• Nem Talált Eredményt

D e r Keife

In document Praktische Arzneimittellehre (Pldal 89-158)

Erße Klaffe.

e i n i g e Z e i t a n h a l t e n d , f o Schwächen fie den M a g e n u n g e m e i n , u n d e r r e g e n e i n e Verfäurung. E s w i r d überhaupt großer M i s b r a u c h d a m i t g e t r i e b e n .

M a n läfst d i e M o l k e n e n t w e d e r a l l e i n o d e r m i t M i n e r a l w a f f e r v e r m i l c h t n e h m e n : Häutig a u c h al«

e i n e Frühlingskur m i t f r i f c h e n Kräuterfäften, D r . Gelll'i (über d i e e r b l i c h e n K r a n k h e i t e n ) h a t i n der Nähe v o n W i e n e i n e e i g e n e Molken u n d Land-knranßalt e r r i c h t e t , w o P e r f o n e n d i e a n c h r o n i f c h e n K r a n k h e i t e n a l i e r A r t l e i d e n , i n P e n f i o n g e n o m -m e n w e r d e n .

a ) L a c eautyraiumt d i e B u t t e r m i l c h . M i l c h W e l c h e v o n d e n ölichten T / h e i l e n b e f r e y t i f t . S i e i f t nährend, kühlend u n d d u r f t f t i l l e n d . M a n g e b r a u c h t h e als Getränk i n Entzündungs u n d G a l l e n -K r a n k h e i t e n . I n S c h w i n d f u c h t e n , G e l b f u c h t e n , g a l l i c h t e n F i e b e r n , Entkräftungen u . a, S i e b e -kömmt f a l l durchgängig beffer als d i e M i l c h .

• 3) Cremor /<*$»*, d e r R a h m , S c h m a n d . 4) J)'ie Butter,

-Diaetetifche Mittet. 71 C. G e t r ä n k e ,

I , Bas Wa ff er.

A Q V A . C O I Y I Ä I V N I S . .

D a s r e i n e e l c m e n t a r i f a h e W a f l e r . . B e f t e h r au« d e m W a f f e r f l o f f • u n d K o h l e n f t u f f .

Lewis U n t e r / , d. N a t u r undEigenfchafte» des gemei-nen WaJ/ers » net>fl Betrachtungen üher f . med, K r a f t *

D a s W a f f e r ift< d i e Bafis a l l e r Getränke. M a n , u t i t e r f c h e i d e t m e h r e r e A r t e n d e f f e l b e n : Regenwaf-fer, SchmewafRegenwaf-fer, BrunnenwafRegenwaf-fer, FluflwafRegenwaf-fer, See-toaffer; u n d mineratifche Waffer. A l l e dieSe W a f f e r e n t h a l t e n e i n e B e y m i S c h u n g v o n m e h r o d e r w e n i g e r f r e m d a r t i g e n S u b s t a n z e n , u n d e i n e n großem «der g e r i n g e m A n t h e i l v o n LuftSäure. . '

D i e K e n n t z e i c h e n e i n e s g u t e n W a f f e r s find:

j ) daSs es d u r c h f i c h t i g i f t , geSchmäk u n d g e r u c h l o s u n d b e y m Eingießen p e r l t , a E s muSs fich b e y m F e u e r l e i c h t e r b i z e n , u n d l e i c h t w i e d e r k a l t w e r d e n , u n d b e y m S t i l l ftehen k e i n e Ünreinigkeiten abSezen./

3) es muSs S e i f e l e i c h t auflöfen. 4; w e n n m a n ei»

n e n alcalifchen L i q u o r o d e r d i e S i l b e r a u f l o S u n g e i n -t r o p f -t , m u f s es n i c h -t -trübe* w e r d e n .

D i e Hauptkräfte d e s W a f f e r s b e l i e h e n d a r i n n , dafs es d i e Säfte verdünnt. .PaiUtta ^Verfucb«

' m . i t

78 'Eifit Klafje.

m i t d e m w a r m e n B l u t des m e n f c h l i c b e n Körpers), h a t außerhalb d e m m e n f c b l i c h e n Körper g e f u n d e n , dafs d a s - W a f f e r w a r m o d e r k a l t z u a l l e n Jahrszeit e n der B i l d u n g d e r i n H a m m a Jahrszeit o r i f e h e i i C r u f l e w i d e r -fleht, u n d das B l u t z u e i n e r f o r m e l l e n Auflöfimg g e n e i g t m a c h t . E s i f t d i e M a t e r i e w o d u r c h d i e flüiflgen T h e i l e - u n f e r s Körpers w i e d e r e r f e z t , u n d reizende., f c h i i d l i c h e T h e i l e d u r c h d i e v e r f c h i e d e n e n E x c r e t i o n e n ausgeführt w e r d e n .

B e y d e m G e b r a u c h des W a f f e r s b e r u h t f e h r v i e -les a u f d e m G r a d e d e r T e m p e r a t u r . D i e W i r k u n g des k a l t e n W a f l e r s b e f l e h t darin« i ) dafs es d e n T h e i l e n f c h n e l l i h r e n Wärmtftöff n i m t ; E s i f t f o l g -l i c h , w e n n es a n h a -l t e n d g e b r a u c h t w i r d , e i n Schwä-c h u n g s m i t t e l . E s v e r u r f a Schwä-c h t 2 ) d u r Schwä-c h f e i n e n t u e .

c h a n i f c h e n E i n d r u k u n d d i e E m p f i n d u n g d e r Kälte dafs die F a f e r n fleh z u f a m m e n z i e h e n , e s k a n n d a h e r i n d i r e c t , u n d fo w i e es i n n e r l i c h gewöhnlich g e -b r a u c h t w i r d d i e f e i l e n T h e i l e ftärken, u n d d i e W i r k u n g e n d e r f e l b e n a u f d i e flüfligen v e r m e h r e n . M a n g e b r a u c h t das k a l t e W a f f e r überhaupt i n Zu*

fällen von Schwäche u n d vermehrter Reizbarkeit, w o die E n t z i e h u n g der z u häufig e n t w i k e l t e n Wär-m e n o t h w e n d i g w i r d , l ) b e y e i n e r Schwäche d e r

Verdauungste/erkzeitge, a l s e i n C a r m i r i a t i v m i t t e l ; G e g e n d a s Magendrüken. u n d d i e Cardialgie v o n k r a n k h a f t e ^ R e i z b a r k e i t u n d Schwäche. (Schmu*

kers S c h r i f t . 3. B . ) g e g e n d i e D i f p o f i t i o n z u C o l i -k e n

Diaetetifche Mittel. 79 ken w e g e n A f t b e n i g der Gedärme, w i d e r d i e W a f f e r f n c h t , (Millmann a n i m a d v e r f . de n a t u r a h y d r o -p i s ) ; 2 ) g e g e n Catarrhal B e f c h w e r d e n w e n n d i e f e d u r c h e i n e v e r m e h r t e R e i z b a r k e i t der L u n g e n u n t e r h a l t e n w e r d e n , i n d e r A n g i n a c a t a r r h a l i s a l s G e -tränk, u n d z u g l e i c h äußerlich, dafs m a n d i e B r u f t d a m i t w a f c h e n läfst. • 3) I n Blutßüffen. Z u r S t i l - , l u n g des B l u t f p e i e u s i f t o f t k e i n M i t t e l w i r k f a m e r , als ein- T r u n k k a l t e s - W a l l e r , a u c h b e y m B l u t b r e r c h e n , g e g e n Mutterblutfiüffe w e n n d i e . ; m a t e r i e l l e U r f a c h e . d a d u r c h g e h o b e n w e r d e n k a n n . I n e n t g e g e n g e f e z t e n Fällen w i r d d i e A n w e n d u n g n a c h t h e i -l i g . 4) In> fau-lkhten Krankhüten. 5) B e y e i n e r krAnklich vermehrten Reizbarkeit, daher g e g e n h y f t e -r i f c h e u n d e p i l e p t i f c h e Zufälle, van de-r Hont {Samml.

a u s e r l . A b h a n d l . für p r a k t . A e r z t e B . I X . p . 407.), l i e f s e i n e r h y f t e r i f c h e n P e r f o n , w e i c h e a n v i e l e n k r a m p f h a f t e n Zufällen l i t t e , täglich e i n i g e Gläfer k a l t e s W a f f e r t r i n k e n . B e y e i n e m bartnäkkigen Er-brechen von e i n e r widernatürlichen R e i z b a r k e i f d e s M a g e n s (Che'väffe über d e n G e b r a u c h des k a l t e n W a f f i e r s ) . 6) G e g e n den Bandwurm, u m . i h n z u be-r u h i g e n , ' ift e i n T be-r u n k kaltes W a l l e be-r e i n s debe-r h e f t e n M i t t e l . 7) als e i n verdünnendes und ausführendes Mit-tel', Sumaire h e i l t e v e r f c h i e d e n e Kränken v o n der Gelbfticht w e l c h e n e r k a l t e s W a f f e r i n g r o f f e r M e n g e t r i n k e n l i e f s . Z u r M i l d e r u n g . m i n e r a l i f c h e r Schärfen, des. M e r c u r i n s f u b l i m a t u s c o r r o f i v , u , a . , (Sydenham). &) als e i n kühlendes Mittel, w e i l es fähig.

8o Brße Klafje.

fähig i f t d e n W a Y m e f t p f f a u f z u n e h m e n , D a h e r äuf-f e r t k a l t e s W a l l e r b e y e i n e m e r h i z t e n Körper oäuf-ft

j tödliche W i r k u n g e n .

Das warme IVäff er ift- i n Stärkerem G r a d e ver-dünnend a l s das k a l t e ; D i e Wärme i f t e i n milder d u r c h d r i n g e n d e r R e i z . Z u g l e i c h w i r k t es a u f die .AusdünHung, u n d den U r i n . M a n w e n d e t es Selten i n n e r l i c h a l l e i n a n , Sondern i m T h e e a u f g u s u n d z u T i S a n e n u n d Getränken.

P R A E P A R A T .

Aqua deßillata communis,

t

A Q V A M A R I N A . . ' • •»

Ruf Tel d e t a h e p l a n d u l a r i f . d e v l u a q u a e m a r i n a e , »77*>

D a s S e e w a f f e r b e f i z t vermöge Seiner Beftandi t h e i l e w e i t r e i z e n d e r e E i g e n s c h a f t e n als das g e m e i n e W a f f e r . Ruffel h a t es aus1 d i e l e r UrSächebefonders 3 ) z u r Beförderung der Verdauung e m p f o h l e n . A u c h ,

Gullen rühmt dafs es d e n A p p e t i t v e r b e f f e r e . 2) g e . g e n d i e Verfiopfimgen derDrüSen, V e r f t o p f u n g der L e b e r u n d M i l z . 3,) G e g e n fcraphulbfe Zufälle. Hamilton v e r l i c h e r t dagegen daSs es v o r a n d e r n M i t -t e l n g a r k e i n e vorzüglichen W i r k u n g e n Ieif-te-t (über d i e S c r o p h e l n k r a n k h e i t ) . W i d e r Hautausfchläge, u n d B e f c h w e r d e n w e l c h e v o n S c h l e i m a n f a m m l u n g e n herrühren, u n d 5) gegen.Würmer.

Zum

bi'aeletifche Mittel-, £i '' ' i Z n m (Gebrauch'- läfst m a n täglich i P f . d a v o n

t r i n k e n ; gewöhnlich w i r k t es a u f den S t u h l . B e y g a r t e n Schwächlichen P e r f o n e n * u n d b e y f i e b e r h a f -t e n W a l l u n g e n f i n d e -t d i e A n w e n d u n g g a r n i c h -t Statt. Percivalt beschreibt e i n e n F a l l w o e i n e z a r t e F r a u d e n -Seorbut darnach b e k a m ; A n d e n Seeküften, u n d a u f S c h i f f e n m a c h t man1 das See*

w a d e r d u r c h die D e i i i l l a t i o n t r i n k b a r . Von Cour-, tanvattx (SeereiSe nach H o l l a n d ; enthält e i n e A b ; b i l d u n g des A p p a r a t s ; , '

II. Getränke durch Infußon und t)£-poccioii,

' T H E A ; . , , , ' 1 ,

F o t i a T h e a e , ( T h e a i i o h e a u n d T h e a v i r i d i s L , ) . T h e e - . I n J a p a n u n d C h i n a a n Hügeln u n d F i u f f e r i , E r g e d e i h t

a m h e f t e n Z i v i l e h e n d e m 3 0 G r a d e d e * U r e i t e i i i i d d e j i W e n ? d e z i r k e l n ,

L e i l / o m n a t u r a l ff iß or/j of the T e a i r j e 179p.»«. Abbild,

E s giebt z w e i H a u p t a r t e n v o n T h e e , grünen l i n d /mw«», W e l c h e So w i e Sie gewöhnlich i i n H a n -d e l v o r k o m m e n , häufig v o n einer S t a u -d e g e w o n n e n1 W e r d e n . BotäniScli; f i n d beide Sträucher v o n ein»

a n d e r verschieden; D i e grüne T h e e f t a u d e h a t g l a t -t e r e u n d m e h r hellgrüne Blä-t-ter, w i e dag j u n g e L a u b der Bäume; D i e B o h e f t a u d e h i n g e g e n d u n k l e r e . A l l e i n h e y d e m gewöhnlichen J H e e ift: g e m e i -n i g l i c h S o w o h l die F a r b e als d e r G e r u c h erkü-nltelt;

. f. • •" " - um

krfle Klaffe.

