KIBŐL LESZ BANKIGAZGATÓ?
= —---... Menedzserklub
K ir á ly J ú lia , a B a n k á r k é p z ő v e z é r ig a z g a t ó j a v o lt a B K E V e z e t ő k é p z ő I n té z e t le g u t ó b b i M e n e d z s e r - k lu b já n a k v e n d é g e . S o k é v e s ta p a s z ta la t a la p já n fe jte tte ki v é le m é n y é t arró l, h o g y M a g y a r o r s z á g o n m ily e n s z e m p o n to k a la p já n k e r ü lh e t [a] p é n z ü g y i s z a k e m b e r e g y b a n k é lé r e .
K ir á ly J ú lia , a N e m ze tk ö zi B a n k á r k é p z ő K ö z p o n t v e z é r ig a z g a t ó j a 1 9 8 0 - b a n k a p ta m e g d ip lo m á j á t a B u d a p e s ti — a k k o r M a r x K á r o ly n e v é t v i s e l ő — K ö z g a z d a s á g t u d o m á n y i E g y e t e m e n . A k é s ő b b ie k b e n e g y e t e m i d o k t o r i, m a j d k a n d id á t u s i f o k o z a t o t s z e r z e t t , a B K E p é n z ü g y i t a n s z é k é n e k d o c e n s e , 1 9 8 0 —1 9 8 2 k ö z ö tt a K ö z p o n t i S t a tis z tik a i H iv a ta ln á l, 1 9 8 2 —1 9 8 9 k ö z ö t t a z O r s z á g o s T e r v h iv a ta ln á l, 1 9 8 9 - tő l a N e m z e t k ö z i B a n k á r k é p z ő K ö z p o n tn á l d o lg o z o t t . E g y - e g y é v e n át a j e g y b a n k e ln ö k i ta n á c s a d ó ja , m a jd a M a g y a r H ite l B a n k i g a z g a t ó s á g i ta g ja v o lt . 1 9 9 8 - b a n a z E x im b a n k é s a M E H I B ig a z g a t ó s á g i ta g ja , v a la m in t r é s z t v e s z a z Á lla m i P é n z - é s T ő k e p ia c i F e lü g y e le t e ln ö k i t a n á c s a d ó i t e s t ü le té n e k m u n k á já b a n .*
S o k a k s z á m á r a a fe n ti k é r d é s n e m is k é r d é s . A k ö z v é le k e d é s s z e r in t a b a n k v e z e t ő i b e o s z t á s p o litik a i t is z t s é g , k o r m á n y v á ltá s k o r h u lla n a k a b a n k v e z e t ő i fe je k . N o s e z t a v é le k e d é s t K ir á ly J ú lia sa já t ta p a s z ta latai a la p já n c á fo lta . M e g í t é l é s e s z e r in t ig a z á b ó l a z a k é r d é s , h o g y a b a n k v e z e t ő k k iv á la s z t á s a m ily e n s z e m p o n to k a la p já n tö r té n ik , a z a z s z a k m a i v a g y p o litik a i m e g f o n t o l á s o k j á t s z a n a k s z e r e p e t k in e v e z é s ü k b e n . E z z e l ö s s z e f ü g g é s b e n : m e ly e k a tip ik u s b a n k á r k a r rie rek , te h á t ki h o n n a n k e r ü lt h o v á , m e ly e k a karrier út tip ik u s á llo m á s a i.
