SUPER CAPUT 1.
Contemplare, o anima mea, mirabilia Dei, Creatoris tui, etin humilitate m.: agni-tione paupertatis ture audi vocem ejus! Quam magna, quam excelsa fuere. o Deus infinite misericors, qure ex misericordia tua meditanda exhibuisti in libro verbi tui, qui Genesis vocatur! Et vere mysteria generationis spiritualis electorum tuorum in tiguris repr::esentafr1 te adjuvante repperi. Succedit illi Exodus seu historia exitus populi tui ex captivitate JEgyptiaca, qui in femore Jacob JEgyptum intravit, et per virtutem brachii tui eductus est. ln pluribus versibus postremorum capitum Genesis connotaverat Scriptura animas ex femore Jacob egressas et cum illo fEgyptum in-gressas 70 fuisse, et hic denuo narrationem histori::e ab hac repetitione inchoat ( 1. 2.
J 4. 5). ut in paucitate hujus numeri tuam in multiplicando hoc populo potentiam et in eliberando fortitudinem admirer.
Multa mihi vet in [2:] limine hujus historire repr:.esentantur, qure per se et in se veritates sunt historice relatre. Multre figurre sunt eliberationem generis humani ex captivitate D::emonis concernentes, nec tamen verbum est, quod non demonstret immensitatem sapientire et providentire ture, qu;e hrec ordinavit et on.Jinatorum eventus tam miro ordine contexuit, ut continuum incitamentum suppeditent ha~c in Spiritu tuo meditantibus te admirandi, adorandi et diligendi.
Divin::e providentire ture effectus fuit, quod filii Israel creverint (7) et quasi germi-nantes multiplicati sint ac roborati nimis impleverint terram. Human;e prudenti<e dictamen suggessit Pharaoni (8. 9. 10) metum periculi, ex cujus pr:.evisione popu-lum atfügere voluit, ne multiplicaretur. Hic reprresentatur mihi status hominis in captivitate Diaboli exsistentis, qui ne spiritualiter germinet, in exstruendis urbibus et operibus tuti et lateris ( 11. 14) occupatur. Fictilia sunt enim, qu<e tractat, terrena, qure qu::erit, lutea et transitoria, qure exstruit. Hrec tamen occupatio, qu::e populo tuo dura servitus et intolerabilis labor apparebat, homini mundano jucunda delectabilis-que videtur, et hrec est differentia inter populum tuum et filios mundi.
H:rc tamen retlexio sensum spiritualem exhibere potest, non tamen tiguram exhi-bet veritati in omnibus circumstantiis applicabilem. Ex contextu enim histori<e in modo, quo populum tuum servituti subjicis et in tantis laboribus et aftlictionibus constitutum multiplicas et germinare facis, mirus ille providenti::e tu;e conductus manifestatur, per quem exaltandos s<epe deprimis ac servitute aftligis, utad te recur-rant et eliberationem suam tibi soli deberi agnoscant.
·• Corrcxit ex reprresentare
111
Assuetus erat peregrinationi sure populus, et JEgyptum pro pat1ia sua reputasset, nec vocem tuam auscultasset, si Pharao illum novis servitutis oneribus non atfüxis-set. Permisisti igitur humanam prudentiam regis agere in populum in illis, qure ser-vitutem ejus respiciunt, sed limitem imponis illi ac refrenas illam in illis, qwe multi-plicationem ejus concernebant, nec pennittis, ut obstetrices in impedimento hujus contribuant. Et ecce, timor tuus operatur in illis ( 17), ne faciant juxta prreceptum regis JEgypti. Nimis pronus esset humanus [3:] spiritus ( l
9f
1 ex exemplo harum obstetricum concludere otliciosa et ad utilitatem proximi tendentia mendacia licita esse, ut quis charitatem exerceat. Sed quis est, qui ex consideratione simplicis legis naturre, sub qua illre vixerant, condemnabit illas, quod id fecerint, quod sibi pnestari voluissent ab aliis? lgnota fuit illis Christianre legis perfectio, qure tuam, Deus, veritatem et omnia, qure illi opponuntur, peccaminosa esse demonstravit, et charita-tem tuam in cordibus hominum diffudit.1 Quomodo ergo justitia tua condemnare potuisset illas, qure malum, quod ignoraverant, patrando bonum populo tuo, quod volebas, procurarunt? Nec tamen benefecisti <eis>b illis ideo, quod mentit<e sunt, sed quia te timuerunt (21 ).Hrec fuere opera timoris tui et providentire ture in conservando populo, sed huma-na regis prudentia ad aliud recurrit medium, ut minuat numerum ejus. Ecce, jubetur populo JEgypti, ut quidquid inter Hebrreos masculini sexus natum fuerit, in tlumen projiciatur (22). Et hoc barbarum et in innocentes sreviens decretum adhuc magis demonstrabit mirabilia consiliorum tuorum, qure confundere solent insipientem ho-minum sapientiam.