M a n h a t d i e B e r e c h n u n g g e m a c h t , das w e i t mehr T h e e i m A u s l a n d e v e r t r u n k e n , als i n - C h i n a culti-v i r t w i r d .

D e r befondere U n t e r f c h t e d i n d e n T h e e f o r t e t i , b e r u h t w a h r f c h e i n l i c h a u f das A l t e r d e s Gewäch-f e s , Gewäch-forgGewäch-fältigere C u l t u r , u n d Z u b e r e i t u n g . So bald d i e Theeblätter g e f a m m l e t l i n d , w e r d e n fie in.

b e f o n d e r n P f a n n e n , u n d i n e i g n e n Gebäuden gero-ttet. W e n n d i e Blätter a n f a n g e n z u t r o k n e r i , n i m m t m a n fie h e r a u s , u n d r o l l t fie m i t d e r Hand a u f , d a n n t r o k n e t m a n fie w i e d e r , d a m i t fie diefe F o r m b e h a l t e n . D e r f r i f c h e T h e e i l t f e h r ftark betäubend. D i e C h i n e f e n l a l l e n i h n d a h e r noch ein J a h r l i e g e n , e h e er v e r f c h i k t w i r d , d a m i t das n a r c o t i f c h e W e f e n n o c h m e h r verdünftet, u n d ge-b e n i h m d a n n e i n e n a n g e n e h m e n G e r u c h - v e r m i t t e l f t d e n Blüten d e r O l e a fragrantüfima. D i e Blätter w e r d e n m i t e i n e r v e g e t a b i l i f c h e n F a r b e grün ge-färbt. I n d e r G e f c h i c h t e des T h e e s i f t n o c h m a n . ches u n g e w i f s u n d u n b e f t i m m t .

M a n h a t v e r f c h i e d e n e V e r f u c h e g e m a c h t den T h e e f t r a u c h v o n Japan u n d C h i n a nach E u r o p a zu v e r p f l a n z e n . D i e f e r V e r f u c h i f t r e c h t g u t g e l u n -g e n ; der T h e e f t r a u c h k o m m t a u c h i n m a n c h e n Ger g e n d e n E n g l a n d s i m F r e i e n f e h r g u t f o r t . Di«

Holländer find d i e e r f t e n , w e i c h e d e n Gebrauch des T h e e s i m v o r i g e n , J a h r h u n d e r t a l l g e m e i n i n E u r o p a einführten (Cornel. Bontekoe v a n het . e x c e l l e n f t e K r u y d T h e e 1678),

Düeteiifcke Mitfet. 83 D i e Eipfenfchafteti des T h e e s h a n g e n v o n ei«

H e i n d o p p e l t e n B e f t a n d t h e i l e a b , ' d e m a d f t r i n g i r c n den, u n d d e m tiai'cotiSch V o l a t i l e n . B e y d e T h e e a r t e n h a b e n e i n e n b i t t e r n . z u S a m m e n z i e h e n d u n G e -f c h m a k , u n d m i t d e r E i S e n v i t r i o l a u l W u r i g g e b e n T i e eine g l e i c h d u n k l e I n f u f i o n : A l l e i n das

.Rüch-r i g e na.Rüch-rcotiSche W e S e t i i f t „nicht, i n beydeti - S o .Rüch-r t e n g l e i c h . J e f e i n e r d e r T h r e e i f t , defto m e h r enthält er v o n dieSem W e f e n > u n d e r . i i i g e w i f f e r m a f f e n d a n n b e r u h i g e n d u n n Sedativ» Stnitk • d e a c t i o n e famSc.) f a n d , dafs e i n Harket- Aufgüfs'von T h e e d e n M u S k e l n i h r e Irritabilität b e n i m m t .

A l s Getränk b e t r a c h t e t , b e r u h e n d i e W i r k u n -g e n d e s T h e e s i ) a u f das V e h i c u l u m , das w a r m e W a f f e r , z) a u f d e n T h e e Selb i L W i e w i r h i e r z u L a n d e T h e e t r i n k e n , kömmt d e r T h e e n i c h t V i e l i m B e t r a c h t } Sondern m e h r das T h ' e e w a f l e r . E i n Oftarker T h e e h i n g e g e n b e f i z t r e i z e n d e •härcötifcb'e'

Eigenschaften» u n d ' a u s d e r U r l a c h e i f t d e r T h e e o f t Schädlich, o f t aber Sehr w i r k S a m . Schwächliche PerSohen können dis narcotiSSchwächliche W e f e n m a t t -toigmal n i c h t v e r t r a g e n , u n d w e r d e n m i t e i n e r A n g f t u n d h e f t i g e n B e s c h w e r d e n b e f a l l e n »wenn f i e eine T a l f e T h e e t r i n k e n . M a n h a t auch" b e -m e r k t , , dafs e r b e y Schwächlichen S c h l a f l o f i g k e i f i e r r e g t . Van Geuiis ^ A b h a n d l e v o m b e f e h w e r l . S c h l i n g e n ) . g i e b t d e n w a r m e n Getränken, befott*

d e r s a u c h d e m T h e e S c h u l d dafs e r d i e Ürfache

f ä. dea

84 Erfle Klaffe.

des befchwerüchen S c h l i n g e n s f e y , w e l c h e s i„

• m a n c h e n G e g e n d e n v o n H o l l a n d f o häufig i f t . No c| , n a c h t h e i l i g e r i f t e r für P e r f o n e n w e l c h e an Bruft.

b e f c h w e r d e n l e i d e n , b e f o n d e r s d e m B l u t f p e i e n . H i n g e g e n i f t d e r T h e e eben w e g e n feiner be-r u h i g e n d e n xinä e be-r f c h l a f f e n d e n E i g e n fchaft l)k entzündlichen Zufällen e i n fchäzbares M i t t e l . En v e r m i n d e r t d i e Irritabilität, e r f c h l a f t d e n Körper, u n d ftiüt z u g l e i c h d e n Dürft. 2 ) B e i Fehlem dir Verdaiiungskräfte, g e g e n K o p f i c h m e r z e n von f c h l e c h t e r V e r d a u u n g , U e b e r l a d u n g des M a g e n s u.a.

E r i f t e i n t r e f l i c h e s P a l l i a t i v M i t t e l bei U e b e l k e i t e n , E r b r e c h e n , Magenkrämpfen,;Koliken. 3) N a c h A n . ftrengungen des Körpers u n d des G e i f i e s i l l ftarker f e i n e r T h e e e i n E r f r i f c h u n g s m i t t e l , u n d ungemein e r c j u i k e n d .

M a n h a t ftatt des ächten T h e e s e i n e Menge v o n S u b f t i t u t e n e m p f o h l e n , v o n a l l e n (liefen kömmt n o c h 'keines d e m w a h r e n T h e e völlig g l e i c h , Dies ift u m f o m e h r a u f f a l l e n d , da es b e k a n n t ift dafs d i e 'Chiti'efen d i e Blätter v o n v e r f c h i e d e n e n Pilan-z e n a l s T h e e Pilan-z u b e r e i t e n , u n d m i t . d e m ächten T h e e v e r m i f c h e n , D i e vorzÜglichften S n b f t i t u t e find: d i e Verotiica, Mentha Piperita, Meliffa, die Erdbeerenblätter, d i e Rofa canina, d i e Blätter von Ligußrum vulgare, Lithofpermum ofßcinale, d i e M a -rienblumen ( B e l l i s p e r e n n i s ) u . m .

CüFFEA.

Diaetetifche Mittet, 8 5

C o F F E A .

Semina Cojfeae ( C o f f e a A r a b i e n ' L , ) C a f f e . I n A r a b i e n , A e t h i u p i e n , O f t - u n d W c f t i n d i c n . E l I i s Gsfckichte des Cnffe 1776.

P etcivall Per fache mit dem Caffe, i n f . Schrift,

D e r Caffe k a m z u e r f t 5 m J a h r 1^59 n a c h M a r f e i l l e ; 1660 w a r d e r i n P a r i s eingeführt u n d v o n da über g a n z E u r o p a v e r b r e i t e t . . D e r e r f t e Caffebaum w a r d i m J a h r 1710. d u r c h Nie, Wizen, C o n f u l i n A m f t e r d a m nach E u r o p a v e r p f l a n z t

W i r .gebrauchen d e n Caffe als Getränk n a c h vprhergängigem R u f t e n . D u r c h diefe Z u b e r e i t u n g w i r d das O e l w e l c h e s i i i dem S a a m e n e n t h a l t e n i f t m e h r e n t w i k e l t , u n d g e l i n d e e m p y r e u m a t i f c h , u n d d e r Caffe erhält dadurch e i n e n e i g e n e n fpeci-fiiehen G e r u c h u n d G e f c h m a k , E r d a r f n i c h t z u l a n g e geröftefc w e r d e n , u n d e r i f t a m znträglichftert für die G e f u n d h e i t , w e n n e r n u r e i n i g e m a l e a i i f g e , . k o c h t ; , oder blos filtrirt w i r d . S e i n e H a u p t e i g e n -fchaften beftehen d a r i n n : 1) dafs er gelinde exci'irt, u n d 2) dafs, e r e i n e fchmerzßillende K r a f t b e f i z t . E r e r r e g t e i n e a n g e n e h m e E t n p f t n d u n g j i m Magfen, befördert die V e r d a u u n g , u n d ift g e g e n m a n c h e r l e y Nervenzufälle w i r k f a m ; D a b e y beförderter g e m e i

-»iglich die •Oi'ffnung. A l s A r z n e i d i e n t e r vorzüg-l i c h . 1) Gegen dieEngbrüßigkeit md a f t h m a t i f c h e JJefch w e r d e n überhaupt, Pringle e m p f a h l i h n z u -evft g e g e n diöperiodifche E.ngbrüftigkeit, E r

£ 3 ; • Hefe

Evfli Klaffe,

l i e f s Caffe f r i f c h b r e n n e n u n d m a h l e n , u n d z u j e . d e r ' T a l l e s, L o t h Caffe n e h m e n , alle v i e r t e l oder, h a l b e S t u n d e n w i e d e r h o l t . ' Floyer, Musgrave u n d Percivall fanden diefe W i r k u n g bellätigt, 3) G e g e n Wechfelfieber; M a n e m p f a h l i n Frank,:

r e i c h z u e r f t d i e M i f c b u n g v o n e i n e r h a l b e n Tafle Ci'ffe" u n d eben f o v i e l e m C i t r o n e n f a f t . a m fieber-f n y e n T a g e nüchtern g e n o m m e n , u n d a u fieber-f diefieber-fe.

A r t f e i l e n hartnäkige F i e b e r g e h o b e n f e y n . .3) Geg e n d i e Kopffchinerzm u n d BlähmGegen v o n U n v e r -d a u l i c h k e i r . G e g e n -d i e . D i a r r h o e e fan-d i h n Canzo.ni fehrheilfam» Geittit e m p f i e h l t a l s A r z n e i m i t t e l v o r z n g s w e i f e den wigebranten Caffe blos m i t W a f -f e r i a n g -f n m a b g e k o c h t g e g e n F e h l e r d e r V e r d a u u n g ,

•qnterdrükter m o n a t l , R e i n i g u n g u , a»

4> D e r Caffe fch'wScht d i e f c h l a f m a c h e n d e Kraft*

des O p i u m s , q h o e d i e W i r k u n g • d e f l e i b e n a u f z u h e -b e n . Percivall führt e i n Paar ßeyfpiele davon a n , w e l c h e A u f m e r k i ' a m k e i t v e r d i e n e n ,

W e n n m a n den Caffs z u f l a r k t r i n k t , f o w i r k t ' e r a l s e i n ' e r h i z e n d e s M i t t e l , d u r c h U e b e r r e i z u n g , feines e m p y r e u m a t i f c h e n Oels. w e g e n , E r errege dann e i n Z i t t e r n i m Körper, BUitflüfle u n d felbft p a r a l y t i f c h e Zufälle;- The den ( n e u e B e m e r k S. 135.) fahe nach d e m täglichen G e b r a u c h d e f f e l b e n , ftatt der S u p p e , M a n i e e n t f l e h e n ,

Man

Diaetetifche Mittet. ; 87 M a n h a t a u c h für d e n Caffe e i n e M e n g e v o n

S u b i t i t u t e n , : D i e hauptfächlichften find d i e Cicho-rienwurzel, die Scorzonere, d i e gelbe Wurzel', d a s

Taraxacum, g e r o t t e t e r Roggen, g e r o t t e t e Gerfle, Eicheln, Caftanien, u n d n e u e r l i c h die S a a m e n v o n Galinm apparineL. D i e l e z t e r n f o l i e n m i t d e r Z i c h o r i e n w u r z e l v e r m i f c h t d e m ächten Caffe a m n a c h -fien k o m m e n ,

C A C A O .

