SUPER CAPUT 1.
Loquere, Domine, cordi meo, ut enarrem magnalia tua! Eccc, te adjuvante perveni ad meditandum tertium librum Scripturarum tuarum, in quo continetur institutio cultus tui. Mirabilis es, Deus, in operibus tuis, sed quid dicam de eo, quod, ecce, hic in limine occurrit? 2514 annorum reperio mundum fuisse, nec tamen observavi te aliquem ordinem in cultu tuo instituisse. Sed quid blatero?
Et quod est hoc insipiens eloquium meum? A quo enim rationalem creaturam plasmasti, hunc cultum instituisti, ratio enim ex eo potissimum ratio fuit, quia te cognovit, et quo te plus cognovit, eo plus scivit te Creatorem, se creaturam esse.
Et hrec ipsa cognitio et scientia adoratio, cultus, oblatio, holocaustum fuit. Intel-lectus ille in statu innocentire sure purus bonum cognovit, et in illud agnitum ferebatur, et quia ferebatur, nihil volebat, nisi illud; et quia nihil volebat prreter illud, voluntatem propriam Creatori, summo bono suo traclendo annihilavit, an-nihilando holocaustum obtulit, et sic fini suo, in quem creaveras illum, satisfecit, quia secum omnia, qure pro homine creaveras, tibi obtulit homo utens illis in ordine creationis, donec in innocentia permansit. Et hrec fuit vera adoratio in spiritu et veritate.1
Recessit primus homo per peccatum a te, Deus, et ut cum Apostolo loquar, omnia condusa sunt sub peccato.2 Recessit, inquam, a bono suo, dum illud in complacentia mulieris etin propria sensualitate gustus sui quresivit. Et quia inobcccliens factus tibi Deo a voluntate tua [2:] recessit, ad propriam voluntatem deflectere opus fuit. Et ex hoc fonte enata est prava concupiscentia, qure puritatem intellectus ejus offuscavit, et peccati fomes, causa, alimentum est. H<ec est, qu;e hominem inducit, ul omnia ad se referat et creaturis adhrereat, et omnes actiones suas in se clesinere faciat; et sic cessavit per peccatum verus ille cultus tuus, verum sacrificium et holocaustum ado-rationis in spiritu et veritate. Et quia omnia in homine impura, immunda facta sunt, nil te dignum repertum est in eo.
Ut proinde omnia in ordine sapienti;e tu;e tluerent et humana natura ad finem creationis su::e reduceretur nec debitum tibi, Deus, a creatura adorationis ct cul-tus homaginum cessaret, statim a lapsu hominis, propemodum ab ipsa origine mundi victimam elegisti, sacerdotem constituisti, mediatorem indicasti, in cujus virtute oblatre victimre suavitatem odoris acquirerent et per illum oblata Libi pervenirent ad te, donec in incarnatione veritatis sanctificata natura humana et per sacrificium satisfactorium veritatis deleto peccato per resurrectionem
glori-1 Cf. loan. 4,23.
2 Cf. Gal. 3.22.
183
ficata natura humana capax reddita fuisset, ut possit uniri tibi, Deus, et sic regenerata fieret denuo subjectum capax ad recipiendam gratiam, qua adjutus homo pnestaret tibi cultum adorationis in spiritu et veritate.1 Dico, Domine, subjectum capax ad recipiendam gratiam; sine illa enim nec nunc potest perve-nire ad te homo, et hrec gratia est sacerdos, mediator, Christus in cruce semel oblatus in holocaustum, in quo vetus natura, corpus peccati per ignem charitatis consumptum est.
Antequam hoc immensi pretii et infiniti meriti sacrificium oblatum fuisset, nonni-si in memoriam ejus animalia, panem, vinum, oleum et aromata, qure dedisti pro usu et pro victu hominis, offerebantur, et hrec dicuntur suave oluisse coram te. Et qua expressione melius denotari potuit hrec te tantum quodammodo extrinsece et transi-torie (prout odor hominem) tetigisse et sic adorationem in spiritu et veritate2 tantum reprresentasse? Sed a quo inetfabilis pretii holocaustum in altari crucis oblatum est, summo et reterno sacerdote instituente memoria ejus in veritate reprresentantur, mors Domini annuntiatur;3 et ut veram [3:] adorationem in spiritu et veritate prresta-re possit homo, per sacerdotem et mediatoprresta-rem, Christum de ipsa veritate, materia sacrificii sui, de spiritu et veritate realiter participat, ut victimre in spiritu et veritate taliter unitus semet ipsum spiritui et veritati offerat, ut in ipsa, cum ipsa et per ipsam uniatur tecum, Deus.