Da igitur, Domine, ut ego magnalia tua considerans amemc te, quia Deus es, et noscam me insipientiamque meam, dum aliquid volo aut amo, quod tu non es!
SUPER CAPUT 2.
Quam triste spectaculum exhibetur mihi, Domine! Quam funestum servitutis et atllictionis exemplum video in filia Israel, stirpis Levi, (2) qure enixum pue-rum suum elegantem esse videns tribus mensibus absconditum (3) cum jam celare non posset, fiscellre scirpere impositum exponit in carecto rip<e fluminis.
Dicamne hanc matrem inhumanam fuisse ac propemodum infanticidam, quod ex metu persecutionis, qure quodammodo incerta aut saltem necdum proxima vide-batur, puerum tam manifesto periculo exposuerit? Num quid rnelius fuisset ex-tremum exspectare momentum et potius persecutoribus JEgyptiis vi auferendum conservare, quam ipsa lege naturre posthabita feris, piscibus ac ipsismet aquis mergendum committere?
Hrec sunt enim, qure mihi dictaret obiter considerata hrec historia, qu<e rnultorum prodigiorum providentire twe exordium est. Sileant igitur vani et inutiles humani ingenii abortus, quos ipsa sana prudentia condemnat. Omnia hic acta tua disponente providentia ordinata curre maternre conformia [4:] sunt. Quodsi enim mater extre-mum periculum exspectasset, ab JEgyptiis raptus fuisset infans, quomodo periculum
" Correxit ex 7
h Dclevit
" Correxi ex mnen
1 Cf. Rom. 5,5.
evasisset? Saniori ergo consilio usa fuit mater infantem fiscellre pice et bitumine illinitre inclusum in carecto ripre exponens providentire tu;e committendo, quam si in manus hominum incidisset. Speravit igitur procul dubio in te, Deus, sed nec illa, qure dictante sana prudentia facere debuit, omisit. Non fiscellam tlumini rapiendam injecit, sed in carecto ripre potius abscondit, sororem pro custodia misit, fors ut noctis tenebris ingruentibus infantem in securiorem locum translatum mater lactare potuisset.
Hrec fuere sanre rationis dictamina, qure fieri oportuit, ut homo hrec legens videat longe mirabiliorem providentire ture ordinationem, quam si ita dispositum fuisset, ut puer in domo matris occultatus, conservatus, sed nec quresitus permansisset. Voluisti hunc infantem conservatum ab ipsa matre absque periculo lactari, a filia regis et inimici populi educari ac omnibus scientiis JEgypti imbui, adoptari, ut ex his 1m~jor tibi gloria tribueretur et eo evidentius paterent mirabilia tua, in quibus sperare et se illis committere doceretur homo. Demonstraveras hominibus potentiam tuam per prodigia diluvii, pc:enre Sodomorum et cetera ab origine mundi patrata, sed necdum homini potestatem tribueras miracula faciendi. Hic puer mirabilibus modis conser-vandus fuerat, qui primus miracula patrare debuit, ut hominem per hominem Deum ex servitute peccati eductum iri prrefiguraretur. ltaque in hac consideratione non verebor dicere Moysen populum ex captivitate educentem ac primum legislatorem tiguram Christi fuisse.