JVutíei Cafßo, ( T h e o b r o m a C a c a o Z . ) ,

WÜ'I »h A m e r i c a M e j i i c Q , C a r o l i n a u n d a u f d e n A n t i l l e n . P i e t e i l e n k o r r t m e n v o n N i c a r a g u a ,

D i e Cacaonüfle e n t h a l t e n e i n e n g r o l f e n An»

t h e i l v o n e i n e m f c b l e i m i c h t e n u n d ölichten W e f e n . S i e find fehr n a h r h a f t aber f q h w e r z u v e r d a u e n . D i e b e l l e n Cacaobohrien find r u n d l i c h , m e h r l a n g als b r e i t , die Schaale i f t m i t e i n e m filberfarhenen P u l -v e r überzogen, u n d der marídente T h e i l f e t t i g u n d , , a n g e n e h m b i t t e r . D i e A m e r i c a n e r efi'en fie f r i f c h z e r f t o f i e n als B r e i ,

. P R A E P A R A T E , .'. •

x) D i e Chocolade, (Cacao t a l v u k t a , S u c c o -lata"). A u s d e n g e r o t t e t e n Cacaonüffen, M a n h a t d a v o n z w e y e r l e y H a u p t a r t e n ,

a ) D i e gewöhnliche Chocolade ans den Cacaonüf-f e n m i t Z u k e r u n d GewürzenVanille, Z i m m t . N e l k e n , A m b r a , , - C a r d a m o m , P f e f f e r u . a. b e r e i t e t . F 4 b) D i e

ÖÖ' . ; • • :&ß Klaffe,

\f) D i e Gefmdkeitschacotade, w e l c h e b l o s atifc d e r Cacao u n d Z u k e r o h n e Gewürze verfertio-f.

w i r d . M a n läfst fie i n W a f l ' e r o d e r M i l c h auFge-löft g e b r a u c h e n . S i e i f t n a h r h a f t u n d e r h i z t nicht f q (ehr. " D i e Hamburger Gefundheit: chocolade befteht aus d e m C o r t . C a f c a r i l l a e , G . Sandáraca, M a -ftyx u n d o r d i n a i r e n Cacaobohnen (Hambt^rger Cor-' r e f p o n d . ) , H i e h e r gehört auch die Choiolade

antive-nerienne. v o n le. Febure (Roux J o u r n a l d e Mede-öine T . X L I . p . 543).

D i e @ h p c o l a d e i f t e i n v o r t r e f l i c h e s nährende», M i t t e l , B e y e i n e r g r o l l e n Entkräftung, d e r M a -gerkeit, n a c h K r a n k h e i t e n , , nach, d e m V e r l u f t von.

Säften b e i g r o f l e n E i t e r u n g e n u n d i n A u s z e h r u n -g e n . S i e verträ-gt fich. n i c h t m i t f c h w a c h e n Ver-, d a u u n g s w e r k z e u g e n , u n d F i e b e r , w e i l fie W a l -l u n g e n v e r u r f a c h t ; D a h e r b e k o m m t i n K r a n k h e i - , t e n d i e Gefundheits.chpcp.lade .beifer a l s d i e ge-wöhnliche. W e n n m a n z u v i e l d a v o n g e n i e i s t ,

er-!regt fie e i n e n f e n f u m o p p l e t i o n i s u n d b e f e h w e r t den M a g e n .

D i e Choco.kdfe i f t f e h r áíerifam u m die Rauhig*.

Jteit i m Hälfe u n d der Luftröhre b e i C a t a r r h a l Z u . 'fällen z u ' m i n d e r n , , w e n n m a n e i n Stück o f t im,

I n u n d e zerñieffe'n läfst.

P,R A E: P A R A t f i , ', 3 p 'Bvttfmw. de Citß.on

%j Saeo as Üacaq.t \.

' ""' ' •"' ' HI. « f e .

Diaelstifc-he Mittet., III. Getränke durch Gälirung,

C E R E V I S I A ,

W e r l t e s u n d b r a u n e s B i e r . W i r d v u r z { t g ! i c l \ a u s d e r G e r f l e u n d d e i n W e i z e n b e r e i t e t .

D i e Bierarfcen find m i t d e n f c h l e i m r c h t e n T h e U len des G e t r e i d e s w o r a u s fie b e r e i t e t w e r d e n g e -faxt i g t ; I msa l l g e m e i n e n find fie nährend,.' fie v e r -dünnen d i e Säfte, u n d löTcben d e n Dürft. N a c h den verfchiedenen Z u b e r e i t u n g e n u n d B e f t a n d t h e i l e n find die Kräfte d e s B i e r s verschieden. E i n i g e find blos Suyßßühnd u n d verdünnend w i e die gewöhnli-chen B i e r e , a,ndre Üärker nährend w i e die M u m m e , das B r e m e r 16 Gr- B i e r , das ' d o p p e l t e B i e r u . a. y a n d r e vorzüglich magenßärkend, w i e das englifche.

P o r t e r b i e r , das B u r t o n A l e , u n d d i e bibtern B i e r -arten überhaupt. D u r c h m a n c h e r l e y Zufäze m a c h t m a n das B i e r m e h r erhitzend u n d btrmfchtnA,. w i e z . B . das •Bayerfche B i e r , o d e r m e h r diuretifch. w i e das, W a c h o l d e r b i e r , oder antifcorhutifch w i e das Spmce-B.ier, a u s d e n j u n g e n Z w e i g e n der, Fichten., u n d T a n n e n . , •

G e m e i n i g l i c h f e z t m a n d e m B i e r e e i n Gewürz;

z"u, um, den G'efchmak z u v e r b e f i e r n u n d es gegen, Verderbn.ifs zu. fchüzen. E i n s ; d e r gewöhnlichften ffft der H o p f e n . Außerdem n i m m t m a n m a n o h * r l e i j gewürzhafte S a c h e n , z . B . Rad.. G a l a n g a e , E a u l a e , A f a r i . , P i e f f e r , N e l k c n p f e f f e r , L o r b e e r e n , L e d u m ^

Erfli Klaffe.

p a l u f t r e u . a. u m es m e h r e r h i z e n d u n d beraufchend z u m a c h e n , o d e r S a l z d a m i t es Dürft e r r e g t .

E i n r e i n e s w o h l g e g o h r n e s B i e r i f t e i n gefun-des Getränk, D u b e y i f t es nährend , u n d als e i n g e i r r i g e s Getränk ftärkend. D i e bitiern Bkrartm b e k o m m e n b e y f c h w a c h e n Verdauungskräfteh, u n d e i n e r N e i g u n g z u r Säure u n g e m e i n w o h l , Per-cival f a n d f i e i n S c h w i h d f u c h t e n u n d h e k t i f c h e n F i e b e r n v o n großem N u z e n , D i e nährenden Biete e r f e z e n d e n V e r l u f t d e r Säfte u n d m a c h e n fett, D i e B r a u n f c h w e l g e r M u m m e i f t i n A u s z e h r u n g e n u n d i n der R a c h i t i s o f t m i t g u t e m N u z e n a n g e w e n -det. D i e diuretifchen Biert f i n d e i n g u t e s Getränk b e i wafferfüchtigen Zufällen, D a s uvgegohme Bier enthält e i n e g r o f s e M e n g e f i x e r L u f t , Percival ftillte felbft e i n c o n v u l f i v e s E r b r e c h e n d a m i t , u n d es w i r k t faft w i e die P o t i o Riverü, P e r f o n e n w e l -che v i e l B i e r t r i n k e n , l e i d e n gewöhnlich f e h r a n V e r f c h l e i m u n g e u ,

, M a n h a t b e o b a c h t e t dafs B i e r t r i n k e r f e l t e n e r den B l a f e n f t e i n e n u n d d e m P o d a g r a u n t e r w o r f e n f i n d . HdckeJ ( A b b a n d l . v o n d e n A r z n e i m i t t e l n ) w i r f t die F r a g e a u f , o b die G a l l e n f t e i n e w e l c h e . i n Böhmen faft e i n h e i m i f c h find , v o n d e m v i e l e n Bier»

t r i n k e n h e r k o m m e n ? .

P R A E P A R A T ,

Acetum CereviP.ae, d e r B i e r c f f i g . M a n k a n n aus ßtuergewordenem B i e r e i n e n g u t e n E i l i g b e r e i t e n ,

V l N V M

Diaetetißke Mittet.

V i N v M .

9?

Ret Wein, Wwe'iü vom 20 Grade der Breite, bis. zurrt / 51, 51,Grade, '

D i e W e i n e w e r d e n nach i h r e r Farbe i n rothe u n d weiße W e i n e u n t e r f c h i e d e n . S i e b e l i e h e n 1) aus e i n e m wäfsrichten T h e i l , 3 1 a u s e i n e r vegeta-bilischen Säure, ( Z u k e r u u d Weirifteinfäure) 3) a u s fchUimichten , T h e i l e h , 4) a u s erdhaften T h e i i e h ,

u n d p a u s e i n e m brennbaren geißigen W e f e n , o d e r Alcohol. D u r c h d i e v e r f c h i e d e n e M i f c h u n g u n d d a s Verhältnifs diefer B e f t a n d t h e i l e J g e g e n e i n a n d e r ,

e n t l i e h e n d i e m a n c h e r l e y W e i n f o r t e n , u n d d a r a u f b e r u h t auch die A n w e n d u n g d e r f f l b e n i n K r a n k h e i t e n , D i e wäfricht fauren W e i n e ' f i n d m e h r d u r M i l -l e n d , u n d w e n i g e r e r h i z e n d , , f i e w i r k e n ftark a u f den U r i n ; D i e fOlfen ölichten W e i n a r t e n h i n g e g e n m e h r e r h i z e n d , nährend u n d ftärkend.. D i e W e i n e w e l c h e i n d e r ' Gährung unterdrükt w o r d e n , find m e h r p i k a n t u n d e x c i t i r e n d . D i e j u n g e n f a u r e n W e i n e ' e r r e g e n Säure i m M a g e n , S o d b r e n n e n , M a -genkrämpfe,

- D e r mäßige G e b r a u c h des W e i n s verfiärkt die, F u n k t i o n e n a l l e r O r g a n e i m Körper. E r v e r m e h r t ' d i e C i r c u l a t i o n der Säfte, die S e c r e t i o n e n u n d E x e m t i o n e n , ''Seine W i r k u n g e n äußern fleh c o n f e n -f u a l i -f c h u n d . i d i o p a t h i -f c h , d a h e r iß auch d e r W e i n

das belle C a r d i a c u m . D e r unmäifige . G e b r a u c h . fchwächt

92 Erflt Klaffe.

fcbwä'cht d i e V e r d a u u n g s w e r k z e u g e , u n d l e g t de»

G r u n d z u m a n c h e r l e y B e f c h w e r d e h .

A l s A r z n e i m i t t e l b e t r a c h t e t , i f t d e r W e i n , e i n f e h r fchäzbares M i t t e l . M a n m u f s i h n aber n a c h d e n Umltänden auswählen: x) i n a l l e n K r a n k h e i t e n w o e i n e Schwäche, Ermattung, M a n g e l e i -n e s S t i m u l u s fichtbar i f t . Hauptfächlich i -n foger a n n t e n Nefogervenfiebefogern a l l e foger A foger t (Whyti)', B e y u n -gleichmäifigerCirculation d e s B l u t s . In krampfhaften Zufällen, d e m T e t a n u s (fiufh), H y d r o c e p h a l u s w e n n d i e Lebenskräfte erlöfchen w o l l e n (Odier).

M a n d a r f n u r k e i n e f a u r e n j u n g e n W e i n e n e h m e n , S ) i n faulichten Krankheiten (Hux h a tihPri n gle\

A l t e r W e i n i f t eins d e r heften e x c i t i r e n d e n antifep*

t i f c h e n M i t t e l vorzüglich d e r alte R h e i n w e i n . 3) I n bösartigen Blattern. . B e y d e m unregelmäßigen A u s -b r u c h d e r f e l -b e n v o n Schwäche; (-b a u c h w e n n d i e B l a t t e r n fich n i c h t h e b e n w o l l e n (Hufeland). I n der bösartigen Bräune f$oanftor°). 4) i n Au:*' ztiru9gtkrQnkhtiten}fk'$m')G\as.Weih, o f t e i n h e i l f a - , m e s M i t t e l , m a n m u f s aber die ölichten nährenden W e i n a r t e n wählen, u n d i h n n i c h t während, o d e r g l e i c h n a c h der M a h l z e i t , f o n d e r n i n den Z w i f c h e n -z e i t e n t r i n k e n laßen. 5) Für Recanvqlefcentett ift;' der W e i n e i n O a u p t m i t t e l ,

E s g i e b t n u r fehr w e n i g e Fäll» w o d e r G e -brauch dies W e i n s , i n , K r a n k h e i t e n n a c h t h e i l i g w e r *

'• • d e n

DjaeMifche Mittel. 93 d e n k a n n . U n t e r (liefen gehören hauptfächlich d i e E.ntzündungsfieber, w o r e i z e n d e M i t t e l fchädlich find»

u n d w a h r e gaftrifche F i e b e r . F i e b e r i m a l l g e m e i n e n ift k e i n e C o n t r a i n d i c a t i o n , U n d ' w i e f o l l t e dies a u c h , u n f e r e w i r k f a m f t e n A r z n e i e n f i n d j a a l l e R e i z -m i t t e l , u n d d i e -m e i f t e n K r a n k h e i t e n find afthenifch«

D i e W e i n e w e r d e n a l s A r t i k e l w e l c h e häufig g e f a c h t w e r d e n , f e h r o f t d u r c h m a n c h e r l e y Z u - - ' fäze verfälfcht, u m i h r e n G f e f c h m a k , u n d . z u m T h e i l uns i h r e F a r b e z u V e r l e f l e r n . Z u den weiß fm W e i n e n fezt m a n i n diefer A b f i c h t , gewöhnl i c h d i e B gewöhnl e y k a gewöhnl k e , oder K r e i d e u n d a n d e r e a gewöhnl c a gewöhnl i -fche E r d e n , o d e r g e b r a n n t e n Z u k e r , S c h w e f e l , Gewürze, W e i n g e i f b , B r a n d t w e i n . Die rotken W e i n -f o r t e n w e r d e n d u r c h d u n k e l r o t h e " P-fianzen-fä'-fte, vor-, züglich d u r c h die baccae Myrtiüorum, V i t i s ideae, M o r i , oder d u r c h Farbehölzer d u n k l e r gefärbt, u n d d u r c h A l a u n , E i c h e n r i n d e oder B r a n d t w e i n verftärkt.