Hoc est altare, de quo Synagoga non participavit. Hrec est communio, per quam tu te, Domine, nobiscum, nos tecum communicamus. Hrec est oblatio munda, quam Malachias prredixit,4 quam omnia sacrificia figurarunt. Hinc in uno sacerdote Christo duplex sacerdotium, in una victima duplicem considero victimre rationem. ln cruce sacerdos Deus victimam corporis humani in holocau-stum obtulit, hinc illud sacrificium destructionem seu mortem et omnem trans-mutationem veteris naturre in novam naturam (qure ab Apostolo nova creatura appellatur)5 requisivit, et hrec transmutatio corporis passibilis, omnibus infirmi-tatibus corporis humani repleti in corpus gloriosum in resurrectione facta est.
Hinc si Christus non resurrexisset, nihil nobis mors ejus (eodem Apostola do-cente) profuisset.6 Et hrec humanitas non amplius moritur;7 semel satisfecit, et propterea cruentum sacrificium cessare debuit, nec subsistit. Sed postquam glo-rificata humanitas in Christo sacerdotium acquisivit, Christus legis novre sacer-dos factus ingressus est semel in sanctuarium in sanguine suo,8 ut interpellet pro nobis qua mediator.
Sed hujus duplicis in uno sacerdote Deo et homine sacerdotii victima pariter sub duplici ratione consideranda est secundum duplicem rationem peccati, pro quo oblata estet offertur. ln prima enim oblatione peccatum (sub quo Scriptura Apostolo testante omnia conclusa fuisse dicit).9 scheda nimirum damnationis
1 Cf. Ioan. 4,23.
2 Cf. loan. 4,23.
3 Cr. 1 Cor. 11,26.
4 Cf. Mai. 1, 11.
5 Cf. 2 Cor. 5,17.
''Cf. 1Cor.15.17 sim.
7 CL Rom. 6.9.
K cr. Hebr. 9.12.
"Cf. Gal. 3,22.
nostrre lacerata est, 1 et respectu hujus non amplius sacrificium, non cruenta victimre oblatio renovatur, semel enim satisfecit pro peccatis nostris Christus.
Sed, o Domine, quot sunt peccata nostra et filiorum tuorum, qui per hoc sacrifi-cium redempti sunt, qure illud sacrifisacrifi-cium subsecuta sunt et subsequentur cunctis diebus vitre hominum super terram, pro quibus Christus sacerdos victimam cor-poris sui incessanter offert tibi, Pater reterne, et se nobis sacramentaliter ideo dat, ut sicut jam supra dictum, uniti cum ipso etin unam hostiam [4:] coalescen-tes ipsum realiter in spiritu et veritate offeramus, et per ipsum, cum ipso et in ipso2 offeramur tibi. Sic unitur sacerdotium Ecclesire cum sacerdotio Christi, a quo emanat, sic fimus una eademque hostia cum ipso, sic participamus de altari reterni sacerdotis secundum ordinem Melchisedech. 3 Sic revelatur veritas tot ac tam obscuris velis sacrificiorum, victimarum et hostiarum tecta. Denique in vir-tute semel laceratre schedre damnationis nostrre sic laceratur scheda damnatio-nis,4 quam per peccata nostra quotidiana scribimus; et quia scribimus, justitia tua, Deus, ratificaret illa, qure in damnationem nostram scribimus per sententiam condemnationis nostrre, nisi realiter continuati sacrificii memoria imploraret mi-sericordiam tuam, ut Jaceres illa, qure scribimus.