De cetero consonum vix videtur, ut quis fuisset hominum, qui adrequate in omni-bus hunc Hominem Deum prrefigurare potuisset, sed nec Moyses ante missionem suam figura fuit. Hinc totum hoc caput historiam continere et mihi solummodo miram providentire ture, Deus, ordinationem considerandam exponere, nescio, num crecitate mea naturali ita dictante, num re vere sic exsistente proferam? A te, Domi-ne, credam fuisse zelum Moysis, ( 11) qui fratrem ab JEgyptio aftlictum vindicavit.
Tyrannis enim fuerat, non ordinatum gubernium JEgyptiorum in Hebrreos, sed nec ipse IEgyptius in hoc eventu videtur fuisse potestatem habens in Hebrreum, quem aftlixit, sed pro inimico reputari potuit. Justa judicia tua fuere, Domi ne, qure con-demnarunt JEgyptios, prout ceteros populos, quos exterminare jussisti populo tuo. ln IEgyptios porro pro ostendenda virtute tua directe egisti, in ceteros autem populum tuum assumpsisti in instrumentum justitire ture. Hic porro Moysen ministrum justi-tire ture constituisti, ut percuteret (5:) JEgyptium Hebrreum injuste aftligentem, ut sic et respectu JEgyptii et respectu Moysis, quem peregrinari facere voluisti, satisfie-ret semper justre ordinationi ture.
Sed et peregrinationem apparet ex consequenti necessariam fuisse Moysi.
Quodsi enim in JEgypto remansisset, cum a filia Pharaonis adoptatus fuit, et semper in aula regis remanere debuisset in omnibus periculis idololatri:..e JEgy-ptiorum expositus, vel si nolente rege inter fratres rediisset, periculum vitre quomodo evasisset? Non per hoc diffitebor te illum in hoc et in altero statu conservare potuisse, sed propter finem consiliorum tuorum ex consequenti con-venientius hrec egisse videtur, prout acta sunt. 40 annorum fuit peregrinatio Moysis in terra Madian, quam Scriptura in hoc loco tam breviter memorat.
lnterea populus tuus aftligebatur nimis, sed nonnisi post multum temporis inge-miscentes filii Israel propter opera vociferati sunt (23). Et tu, Deus misericors, audivisti gemitum illorum, (24) ac recordatus es fc:ederis, quod pepigisti cum patribus eorum, et respexisti filios Israel et cognovisti illos (25).
0 Deus, quam energicre sunt hre expressiones operum misericonlia: tu:.e! 1°
audisti illorum gemitum, 2° recordatus es frederis tui, 3° respexisti filios lsrael, 4° cognovisti illos. Scio, o Domine, te docente non h<ec successive acta fuisse in te, in quo omnia sunt et fuerunt pra:sentia, sed ha:c pro instructione nostra ita exprimi voluisti, ut sint proportionata debilitati intellectus nostri. Ab reterno statueras, ut hrec omnia fiant, et ideo permisisti Pharaoni attligere, ut clament.
ldeo continuata est aftlictio, ut perseveret gemitus, et ideo clamor et gemitus, ut audias, recorderis, respicias et cognoscas; ut, inquam audias ex misericordia, recorderis ex justitia, propter te respicias et cognoscas, ut manifestetur bonitas tua et fidelitas in promissionibus tuis. Ex his patet esse aftlictiones tuas ad salutem. Populus enim tuus diuturnitati servitutis assuetus se in patria esse cre-didit, nec sortem suam propter te, (cujus oblitus fuerat), patiebatur, sed ex con-suetudine. Hinc immisisti novam aftlictionem, ut tui recordatus recorderis ejus propter pactum tuum.
Durior est petra homo, qui ha:c considerans non rapitur in amorem tantre boni-tatis tua:. Dignum est te, Deo, ut omnia focias propter te, nihil tamen focis pro te, quod utile non sit pro creatura, etin hoc apparet immensitas boni tati s tua:. Hinc juste exigis, ut ego amem te, cum hoc ipsum, quod focis propter te, ita disposui-sti, ut sit in utile meum, cum unitus fuero tecum diligendo te. Sed numquid petero te diligere sine te? Non profecto, et ha:c est felicitas mea. Si enim possem te diligere sine te, dilectio mea non me uniret tibi, sed nec dilectio mea esset digna te. Hinc est, quod siquidem te [6:] diligere non possum sine te, tu te diligis in me, et cum hoc focis propter te, dilectionis fructus et merces redundat et in me, cum nec tu agis per me sine me. Sed qua: est merces dilectionis hujus?
