BLANDRATA
Genevam adveniens, qvoJ modo fe gefferit in negotio Religionis, difci-mus ex his CI. Petri Baylei verbis, (I) „ Ibi
„ f Genevaî) amplexus eft Religionem
Prote-„ ftantium, & initio adventus fui, aedificavi:
„ Proteftantes per fuam agendi rationem, &j
„ per fuam docilitatem. „ Idipfum teftatur GL Iselin, ( 2 ) ,, Ubi ( Geneva ) fe Reformatis ,, adjunxit. „ Non abludit Jöcherus a pralau-datis, dum ait: (3) „ amplexus eft Genevt
„ Proteftantium Religionem „
Lapfu tamen temporis innotuit BLANDRA-TAM de Divinitate JESU Chrifti dubitare: duffl non tantum rudioribus, fed ipfi plane Calvino
difficultates fuas identidem propofuit, quibus:
tam verbis, quam etiam fcriptis conabatur Cal-vinus fatisfacere.
Accidit interim, tefte Cl. Bayle, ut in Confiftorio Ecclefia Italica Procefíus quidam ft'
erit
< I > Dift. Hid. Art. Blandrat*.
) in Lexico p. tn. f i i .
( Î ) Alt. BUndrata p. m. IIJ J.
I
79 érit inftitutus adverfus Joannem Paulum Alcia-tum, & Valentin urn Gentilem, quo perturba-tum eíTe BLANDRATAM animadvertens Cal- ->
vinus, omnem de eo pollicitus eíl fecuritatem, quod nulla íit inveftigatlo inftituenda intuitu errorum per Eum haétenus commillbrum.
Pollicitationibus his Calvini inlidias quas-dam fubeffe non vane fufpicabâtur BLANDRA-TA, die enim qiiodam publicam habente prae-le&ionem Theologicam Calvino, ( cui & BLAN-DRATA interfuerat ) comparuit Syndicus Rei-publicae, quafi & ille Inilitutionem Calvini ex-cepturus, cujus ingreffus tantum illico injecit metum BLANDRATA, ut fangvinis profluvi-um e naribus mentitus, ex Auditorio publico femet citiflimis paiTibus fubduxerit, Genevam-que reliGenevam-querit nunquam rediturus. ( i )
$. XXI.
BLANDRATA anno 155S Geneva fugit in Poloniam.
ft
P L A N D R A T A Genevâ profugus, quod
non
jn Hungáriám, neque in Transsilvaniam, fed in Poloniam fe receperit, & quidem an. 1558, docent clariflimis verbis Celeberrimi Scriptores;
'
Bay-~ j * * * I 11
( 1 ) Joan. Calvin. Epift. 321.
1
8o
Báyle, ( i ) „ Proceífit ergo inde in Poloniam anno 1558 „ Morerius, ( 2 ) „ Ille aufugit in
„ Poloniam anno 1558 „ Buddeus: ( 3 ) „ non
w volebat tamen fidere, fed falvavit fe fugâ &
,, profeftus eft anno 1558 in Poloniam „ Ja-cobus Iselin: (4) „ clam fe recepit an. 1558
5, in Poloniam „ Hendreich: ( 5 ) „ Quam (
Ge-„ nevam ) Calvino errores ejus detegente ano
„ i§§8 deferere, & in Poloniam migrare
coa-„ ftus eft coa-„ Jöcherus: ( 6 ) coa-„ videns, quod
r amplius Geneva: fidere non polfit, profettus
„ eft 1558 in Poloniam „ Sandi us: (7) „
Ti-„ cino elapfus venit Genevam, & Genevâ anno
„ 1558 Calvini iram ob Religionis diverfitatem
„ fugiens, in Poloniam fe contulit „ Stoinius:
( 8 ) „ qui (BLANDRATA) venitPinczoviam
„ (Polonia Oppidum) an. 1558 Genevâ cum
„ Serveti fententia „
§. XXII.
( I ) Oia. Hift. Crit. Art. BUndrata.
( 2 ) D i a . Tom. 2. p. 2} t.
( } ) in Lexieo Magno p. 582.