D i e Verfälfchung m i t B l e y k a l k e n i f t ' u n t e r a l l e n d e r G e f u n d h e i t a m n a c h t h e i l i g f t e h . S i e w i r d a m b e l l e n d u r c h d i e Hahtiemanfche W e i n p r o b e a u s g e f u n -, d e n . ( A l m a n a c h für Scheidekünftier V; J . 1794.)-,!

D e r gewöhnliche Liquor vini pvobatorius -Pharma«' cop. Würtemberg,: i f t u n l i e b e n

D i e Verfälfchung m i t A l a u n i i t f c h w e r zü e n t d e k e n . M a n n i m m t e n t w e d e r i ) e i n e Auflöfurig der -Sdtfierfpatir.de in Effig u n d t r o p f t diefe z u d e m W e i n d e n mäh p r o b i r e n w i l l . E n t l i e h e n darnach

• w e i f i ' e

•54 Etfle Klaffe.

W e i f t e S t r e i f e n , f o i f t dies e i n B e w e i s , dafs V I -triolfäure d a i t t , a l l e i n es z e i g t n o c h n i c l i t die A l a u h e i ' d e . U m auch diefe z u e n t d e k e n m u f s man e i n e k l e i n e Quantität W e i n b i s Z u r Hälfte abdam.

p f e n lañen., u n d fehetr o b Aläüncryftallen entlie-h e n : o d e r a ) m a n g e b r a u c entlie-h t u m die Vtrfälfcentlie-huiig auszuñndeil das Kalkwajfer nach d e r M e t h o d e v o n Beraud (Roxiers J o u r n a l d e P h y l i q u e A.1701, O c t o b i ' e ) .

P R A f i l ' A S A t E ,

l ) D i e f o g e i i a n n t e n Fina medhata, d i e KräU-t e v w e i n e , d e r C h i n a w e i n , S KräU-t a h l w e i n u . a„ FmunKräU-t thalubeatum, Fin. Jpecacnanhaú, Fhl-m Antilnonii

•Jiúxhami. M a n läfst d u r c h d e n W e i n d i e e x t r a c t i v e n T h e i l e d e r P f l a n z e n , o d e r die auflö'slichen m i -n e r a l i f c h e -n T h e i l e a u s z i e h e -n . D a r a u f grü-ndet fich a u c h d i e B e r e i t u n g m a n c h e r L i c p e u r s .

a: -Spiritus vini galliciis, d e r W e i n g e i f t ' A u s den T r e b e r r i u n d d e n H e f e n des Weins»

3> Acetum vini, der W e i n e i l i g .

S Í M I U T V S A R O E Í Í S . S p i r i t u s v i n ' , f r u m e n t i , RcandtWeiri,

/ M a n b e r e i t e t z w e y H a u p t f o r t e n v o n B r a n d t -W e i n : D i e erfte a u s d e n Trabern u n d Hefen de«

Weins; W e i n g e i f t , Spiritus vini, Alcohol. D i e Z W e y t e a u s v e r f c h i e d e n e n Getreidearten, U n d a m gewöhnlichften a u s i e t n R o g g e n ; d e r K o r n b r a n d t -w e i n , Spiritus frumenti. D a z u k a n n m a n n o c h

1 d e n

Diaetetifche Mittel. ' . 9$

d e n B r a n d t w e i n aus d e m R e i s (Arrak), a u s d e m Z u -k e r r o h r (Rum), u n d a u s d e r M i l c h (Kumifi w e n n er aus der P f e r d e m i l c h b e r e i t e t W o r d e n ) zählen.

W e n n der B r a n d t w e i n mäßig g e b r a u c h t w i r d , W i r k t e r als e i n Magenftärkendes M i t t e l , w e l c h e s die V e r d a u u n g befördert, u n d d e r Gährung d e r Speifen u n d d e m Aufblähen w i d e r f t e h t . I m U e -bermafs fch w a c h t e r den g a n z e n Körper, U n d m a c h t d i e f e i t e n T h e i l e z u f a m m e n f c h r u m p f e n . A l t e T r i n -k e r v e r l i e h r e n gewöhnlich a l l e E s h j f t u n d f a l l e n endlich.iiv-Axiszehrüng. M a n b e m e r k t b e y ftarken B r a n d t e w e i n t r i n k e r n das fonderbare S y m p t o m , w e l -ches faft n i e trügt, dafs fie über e i n beftändiges B r e n n e n i n d e n F u f s f o h l e n k l a g e n . Rüther gilt beobachtete es z u e r i l . I n d e r M e d i c i n g e b r a u c h t m a n d e n B r a n d t w e i n a m häufigllen z u r B e r e i t u n g der Tincturen, EJfenzen, geißiger Wajfer, Li-quen u. a,

P R A B P A R A T E .

1) .: Spiritus vini • tenuis. H u n d e r t T h e i l e e n t -h a l t e n ssT-h. A l c o -h o l , u n d 45Tb. d e f t i l l i r t e s W a f f e n 2 ) Spiritus vini rectificatus. I n h u n d e r t T h e i . l e n find 95 Th. A l c o h o l , u n d 5 Th. d e f t i l l i r t e s W a f -fer e n t h a l t e n . .. ,

3) DerPunfch, i f t e i n l e h r w i r k f a m e s f c h W e i s -t r e i b e n d e s u n d d i u r e -t i f c h e s M i -t -t e l .

Z w e i t e

Zúnite Klaffe,

Z w e i t e K l a f f e . V p n d e n M i n e r a l w a i T e r m

•Aquae medic atae, Aquae foteriae; Ge-fundbrunnen , Bäder i

"lieber d i e M i n e r a l w a f f e r i m A l l g e m e i n e n ;

S i j f l e m a t , Befchreibung a l l e r G e f u n d f . r u n n e n und Bader der bekannten Länder, vorzüglich Deutfchlands, von einigen Aerzten U, C h e m i f l e n herausgegebm 1798. 8 .

Zueehert, Kühn, f y f l t m , Befchreibung alter G e f u n i -trúnnén und Bäder t>eutfchlands 1789.

Falconers f^rf.über die m i n e ' r a l i f c h e n ÍVaffer und warmen Bäder, überf von H a h n e m a n n l e i / n i g 177g, Z w i e r l e i n allgemeine B r t m n e n f c h r i f t für B r i t t m t r i

-güße tikd Aertte 17.3. ' •

Rentiers T a b e l l e n über den G e h a l t der fiitt; W a j j e r . E r f . i78 « ¡ . 1

C. Aug. H o f f m a n n s Tafchenbuch für Acrziei Phyfi-her und ßrunnefifretmde, W e i m a r 1798.: n i e A i i f l ,

Anleitung mirtet.il, Wärter zu prüfem, Weftrumbs kftini phyßfche Abhandl. t. T h e i ( . G.oetiling i m A l i n a s nach für Scheidehünßler v. ff, 17SÍ,

Anleitung min. VVolfer nachzumachen : Berg má»n aqua {nedieata c a l i d a et frígida arte p a r a n d a , i n Opttfc, F o h l ; L a v o i f i e r i n M e m . fie l'ac.ad.des'Sc, A , 1 7 7 0 ,

G S t t l i n g i m A l l q i . für Scheidekünßl. v, iff. 17S8, 1790;

I ) uc H a n o i ] P e r f a c h über die Kenntnis der M i n e r a l w a f -fer, und'die K t t n f t fie a n jedem O r t und zu jeder Z e i t

f e l b f l nftctnuvtachtni Leipz. 17$}, , V e b e i

Mitieralw affer. 9 7

Uetjec den Gebrauch^ <lcr Mineral. W';iffcr: KO.hn uoti dem Gebrauch , M i s b r - a u c h und W i r k u n g e n der G e f u n d b r t i n n e n , K a p . J F . V. der angef, Schrift.

Scheidemantel A n l e i t u n g zum vernünftigen Gc-bravJi a l l e r G e f u n d b r u n n e n und E d der D e v . l f c h l a n d s , f H r Aerzt* und A ' i c h t S r x t e ,

M a r h a r d über die N a t u r und den Gebrauch der B i U tie>'. H a n n o v e r 179}.

D i e G e f u h d b r u n n e n , ein Gedicht i n vier G e f a n g e n , von Neabech. Leipzig 179g.

D i e m i n e r a U f c h e n W a f f e r f i n d v o n d e m geme-U n e n W a f l e i ' d a r i n v e r f c b i e d e n , dafs fie a u f f e r der*

m a n c h e r l e y m i n e r a l i f e h e n S u b f t a n z e n , n o c h vorzügl i c h eine gröTsre M e n g e v o n k o h vorzügl e n f a u r e r L u f t e n t -h a l t e n . M a n u n t e r l c -h e i d e t fie i n A . n f e -h u n g i -h r e r T e m p e r a t u r , i n kalte u n d warme W a f f e n N a c h i h r e n B e f t a n d t h e i l e n z e r f a l l e n f i e i n fechs Haupt»

k l a f f e n : 1 . •

I . i n bitter falzige, I L alcalißhe,

I I I . 'eifetthaltige, Stahlwaffer, • '' : I V . ßhweftlhalüge,

V . mmiatißhe, , "

V I . fälpeterhallige W a f f e r .

G

og •,: Zweite Klaffe.

D i e Hauptbefiändtheile diefer W a f i t r f i n d i m m e r d i e f e l b e n , o h n e dafs d i e v e r f c h i e d e n e W i t t e -r u n g n n d d i e J a h -r s z e i t e n d a -r a u f bet-rächtlichen 5 E i n f l u f s h a b e n . A i l e k i d i e V e r h a ' l t n i f l e find o f t f e h r v e r f c h i e d e n ; U e b e r h a u p t aber find d i e Be- ( ftandtbeile fo. i n n i g v o n der N a t u r v e r b u n d e n , dafs

es f c h w e r hält, fie v o n e i n a n d e r ' a b z u f o r d e r n , i», M a n c h e T h e i l e . f i n d f o v e r l l e k t , dafs m a n b e i a l -l e n H a n d g r i f f e n d e r C h e m i e doch n i c h t i m Stande i f t , d i e l e unvörmifcht d a m i f t e i l e n . G e f e z t aber w i r könnten auch d a s k l e i n f t e A t o m nach Mafse u n d G e w i c h t a n g e b e n , f o i f t es doch n u r die V e r b i n d u n g des G a n z e n w o v o n d i e W i r k u n g e n abh a n g e n , u n d diefe können abh u r , durcabh, d i e E r f a abh r u n g u n d forgfältige B e o b a c h t u n g b e i d e r A n w e n -d u n g -diefer . W a f f e r b e f t i m m t w e r -d e n . H i e r i n ; h e r r f o h t i m m e r n o c h v i e l m e h r U n g e w i s h e i t , als ' m a n b e i d e m f o a l l g e m e i n e n G e b r a u c h d e r Miner a l w a f l e Miner e Miner w a Miner t e n f o l l t e . D i e : angefühMinerten W i Miner -k u n g e n d e r v e r f c h i e d e n e n M i n e r a l w a f l e r , find au»

d e n A n g a b e n der Brünnenärzte g e n o m m e n . I . Bicterfahige Wajjer.

. D e r H a u p t b e f t a n d t h e i l ' diefer W a f f e r i l l da«

Bitterfälz. Außerdem e n t h a l t e n fie Glauberfalz, K o c h f a l z , falzfaure K a l k e r d e , köhlenfaure K a l k und B i t t e r e r d e . S i e , h a b e n e i n e n .' a u f f a l l e n d e n bitterrt u n d f a l z i c h t e n G e f c h m a k .