Tumet ipse, Domine, quo merces major non est, quia tumet ipse, Deus, te majo-rem mercedem dare nona potes. ln hoc consistit beatitudo mea, hrec est charitas illa, qure essentia tua est, hrec est unio hominis tecum, qure perfecta dari nequit in hac misera vita, quia semper est in homine heterogeneum, quod tecum uniri non potest.
Quid ergo possum aliud in agnitione misera~ condicionis mere, nisi quod fecit populus tuus? Gemere et clamare ad te, sed nec hrec erunt mea, sed tua dona in me.
Fac igitur, ut ego per te et tu in me per me gemensb tu recorderis promissionis ture et cognoscas me!
SUPER CAPUT 3.
0 Domine, ecce, incomprehensibile mysterium vere incomprehensibili repncsen-tatur figura. Quomodo eloquar magnalia tua, qure vere incomprehensibiliter reprre-sentas mihi in Scriptura? Humiliasti Moysen ex tilio adoptivo tili:.e regis JEgypti.
Ecce, minat gregem soceri sui et hrec humiliatio primus gradus est exaltationis ejus (1 ). Quo vadit humiliatus, antequam inchoet opus tuum? ln desertum. Ecce, inchoat opus eductionis populi ex captivitate, quod fuit figura eductionis generis humani ex captivitate Diaboli.
• Supplevit non supra lineam
h Nnta structuram
Da mihi, Domine, ut attentre et attonit::e stent coram te omnes potenti:.e anim:.e me:e! Fac, ut exeant in solitudinem, ut nonnisi tu loquaris mihi! Nihil enirn mihi reprresentatur, quod non mysterium est. Exhibuit mihi Genesis te s::epe locutum fuisse hominibus, apparuisse Abrahamo in visionibus intellectualibus, semel autem in tlamma ignis transeunte per medium victimarum separatarum, cum pepigisses pactum cum eo. Nec inquiro, quomodo h::ec acta fuerint, et quomodo te loqui aut visibiliter homini ipse apparere potueris tu, qui invisibilis es. Ha:c enim, quia incom-prehensibilia sunt, nec enarrari possunt.
Dicit Scriptura: (2) Apparuitque ei (Moysi) Dominus in flamma ignis de medio rubi, et videbat, quod rubus arderet, et non combureretur. H:.ec tamen omnia facta fuisse per ministerium angeli eadem Scriptura tua revelat Act. 4. v. 30. 35. U11de agnosco has esse inenarrabiles et incomprehensibiles veritates, qure fidem, non ca-ptum, adorationem, non explicationem requirunt a me. Quia tamen voluisti, ut scri-pta tradantur hominibus, procul dubio vis, ut inserviant nutrimento fidei me:.e et sint objecta meditationis qurerentium te. Propterea non qureram, quomodo ha:c facta sint, [7:] sed quomodo hrec me ducant ad Christum, Filium tuum Redemptorem meum, de quo scripsit hrec Moyses et Prophet::e, ut per ipsum possim rervenire ad te. Pater crelestis.
Bonitas tua, Domine, revelavit mihi in contemplatione Genesis in Enos apparuis-se tiguram exaltationis naturre human::e, in scala Jacob revelatum fuisapparuis-se mysterium incarnationis seu per contiguitatem scalre unionem terrestrium et crelestium, sed hic longe majora aguntur mysteria et longe mirabiliores repr:.esentantur figura:. Decre-visti enim educere populum ex captivitate per virtutem dexter:.e tu:.e in brachio forti, sed per virtutem homini communicatam, et hoc fecisti per Moysen visibiliter, sensi-biliter et realiter, sed ipsa hrec realitas et sensibilis veritas figura fuit veritatis, quam respiciebant omnia opera tua, qure apparere et manifestari debuerunt in Christo, Filio tuo Homine, in quo et cui unita.fuit divinitas corporaliter, et procul dubio hanc veritatem reprresentat mihi tlamma ignis in medio rubi.