A f e l s ő v e z e t é s b e a v e z é r i g a z g a t ó n ő a z e l s ő e m b e r t, a z ü g y v e z e t ő k e t , v a la m in t a z ig a z g a t ó s á g o t so r o lja . B á r h o z z á t e t t e , h o g y a k ü ls ő ig a z g a t ó s á g i ta g s á g v a jm i k e v é s b e l e s z ó l á s i — é s fő k é n t b e lá tá s i — le h e t ő s é g e t j e le n t a b a n k ü g y e ib e . A t t ó l, h o g y m ily e n a z ig a z g a t ó s á g ö s s z e t é t e l e , a b a n k — m o n d ju k p r iv a tiz á c ió e s e té n — a lig h a f o g m á s ir á n y b a m e n n i, m a x i
m u m a z ig a z g a t ó s á g n e m a k a d á ly o z z a a m e n e d z s m e n te t. I g a z , e z u tó b b i c s a k a s ta té g iá b a s z ó l b e le , a m ih e z in fo r m á c ió k a t a v e z e t é s t ő l k a p . A p r iv a t iz á c ió e lő tt á lló b a n k o k ra v o n a t k o z ó a n e lte r je d t e g y o ly a n n é z e t, h o g y a f e ls ő v e z e t é s a p o lit ik a i c ik lu s o k n y o m á n á lla n d ó a n v á lto z o tt. S z e r in t e e n n e k e lle n t m o n d a n a k a té n y e k , a k o r m á n y v á ltá s o k é s a b a n k v e z e t ő v á lt á s o k k ö z ö tt n e m le h e t k im u ta tn i s z o r o s k o r r e lá c ió t. A m ik o r u g y a n is m e n t e g y m e n e d z s m e n t , a k k o r e lő t t e a b a n k r e n d s z e r in t e l v e s z t e t t e a l a p t ő k é j é n e k t i s z t e s s é g e s r é s z é t. A z a z a z e s e t e k t ö b b s é g é b e n n e m o k n é lk ü l m e n e s z te tté k . E z t p e r s z e le h e t ü r ü g y n e k is te k in te n i, d e k é t s é g k ív ü l tö b b n y ir e v o lt o k a m e n e s z t é s r e .
* Világgazdaság, 1999. május 6.
M a g y a r o r s z á g o n a b a n k i f e l s ő v e z e t é s le c s e r é lé s e tö b b h u llá m b a n tö r té n t. M e g l e p ő m ó d o n a le g n a g y o b b v á ltá s a f e ls ő v e z e t é s b e n n e m a r e n d s z e r v á ltá s u tán k ö v e t k e z e t t b e , h a n e m a N é m e t h - k o r m á n y alatt. D e m á r e z e lő tt, a z 1 9 8 7 - b e n k ia la k u lt új, k é ts z in tű m a g y a r b a n k r e n d s z e r b e n v é g b e m e n t e g y v e z e t ő v á lt á s , p o n to s a b b a n a m e g a la k u ló k e r e s k e d e lm i b a n k o k é lé r e új v e z e t ő k lé p te k . A z e g y e s s z á m ú v e z e t ő k e g y é r te lm ű e n a z M N B - b ő l, p o n to s a b b a n a n n a k v a la m e ly á g a z a ti f ő o s z t á ly a é lé r ő l k e r ü lte k át a k e r e s k e d e lm i b a n k o k v e z e t ő i p o z íc ió ib a . ( A n a g y k iv é t e lt D e m j é n S á n d o r j e le n t e t t e .) A z 1 9 8 9 - e s e ls ő n a g y v á ltá s s a l a N é m e t h - k o r m á n y tu la jd o n k é p p e n e z t a r é te g e t c s e r é lt e le o ly a n e m b e r e k r e , a k ik k o r o s z t á ly o k k a l v o lta k fia ta la b b a k . E n n e k j e g y é b e n k e r ü lt új v e z e t é s a z O T P , a z M H B é s m á s b a n k o k é lé r e . E z e k a c s e r