sint artis praesidia contra ver-mes, tamen subipde artis conatus eludunt, et vermes tubuni inrestinalem non deserunt; tunc non impugnamus continuo organismum pharmacis, sed indueias concedimus, et non raro seposita omni therapia post aliquam moram vermes sponte secedunt; in tali casu conamur tantum symptomata molesta mitigare; attendimus, qui influxus, quae alimenta et potulenta ihajdres turbas inducant, illos arcemus; in genere commendamus cibos et potus blandiores, observa-tioque docet, symptomata maxime sopiri per lac dulce, recens, et quidem saepe sufficit lac vaccinum, subindema-gis prodest lac equinum vel asininum; si aeger natibus diductis insideat vapori lactis, tnnc vermes proliciuntur, et intestinum deserunt. Praeter haec ad dolores et spasmos mitigandos adhibemus tantum hlandissima, interne emul-sionem oleQso-gunimosam, externe cataplasma cmolliens vel emollienti-narcoticum , abdomini inungimus oleuin oli-varum vel amygdalarum, vel hyoscyami coctum.
§. 92.
Cura anthelminthica nuno exposita modificari debetpro diyersitate speciei vcrmis intestinalis; contra