( 4 ) Art. Blandrata p. f 12.
( f ) in Pand. Brandenb. p. fpo.
( 6 ) Art. Blandrata. p. 112 J.
( 7 ) Bibli Antitr. p. 28.
< 8 ) ibidem p. 187.
r
§.xxir.
81Diflertatio Excellmi Domini Comitis Ignatii Batthyáni omni cum
hu-militate exaniinatur.
I n opere MSto Excellmi Domini Comitis E-pifcopi Ignatii Batthydni, cui Titulus: „
Ana-„le&a, & Anecdota Hiftorica Diplomatica de
„ rebus fub Joanne I. & Isabella Regina geftis,
„ prsecipue autem de csede Cardinalis Georgi*
„ Martinufii Epifcopi Magnó - Váradinenfis &c.
„ Edidit, recenfuit Diflertatione, ac Notis
il-„ luftravit Ignatius Comes de Batthyán
Epifco-„ pus Transsilvania Epifco-„ Part. VII. §. IV. n. 2. híce lego „ Ipfe BLANDRATA alferit fe anno 1544L
» fervire csepiffe Isabella: Reginae, quam etiam
» 1552 in Poloniam abeuntem fecutus eft, ( 1 ) ,, ab Eadem in Transsilvaniam reduce,
redu-„ftus fuit. In annis fubducendis magnopere
» errat pocher us in Lexico fuo, dum ait ilium in Poloniam feceffilfe anno 1558, & an. 1563 Archiatrum Principis Transsilvaniae fuilfe re-'s nunciatum. Facile mihi perfvadeo ilium noil '5 ita femper in Transsilvania confedilfe, ut '5 uufquam in Patriam, atque aliorlum
difcur-F
re-( « ) DilT. huj. P. 2 $ . X. videatur.
T
82
„ reret, ficut in fallione fua anno 1553 dicit fe
„ Euchariüiam fumpfiffe in Meilri prope Vene.
„ tias. lmo Regina adhuc in Transsilvania per.
„ üílente, viJetur in Poloniam coramealíe, pro-,, cui dubio Fratrum Polonoruin confortio frui.
„ turus „ ( I ; Haftenus Excellnms Dominus Comes Prseful.
§. X X I I I . Praemiflorum Emendatio.
i^uod jöcherus pugnet cum hifce Excellmi Domini Comitis Epifcopi verbis: ab Ecidem re-duce in Transsilvaniam rediiElus fuit: luce meridiana clarius ell. Jöcherus nam que docet cum communi Hiftoricorum, Aélis Geneveiifi-bus, ac cumprimis Epiftolis Calvini innixus, BLANDRATAM anno 1556 ( quo redufta eft Isabella ) Geneva fuiile, ubi cum Calvino fe-pius in arenam defcendit: cujus maniionis in
l'ua Dill'ertatione adornata de BLANDRATA >
etfi praemature, meminilfe tamen dignatur Ex-cellihus Dnus Prseful: Ditfertatio contra fupp0* pit Elindem cum Regina anno 1556 in Trans-silvaniam rediilfe: qui reditus, prseterquanJ
quod
( I ) In Diflert. de Blandrau p. f 17. fag.
_ _ 83
quod conciliari nullo modo poifit cum Aétis pu-blicis Geneveniibus, & Polonicis, nullis Tabu-Ijs, ac Teftibus firmatur: atque ideo Jócheri,
& aliorum §pho precedente citatorum auftori-tatem, atque fidem tanto minus poteft eleva-re, quod ipfi Scriptores Domellici hujui'redi-tus BLANDRATA cum Isabella nufquam me-minerunt, ficque: fi ufpiam, hic certe pras-fumptio debet cedere veritati.