Contraria sunt, qure in se agunt, homogenea sunt, qure in se conve11untur, et sic se habet ignis respectu rubi naturaliter consideratus. Nequit applicari lignum igni, quin ignis agat in illud, etin hoc sensu videntur contraria, lignum tamen transmutatur in ignem, et in hoc sunt homogenea; et si ausim dicere, sic se habet natura humana respectu naturae divinre. Contraria est humana natura naturae divinae respectu cor-poreitatis, est tamen imago Dei respectu spiritualitatis. Hinc secundum conceptum nostrum unio non potuisset fieri nisi destructa corporeitate et transmutata spirituali-tate in divinispirituali-tatem, prout lignum nequit uniri naturaliter cum igne, nisi destructa ligneitate. Quia tamen hrec unio naturre divinre cum humana per virtutem omnipo-tenti::e ture supernaturaliter ita decreta<m>a fuit, ut natura humana integra penna-nente uniretur illi divinitas, nullo sensibiliori modo hoc mysterium figurari potuit, quam per rubum ardentem et tamen non combustum ita, ut tlamma ignis esset in rubo et rubus in igne, nec tamen rubus converteretur in ignem tamquam naturam spiritualem. Et ex hoc rubo loquebatur Deus per ministerium angeli, sicut in Christo Deus agebat per humanitatem supernaturalia.
Absit, o Domine, his, qu::e refero, me contraria velle sensui communi Ecclesi<e, qua: Spiritu tuo animata rubum hunc, quem viderat Moyses incombustum,
conser-·' Detevit -m
vatam laudabilem virginitatem Dei Genitricis significasse agnovit. Explicatio enim, quam protuli, concernens unionem natur;e divin;e cum humana natura, non obest, quin incombustibilitas rubi etiam conservationem virginitatis figurare possit, quam ego cum omni debito respectu agnoscens in his quoque, qu:.-e mihi revelare dignaris, te laudare et magnalia tua exaltare intendo.
(3) Ihat igitur Moyses ad videndam hanc visionem magnam, [8:] sed cum cerneres, Domine, quod pergeret ad videndum (4), vocasti eum de medio rubi el jussisti, ne appropiet solvatque calceamenta de pedibus suis, cum locus, in quo stabat, terra sancta fuerit (5). ln omnibus, qu:e hic Moyses egit, (etin subsequen-tibus locutum fuisse videbo), repr<esentatur mihi character vere hominis rudis el multum simplicis, et quamvis omnibus scientiis !Egypti excultus fuerit, ecce, absque omni digna attentione et retlexione vadit ad videndam visionem hanc magnam, fors ideo, ut reprresentet eam esse naturre human:.-e condicionem, ul maxima portenta quoque tua, Domine, inconsiderate et incredule respiciat, nisi tu eum reddas attentum et alloquaris illum, ad ipsam pr<esentiam tuam insensi-bilis est. Jubes, ut calceamenta solvat, fors, ut agnoscamus velle te, ut dum nos in conspectum tuum sistimus, intrinsecre adorationis extrinsecam quoque corpo-ris adorationem jungamus.
Sed vere balbutio ego, Domine, hrec proferens, nec hac ratione satior. Multo-ties enim in subsequentibus videbo Moysen in prresentia tua, nec tamen repetiisti illi hoc mandatum, sed nec illum solvisse calceamenta reperiam. Cur autem terra illa, in qua stabat, sanctior fuerit tabernaculo tuo, penitus ignoro. Sed quia non meum est velle plus sapere, quam tu me dignaris docere, in silentio adorabo mysteria tua, donec tu dignaberis de illis erudire me. Hoc solum agnosco hinc esse super terram loca, in quibus te particularius dignaris manifestare, quamvis ubique velis et possis adorari.