Sed si hrec tam stupendo et tam adorando modo non fierent, quomodo adoratio et cultus noster posset esse dignus te, Domine? Quomodo esset aut saltem dici posset cultus in spiritu et veritate? Nequit enim dici Christum ita satisfecisse pro peccatis,a ut facti fuerimus impeccabiles, aut ita reparasse naturam, ut concupiscentia, fomite ac causa peccati careamus. Ut ergo a peccato continue mundemur, virtutem semel pro peccato pera[c]tib sacrificii nobis applicare debemus; ut a peccatis prreservemur, de hostia pro peccatis oblata participare necesse est. Sed quomodo virtus adorandi illius cruenti sacirificii convenientius applicari potest, quam dum prenitentes ean-dem hostiam offerre continuamus? Quomodo de illa efficacius participabimus, quam illam manducando?
Ut autem hrec, qure te illuminante refero, adrequate reprresentarentur in figura, agnus paschalis (cujus comestionis occasione ultima cena veritas figurata revelata est) singulariter institutus fuerat, suffecit semel illinivisse postes sanguine ejus,5 dum populus ex captivitate exivit, immolationem tamen ejus continuari voluisti, Deus, in memoriam exitus e servitute JEgyptiaca. Nemo itaque mihi dicat continua-tionem sacrificii incruenti non ex institutione Christi fieri, nisi qui circumstantias ultimre cenre non considerat. Dicit iHe: Hoc quotiescumque feceritis, in mei memo-riam facietis.6 Sed quid [5:] faciendum in memoriam efficacius, quam oblationem ejusdem hostire, quam apostolis realiter distribuit, et illam ipsam hostiam Ecclesire sure realiter reliquit, ut offerentes in memoriam mortem Domini annuntiando man-ducemus in communionem participantes de altari novi sacerdotii? Hinc continuo
a pro pecrntis se. nostris ( cf. Ms. fr.: pour nos peches)
" Supplevit -e-supra lineam
1 Cf. Col. 2,14 sim.
2 Cf. Canon miss::e
·1 Cf. Ps. 109,4.
4 cr. Cf. Col. 2, 14 sim.
5 Cf. Ex. 12,22.
6 Cf. 1 Cor. 11,22 sqq.
usu docente semper oblationem hosti<e hujus purre et immaculata: subsequitur man-ducatio seu spiritualis seu sacramentalis.
Sed ut etiam visibilis hostia Ecclesire ture relicta sensibilius, visibiliter nempe ac realiter offeratur, prreter communem sacerdotalis plebis characterem ministri pmti-culares instituti sunt, qui hunc characterem sacerdotalem in longe excellentiori gra-du participarent ex sacerdotio Christi. Et ex hoc fundamento Christus solis apostol is recumbentibus instituit hoc sacramentum et nonnisi ipsis et successoribus eorum contulit consecrandi et dispensandi potestatem, per quam distingl u juntura a populo, qui ín offerendo et per consequens in celebranda memoria, ita et ín participando de victima communitate characteris sacerdotalis gaudet; alioquin quomodo possemus dici gens sancta, regalis et sacerdotalis, 1 si coheredes regni Christi non essemus,h si denique sacrificium, victimam et altare reale non haberemus? Quomodo sanctitatem ac victimam Deo dignam habere possemus, nisi in unione Christi sancti per excel-lentiam, a quo, in quo et per quem omnis justitia et sanctitas?