é k u g y a n id ő b e n n é m e ly k o r á tn y ú lta k a r e n d s z e r v á ltá s b a , d e n e m a z z a l, h a n e m e g y új g e n e r á c ió b e k e r ü lé s é v e l f ü g g t e k ö s s z e . E rre a z új g e n e r á c ió r a a z v o lt j e ll e m z ő , h o g y a s z a k m a i i s m e r e t e i k b i z o n y o s é r t e le m b e n m e g k é r d ő j e le z h e t e t le n e k . E z a z t j e le n t e t t e , h o g y u g y a n k o r á b b a n r e n d s z e r in t ő k is a z M N B - b e n d o l g o z ta k , d e n e m a z á g a z a ti f ő o s z t á ly o n , h a n e m a n e m z e t k ö z i p é n z ü g y i é le t b e b e k a p c s o ló d ó d e v i z a - f ő o s z t á ly o n , á r b it r á z s f ő o s z t á ly o n stb . V a g y is a n e m z e t k ö z i b a n k r e n d s z e r m ű k ö d é s é r ő l tu d ta k v a la m it , é s n e m a r é g i l e o s z t á s o s f o r r á s a llo k á c ió v ilá g á b a n é lte k . A z a k k o ri k é t v e g y e s b a n k é lé r e e k k o r k e r ü lt Z e b o r s z k y G y ö r g y ( C I B ) é s F e l c s ú t i P é t e r ( U n ic b a n k , m a R a if f e is e n B a n k ), a k ik a z ó t a is o tt v e z e t ik e z t a k é t b a n k o t. E z é r t ú g y g o n d o l j a , h o g y a p r iv a t iz á c ió id ő s z a k á ig a b a n k v e z e t é s t a 8 9 —9 0 - e s é v e k e m líte tt v á lt o z á s a i h a tá r o z tá k m e g . E z p e d ig n e m a r e n d s z e r - v á lt á s s a l f ü g g ö t t ö s s z e .
V á r h e g y i É v a k itű n ő ta n u lm á n y á b ó l tu d ju k , h o g y m e g le p ő m ó d o n a z A n t a ll—B o r o s s - k o r m á n y a la tt n e m tö r té n te k l é n y e g e s s z e m é ly c s e r é k . N a g y o n k e v é s p o l i tik a i in d ítta tá sú v á ltá s v o lt , bár a z is ig a z , h o g y a l e v á ltá s v e s z é l y e á lla n d ó a n a b a n k v e z e t ő k f e je f e le t t le b e g e t t . A z v is z o n t ig a z , h o g y a b a n k i f e ls ő v e z e t é s t s z é le s e b b é r t e le m b e n t e k in t v e , é s id e é r tv e a z i g a z g a t ó s á g o k a t , a d e le g á lá s e g y é r t e lm ű e n p o litik a i s z e m p o n to k sz e r in t tö rtén t. D e arra á lta lá b a n v ig y á z t a k , h o g y a k in e v e z e t t e k s z a k m a i s z e m p o n t b ó l e lf o g a d h a tó a k le g y e n e k . V a g y is n e m le h e t a z t m o n d a n i, h o g y tú lz o tta n á tp o litiz á ltá k v o ln a a b a n k i l e g f e l s ő v e z e t é s t . M á s k é r d é s , h o g y a b a n k o k a p r iv a t iz á c ió ig a z á lla m f in a n s z ír o z ó j a k é n t m ű k ö d t e k . E z n e m v a l a m if é l e d ir e k t á lla m i rá h a tá s k ö v e t k e z m é n y e v o lt , bár a z e lő a d ó n e m á llíto tta , h o g y ily e n n e m fo r d u lt e lő , h a n e m a g a z d a s á g m ű k ö d é s i r e n d jé b ő l fa k a d t. H a a z ü g y f é lk ö r k ile n c v e n s z á z a lé k a á lla m i v á lla la t, a k k o r a b a n k n e m is tu d m á s t f in a n s z ír o z n i.