D A J

Miner alw a ff er. 99

D A S S A I D S C H Ü Z E R U N D - ' S E I D L I Z E R B I T T E R W A S S E R .

Iu BShmeii, 9 Meilen von Prag. Die Bettandiheile-.find in et«

nem Pfunde 4 2 Draehni, liitceiTalz. Außerdem Glaubcrfalzj Küclifalz, faiz(aij 1 f KalkerdcV kolilenfaure Bittererde, Kalkerdei

und I-jrob- Kul)i,kzoll kohianfaures' Gas.

Das Said/shUzir Bitterivaffer phtjfiöälifth, chemi/oh Und medicini/ck , be/thritben v. F r , Ambro/.'R i n / s.

F r a g 1791. V \ F . A't <t. Riitty Unter/, des BitterwaJ/ers zu Suitü , tiiaffer i n BSh,Heu. P r a g 17914

S e i d l i z «hd Saidfchüz l i e g e n e t w a e i n Paar t a u f e n d S c h r i t t e V o n e i n a n d e r . D i e H a u p t b e f t a n d -t h e i l e v o n b e y d e n W a l l e r n find fic-ti g l e i c h , n u r i m v e r f c h i e d e n e n Vefhältnifs, I n S e i d l i z find 3 Q u e l l e n j u n d i n Saidfchüz ¿3..', D i e f e find ab et4

f e h r v e r f c h i c d e n , n a c h d e m fie h o c h öder t i e f e r l i e g e n . D i e hühern Q u e l l e n h a b e n n i c h t f o v i e l e

• S a i Z t h e i l e , d i e t i e f e r n h i n g e g e n m e h r w i l d e s W a f -fer. D i e S e i d l i z e r Q u e l l e n l i e g e n a l l e v i e l t i e f e r als d i e Saidfchüzerj d a h e r find fie n i c h t f o b i t t e r y u n d h a b e n e i n e n g e r i n g e m S a l z g e h a l t .

Da» Saidfchüzer W a l t e r i f t k l a r u n d h e l l e , eä f p r u d e l t n i c h t , w e i l es e i n e g e r i n g e M e n g e v o n k o h l e n -f a u r e r L u -f t enthält, d i e z u t Sätigung n i c h t z u r e i c h t . D e r G e f c h m a k i f t f e h r b i t t e t , f a l z i c h t , d o c h n i c h t u n a n g e n e h m b i t t e r , , u n d m a n erhält daraus, e i n

. . . G a

sVlz:-' j sVlz:-' o o • -Zweite Klaffe..

S a l z , w e j c h e s d e m Epfcmilalze n a h e k o m m t . Ge.

i-üch h a t das W a f f e r n i c h t . M a n f i n d e t n i e etwas f r e m d a r t i g e s d a r i n . W e n n es e i n i g e Z e i t der f r e y e n L u f t äusgefezt i r r , f o l e g e n l i e h kleine L u f t b l a f e n a n das G l a f s , u n d d i e B i t t e r k e i t ver-m e h r e fich u n d w i r d u n a n g e n e h ver-m . A l l e i n auch felbft i n f r e y e r L u f t u n d i n der S o n n e n h i z e lafst es k e i n e n erdichten B e f t a n d t h e i l f a l l e n .

M a n gebraucht das B i t t e r w a l f e r a l s e i n angen e h m e s u angen d geliangendes L a x i r m i t t e l . E s i f t w i r k -s a m e r al-s eine gleiche M e n g e B i t t e r f a l z i n W a l l e r , aufgelüfst, u n d es Übertrift alle ähnlichen Abfüh*

r u n g s m i t t e l a n fchrieller W i r k u n g . Gewöhnlich find'12 bis 16 U n z e n b e y z a r t e n P e r f o n e n zur Abführung h i n r e i c h e n d , u n d m e h r a l s a bis 3 P f u n d l i n d b e y d e n ftärkllen P e r f o n e n n i c h t et-f o r d e r l i c h . D a s W a et-f et-f e r verträgt d e n Z u et-f a z von M i l c h recht gut. E s l e e r t d i e U n ' r e i n i g k e i t e n aus, v e r h e u e r t d i e Säure, befördert d i e V e r d a m m ] ; . M a n läfst alle S t u n d e n e i n Glafs d a v o n t r i n k e n bis d i e W i r k u n g e r f o l g t , oder M o r g e n s und A b e n d s e i n Glas. W e n n m a n es z u e i n e r

or-1 dentlichen K u r g e b r a u c h t , fo l i n d b e y geringe»

U e b e l n 6 b i s 8 T a g e h i n r e i c h e n d ; b e y a l t e n ein-g e w u r z e l t e n , m u f s i i e länein-ger''feyn.. E i n e folelie K u r aber d a r f n i c h t z u lange f o r t g e f e z t w e r -d e n , w e i l -der Körper z u v i e l e Säfte v e r l i e r t . M a n hat beobachtet,'dafs es P e r f o n e n w e l c h e einen

fchw<tm-Mineralwaffer. toi

f c h w a m m i c h t e n . Körper, u n d g u t e n V o r r a t h v o n Säften haben a m h e f t e n bekommt« E i n e z a r t e C o n f t i t u t i o n u n d z u g r o f f e R e i z b a r k e i t u n d E m p -- f i t i d i i c h k e i t , f i n d a l l e m a l : w i c h t i g e G e g e n a n z e i g e n .

A u c h R e c o m ' a l e f c e r i t e r i , H a e m o r r h o i d a r i i , H y f t e -r i f c h e , . u n d P e -r f o n e n w e l c h e i n n -r e Gefchwü-re h a b e n , v e r t r a g e n es n i c h t l a n g e .

IL Ahalifche Waffer.

D i e alcalifchen W a l l e r haben e i n e n m e h r oder m i n d e r l a u g e n h a f t e n Gefchrriak. S i e find i n e i n e m g e r i n g e m G r a d e abführend a l s d i e B i t t e r -w a f f e r ; V i e l m e h r -w i r k e n fie a u f d e n U r i n , u n d w e r d e n a l s verdünnende u n d auflöfende M i t t e l a n -g e f e h e n . S i e b r a u f e n m i t a l l e n Säuren v e r b u n d e n a u f , u n d d i e E f f e r f e f c e n z i f t ftä'rker a l s bei a n d e r n M j n e r a l w a f f e m . M a n t h e i l t fie i ) i n alcaüfch er-dige W a l l e r . D i e B e f t a n d t h e i l e find m i t Kohlenfäure v e r b u n d e n e , a b f o r b i r e n d e E r d e n , e r d i g e M i t t e l f a l z e -u n d N e -u t r a l f a l z e , K o c h f a l z , S e l e n i t , B i t t e r f a l z , u n d a ) äkalifch fatinifche W a f f e r . D i e f c e n t h a l t e n m i t Kohlenfäure v e r b u n d e n e s M i n e r a l L a u g e n f a l z , v o l l k o m n e N e u t r a l f a l z e , m i t Kohlenfäure v e r b u n d e n e E r d e , aber k e i n e e r d i g e M i t t e l f a l z e . D i e A n w e n -d u n g -dicfer W a f f e r erför-dert b e y e i n e r A n l a g e z u Entzündungen u n d Vollblütigkeit, d e m B l u t f p e y e n , auch i n fieberhaften Zufällen, g r o f s e ßehutfamkeit.

A .

toi Zweite, Ktaffi.

A . A l c a l i f c h S a l i n i f c h c W a f f e r .

• D A S S E L T E R W A S S E R ,

I m Trierifchcn. Es enthxlc m J e d e m Pfunde 1 9 , a b Gi.a K o c h f a l z . Außerdem , Magn«fia , Mine«lla«g«nf«U, k o M e n f a u r e

K a l k e r d e , u n d It bis 12 KubikioJI k p h l e n f a u r e Luft., Goettling A l m a n a c h v. ff. 1 7 3 8 . Jltu/s ünlirf.

und N a c h m h t e n von dit b e r S h i n t i n Selterwaffers. ßt.

flandtlieilen, Leipzig 1 7 9

- . D a s .Söl'tei-waffer i f t eins d e r vorzüglich den, alcalifch falitiifchen W a f f e r . D e r G e f e l l m a k i f t an-g e n e h m u n d e t w a s lauan-genhaft, E s i f t h e l l e u n d k l a r , p e r l t ftatk, und braufst m i t W e i n o d e r C i -t r o n e n f a f -t u n d Z u k c r . U n -t e r a l l e n m i i i c r a j i f c h e n Wa.ffern w i r d es a m leichterten faul u n d u n f e h m a k -haft. Läfst man es au d e r f r e y e n L u f t l i e h e n , fo, v e r l i e r t es feinen geiftigep flüchtigen G e r u c h u n d Gefchmakv u n d bekömmt «inen w i d e r l i c h l a u g e n h a f t e n , als w e n n m a n zerfioffenes Rai T a r t a r i z u -gefezt hätte. Dagegen b l u i b t es, w o h l verftopft, u n d w o h l v e r w a h r t , i m Kühlen lange friTcb,. In,

der Wärme a u f b e w a h r t , verfpührt man eine m e r k -l i c h e A b n a h m e feines Gefchmaks u n d feiner K r a f t ,

E s i f t e i n gründe w i r k e n d e s , m i l d e s W a f f e r ; M a n t r i n k t es i m S o m m e r b e y T i f c h e z u m W e i n , auch als eine Frühlingskur m i t M i l c h . D i e K r a f t des W a f f e r s befteht d a r i n n s dafs,es d i e Säure ver-beffert, d e n S c h l e i m a.uflöfst, u n d g e l i n d e aus-führt»

Minsralwaffcr. 103 führt, et d i l u i r t u n d w i r k t a u f d e n U r i n . I n m e -d i c i n i f c h e r A b f i c h t g e b r a u c h t m a n es l ) i n at*szek~

renden Krankheiten, i n d e r L u n g e n f u c h t , b e i Blatflüffen, d e m B l u t f p e i e n , Hämorrhoidalbefchwerden. A l

-l e i n d i e k o h -l e n f a u r e L u f t befördert d i e B-lutf-lüiTe.

2) W i d e r Verflopfungen der Leber, der Gekrösdrüfen, VerfcMeimungen; 3) Rheumatismen u n d l a n g w i e r i g e n C a f a r r h e n . d e m S o d b r e n n e n ; i n der G i c h t . 4VGegen S t e i n b e f c h w e r d e n , 5)' V e r h a k u n g e n d e r m o n a t l i c h e n R e i n i g u n g , v e r f l o p f t e n u n d f c h l e i m i c h t e n Hämorrhoi-den u . a . ; I i s m a c h t die M i l c h n i c h t g e r i n n e n . Manläfs,t e s a l l e i n o d e r m i t M i l c h , o d e r m i t e t w a s W e i n u n d Z u k e r n e h m e n , oder a u c h i n V e r b i n d u n g m i t Kräuterfäffen, b i t t e r n E x t r a c t e n , S t a h l m i t t e l n , C h i n a r i n d e , M o l k e n u . a. V i e l e z i e h e n j e z t a n -d e r e W a l l e r v o r .

M a n h a t a n g e f a n g e n S e l t e r s e i n z u r i c h t e n ; dafs Brunnengälte d a h i n r e i f e n können.

D A S B I X I N E R W A S S E R , In liShmen, im Leutineritzer Kreifc,

" F r . Ambr, Reufs Natvtrgefih'tcttte des BiHner Sauer*

brtfnntn, i n den A n n a l e n v, ff. 178a. • :. ,

E s f i n d d e r Q u e l l e n v i e r e . U n t e r a l l e n M i -n e r a l w a f l ' e r -n e-nthält diefes a m mei'fte-n K o h l e -n f a u r e . I n e i n e m P f u n d e W a f f e r v o n d e r HauptqüeU«

o d e r: der f o g e n a n n t e n groffen Mittlern Quelle u n d 4y C u b i k z o l l ' = 2 0 5 G r a n k o h l e n f a q r e s Gas. A u f f e r d e m 3o| G r a n " k o h l e n i a u r e s m i n e r a l i f c b e s L a i i G 4 g e h

-104' - Zw AU Klafft.

g e n f a l z , G l a n b e r f a l z , k o b l e n f a u r e K a l k e r d e , B i t -t e r e r d e u n d e -t w a s w e n i g e s v o n K o c h f a l z .

I n f e i n e n . W i r k u h g e n k o m m t ' e s d e m S e l t e r , w a f f e r g l e i c h ,

P A S E M S E R W A S S E R .

C a r t h e u f e r Abhandlung vom'Emfer fFaßer t?8r, T h i t e n i v s med. c h i r , - B e m e r k u n g e n .

