§ . X X V I I . !
Uberius refellitur P. Tiinon.
F i d e hiftorica certum eft ( quod & Articulj Disetales teftantur) anno 1552 Sacramentarios, feu Calvinianos non fuiffe in Transsilvania,
quia placita Joannis Calvini in hune Principa-tum penetrarunt primo anno 1557, ( 1 ) & hoc non obftante, in citata per Timonem Conftitu-tione IV. mentio eft Sacramehtariorum: ergo Conftitutio aliterintelligi nequit, quam amplia-tive: id eft." ubicunque fint tales refellendi, fciant refutare.
Ad haec: Dixtales Articulî docent Anaba-ptijiai e Hungariâ ultimo exeffe juffos intra lpatium 4. hebdomadarum anno 1556 ( 2 ) in Transsilvaniam autem receptos per Gábrielem
Bethlen Principem Alvinczium, qui eleftus eft Princeps XXII. O&obris a. 1613, ac ejusdem Menfis die XXVII. confirmatus ( 3 ) jam: five ex Hungaria expulfionis, five in
Transsilvani-am
( í ) Parifpápai in hunc ann. Benkó Trans. T o m . j. p. u 7 -( 1 ) Dist. Pof. h. a. celebr. Art. 26. Statútum etiam e/?,
•jtnabaptiftit omfies de omnium Dnarhrn bonit-•< regno penitus tji~
xiantur.
O ) Appr. Conft. P. a. Tit. 1. Art. 3.
3 ?
am receptionis publica tempus infpîciamus, certum eft annum 15521^» longe ante effluxifTe,
quin fuerint in Transsilvania Anabaptijîcs: igi-tur Conftitutio IV. per Patrem Timon allegata feriebat Anabaptiftas extra Priucipatum exiften-tes.
Tandem; Articuli novi in Transsilvania Candidaţii Lutheranis non proponebantur, quospopulum fuo tempore docerent, fed ipfiííi-mi, qui in Confeffione Auguftana, ejus Apolo-gia, utroque Catechifmo Lutheri, & Articulis Schmalcaldicis continebantur: ergo etiam dog-mata Auguftanae Confeflioni oppofita, & a Can-didatis refuţanda, illa ipfa proponebantur. (fu-erint, an minus in Transsilvania ) quae a fupra citatis Lutheranorum Scriptis ( ut illi vocant ) oppugnabantur, oppugnabantur autem Pontifi-I ciorum, Anabaptiftarum: Schvenkfeldianorumt
novorum Arianorum, novorum Anti - Trini-tariorum dogmata: ergo pariţer horum doftri-nam debebant damnare, refellere, oppugnare feu Paftores, feu Candidaţi in Conventu Cibini-enfi Lutheranorum, quin fequatur harum
Reli-! gionum fingularum homines debuifle efle in Transsilvania anno 1552. ( 1 )
HaeCj fi quempiam fufficienter non capa-C 3
ci-<») Vide Confeff. AuguiUn.
citarent, dico: Articulos Disetales teftari în Transsilvania ufque ad annum 1566 Csetum ta-lem, qui socini anonim aut Unitariorum dici potuiflet, nullum fuilfe: igitur anno 1552 Aiu ti - Trinitarii non erant in Transsilvania, qnos five Synodus, five Candidaţi refellere potuif-fent: hisque opinationem P. Samuelis Timon,
«ti, & MStum quoddam CLaFDIopoLI ter-tla Mall anno ( ut tres voces fubduétae pan-dunt) 1710 consarcinatum abundantilfime re-futatur.
Poffet hie loci Libellus Alexandri Willini, M. Dris per Cafparum Heltai A. 1570 in forma 8a typo datus, atque Francifco Davidis dica-tus, verba mea de Ănabaptiftis fuperius prola-ta in dubium vocare; aii: cum Willinus War-fovise, Heltus, & Francifcus Davidis Claudio-poli Unitarii fuerint, num eorum Scripta Ana-baptiftica debeant dici ? aliorum judicium efto.
§. X X V I I I . { Propónitur objectio ex Parispápai. ( 1 )
jF*rancifcus Parispápai praemiíTam Timonis o]
pinationem firmare videtur, dum ait: „ novis monftris turbări caepta eft iterum pax
Eccle-fiae 1 ( i ) in Mifcell. Tigur. p. 141.
39
„ fia: - - Italia enim prioribus - - pejores emifit
„ Stancaros Blandratas, - - qui Pruffiam
pri-„ mo tetro halitu afflarunt, & inde mox - -
re-„ trufi, in Transsilvania Regiam Aulam
follici-„ tarunt follici-„ Quid ha:c aliud fignificant, quam fub Isabella jam in Principatu fuilFe Arianos, Religionemque Socinianifmo inquinatam, ut vuit CI. Pray. ( i ) aut vero ferius, ad fenfum Timonis, anno 1552 Arianos in Transsilvani-am irrepfifíe.
§. XXIX.
Solvitur obje<5tio prîemiiTa.
iíí rancifcum Stancarum pacem publicam in Transsilvania turballe, queritur & Haner, ( 2 ) notat & Sigler ad annum 1553, ( 3 ) quin illi adjungant BLANDRATAM. Imo nec Parifpá-pai intelligit Eum cum Stancaro veniiTe in Transsilvaniam.- pofteaquam enim fermonem generaliter de utroque inftituiffet, mox narra-tionis feriem analyzando, ait: (4) „ Eodem
„ergo anno ( 1553 ) Francifcus, quem
nomi-„ navi, Stane ar us Mantuanus Theologise, & Me-C 4
di-( i ) Hift. Reg. Hung. P. }. p. isi.