§. X X I V . Uberius firmatur aflertio.
i^eque falvat BLANDRATA itinera liber-tás illa, quam Ei Excellíhus Diius Comes Prae-ful dignatur concedere modo in Italiam, 'mox in Auftriam, fubinde in Poloniam divagandi:
Hsc enim praterquam quod Archiatro Regina fit indigna, (fi non incredibilis) manifefte pu-.
gnat elun Aótis publicis Genevenfibus, ac Po-lonicis, quibus BLANDRATAM pluribus annis
commoratum fuifle tam Genevae, quam in Po-lonia tam aperte docetur, ut contrarium dici nequeat cum veritate.
lUud autem, quod Regina adhuc in Trans-silvania yerfifiente Fratrum Polonorum (id eft:
Cocinianorum ) confortio fruiturus
BLANDRA-F a TA
TA in Poloniam commeaverit, tam adverfatur veritati hiftoricîe, quam certum eft illis annis,
quibus continua ierie regnavit Isabella, hoc eft:
ab anno 1541, ufque annum 1551 in Polonia nullum apertum, ac publicum Socinianum fu-ifle: ( I ) neque BLANDRATAM Socinianis adnumerari potuifle. Quid quod: videtur, &:
procul dtibio de eadem re in relatione hifto-rica a Scriptoribus 11011 admittantur.
§. XXV. I Continuatur confirmatio.
N umerum 3um fuse Diflertationis conclu-dens Excellmus D. C. Eppus fcribit: „ Martinullo
5, loco haud moto tutum haud fuifle (
BLAN-„ DRATA ) in Religione innovare quidpiam BLAN-„ ( 2 ) & hoc non obftante Nrum \tum ejusdeffl Diflertationis hifce inchoat: „ Primo hoc teffl-,, pore fuse in Transsilvania commorationis
I2-„ tenter corrupit animum Regii pueri, ac ipfani
„ etiam Aulam Regiam, quod dein efl'e^s
„ docuit „ que duo afferta & fe mutuo conJicL unt, & fuperius ( 3 ) abunde refutata habentur*
( i ) Diliért, huj. P. 1* §. XX.
( 3 ) Part. VII. S. 4- P- f2i.
( } ) Difiért, huj. S- XI.
85
Silentio pariter involvenda haud finit Krorum ştii & 4ti hac verba: „ Ferdinandus
necefla-„ rium duxit ipfum ( BLANDRATAM ) in
par-v tes fuas pertrahere „ & mox Nro 4to dici-tiir: ,, de refta educatione Joannis
defperan-„ tem Martinufium ad Ferdinandum fuum
incli-„ naire animum incli-„ Quid enim pot erat ( liceat hie mihi Excellmi D. C. Eppi verbis quarere ) egregii expeclare Martinufius contra BLAN-DRATAM a Ferdinando in educatione Joan-nis, qui neceffarium duxit ipfum in partes fuas pertrahere ?
X X V I .
Solida ex Eadern Diflertatione proponitur diihcultas.
-'-ajoris funt iudaginis ilia, qua Nro 5to Differtationis Batthyániana lego in hac verba:
» A Jeanne anno 1556 in Transsilvaniam re-55 duce donatus fuit ( BLANDRATA ) fpoliis 5? Capituli Albenfis Traussilvania tribus polfelli-5j onibus Magyar Csergöd, Bolgár Csergöd, &
n Kerefztényfalva „ En Diploma in plenam ( ut putatur ) probationem horum ab Excelluio
C. Priefule excitatum :
„ Nos Stephanus Bathori de Somlyo Vaj-F 3 „
vo-„ voda Transsilvanus, & Siculorum Comes &c.
„ Memoria commendamus tenore prafentium
5, fignificantes quibus expedit, univerfis, quod
„ Generofus, & Excellens vir GEORGIUS BLAN.
„ DRATA Phyficus, & Medicina Doftor
co-„ ram Nobis perfonaliter conftitutus &c.