1 9 9 4 - b e n a k o r m á n y v á l t á s s a l a b a n k i f e l s ő v e z e t é s b e n a k o r á b b ia k h o z k é p e s t n a g y o b b á ta la k u lá s k ö v e t k e z e t t b e , a z o n b a n n e m e g y é r t e lm ű , h o g y e z p o litik a i in d ítta tá sú v o lt , v a g y a b a n k k o n s z o lid á c ió k ö v e t k e z m é n y e lett v o ln a . A k o r á b b i m e n e d z s m e n t a
VEZETÉSTUDOMÁNY
58
XXX. ÉVF 1999. 07-08. számMenedzserklub
b a n k a l a p t ő k é j é t e l v e s z t e t t e — a k á r a z é r t , m e r t f e le lő t le n ü l g a z d á lk o d o tt, a k á r a z é r t, m e rt a p ia c i h e ly z e t a la k u lá s a t ö r v é n y s z e r ű e n le r o n to tta a n a g y á lla m i b a n k o k p o r tfo lió já t b á r m ily e n g o n d o s v e z e t é s m e lle tt is. A z ú j, a k k o r a n a g y b a n k o k é lé r e k erü lt m e n e d z s m e n t le g f ő b b f e la d a ta a p r iv a t iz á c ió v o lt . A p o litik á n a k teh á t — K ir á ly J ú lia s z e r in t — a s z á z s z á z a lé k b a n á lla m i tu la jd o n b a n l e v ő b a n k o k a t le s z á m ít v a n in c s é s n e m is v o l t m e g h a t á r o z ó b e f o l y á s a a m e n e d z s m e n t m ű k ö d é s é r e .
A z o n o s t u la jd o n o s i stru k tú ra m e lle t t is a le g k ü lö n b ö z ő b b m e n e d z s m e n ts tr a té g iá k a t f ig y e lh e t j ü k m e g . A b a n k m e n e d z s m e n t j é n e k m in d ig v a n a n n y i m o z g á s tere, a m i m e g h a tá r o z z a a v á ltá s irá n y á t. A l e g j e le n tő s e b b m e n e d z s m e n t v á lt á s s a l m o s t , 9 8 - b a n ta lá lk o z tu n k , e n n y ir e d ir ek t m ó d o n k o r á b b a n s e m 9 0 - b e n , s e m 9 4 - b e n n e m c s e r é lt e k b a n k i f e ls ő v e z e t é s t . É s m o s t n e m m in d e n e s e tb e n le h e te tt a b a n k i v e z e t é s c s e r é jé t a b a n k r o s s z m ű k ö d é s é v e l m a g y a r á z n i. B á r a z is ig a z , h o g y á lla m i b a n k s o h a s e m m ű k ö d ik o ly a n s ik e r e s e n , h o g y n e le h e tn e o k o t ta lá ln i a c s e r é r e . V a g y is n e m akarja a z t s u g a lln i, h o g y 9 8 - b a n e g y é r t e lm ű e n p o l i tik a i in d ítta tá sú v á lt á s o k tö r té n te k , d e a v á ltá s g y o r s a s á g a é s k ite r je d ts é g e m in d e n k o r á b b in á l e r ő s e b b v o lt.
A b a n k r e n d s z e r e s z k ö z á llo m á n y á n a k 6 3 , h a a z O T P -t k ü lö n v e s s z ü k , a k k o r k ile n c v e n s z á z a lé k a v a n k ü lfö ld i k é z b e n . Itt e g y é r t e lm ű e n s z a k m a i s z e m p o n t o k d o m in á ln a k , bár a lo ja litá s n a k , v a g y a z a d o tt c é g ü z le ti f ilo z ó f iá j á v a l v a ló a z o n o s u lá s n a k is v a n s z e r e p e . J e le n le g a 2 6 t ö b b s é g i k ü lfö ld i tu la jd o n b a n le v ő b a n k k ö z ü l 13 f e ls ő v e z e t ő j e m a g y a r , é s 13 f e l s ő v e z e t ő j e n e m m a g y a r. A f e j lő d é s k é tir á n y ú v o lt , a h o l m a g y a r v e z e t ő v o lt , o tt a lk a lm a s in t n e m m a g y a r v á lto tta f e l, é s a h o l k ü lfö ld i v o lt , o d a m a g y a r jö tt. E z e k a m o z g á s o k m in te g y k ie g y e n lít e t té k e g y m á s t , d e a z b iz t o s , h o g y a p r iv a tiz á lt b a n k o k b a n e r ő t e lj e s é s f o ly a m a t o s a s z e m é ly c s e r e .