Vetus Adam2 creatus fuerat, ut in ipso et per ipsum omnes creatura: deserviant glorire ture, Deus. Novus Adam venit in mundum, ut in ipso, cum ipso et per ipsum omnia, qure ejus sunt, indesinenter offerantur tibi, et ipse continuum ac reternum adorationis ac oblationis tibi pr<estet obsequium te, Deo dignum. Omnes characteres in Christo <eterni sunt, hinc reternus sacerdos, <eterna victima est et qua sacerdotis reterni IBterna est oblatio. Hanc <eternitatem designavit ignis perpetuo ardens in alta-ri vetealta-ris legis, in quantum arsit, sed in quantum ignis fuit, chaalta-ritatem figuravit, cujus ignem venit Christus mittere in terram, 3 et per hunc continuatur suum sacrifi-cium. Ipse se tibi, Patri offert et a nobis nobiscum simul offertur in holocaustum [6:]
ín unione Ecclesire triumphantis, ut in ipso uniatur sacerdotium et victima tccum, Pater reterne, et sic per ejus Spiritum in unum corpus coalescentes adoramus in spiritu et veritate4 et fimus unum cum illo, sicut ille est unum tecum. 5 Sic nascimur ex Deo, sic sumus tilii Dei et coheredes Christi6, et uno verbo, ut cum Apostolo concludam, sic induimus Christum.7
Hrec sunt, Domine, qure mihi bonitas tua reprresentat in consideratione generali cultus tui, et profecto veluti claves sunt necessarire ad reserenda secreta hujus libri Levitici. Tangit humanum intellectum et miratur homo te, Deum jubere sanguinem animalium etlundere, adipes et certos artus animalium, jam animalia integra combu-ri mandare, et illos sensibus et prrecipue olfactui nostro tam contracombu-rios fetores suave olentes appellare Scripturam. Et ut ita dicam, fumum solummodo exigere tein cultu tuo. Sed, o Domine, quid mihi vivacius reprresentare potest miseriam lapsre naturIB humame adhuc sub dura lege, sub servitute peccati constitutre? Quid nuditatem, paupertatem et elongationem ejus a te clarius reprresentat, dum ha!c mihi demon-strant nihil habuisse horni nem in se, quod tibi piacere potuisset, eo usque, donec per
" Supplevi
-u-b Supplevit non e.uemus supra lineam
1 Cf. 1 Petr. 2,9.
2 Cf. 1 Cor. 15.45.
·1 Cf. Luc. 12,49.
4
cr.
loan. 4,23.5Cf. loan. 17,11.
''Cf. Rom. 8,17.
7 Cf. Rom. 13.14.
effusionem sanguinis Redemptoris purgatus per meritum ejus in novam crcaturam regeneratus fuisset. Sola igitur memoria effundendi hujus sanguinis, sola repr:esen-tatio destructionis corporis peccati placuit tibi et hanc exigebas a populo tuo in cultu tuo. Non poterat homo sub peccato constitutus et clausus pervenire ad te, nec referre ad te illa, qure pro ipsa creata fuerant. Hinc in signum supremi dominii tui exigebas, ut animatas et inanimatas creaturas usui illius et alimento destinatas offerret tibi.
Sub his tamen differentibus animalium speciebus veritatum futurarum latebant my-steria.
v.a (
1. 2) boves et oves, in quarum specie lingua originalis capras quoque com-prehendit, ex illis, qure terra produxerat, turtures et columbas <le illis, qmc ex aquis enata sunt in volatilibus, jubes offerri, et hrec in holocaustum per ignem comburi, ut his significaretur [7:] tibi ab omnibus elementis debitum homagium; sanguis tamen horum animalium non comburitur, sed circa altare effunditur, ut virtus illius sanguinis, qui in altari crucis effundendus erat, semper pennansura designaretur. Per has tamen duas animalium, boum nempe et ovium species directius dicam tigurari Synagogam et gen-tilium Ecclesiam. Illius enim servitutem boves, animaliajugalia clare exprimunt. hujus libertatem, docilitatem in audienda voce veri Pastoris ovesb spiritualitatemque aves pennarum levitate prreclare designant. Duplex autem species avium electos ex Synago-ga et ex Ecclesia tamquam aves se super terram elevantes repnesentant. ln illo ineffabili crucis sacrificio enim totum genus humanum in has duas classes populi Israel et gentiles subdivisum immolandum erat tibi, Domine, et pro his sacrificandre victima: puritas (3) designatur. Super hanc victimam vere posuit manum ofterens populus Judaicus (4) ct fuit acceptabilis coram te, Deus, et ad expiationem ejus proticiens respectu illorum, qui meritum ~jus applicuerunt sibi.Adjuva me, Domine, si placitum est tibi, ut in explicatione tam abditorum progre-diar. Quid enim opus fuisset comburendam victimam detracta pelle in tot panes dividere, adipem segregare, prout (6. 7. 8. 9) prrecipitur, si his nihil designaretur? Tu vides, Domine, quod deficiam in contemplatione horum, qu:e prreter effusionem sanguinis nequeunt applicari adorandre victimre, quam omnia sacrificia respexisse dixi. Dicamne in consequentia prrecedentium hac separatione membrorum et conci-sione artuum designatam fuisse multitudinem seu plebis seu gentium, pro quibus Christi sacrificium offerendum erat, siquidem boum et ovium ( 10. 11. 12. 13), quoad h:ec requalis habetur ratio in concidendo et igne comsumendo? Necdum huic expli-catione intrinsece adhrerere me sent~o. meliorem tamen rationem affcrre non valeo.