D i e Emferbäder gehören u n t e r d i e älteften i n Deutschland. M a n r e c h n e t n e u n T r i n k u n d fechs B a d e q u e l l e n , u n d v o n diefen find e i n i g e natürlich

w a r m , andre k a l t . A u c h i f t e i n T r o p f u n d D a m p f , bad eingerichtet,

-D e r Gefch mak v o n a l l e n diefen W a f f e r n i f t f a d e , doch aber n i c h t u n a n g e n e h m . D a s

alcall-fche Salz i f t d e r B a u p t b e f t a m l t h e i l , u n d dubey e n t h a l t e n fie auch e i n e g u t e M e n g e v o n fixer L u f t , D e r N u z e n diefer W a f f e r i f t vorzüglich g r o f s , i ) i n d e r G i c h t , R h e u m a t i s m e n , S t e i f i g k e i t der Glieder, Lähmungen^ a ) w i d e r Hautausfchla'ge, 3) V e r f c h l e l m u n g d e r U r i n w e g e , G r i e s . 4 ) V e r -ftopfungen der E i n g e w e i d e des U n t e r l e i b e s , Hä-morrhoidalbefchwerden/Magenzufälle v o n S c h l e i m u n d Säure, f c h l e i m k h t e n Hüften, S c h l e i m f u c h t . S e i t einigen. Jahren find diefe W a f f e r fehr i m Ge-.

brauch,

DlB

Miner atw affer.

'•, B i s T Ö I ' I M Z E R P A E D E R .

Im Leutnwizer Kreife d?.s Königreichs. ß ö h m c h , . 10 Mellen von PiMg. -pte Gftftandtheile fintt kohlenfaures Mineral Laugen*

falz, Glaubtrfalz, Korhfalz, .Kohlenfaure lüttdrerde und 9 Hubikzoll Kuhlenfiiure Luft in .jedem Pfunde,

Phijfifch chemi/che Unterfuthüngen dar \ipnrmen Mine-ralqueUen z« und bei Ttipli't, von- [V. C , Ambro ti.

, Leipzig 1797. mit drei' Profpecten;' . v

Reife nach den BadeVrtern; Karlsbad ,'Eger und taepliz im gfahr 1 7 9 7 , . . Leipzig mit Kupf.

M a n u n t e r f d i e i d e t fie i n G r o f s u n d I d e i n Tö-p l i z . D a s W k f l y r i f t k l a r , u n d h a t e i n e n e i g e n e n S a i z g e f c h m a k , dabey i f t es o h n e G e r u c h , .

D i e Bäder f i n d a l l e w a r m , e i b i g e aber i n v e r -f c h i e d e n e n G r a d e n kühler. M a n h a t a u c h e i n

T r o p f b a d e i n g e r i c h t e t . D i e H a u p t a n w e n d u n g , g e -f c h i e h t 1) - g e g e n r h e u m a t i f c h e u n d a r t h r i t i f c h e K r a n k h e i t e n , Lähmungen, S t e i f i g k e i t ' d e r G e l e n -k e , a ) g e g e n Hautausfchläge, zurü-kgetriebene Ausfchlä'ge. $ ) A l t e Gefchwüre, v e r f t o p f t e m o -n a t l i c h e R e i -n i g u -n g , H a m o r r h o i d a l b e f c h w e r d e -n * 4 ) gegen d i e kränkliche R e i z b a r k e i t i u n d . Nes-i venübel, '

B .

I 0<5 Zweite Klaffe.

B . A l c a l i f c h e r d i g e .

' D E R . P ^ R M O N T E J V S A E Z B R V N N E N . ; Zu Pyrmont, im Waidekirchen, Entlislt 1» ledern. Pfunde «j Gran Kochfalz » kodifalzfiiure Bittererde 8 Gr, Wunderfalz 7 Gr. 1

Seien«, Kohlenfnure Kalkerde, Bittererde, Ataunerde, und 20 Gran = *o Kubikzoll kolilenfjures Gas.

Trampel Beschreibung von der neuentdetten falzhat. \ tigen Mineralquelle zu, Pyrmont 1794,.

ffo. F r . Weflrumb non der neuin murtatifeh S a l i n U fcken Mineralquelle zu Pyrmont, nebfi einer chlpni/cktH Prüfung ihres Mineratwaffers, Hannov. 1797.

D i e Q u e l l e w a r d i m Jahr 1 7 9 4 v o n d e m g e h . R a t h ' T r a m p e l entdekt. D e r B r u n n e n k o m m t m i t d e m

See-w a f f e r überein, n u r dafs e r See-w e n i g e r E x t r a c t i v f l o f f ! enthält. D i e nächile V e r w a n d f c h a F t h a t e r m i t d e m R t f f i n g e r , Lauchfta'dter, S c h w a U h e i m e r . W e n n 'das W a f f e r zwölf S t u n d e n a n f r e y e r L u f t l i e h t ,

f o e r z e u g t floh a u f der Oberfläche e i n e K a l k r i n d e . \ E s i f t als e i n gelinde r e i z e n d e s , erüfnendes und Verdünnendes W a f f e r gegen V e r f c b l e h i n i n g e n , fero-phü'lö>n Zufällen u . d e r g l . befonders w i r k f a m .

' . . " • • i

D A S , P F E F F E R S B A I } .

-$u Pfeffers, in der G.raffcbaft/Sargans, Enthielt febt wenige BeiHndtheile und eine unbtfliminte Menge ron

küh-le nlanr.er Luft.

M o . r e . l t ehem. Unterfufhung der- Qffnndbrunnen und Bäder der Schweiz, Bern 1 7 8 8 .

D A S

JMkevethvaffer, 1 0 7 1

P A S W A S S E R Z T 1 | M E I U B E S E T Z

(in Fuldaifehen.

W e i k a r \ d Ob/ervutiones medica* Frapcof, 1 7 7 $ »

D E R C H A R L O T T E N B R V K N E N . In Schlesien, in der Herrfehaft Tankhaufrii,

v, Z e d l i t z vom C h a v l o t t e n b r u n n t p , nebfl einem Schreib ben Uber deffen midicinrfchen, / V e r t h von Seile. B e r l i n

r . I7JKV :• ; ' : " ' '

D A S M A V R I Z E R S A V E R - W A S S E R . .

In . ' B l i n d e r t . Enthalt in einem Pfunde 3 g Gran Gl^uberlaU, kohlcnfaur? Kalkerde, etwas btichfilz, und 4 3 K U M A Z O I I

küh'ttnfaurss Gas, M o r e l l ehem. TJnterfuchung S. 3 5 6 ,

D A S S C H T . A N G E N B A D . In der Nachbarfchaft von Mainz,

T h i t t n i y s medi.ci,nifch c h i r u r g i f c h e B e m e r k u n g e n , .

- D a s B a d h a t f e i n e n N a m e n V o n d e n v i e l e n S c h l a n g e n d i e f i c h i n d o r t i g e r G e g e n d a u f h a l t e n , fie f i n d aber n i c h t g i f t i g . D a s W a l l e r h a t e i n e b l a u l i c h t e F a r b e , i f t m i l c h w a r r n , n n d w i e e i n f e t -tes Seifepwafl-er- anzufühlen. D i e F e t t i g k e i t f c h w i . m t . oben a u f d e m W a f f e ? w i e e i n l c h e i n b a r e r S c h m u z , l i n d k l e b t a n d e n Händen u n d d e m L e i b e . D e r

log Zmitt Khjfo,

G e f c h m a k i f t g e l i n B e l | | l z i p h t . A l l e Q u e l l e n lind w a r m .

D e r H a u p t b e f t a n d t b e i l i f t eine f e i n e f e t t e T h o n -e r d -e , u n d w -e g -e n di-ef-er T h -e i l -e u n d d -e r g -e l i n d -e n Wärme i f t es vorzüglich e r w e i c h e n d , f c h m e i d i -g e n d , r e i n i -g e n d ,

' Aeufferücb g e b r a u c h t , v e r m i n d e r t es d i e z u g r o f i e R e i z b a r k e i t , es h e b t Krämpfe, S t e i f i g k e i t der G l i e d e r , C o n t r a c t u r e n , u n d i f t g e g e n freuende Gefchwüre u n d Hautausfchla'ge f e h r w i r k f a m .

I n n e r l i c h i f t es k r a m p f f t i l l e n d , erfchlajffend, u n d w i r d daher gegen Krämpfe des U n t e r l e i b e s , der t r o k n e n k r a m p f l i a f t e n Engbrüftigkeit, w i d e r Steinzufälle, befonders d e n G r i e s u n d S * u d i n den N i e r e n a n g e w e n d e t . A u c h für alte fteifgewordene P e r f o n e n , m i t e i n e m h a d e r n Körper u n d perga-m e n t a r t i g e r H a u t i f t das B a d e i n Verjüngungs-m i t t e l . • •

D e r Badefehlam i f t z u m T r o k n e n u n d H e i l e n -alter Gefchwüre f e h r zuträglich.

i : i . D I E HiRscHßERGER B Ä D E R ,

An der ßöhmifchen Grien«, irv Her Nxlie der Stadr Hirfchberg.

D i e häufigfte A n w e n d u n g g e f c h i e h t z u m B a -d e n , w i -d e r paralyfcjfche Zufälle un-d K o n t r a k t u r e n ,

•» • .. ' S i e

Miner alwzffer. iog S i e e r r e g e n b e y d e n m e i f t e n e i n e n F r i e f e l a u s f c h l a g .

M a n g e b r a u c h t a u c h d e n B a d e f c h l a m m .

' I I I . Stahlwaffer.

Aipiie martiales, eifenhaltige, martialifche Waflir,

M a n t h e i l t d i e S t a h l w a f f e r : l ) i n martialifch falinifche; D i e f e e n t h a l t e n v i e l e e r d i g e M i t t e l f a l z e , vorzüglich K o c h f a l z , Glaüberfalz, k o h l e n -f a u r e E r d e n , D a s M i n e r a l l a u g e n -f a l z -f e h l e a b e r .

martialifch• alcalifck falinifche, fié e n t h a l t e n m e h r N e u t r a l f a l z e u n d w e n i g e r E r d e n . D e r H a u p t b e -ftandtheil ift.das M i n e r a l l a u g e n f a l z , 3) Martialifch alealifeh erdige. D i e v o r n e h m f t e n Beftandtheilè find M i n e r a l L a u g e n f a l z u n d köhlenfaure E r d e i S i e e n t h a l t e n k e i n e N e u t r a l f a l z e o d e r n u r f e h r w e n i g e . E i u i g e h a b e n k e i n M i n e r a l L a u g e n f a t z , d a -g e -g e n aber e r d i -g e M i t t e l f a l z e , o d e r defto m e h r köhlenfaure E r d e n . 4) martialifch muriatifch fatini-fche. D i e Hanptbéftandtheile find das K o c h i a l z ,

e r d i g e M i t t e l f a l z e , köhlenfaure E r d e n . D a g e g e n f e h l t das M i n e r a l L a u g e n f a l z . 5) Martialifch falL tiifch fulphurifche." 6) Martialifch mttriatïfch fut»

p}turifcl\e. A l l e S t a h l w a f f e r h a b e n e i n e n d i n t e n a r t i -g e n zufamme'nzièhenden G e f c h m a k . V o n a d l l r i n- f g i r e n d e n v e g e t a b i l i f c h e n , Subftänzen w e r d e n fié f c h w a r z gefärbt. F a f t a l l e e n t h a l t e n e i n e g'rofse M e n g e k o h l e n f a u r e s Gas, i n f r e y e r L u f t w e r d e n fié trübe, b e k o m m e n a u f . der Oberfläche e i n e f a r b i g e

• ••.•„.•:. H a u t

iro Zweite Klaffe.

H a u t u n d laßen einen E U e n k a l k o d e r E i f e n o k e r fal-l e n ; dabei v e r fal-l i e r e n fie i h r e n z u f i u m i i e n d e h e m fal-l e n

G e f c b m a k u n d w e r d e n falzicht»*

V o n . dlefen B e f a n d t h e i l e n rührt d i e K r a f t ' d e r S t a h l w a f f e r i ) dafs f i e alle 'erfchlafteh u n d f d n v a . c h e n T h e i l e fla'rken, be.fonders geben ( i e d e m M a -g e n u n d D a r m k a n a l e i h r e n T o n u s w i e d e r , u n d bei.

fördern d i e V e r d a u u n g , a ) S i e mächen d e n U m -l a u f des B -l u t s f c h n e -l -l e r , u n d v e r m e h r e n d i e Wärme.

D a h e r f i n d fie i n K r a n k h e i t e n v o n Schwäche u n d E r f c h l a f f u n g fehr zuträglich, das dünne wäsrichte ßlut w i r d dichter u n d d u n k e l r o t h e r . 3) S i e b e w i r

-k e n gelinde A u s l e e r u n g e n , u n d d i e E x c r e m e n r e w e r d e n gewöhnlich f c h w a r z gefärbt.