M a g y a r o r s z á g — a k ü lfö ld i b a n k á r o k sz á m á r a — e g y fa jta á tm e n e t a r o s s z a b b „ g y a r m a t” , é s a k e lle m e s n y u g a t-e u r ó p a i b a n k k ö m y e z e t k ö z ö tt. D e a c s e r e o k a e z e n e s e te k b e n a karrier p á ly a , a z id e j ö t t k ü lfö ld i v e z e t ő pár é v u tán m á s o r s z á g b a m e g y . A k á r m a g y a r , a k á r k ü l f ö l d i! M a g y a r o r s z á g k is l o k á l is p ia c n a k m in ő s ü l, e n n e k m e g f e l e l ő k o m p e t e n c iá v a l. V a g y is e g y itten i f e ls ő b a n k v e z e t ő d ö n t é s i k o m p e t e n c iá j a b a n k fió k s z in tjé n v a n , a z itt l e v ő ü z le t v o lu m e n é t , a d ö n té s k o c k á z a ti té tjé t v é v e f ig y e le m b e .
Ö s s z e g e z v e e g y é r t e lm ű e n k i le h e t j e le n t e n i, h o g y a m a g y a r b a n k v e z e t é s d ö n tő r é s z e s z a k m a i a la p o n a v ilá g o n b á r m e ly b a n k n á l m e g á lln á a h e ly é t . A k in e v e z é s n é l n e m a z a s z e m p o n t , h o g y ö n á lló str a té g iá ja le g y e n , h a n e m h o g y a m e g le v ő t m in é l jo b b a n tu d ja m e g v a ló s ít a n i.
A tip ik u s b a n k i v e z e t ő i karriert te k in t v e k é t r é te g e t k ü lö n b ö z te te tt m e g a v e z é r ig a z g a t ó n ő : a z id ő s e b b , 5 0 —5 5 k ö z ö t t ie k e t , a k ik M N B - s m ú ltta l r e n d e lk e z n e k , v a la m in t a m á r a k é ts z in tű b a n k r e n d s z e r n e v e lt j e it , a k ik á lla m i b a n k f e ls ő v e z e t é s é b ő l k e r ü lte k p r iv a tiz á lt b a n k h o z , e s e t l e g v e g y e s b a n k n á l v o lta k . A m a i b a n k a B a n k á r k é p z ő v e z e t ő j e s z e r in t a l a p v e t ő e n k é t f é l e e m b e r t k ö v e t e l. A z e g y ik a z , a k i e l tu d ja a d n i a ter
VEZETÉSTUDOMÁNY
m é k e t, a „ p o r s z ív ó ” ü g y n ö k . V a g y is m a r k e tin g e s é s e la d á s i g y a k o r la tta l r e n d e lk e z ik . A m á s ik s z e m p o n t , h o g y a b a n k i k o c k á z a to k a t v a la m ily e n m ó d o n k e z e ln i k e l l, e z m a t e m a t ik a i é s i n f o r m a t ik a i is m e r e t e k e t t é t e le z f e l. V a g y is a j ó b a n k v e z e t ő e g y s z e r r e m a r k e t i n g e s é s p r o f i k o c k á z a t k e z e l ő . A b a n k a k k o r m ű k ö d ik j ó l , h a e g y ik o ld a lo n a p o r s z ív ó ü g y n ö k te r m é k e t ak ar e la d n i, a m á s ik o ld a lo n p e d ig o tt á ll a k o c k á z a t - k e z e lő , a k i a k e z é r e c s a p . E g y s z e m é ly b e n e z a k é t tu la jd o n s á g ritk á n t a lá lk o z ik .