Observo tamen (14. 15. 17) aves (quas electos utriusque legis repr:esentasse dixi) ferrum non tangere, sed rejectis solummodo plumis et vesicula gutturis (tamquam humanarum sensualitatum fragilitatibus) integras offerri tibi, [8:1 ut sanguinis effun-dendi illos ex antecedenti sanctificans virtus eo clarius exprimeretur. De cetero ho-locaustum ceteris sacrificiis prrestantius fuisse communis clocet opinio interpretum, quod in agnitionem supremi dominii tui, Deus, in spiritu humilitatis etin confessio-ne nihili sui oblatum veram illam transmutatioconfessio-nem veteris hominis in novam creatu-ram reprresentabat. Hoc est sacrificium. quod per ignem charitatis consummaturc, et fors etiam ideo figuratur hrec veteris hominis transmutatio et destructio per concisio-nem artuum et organorum omnes sensus concementium.
;i V in marginc
0 Supplcvit oves supra lineam ,. Sic! (cf. Ms. fr.: con.mnvne)
Non vereor, Domine, hrec coram tein omni agnitione ignorantire mere proferre, tu enim bonus eset misericors. Suscipe proinde etiam abortus ingenii mei (si qui in his reperirentur) et da, ut in me hi quoque purificentur per ignem charitatis, quem ho-rum contemplatione nutrire nolo in corde meo!
SUPER CAPUT 2.
Adoro, Domine, profundum veritatis mysterium, quod, ecce, primum verbum ( 1) indicat mihi. Anima. cum obtulerit; hrec enim expressio demonstrat mihi differen-tiam illorum, qure in hoc capite pnecipis populoa tuo. ln pnecedenti enim (2) dictum fuerat: Homo. gui obtulerit hostiam Domino etc. Unde agnosco hic directe figurari illud novre legis sacrificium, quod tibi anima offert per fidern. Prredicta homo veteris legis offerebat tibi in reprresentatione magis sensuali occisionis et repartitionis ani-rnalium. Illa igitur sacrificium veteris horninis concernebant, h;ec sacrificium novi hominis clarius prrefigurant. Retributiones populi carnalis fuerant temporales, hinc ex omnibus bonis et fructibus terrestribus (ex quibus constabat promissio) oblatio-nes juste exigebas, Domine, et hre<c>b tibi offerebantur ab hornine, in cujus sensus cadebant retributiones. ln prrememoratis itaque pecora usui ejus destinata offerri mandasti, hic farinam, oleum, thus exigis ab anima.
Unde me agnoscere focis figurarum veritates. Retributio populo spirituali promis-sa spiritualis est, et hrec tumet ipse es. Donec [9:] tamen vivit (quia sensualis esse non desinit), oportuit etiam bonum, quod promisisti, reddere illi, vel saltem secun-dum quid visibile, ita tamen, ut ejus fruitio plus concernat spiritualitatem, quam corporalem sensualitatern ejus. Hinc quia populus tuus spiritualis ex tide vivit, 1 ornne bonum ejus fidem concernit, fidei autem panis et eduliurn veritas est. Veritas autem panis est, qui de crelo descendit,2 quem manducantes vivunt in <eternum, et sic adipiscuntur consommationemc omnis promissionis ture. Vocabulurn panis in lingua Hebraica ad omnia extenditur, qure ad victum horninis pertinent, propterea in lege specificatim de omnibus illis tibi offerri jubes in gratiarum actionern. Sed quia omnia, qure ad victum hominis spiritualis requiruntur, (et per consequens animam concernunt) in solo pane crelesti uniuntur, hunc in gratiarum actionem et in merno-riam sui offerri jussit Christus, Filius tuus, legislator populi spiritualis, et procul dubio ideo dedit se nobis sub speciebus panis visibilem. Et hunc tibi offert anima gratias agendo in fide, hunc manducat et corpus Christi (qua nutrimenturn fidei) ab ipsomet Christo panis crelestis norninatur, et omne bonum, omnem felicitatem, ornnem promissionem, denique quidquid desiderabile est, in se continet, quia surn-rnum bonum est. Hujus man figura nutriebatur populus in deserto, sed quia tantam figuram carnaliter manducavit, mortuus est; sed postquam verus panis de c<elo de-scendisset, 3 figurre successit veritas, et veritatem manducantes vivunt in reternum.