E i n i g e A e r z t e haben d e n E i n w u r f g e m a c h t , dafs die S t a h l w a l T e r n i c h t itärken können, w e i l fie ' z u w e n i g E i f e n e n t h a l t e n , i n e i n e m P f u n d e des ftävkften Stah-lwaßers, i f t n i c h t m e h r als 1, bis a G r a n E i f e n , o d e r E i f e n e r d e e n t h a l t e n . I m P y r

-m o n t e r Wäfier G r a n E i f e n . I -m D r i b u r g e r I j G r . I m Br'ükenauer z Grane. ( Markard B e -fchreib. v o n P y r m o n t 1. B . 3 9 6 ) . Zwierlein ( a m angef. O r t e ) glaubt d i e Urfache d e r vorzüg-l i c h e n W i r k u n g des S t a b vorzüg-l w a f f e r s vorzüg-liege d a r i n , dafs

das E i f e n welches i n d e m Stahlwaffer e n t h a l t e n i f t , gröfstentheils in.das B l u t übergeht, h i n g e g e n das E i f e n bey S t a h l k u r e i i n u r i n f e h r ' g e r i n g e r M e n g e , i n die Säfte gehen k a n n . V o n der L i m a t u r a M a r l i s

g e h t

Mineral-paffer'- I i t g e b t d a s m d f t e m i t d e m S t u h l g a n g w i e d e r ans d e m

Körper. M a u k a n n n i c h t längsten,: dafs dies a l l e r -d i n g s e i n e TJrfwche m i t i f t , a l l e i n -d i e W i r k u n g -d e r S t a h l w a f f e r als g e l i n d e R e i z m i t t e l , u n d d i e v i e l e n a n d e r n V o r t h e i l e w e l c h e m i t d e n B r u n n e n k u r e n v e r b u n d e n f i n d , müden n o t h w e n d i g a u c h m i t i m A n -f c h l a g g e b r a c h t w e r d e n . .

B e y P e r f o n e n w e l c h e z u Blutflüffen g e n e i g t f i n d , z u m B i u t f p e y e n , Haemorrhoidalflüflen, o d e r b e y Vollblütigen, e r f o r d e r t d i e A n w e n d u n g d e r -s e l b e n V o r f i c h t . ' • .

A . M a r t i a l i f c h S a l i n i f c h e W a f f e r . , D E R P V R M O N T E R B R V N N E N .

Zu Pyrmont im Waldskifchen, in einem angenehmen und fruchtbaren Thalr, Ein jedes Pfund von dem Trinkbrunnen enthielt einige Grane Wunderfalz, liitrerfalz} Selenit, kohlen*

faure Bittererde, KocMalz, kohlenfa'ute Kalkerde, I 5 0 0 Gran kphltnfautes Kifen und jo Kubikzoll kohlenfaures Gas.

M a r k a r d , B e f c h r e i b . von P y r m o n t I I . M n d e f . JVtßrMtnb kleine phyf. themifche A b h a n d l u n g e n ß . I ,

*'f- ' , ' ' ' :

Weßr umb von den neuen MltteralquelU* zu P y r m o n t .. »7VS, ,

D i e vorzüglichften M i n e r a l q u e l l e n find d e r Trinkbrunnen, d e r Badebmnnen, d e r Sättrling, d e r Ntubrunntn, d e r Angenbrmnen, u n d d i e falzhaltigf Mineralquelle, r S . 1 0 6 ; . Außerdem h a t m a n n o c h

t n e h

-ira Zweite. K.'ajfe.

m e h r e r e a n d e r e Q u e l l e n e n t d e k t , W e l c h e fchwif-e h fchwif-e r find, u n d n i c h t b fchwif-e n n z t w fchwif-e r d fchwif-e n . D fchwif-e r Trink»

b r u n n e n i f t d i e v o r n e b m f i e e i f e n h a l t i g e Q u e l l e . D a s W a f f e r ift v o l l k o m m e n k l a r u n d h e l l e , u n d i n f Glafe fezen fich r u n d h e r u m P e r l e n a n . D e r

G e f c h i p a k - i f t e t w a s f c h a r f , weinfäuerlich, erquic-kend" u n d a n g e n e h m , h i n t e r h e r d i n t e n h a f t . E s enthält felbft m e h r Luftfäure als es a n offener L u f t faffen kann. W e n n m a n es g e t r u n k e n hat, verurfacht es eine leichte flüchtige B e r a u f c h u n g ; N a c h d e n B e f t a n d t h e i l e n i f t d t s W a l l e r ftärkend, belebend ixnd auflöfend. M a n v e r o r d n e t es i ) ge-g e n S t o k u n ge-g e n : i n d e n E i n g e w e i d e n d e s U n t e r -l e i b e s , Schwäche des M a g e n s u n d d e r Gedärme, N e i g u n g z u D i a r r h o e e n , Blähungen, S c h w i n d e l , A e u g f t i i c h k e i t , a ) g e g e n d i e kränkliche R e i z b a r k e i t ; D a h e r i n N e r v e n k r a n k h e i t e n , H y f t e r i e , H y p o c h o n d r i e , N e i g u n g z u C o l i k e n . 3 ) Gegen V e r f c h l e i -m u n g e n , z u r .Beförderung d e r V e r d a u u n g ; E s ftärkt den Magen u n d d i e Gedärme, u n d h e b t man -nichfaltige F e h l e r w e l c h e nach K r a n k h e i t e n nachblei-ben. 4) E s t r e i b t ftark d e n U r i n , u n d ; i f t daher gegen den Gries u n d Sand i n den N i e r e n l e h r d i e n -l i c h ; A u c h gegen den w e i f t e n F-lüfs u n d F e h -l e r der

•inonatl. R e i n i g u n g .'von Erfcblaffuisg u n d A t o n i e ; G e g e n d e n N a c h t r i p p e r , den ' Saamenflufs u . a.

W e n n es w i r k f a m f e y n f o l l , f o mufs es nicht blos durch d e n U r i n ; w e g g e h e n . B e i d e n m e i fteu. P e r -forten aber verurfacht es eine leichte V e r i t o p f u n g .

•' ' ' • D e r

Mtneralwajfer.

D e r SclHflkg o d e r Bergfänrling, enthält e t w a s B i t t e r f a l z , k o h l e n f a u r e K a l k e r d e , u n d i ö | K u b i k z o l l k o h l e n f a u r e s Gas. E s i f t e i n a n g e n e h m e s , l e i c h t e s , erfrifchendes W a f f e r , u n d h e f o n d e r s i n w a r -m e r J a h r s z e i t e i n f e h r e r q u i k e n d e s Getränk. V o r t den a n d e r n B r u n n e n i f t es d a r i n n hauptfächlich v e t -f c h i e d e n , da-fs es k e i n E i -f e n , o d e r äu-f-fer-fl: w e n i g E i f e n enthält. M a n k a n h . diefes . W a f f e r a l s e i n f c h i c k l i c h e s Getränk bey d e r B r u n n e n k u r g e b r a u -c h e n . D i e Kräfte als A r z n e i m i t t e l find f e h r geringe*

D e r .Reubruimin enthält e i n e n überwiegenden G e h a l t v o n K o c h f a l z , i n e i n e m P f u n d e W a f f e r 7 b i s 8 G r a n . K o h l e n f a u r e Kalkerdö, K o c h f a l z f a u r e B i t -t e r e r d e , B i -t -t e r f a l z , T' x G r a n E i f e n , u n d 20 K u b i k -z o l l k o h l e n f a u r e s Gas. D e r G e f c h m a k i f t f e h r aft-»

g e n e h m , z u m a h l m i t W e i n v e r m i f c h t . M a n f c b m e k t das E i f e n g a r d i c h t . E r i f t auflöfend, g e l i n d e ab*

führend u n d ftärkend. ,

D e r Badebrminen enthält m e h r f e f t e B e f t a n d -t h e i l e a l s d i e T r i n k b r u n n e n , B i -t -t e r f a l z , S e l e n i -t . l u f t f a u r e K a l k e r d e , Wünderfalz, K o c h f a l z , T% G r . -k o h l e n f a u r e s E i f e h , aber n i c h t f o v i e l e g e i f t i g e T h e i l e , N u r 3 2 | Kubikzöll L u f t . D a s W a f -fer w i r j l h i c h t getrunken» f o n d e r n M o s z u m B a d e n g e b r a u c h t . E s i f t e t w a s trübe, u n d b e y m B a d e n läfst es e i n e ftatke O k e r e r d e ättf d e m L e i b e zurük, w e l c h e die fjaüt f c h a r f u n d r a u h macht» E s i f t z u * f a m m e n z i e h e n d u n d ftärkend.

' H D«f

314 Zweite

Klaffe-D e r Augmbrmnm •wird g e g e n S c h w a c h e und F e h l e r d e r A u g e n b e n u z t , E r enthält Selenit, B i t t e r f a l z , k o h l e n fall re K a l k e r d e , W u n d e r f a l z u n d I3£ . K u b i k z o l l kohlenfaures G a s .

D A S D R I B V R G E R W A S S E R .

Zu • Driburg,: im Paderbornifchen. Knthxlt in jedem Pfunde H Gf. Wunderfalz, lo Gr. Selenit, 6 Gr. kohlenfaure Kalkerdc,

¡3,Gr. ßitterjalz, kohltnfaure Bittererde:,. Kalkerde, Alaunetde, und I T ^ K J Gr. kohlenfaures F.ifen.

Brandis Anleitung zum Gebrauch des Briburger Budes und, E'tun uens, 1792,

TPißruntb kleine phyf. ehem. Abhandl. / / . I S . ••

D a s Driburger W a f f e r h a t e i n e n f c h a r f e n fte-chenden Gefchmak-, dabey i f t es a n g e n e h m fäurlich u n d eifenhaft. M a n k a n n fehr v i e l d a v o n t r i n k e n , ' o h n e dafs "der K o p f e i n g e n o m m e n w i r d , w i e bey d e m S p a w a f f e r , P y r m o n t e r u n d Brükenauer W a f f e r . E s enthält einen beträchtlichen A n t h e i l v o n M i t t e l

-f a l z e n , daher cj-fnct es d e n L e i b , u n d i -f t g e g e n Feh-l e r v o n V e r f t o p f u n g e n der E i n g e w e i d e , auch vie-l e n A r t e n v o n h y f t e r i f c h e n u n d h y p o c h o n d r i f c h e n Zufällen f e h r dienfam Außerdem auch g e g e n die kränkliche R e i z b a r k e i t u n d Nervenfchwäche, d e r D i s p o f i t i o n z u Magenkrämpfen u n d C o l i k e n , M u t -terhlutüüffen, w e i f t e n F l u f s , R h e u m a t i s m e n u n d Gichtzufällen.

D E R

M'tneralwaffe*. 1x5

D E R . M E Y E N B E R G E R T Ri r c K B R V N N E N . -Zu Merenberg in dar Gnffchaft Lippe. Enthielt kohlenfaure Kalker.le, Bitterfalz, kochfab.fjure Bittererde, Wunderfalz,

¿ 0 G r , kohlenf.iufe's fiifen und i j Kubikzoll kohlenfaures Gas. , ' S c h e r f Briefe über die Gefundheitswaffer zu Meyen-bei-g, Lemgo 1 7 9 4 , ' "

ff e f l r u mb phy/\ ehem. A b h a n d t . 1 . I?»

D i e Q u e l l e n find i n z w e y B r u n n e n v e r e i n i g t , der e i n e w i r d zürn T r i n k e n g e b r a u c h t n n d d e r a n d e r e z u m B a d e n . E s h a t n i c h t f o v i e l e fefte B e -ftandtheile als das P y r m o n t e r , D r i b u r g e r , Carlsbad u n d E g e r , W a f i e r .

. . • . ' / . . D E R L A V C H S T A D T E R E R V N N ^ W . '

Zu LJucbfiredt im Stifte Merfeburg.

K o c h s G ' l u n d b r u n t i e n und B a d iU Lauch/lädt.

, D a s W a f f e r i f t k l a r u n d p e r l t H a r k . D e r G e -fchrnak i f t fänrlich e i f e n h a f t . D i e W i r k u n g e n find fiSrkeud u n d auflöfend, d a b e y befördert es d e n U r i n .

D i e vorzüglichften K r a n k h e i t e n Wögegen esl w i r k f a m i f t , find C a c h e x i e n , u n o r d e n t l i c h e m o -n a t l i c h e R e i -n i g u -n g , Schwäche d e r erfte-n W e g e , H y f t e r i e , . E o l l e p f i e , Z i t t e r n d e r G l i e d e r , , r h e u m a t i f c h e Zufälle. M a n g e b r a u c h t das W a f f e r z u m B a -d e n , es i f t auch e i n . T r o p f b a -d e i n g e r i c h t e t . ,

H a ' . m'" ' t>A3

\

U 5 Zweit* Klaffe.

DA S WE I S S E N B V R G E R WA S S E R . Im Canton Bern,

M o r e l 1-chem, UeberJ. der GefttudbrunneH der Schweiz,

DE R PR E N Z L A U E R GE S U N D B R U N N E N . In der Uckermark.

f f e r z Per/, einer med. O r t b e / c h r e i h u n g d e r Haiiptflait , P r e m l a u . Berlin 1 7 9 0 .

DE R LI E B W E R P B R BR U N N E N . In Dühmen.

H a a f * Be/chreibuug der Hfuentdektitt S u k l w a j j e r t i i L i i b w e r d a im Ktsnigr, Bmhmen 1790.

DE R BE L I / B E R G E R GE S U N D B R U N N E N . Bei Halle im Magdeburgiftlien, .

G r e n ehem. Unter/, des B e i i b e r g e r Ge/undbrumien i.d, Beiträgen zu den ehem. A u m l e n v, ff, 17S6,

DAS LE U C K E R B A Ü . Im Watlifer Land.