fpon-„ te, & libere confellus eít pariter, & retulit ,, hune in modum: qualiter ipfe arduis
admo-5, dum neceflitatibus fuis ipfum ad pralens
fum-„ mopere urgentibus evitandis totales, & inte-,, gras Poffelfiones fuas Magyar Csergöd, Bol-5, gár Csergöd, & Kerefztényfalva vocatas
om-„ nino in Cottu Albenfi Trarinia exiften. habi-,, tas alias olim Capituli Ecclefia Alben. Trahnir
„ exiften. habitas, fed juxta publicos Articulos
„ Dominorum Regnicolarum in Comitiis Eorura
„ Generalibus ad Feftum B. Catharina Virgini*
„ anno 1556. Colosvarii editos una cum aliis
„ Ecclefiarum bonis Fisco Regio applicatas, ,, ac per SereniiTimum Principem quondam
Do-minum Joannem Secundum eleétum Rege®
o, Hungaria ( 1 ) felicis memoria, fibi, fuisque
ha-( I ) Statutoriae pro Stephano Bathori PolTefiionis Citpi Cottu Szolnok mediocri ad Eppatum antea Ecclae A"*
Tranniaepertinenanno if64 emanat®, vehementem"10' vent fufpicionem & BLANDRATyE hoc anno coll*' tas efTe diílas Pofleflîones ob Prifidium N. Envedien^
in Synodo. Cift. Capit. Faf. 7. n. f j.
87
r hxredibns in perpetuum donatas, &collatas,
^ fimul cum cun&is fuis utilitatibus, & pertinen-tiis quibuslibet Spbli, ac Magniiico D.
Cliri-„ ftophoro Bathori de Somlyo &c. ipfiusque Hae.
„ redîbus, & Pofteritatibus - - - pro Summa
„ 6000 flhung. currentis monetse coram Nobis
„ per Eundem plene, & integre levatis, &
„ perceptis jure perpetuo, & irrevocabiliter
-„dedit, vendidit, & perpetuavit &c. harum ,y noftrarum teftimonio litterarum mediante.
„ Datum in Oppido Torda, Feria quinta
pro-„ xima poít Feftum B. Urbani Pape A. D. 1573 pro-„
§. X X V I I .
Continuatul' eadem difticultas.
ÎN on abfque ratione dixi majoris efle inda-ginis illud, quod ad probandum reditum BLAN-DRATA cum Isabella anno 1556 §pho
prece-dente prsetenfum citatur : Si namque Diploma-te probări poDiploma-teft ( quod haéDiploma-tenus neque Dome-fticis, neque Extraneis Scriptoribus incidit ) BLANDRATAM prselibato anno e Polonia cum Begina rediifle, inanis eft omnis labor meus, inanis eft hiftorica tides. Et hanc, & ilium, ut evacuari non finam, falva profundiilima, quam Excelhno D. C. Prelato exhibere femper
tene-°r, veneratione, omnia jura non tantum con-cedunt, fed me plane impellunt.
F 4 §. XXVIII.
83
X X V I I I . J 1
Solutio diflîcultatis incipit.
• I — —fcL * i> - I M — — .»
A d folvendam hancce vere magnam, imo în oculis Excellmi D. C. Eppi infuperabilem diflicultatem, certa ab incertis ftatim funt di«
fcriminanda. Sequentia igitur certiffiraa effe confiteor:
a. Isabellam una cum Principe Joanne Sigis-mundo anno 1556 e Polonia in Transsilvaniam rediifle.
b. Bona Epifcopalia, Capitulariaque prsemillo anno Fifco Regio fuifle addi&a.
c. Inter Bona Capituli Albenfis in Transsil-vania fuifle tres Poflefliones Magyar Csergöd, Bolgár Csergöd, & Rerefztényfalva.
d. Hasque Poffefliones aliquando GEORGIO BLANDRATA fuilfe collatas:
e. Quas ille anno 1573 pro Summa f)?oo Hungflnor. vendidit Dno Chriftophoro Batbori
de Somlyo. Atque de his, velut diplomatice
certiflimis, nullám obmovere poflum difliculta-tem, utpote quae nullo modo tangunt qvaefti0' nem inter me, & Excellűium D. C. Epifcopum controverfam.
§. XXIX.
§. X X I X . '
89
De Quasítione controverfa in Diplomate citato nec littera.
^gg^l/V lîlf WIM îlf IM< tflffif ^lTu if Iţng.
Jd, quod nos inter quaritur, eft: Num BLAN-DRATA praf at as Pojfeffiones a Şfoanne Se-cundo determinate anno 1556 obtinuerit? quod quia iu citato Diplomate ne unica quidem lit-tera exprimitur, hoc eft: quod egó in dubium revocare & poílum, & debeo.