"ln margine: Cap. /. v. 2.
b Delevit e (sed cf. Ms. fr.: tout cela vous ctoit offerl)
"Sic' (cf. Ms. fr.: la cmuommation.)
1 Cf. Rom. 1,17.
2 Cf. Ioan. 6,33.
3 Cf. Ioan. 6,33.
0 Domine, quam clarre, quam consolatorire sunt hre veritates illis, quos lumine tuo illustrare dignaris, qui nimirum seposita omni sensualitate panem fidei (qure veritas est) sumunt pro nutrimento animre et hunc otforunt tibi in memoriam benefi-ciorum tuorum, hunc manducant in gratiarum actione et sic vere panem crelestem manducant seposito omni pane terrestri, et per illum vivunt [10:) nutriunturque in deserto peregrinationis sure. Sed quot sunt, qui hrec fidei mysteria sensualitate sua corrumpentes malunt sensibus suis credere, quam verbis Filii tui, qure sunt spiritus et vita.1 Hi veritatibus adhuc miscent figuras et spiritualibus jungunt terrestria, et malunt fidem sensibus subjicere, quam in obsequium fidei sensus incaptivare. Ma-lunt, inquam, corpus Christi in, cum et sub pane adesse credere, quam simplicitatem tidei super omnem intelligentiam elevando exclusa omni panis substantia profiteri Christum tantum visibilibus panis accidentibus velatum adesse. Redde, Domine, hanc veritatem sensibilem universo populo, quem in agnitionem promissionum tua-rum vocasti in Filio, ut in eodem spiritu adorent,a prout dedisti omnibus velle adora-re in eadem veritate, quam in diffeadora-renti spiritu cadora-redunt et profitentur, et propteadora-rea ab unitate separati ab agnitione veritatis deviant.
Differentes modi offerendi prrescribuntur in hoc capite, sed terminis versiculorum attente consideratis et iterum iterumque ruminatis: ( 1) Anima, cum obtulerit oblatio-nem sacrificii Domino; (4) cum autem obtulerisb sacrificium coctum; (5) si oblatio tua fuerit de sartagine, quam clare patet aut potius correspondet expressio primi versus sacrificio novre legis, in quo tibi vere anima offert oblationem sacrificii an-nuntians mortem Domini etin gratiarum actione se uniens cum oblatione sua, simila erit ejus oblatio (ait Scriptura) fundet<ur>quec super eam oleum et ponet thus. Sic reprresentabatur in figura hrec oblatio sacrificii, et ego credo similam humanitatem, oleum (similem penetrantem) divinitatem Christi, thus offerentis charitatem desi-gnasse. lnfunditur simpliciter oleum super similam, nec hrec induratur in massam.
Sic conveniebat enim sacerdotio Aaron reprresentare oblationem sacrificii, in cujus massam sacerdotium Aaron non er.at intraturum.
0 Domine, quam adorandus, quam diligendus es mihi ex his tam admirabilibus et tam mire tectis operibus sapientire ture! [11:) Quam suave est delibare spiritum Scripturre ture semoto cortice litterre! Quam jucundum haurire aquam ex fonte tam limpido! Quod reliquos sacrificandi modos concernit, fors non errabo, Domine, di-cens panes in clibano coctos, lagana frixa in sartagine aut quodammodo assata in craticula fuisse diversificata obsonia ex farina, qure Hebrrei in deliciis habebant, et
0 Domine, quam adorandus, quam diligendus es mihi ex his tam admirabilibus et tam mire tectis operibus sapientire ture! [11:) Quam suave est delibare spiritum Scripturre ture semoto cortice litterre! Quam jucundum haurire aquam ex fonte tam limpido! Quod reliquos sacrificandi modos concernit, fors non errabo, Domine, di-cens panes in clibano coctos, lagana frixa in sartagine aut quodammodo assata in craticula fuisse diversificata obsonia ex farina, qure Hebrrei in deliciis habebant, et