Í J ) I lift. Eccl. Lib. 4. p. ass.
( i ) apud Belium. p. 7J.
( 4 ) In Mifcell. Tigur. p. 14J.'
„ dicina» Doftor Regiomonte, Pruffise Metropóli
w in Transsilvaniam ingreflus, primum Clau.
5 > diopoli fpargere caepit impium, &
blafphe-e, mum dogma „ Rurfus annis 1557, & 1558 mentionem injicit de Stancaro, altum autem filet de BLANDRATA ufque ad annum 1564:
ígitur authoritate Francifci Parispápai evinci lie-quit BLANDRATAM Socinianifmo Religio-nem ante annum 1563 jam inquinaffe, ut
pla-cebat CI. Pray, tantoque id minus, quod Stan?
carus. & BLANDRATA nunquam ejusdera fuerint profeifionis, ac, ut dici amat, homo-doXi. Si interim liaec cuipiam minus arride-rent, dico uberius: Stancarum anno 1553 ex Hungaria in Transsilvaniam commigraife, BLAN-DRATAM autem eodem anno Vienna in Pro-ceifu Martinufiano commoratum fuifte. ( 1) Inde Paviam, feu Ticinum rediiffe, eorumte-itimonio certum eft, qui dicunt BLANDRA-TAM Ticino fibi fugâ confuluiífe anno 1553, atque Helvetiorum Genevam petiifle, ( 2 ) Genevâ, perfequente eum Calvino, in, Poloni-am fugiife, (3) &Poloni-amp; fic tandem anno 1563, ut videbimus, fecundo in Transsilvaniam ad Au-lám Joannis Sigismundi concefliife. Stancarum
de-( I ) Acta Procefliis Martinuf.
( a ) Maimb. in Hiil. Arian. T . 3. p. 344, (3 ) Saodius in Bibl. Antitr. p.
r
denique, nullő in Transsilvania reli&ő Profé-lytó, urabrâ citius difparuiífe. ( i )
§. XXX.
Proponitur objectio ex Spondano.
G . Spondanus, Florimundi cumprimis autho-ritate viéhis hsec feribit; ( 2 ) „ Poftquam
Georgius ( Martinufius ) de medio fublatus
„ fuit, otnnisque impietas patentibus foribus
„ in earn ( Transsilvaniam ) ingrella eft, non
„ folum per GEORGIUM BLANDRATAM
ho„ miiieni Salucenfem, qui fuga lapfus, »
-„ venenum Arianifmi, & impietatis
Anti-Tri-„ nitariae eorum - - animis infudit: Verum
in-„ direfte etiam per Officiales in-„ &c.tefte igitui*
Spondano, jam poft mortem Martinufii, qux contigit anno 1551, XVII. Decembris, ( 3 ) BLANDRATA veneno Arianifmi infeclt Trans-silvaniam. Florimundum, ac Spondanum
fe-quutus Ridcard, id ipfum docet. ( 4 )
§. XXXI,
( I ) Vefzpr. Biogr. Cent. 2. p. 191, í Î ) Ad an. iff 1. n. X. p. 172.
( 1 ) Mv. L. XVII. p. 191. Bethl. L. 4. p. f n . Sigl. apud Beli/p. 71. Pal. ed. j.P. j. p. f«. Pray Hift. Reg. p . n j . Com. Hift
( 4 ; Tom. i.p. m. 6ij.
XXXI.
Solvitur propofita objeóKo.
T num in citata objeftione Celebrium Sciptorum fubverfatur authoritas unius Clariffi.
mi Hiftorici Galii, Martini quippe Fumei, in.
liixa relationi; qui una cum Florimundo, Spon-dano, & Ridcardo, velut Scriptor Gallus, a-deoque Extraneus, de rebus Transsilvanicis fi-dem eoufque non meretnr, donec aflertum do-cuménto firmet. Quid quod, haec Eorum nar-ratio pugnet cum Articulis Dijetalibus inferius producendis.
Spondanum interim fpecialis ilia ratio poflet excufare intuitu occupati temporis de initiis Arianifmi in Transsilvania, quod in laudes Martinufii occifî effufus, dixerit: „ quamdiu
„ Georgius vixit, ejus vigilantia Transsilvania
„ pura ab infeétione haereíis permanfit:
poft-„ quam autem Georgius de medio fublatus eft,
„ omnis hierefis Transsilvaniam ingrefla eft „ ( i ) Inter has autem ( procul dubio fucceflive mgrellas ) maximam cum fupponat Spondanus per BLANDRATAM illatam, illius in fpecie non poterat non meminifíe, non quaíi anno
1551
< i ) Loco fuperius citato.
43 j<5i SocinianifmiLs fuiflet in Transilvania dií*-feminatus, fed fuo tempore, dum Parens hujus (togmatis intravit in Priucipatum, ut ipfemet Spondanus addit: pofteaquam reftitutus ejl Jo-annes Sigismundus; feu: dum port mortem
Isa-bella capit regnare Joannes Secundus. Alio-qiiin fide hiftorica certum eft hodie:
BLAN-D R A T A M , quâ Socinianum in Transsilvani-am veni lie anno 1563, ut videbimus; igitur omnis, qui hune annum prxvertit, tenetur non modo aflerto, fed fide digno inftrumento communem Hiftoricorum fententiam evertere,