Enim vero: ipfum documentum per Ex-cellmnm D. C. Prafulem produ&um manifefte oftendit, fecularizationem ( fit verbo venia ) Bonorum Ecclefiafticorum; BLANDRATA i-tem fa&am Collationem Pofleflionum non eo-dem anno contigille: illa fiquieo-dem regnantibur Isabella & Joanne Sigismundo funt adempta, Pollefliones autem fupra enumerata a Joanne Secundo poft fata Isabella funt collata, ut fe-quentibus oftendam.
§. XXX.
Unum vivente Isabella, alterum polt ikta Ejus contigiffe probatur Primo.
L
ubet_ utrumque aflertum ex iplis fontibus derivare. In Comitiis die 25a Novembris90 — -- —
anno 1556 Colofvárini celebratis, inter reiîqua petunt Inclyti Status, & Ordines ( i ) „ u t
„ Bona Epifcopatuum,Capitulorum, Conventu.
„ um, PrsEpofitorum, aliarum item Perfonarum
„ Ecclefiallicarum non reddantur illis, a quibus
„ adempta funt „ cui I. Statuum, & Ordinum petito hilce fubfcribunt Isabella, & Joannes Secundus „ Quae quidein Articulorum Decreta
„ univerfa, & fingula Nos, Filiusque Nofter
„ Uluftriffimus in omnibus pundlis, & claufulis
„ rata, grata, & firma habemus, & infolidum
„ approbamus, ac Chyrographis Noftris,
Filii-„ que Noftri Illuftrilfimi, Sigilloque Reginali
„ roboranda, & munienda duximus. - - VII.
„ Decembris. A. D. 1556.
Diploma cit. Stephani Bathori habet: „ per
„ Serenillimum Principem quondam Dominum
„ Joannem Secundum ele&um Regem
Hunga-5, rise - - felicis memóriái fibi ( BLANDRATA)
„ fuisque haeredibus in perpetuum fuilfe dona-,, tas, & collatas „ quis non videat, rem
ma-turius expendens ? diverfum hunc expeditions modum diversa regiminis tempóra clare deno-tare. Ademptionem nempe Bonorum
Ecclefia-ilicorum contigilfe temporibus Isabellas, & J°*
annis Secundi; Collationem autem trium P°'*
fefîionum faftam regnante Solo Joanne Sigis"
mtndo. §. XXXI
( » ) Articulo Diaet. an. ifftf condîto.
XXXI.
Probatio prima impugiiatur.
uafi vero, dicet aliquis, ex eo, quod Col-lanones, aut Ordinatîones quaedam per Isabel-lam dicantur facte, Joannes Secundus a Regimi-ne excluderetur V Tres igitur PoireflioRegimi-nes per
Jo-annem Secuudum collatae, haud arguunt Col-lationem poft fata Isabella: contigille. Contulit Isabella Jurisdiftionem Arehi-Eppalem Super-iiitendenti Saxonicalium in Transsilvania Eccle-fiarum anno 1558, ( O quin in hoc poteftatis
exercitio Filius Joannes exclufus intelligatur.
Contulit & Epifcopo Munkátfieníi eodem anno (2) Privilégium exemptiouis a folutione qua-rumlibet contributionum, cenfuum, & taxa-rum, quin illud authoritate Joannis Secundi
non firmatum praetendatur: ergo pariter Col-latio trium Pofleflionum, ut ut Isabella noti meminerit Diploma Stephani Bathori, poft mortem Reginae fatta înfundate dicitur.
S- XXXII.
< * ) apud Katona Tom. XXIII. p. 140.
( * ) apud Eundem ibidem.
§. XXXII.
Solvitur precedens objeélio.
ui pramiflum, a pari, ut dici amat, du-élűm argumentum in me contorquet, dum af.
fertioni mea maxime nocere intendit, herbam mihi porrigit. Quis enim aliquem tam peregri-rium in Hiftoria Transsilvania fupponere aufit, ut Isabellam uunquam fine Joanne Secundo;
Hune vero multis Annis fine Ilia regnaire igno-ret? Ne itaque temporum regiminis confufio, Donationum, Collationum, Ordinationumque Regiarum convulfio oriatur, dici femper & po-teft, & debet Isabellam cum Filio Joanne re-gnalfe, ac Documenta utriusque nomine ema-naire; contra vero: quia Joannes Sigismundus inde a morte Matris lua, qua contigit 1509.