M o r t t t am angef, 0. S,\s(>.

DAS G A N S T Ä D T E R V ^ A S S E R . Im Wiirteinbergifchen.

tootlfufl ehem. Zergliederung des Mineralulaffers zu Cahfladt in d. Beitrügen zu P r e l i s ehem. A n n a l . IV. B.

D A S

Miner alw äff er. " 7

DAS BL U M I S T E I N E R WA S S E R .

Im Cantort Bern, M o r e l ! ehem. Unter/, u. /. vi, S, sffo.

DA S EN G I S T E I N E R . WA S S E R .

Im Ganton Bern.

M o r e l l a m angef. 0. S . 2 7 5 ,

• * ' . ' • ' . . ' ' - . ' < ••

B , M a r t i a l i f c h A l c a l i f c h S a l i n i f c h e W a f f e r .

DA S C A R L S E A D .

In Böhmen, im Ellnbogener Krcife.

, .. K l a p r o t h ehem. Unter/, der t n i n e r a t . Quellen »»

Karlsbad, Berlin 1790.

Befehret bun^ vom K a r l s b a d m i t einem iU, Kupfer. P r a g

: 1797.

Reife nach den B a d e a r t e r n Karlsbad, E g t r , Tmpiiz, I m 3 * h r 1797."'mit Kupf.

D a s W a f l e r i f t i m J . 1370 d u r c h K a i f e r C a r l

|«n V i e r t e n berühmt g e w o r d e n . E s f i n d fünf

(wärme Q u e l l e n d a , a b e r d a s W a f f e r i f t n i c h t fie-y d e n d h e i f s . D i e Wärme fteigt i n d e m heiffen

Spruiel, v o n 16a0 b i s 165° F a h r e n h . d i e a n d e r n Q u e l l e n h a b e n n u r v o n 124 b i s 1450 F a h r e n h . Wärme. A l l e e n t h a l t e n e i n e g r o f f e M e n g e G l a u -b e r f a l z , k o h l e n f a u r e s M i n e r a l l a u g e n f a l z , K o c h f a l z , l u f t k u r e K a l k e r d e , x's, V a G r a n E l f e n , g£, g J K u

-H 3

bik-j bik-j g . -Zweite Klaffe,

b i k z o l l k o h l e n f a u r e s Gas, D e r G e f c h m a k ift. ge, l i n d e gefajzen, etsvas l a u g e n h a f t u n d

adilringf.-r e u d . üintenbaft w i e . d i e k a l t e n E i f e n w a f f e adilringf.-r , f c h m e k t es n i c h t . A n der Q u e l l e K l das W a l l e r h e l l e u n d k l a r , , ' l M f e t m a u es i n f r e y e r , L u f t ftey h e n , f o w i r d es w e i s l i c h t , u n d a m B o d e n des Glafes erzeugt üch ein blafsgalberSaz. D i e Haupte W i r k u n g e n l i n d , dal's es i ) d i e .Schwäche d e r er-fleh W e g e v e r h e u e r t , b e y fchlechter V e r d a u u n g , M a g e n b e f c h w e r d e n v o n S c h l e i m u n d Säure, Sod-b r e n n e n , A u f H o f e n , E r Sod-b r e c h e n , a ) E s lo'fst auf, u n d hebt V e r f t o p f u u g e n , daher i n d e r Gelbfucht,' H y p o c h o n d r i e , Hämorrhoidalzufällcn. 3 ) E s di<-l u i r t u n d w i r k t a u f d i e U r i n w e g e , * d a h e r i n der G i c h t , dem, Podagra, Hautausfchlägen, E s führt

«uch d e n S c h l t i i n , Gries u n d Sand a u s .

Das WalTer w i r d i n n e r l i c h gebraucht, A l s Bad 'Ift es ebenfalls u n g e m e i n w i r k f a m , Das Carlsbader Brun-, nenfalz ift fehr berühmt, u n d man b e r e i t e t i m Carls-bade jährlich gegen 5 Centner S a l z . E s i f t aber v o n d e m Glauherfaiz w e n i g oder g a r n i c h t yeis fchiedeu,

D A S

Mineralw affer. 119

. D A S B R Ü K E N A U E R W A S S E R .

Im Fuldifchen, in einem angenehmen Wiefengrunde, Enthalt in einem Pfunde rA Gran kohlenfaurer mineral'. Laugenfaiz, eben (b viel ßitcerfala, Selen je, Ifoclifalz, Gran

kohlen-saures Eilen und Kubik'zoll kohlenfaiirös Gas.

Weikard netießt Nachritht voii den Mintrattüpffem zu Brükenau, 17901

Zivi er le i>t aip äuge f . Orte,

Zu. Erltkenau. find d r e y M i n e r a l q u e l l e n ; u n t e r diefen ift< die Brükenauer die ftärkfte a n M i n e r a l g e i f t u n d E i f e n g e h a l t . Das_ W a l l e r i f t g a n z h e l l e , k a l t , u n d w o h l f c h m e k e n d . W e n n m a n e s e t w a s f c h n e l l t r i n k t , f o e r r e g t es e i n e flüchtige B e r a n f c h u n g . D e r M i n e r a l g e i f t i f t äuiferft flüchtig, -und v e r f l i e g t l e i c h t . D i e H a u p t e i g e n f c h a f t diefes W a f l e r s i f t , dafs es d i e f e i l e n T h e i l e ftärktund b e l e b t , u n d d i e z u g r o f s e R e i z b a r k e i t v e r m i n d e r t . D a h e r i f t es z u -träglich: 1) In d e r B l e l c h f u c h t , w e i l e s v i e l e E i - , f e n t h e i l e enthält, g e g e n d e n w e i f t e n F l u f s , a b z e h r e n d e S c h w e i f e , Saamenflüfte. 2) W i d e r k r a m p f hafte Zufälle, d i e Nervenfchwäche, H y f t e r i e , H y -p o c h o n d r i e . E s w i r k t ftark a u f d e n U r i n u n d b e >

fördert g e m e i n i g l i c h d e n S t u h l . D i a a n d e r n M i -n e r a l q u e l l e -n erfeze-n w i e IVeihard f a g t , d a s

S c h l a n g e n b a d , S p a a , P y r m o n t , E m s , u n d S e l t e r s . A l s B a d g e b r a u c h t , i f t das W»fler b e y e m p f i n d l i c h e n u n d r e i z b a r e n P e r f o n e n ebenfalls v o r züglich h e i l f a m . Zwierlein läfst d u r c h d e n Z u

-H 4 * *

j j e j . - Z w t i t t Klafft,

faz v o n e i n i g e n L o c h f r i f c h e r S c h w e f e l I e b c r kUnft-l i c h e SchwefekUnft-lbäder b e r e i t e n , die i n d e r G i c h t und R h e u m a t i f m e n fehr w i r k f a m f i n d . E s i f t a u c h ein.

T r o p f b a d dafelbft e i n g e r i c h t e t , u n d Hrülwtittu'ge-frört", überhaupt u n t e r d i e angönehmften Bäder i n D e n t f c h l a n d ,

D A S F A C H I N G E R , W A S S E R .

Inder Nahe voq D i « an der Lahna. Enthxlc in jedem Pfund«

3 0 Gran kohtenfaures mineral. L.augen(uU, kohlenfaure Kalk-i erde» Kochfalz, Seieiiit, Bttteifaiz, 1 Gran kohlenfaures Elfe»j

und Kuirikzoll kohlenlaure« Gas,

Befchrtibütig des ginwinutizigeh Fachihgtr Mueralwafi fers-und feiner heil/amen' W'Tkuugeif .» V. «Pf. Tl'ilt*

nius, Marburg 1792.

Das W a f f e r w i r d blöfs v e r f c h i k t , E s i f t fehr h e l l e , durchüchtig und p e r l t ftark, D e r üefchmak.

ift angenehm, ratierlich u n d e t w a s f a l z i c h t , dabey erfrifchend. E s hält üch recht g u t . E s i f t e i n vovtrefliches verdünnendes u n d auflötendes M i t t e l , dabey geht es leicht durch die H a r n w e g e , M a n

ge-• braucht es i) gegen l a n g w i e r i g e r h e u m a t i f e b e u n d catarrhalifch'e Zufälle, d e n S t o k f c h n u p f e n , flief-fenden S c h n u p f e n , Z a h n w e h , H a l s w e h ; E s n i m m t die entzündliche D i s p o f t t i o u w e g . a ) f n M a g e n übeln, v o n S c h l e i m und Säure, gegen das S o d b r e n -n e -n , V e r f t o p f u -n g e -n i m U -n t e r l e i b e u -n d ' d a v o -n ab-hängenden Zufällen\ beronders der u n o r d e n t l i c h e n m o n a t l i c h e n R e i n i g u n g , Hämorrhoidalbefchwerdeti,

Mineralte/affer,

g e g e n S c r o p h e l n , 3^ U r i n v e r h a l t u h g u n d F e h l e r b e y m J U r i h l a f l e n , V e r f c h l e i m u n g d e r B i a f e , G r i e s , 4) i n der h e r u m z i e h e n d e n G i c h t , U m d i e G i c h t m a t e r i e auszuführen, u n d g e g e n die g i c h t i f c h e D i f p o -fition. 5) I n d e r f c h l e i m i c h t e n Engbrüftigkeit, Schleimzufällen hey- K i n d e r n . I n G a l l e n f i e b e r n , u n d F a u l f i e b e r n i f t e s e i n s d e r b e l l e n Getränke während d e m A u f b r a u f e n . A u c h i n d e r S o m m e r -Ii i z e i f t e s f e h r a n g e n e h m m i t L i m o n a d e P u l v e r , o d e r R h e i n w e i n , B u t t e r m i l c h , u , a, . •

D E R T ? . G E R S A V E R U R V N N E N .

In Böhmen bn Aatzur greife; Enthaelt in einem Pfunde j o Gran Wunderfalz, K°ehfnlz, Mincrallaug'enfalz, kohlenlaure KalUerdej

fr. Gran Eilen und 1 7 Kiibikzoll kohlenfaures Gas,

• F r . Ambrof. Reuß, ehern, med, Be/ckreHting d»s Rai*.

/er Franzenbades tider des' Egerbrnunen 1 7 9 + . V " .'' G r e n ehem. Unter/, des Egerbrmiftens i n A, ehem. A n * v a i e n I I . 15. 1 7 8 5 . , ' • ... '. J- \

Rei/e nach den B a d e a r r i e r n Karlsbad, Ege-r,. T a p t i t i m ffdhr 1797, Leipzig:, m i t Kup/, _

Das W a f f e r i f t h e l l e u n d v o n w e i n a r t i g e m G e -f c h m a k . E s w i r k t a u -f d e n S t u h l u n d U r i n ,. . u n d pafst befondeys gegen-Vßfft°pfu nge n> e s löfst'.den S c h l e i m a u f , u n d ftärkt.' Vorzüglich rühmt m a n es g e g e n Hämörrhoidalbefchwerden, K r a n k h e i t e n , der. U r i n w e g e , auch g e g e n d e n B a n d w u r m u. m ,

H 5 ';" •• • " M a n

122 ' Zweite Klaffe.

Mm m a c h t ein Salz daraus w e l c h e s i n d e r D G ( V y o n "einer - ttoz» - abführt.

D E K G O D E S U E R G E R B R U N N E N .

Zu Goilejberg in tief Nwhc von Bonn. Enthielt 7 Gran kohlen.

(aui«5 L i w ^ n h H , Ulttcrerdc, KalkerdB, 'KochfiiU, | C m . liifen «nJ lö KubikzoH ktihk'nfjtircs Gas.

rVurzer pfojf. chtm. Befi'hrtibmig der Mintratquetlt

D e r B r u n n e n ift erft feit d e m J a h r 1789. ein.

gerichtet. D a s W a f f e r i f t ganz k l a r o h n e allen G e r u c h , der Gefchmak fäurjich, ftechend o d e r pri-k e l n d w i e Champagner, u n d eifenhaft. E s perlt f e h r ' i t a r k u n d fext v i e l e n gelben O k e r a b .

M a n gebraucht es g e g e n Zufälle v o n Schwäche u n d E r f c h l a f i m i g der l e i t e n T h e i l e , den fchwachen M a g e n , verdorbenen A p p e t i t , C r u d i t S t e n , Blähun-g e n , H y p o c h o n d r i e , H y f t e r i e , C h l o r o f i s , Scorbut.

Gelbfucht, anfangende W a f f e r f u c h t u . ähul., E s t r e i b t auch d e n U r i n , u n d führt d e n G r i e f s u n d S c h l e i m au$,

D i R- C L E V E R B R U N N E N .

fciVCVfVt. ßnthxlt eine betrschrliche .Menge IcohlenfiuiKS dar^Eifen, und etwas Bittccfala. 1(1 aber nicht genau

unterfuchc

E s fchmekt fäüerlich, z u f a m m e n z L e h e n d , m i t e i n e m füslichen N a c h g e f c h m a k , ohngefähr w i e das , "'• S c h w a l

In document Praktische Arzneimittellehre (Pldal 89-158)

KAPCSOLÓDÓ DOKUMENTUMOK