Quam primum dicis, Domine, ad Moysen: Ego sum (6) Deus Patris tui, Deus Abraham, Deus Isaac, Deus JaGob, statim confusa coram Creatore creatura cooperit faciem suam agnoscens indignitatem suam, ut respiciat visionem, ad quam antea ab inconsiderata curiositate ducebatur. Dicis, Domine, Moysi te esse Deum Putris sui, sed quia subjungis, Deus Abraham, Deus Isaac et Deus Jacob, non mihi imaginor Amram patrem Moysis te intellexisse, sed hos, quos nominas; et in hac loquela tua expressum Trinitatis ture mysterium adoro. Prout enim respectu paternitatis in Abra-ham, Isaac et Jacob unum habuit patrem Moyses, ita respectu deitatis unus est Deus Abraham, Deus Isaac et Deus Jacob, quamvis ter repetitum nomen Dei, personarum divinitatis realem distinctionem mysteriose designet.
Sed ut hrec manifestatio futur;e incarnationis in suo incomprehensibili hic repne-sentato mysterio (non figura) clarior sit, ecce, dicis, Domine: (8) Sciens dolorem ejus (scilicet populi) descendi, ut liberem eum. Absit, Domine, ut dicam h<ec in sensu litterali non posse intelligi ad populum ex !Egypto liberandum, ipsemet enim subjungis descendisse, ut liberes eum de manibus !Egyptiorum et educas eum etc.
Sed cum in illis, qure hic acta sunt, per Moysen egeris, non puto ita restringi debere [9:] hunc sensum, quin se manifestiusa extendat ad incarnationis mysterium, ubi el Deus descendit, et in eliberatione generis humani omnia per hominem longe perfe-ctiori modo egit, quam in eliberatione populi Israel per Moysen. Et ut h:ec clarius
;i Correxit ex manifenus
pateant, ecce, tumet ipse dicis ad eum: (10) Sed veni et mittam te ad Pharaonem, ut educas populum meum, filios Israel.
Scio, o Domi ne, non te his verbis tuis prrecedentibus contrariari; absit h<ec bla-sphemia a mente mea. Qure enim per Moysen fecisti, vere tu fecisti, sed pro illis agendis non oportuit descendere Deum, prout ex ratione reterni decreti Deum Filium pro eliberando humano genere descendere oportuit. Hic ergo descensus Dei se-cundum descensum Dei per incarnationem, missio Moysis missionem hominis significabat.
Cetera, qure ha:c sequuntur, non incarnationis mysterium respiciunt, sed ma-nifestationem, prout dictum est, obscuram Trinitatis Sanctissimre, claram autem et vere divine appropriatam definitionem divinitatis. Vere enim tu solus es, Domine, qui es, cum omnia esse suum a te participant, nec sunt, nisi in quantum a te sunt. Hrec tuam manifestant immensitatem (ines enim omnibus), hrec tuam declarant charitatem, per quam cum insis omnibus, te amas in omnibus et omnia amas propter te. Hrec, inquam, definitio: Ego sum, tuam ostendit simplicitatem, nihil enim es prreter id, quod es, et quod huic subjungitur: Qui sum, est ipsamet veritas. Hinc quidquid verum est, homogeneum tibi in ratione veritatis, quidquid contrarium autem vero, opponitur tibi tamquam heterogeneum veri tati. Ex omnibus creaturis tuis angelus se opposuit veritati ture volens esse, quod es, non contentus esse a te. Homo autem recesserat a te per pr<evaricationem pr<ecepti,
Cetera, qure ha:c sequuntur, non incarnationis mysterium respiciunt, sed ma-nifestationem, prout dictum est, obscuram Trinitatis Sanctissimre, claram autem et vere divine appropriatam definitionem divinitatis. Vere enim tu solus es, Domine, qui es, cum omnia esse suum a te participant, nec sunt, nisi in quantum a te sunt. Hrec tuam manifestant immensitatem (ines enim omnibus), hrec tuam declarant charitatem, per quam cum insis omnibus, te amas in omnibus et omnia amas propter te. Hrec, inquam, definitio: Ego sum, tuam ostendit simplicitatem, nihil enim es prreter id, quod es, et quod huic subjungitur: Qui sum, est ipsamet veritas. Hinc quidquid verum est, homogeneum tibi in ratione veritatis, quidquid contrarium autem vero, opponitur tibi tamquam heterogeneum veri tati. Ex omnibus creaturis tuis angelus se opposuit veritati ture volens esse, quod es, non contentus esse a te. Homo autem recesserat a te per pr<evaricationem pr<ecepti,