Menfe Septembri, ( 1 ) procul dubio fine Ilia regnavit ufque ad annum 1571. (2) dum Do-natio illius folius Nomine expedita fiftitur, hsc poft fata Isabella fafta jure merito non tantuffl dicitur, fed & illico uberius probabitur.
§. XXXIII. )
( I ) Katona Tom. XXIII. p. 343. 344.
( a ) Pray H. R. H. P. 3. p. 181. 182.
93
§. X X X I I I . .
Trium PoíTeíTioiium Collationem BLAN-D R A T A faőtam poll mortem Isabellas
contigifle probatur Secundo.
Joannem Secundum folum, vivente Regina Isabella, Donationes aliquas non tantum non feciíTe, fed nequidem facere potuiffe; atque ideo: ubi folius Joannis Sigismuudi fit mentio in Diplomate, poít fata Isabella: accipiendum effe poftulat cumprimis aetas Principis ad capef-fenda, ac adminiftranda Regni gubeniacula ille-gitima, quam Inclyti Status, & Ordines ad Comitia §pho XXX laudata congregati fic de-clarant: ( i ) ,, Quoniam Puer Regius nondum
„ annum decimum (fupra feptem) explev ifiét, Í, ideoque nondum regni gubernandi compos, j, & habilis exiftimaretur, ut per quiuqueniura
„ ( 2 ) adminiílrandi Regni fumma Poteftas fit
« penes Reginam ,, decernitur. Et hoc poíl re-ditum ( quod bene notandum ) e Polonia.
Neque per I. tantum Status, & Ordines stas illegitima Principis eít declarata, fed per
Ipfam quoque Reginam in iisdem Comitiis fe- quen-( > ) Bethlen Lib. 4. p. m. fjj.
( » ) ut fit Annomm XXII.
94 _ _
quentibus publicatul-: ( i ) „ Primum
ergo Deo
5 > Duce, Generalibus omnium
Statuum, & Or.
„ dinum Regiii Noftri Hungáriáé, & Transsjva.
„ lilac votis, & pari conlenlü
ftatuíum eft, quod
„ Nos, tanquam Regina Hungarian legitime co.
„ ronata auóloritate conjunfta,
&indivîfa ( 2 )
„ (relióto Filio Noftro Illuftríííimo fub Tuiela
„ Noftra ) imperemus, atque omnia Regni
ne-„ gotia ufque ad setatem legitimam, in qua
bo-„ no modo praeelle, & rite imperare poftit,
ad-„ miniftremus ad-„ Quid his clarius vel deiiderari poteft ad hoe evincendum, quod Joannes Se-cimdus Joins vivente Isabella, Donationes fa-cere nequiverit? adeoque Donatio trium Pollef-fionum cum per Joannem fa&a dicatur in Di-plomate Bathoriano, illa poft mortem
Isabellas
debuit contingere.
§. X X X I V . I De Donationibus in
fpecieveritas urgetur.
Ipfas in fpecie Donationes faciendas citatorum Comitiorum Articulus hifceregulat: (3) „ Pu*
blico etiam Decreto lancitum eft, quod no»
ha-( I ) Articulo Disetali citato.
-( a ) Vide hic fundamentum datae £nis S. XXXIII-( j ) Art. Dieet. an. iţţi. cond. Colofv.
95 habeamus facultatem omnia Officia,
Dignita-„tes, atque Donationes quibufcunque malu-erimus, ordine tamen fuperius narrato, coiiferre, & infcribere,, atqui ordo fuperius uarratus eft, ut autoritate conjuncta, & in-divifa, atque relitlo Filio Joanne Secundo fub
Tutela Isabella; üant Donationes: Joannes igi-tur Secundus folus nullás facere poterat Dona-tions vivente Regina.