K ir á ly J ú lia b e v e z e t ő j é t k é r d é s e k é s v it a k ö v e tte V a la k i a la k o s s á g i ü z le t á g m a g y a r o r s z á g i k if e j lő d é s e la s s ú s á g á n a k o k a i f e lő l é r d e k lő d ö tt. A v e z é r ig a z g a t ó n ő v á la s z á b a n k ife jte tte , h o g y a la k o s s á g i ü z le t á g h o z t ő k e é s m e g b íz h a t ó ü g y f é lk ö r s z ü k s é g e s . E g y b a n k k ih e ly e z h e t i a b e t é te s e k p é n z é t , d e n e m é p íth e ti b e lő le sa já t in sfra stru k tú rá já t. A z t c s a k sa já t t ő k é b ő l te h e ti ( M e l le s l e g e z t a s z a b á ly t r ú g ta f e l a P o s ta b a n k .) A b a n k m ű k ö d é s é b e n a la p v e t ő a k o c k á z a t á lla n d ó m é r l e g e l é s e , m iv e l a b a n k m á s p é n z é v e l j á t s z ik , é s a b e f e k t e t ő k p é n z é n e k b iz t o n s á g á t k e ll g a r a n tá ln ia . N e m v é le t le n , h o g y k ü lö n b a n k i t ö r v é n y s z a b á ly o z z a a b a n k o k m ű k ö d é s é t . A k i e z t n e m tartja b e , a z n e m le h e t a k lu b ta g ja . O é v e k ó ta j ó s o l j a a la k o s s á g i ü z le tá g d in a m ik u s n ö v e k e d é s é t . M in d e g y ik v e g y e s b a n k , a m e l y i k b e j ö t t M a g y a r o r s z á g r a m e g h i r d e t t e , h o g y a l a k o s s á g i ü z le t á g a t k ív á n ja b ő v ít e n i, m e r t o l c s ó fo rrá st n e m tu d m á s h o n n a n s z e r e z n i.
M o s t e t tő l e g y r e in k á b b v i s s z a v o n u ln a k , n e m á lta lá b a n a la k o s s á g i p ia c o t k ív á n já k b ő v ít e n i, in k á b b c s a k e g y f e ls ő r é te g e t p r ó b á ln a k ü g y f é lk ö r k é n t m e g s z e r e z n i. E n n e k e lle n é r e a la k o s s á g i h i t e le z é s v o l u m e n e v a ló b a n g y o r s a n n ő tt, a la k o s s á g i h i t e le z é s ö s s z e s h i t e lá l l o m á n y o n é s G D P - n b e l ü l i a r á n y a e m e lk e d e t t . E b b e n m á r v a n v a la m i v e r s e n y a b a n k o k k ö z ö t t . A l a k o s s á g i k o c k á z a t m u t a t k o z ik m e g a h a r m in c s z á z a lé k h o z k ö z e li la k o s s á g i h it e le k b e n is. A z ü z le t i k a m a to k 17—1 8 , a la k o s s á g ia k 2 8 —2 9 s z á z a lé k k ö r ü l v a n n a k . A la k o s s á g i h i t e le z é s f e lfu tá s á n a k k ö lt s é g e i u g y a n is ig e n m a g a s a k , t íz s z á z a lé k k ö r ü lie k , m ik ö z b e n u g y a n e z a z ü z le t i s z fé r á b a n 1 — 1,5 s z á z a lé k . P e r s z e a k o r á b b i m a g a s in f lá c ió m e lle t t i n e g y v e n s z á z a lé k o s k a m a t e le v e k iz á r ta a la k o s s á g i h it e le z é s b ő v ü lé s é t . A k é r d é s a z , h o g y a v e g y e s b a n k o k tu d n a k - e o lc s ó b b fo r r á s b ó l a z a n y a o r s z á g b a n p é n z h e t ju tn i, v a g y ki k e ll é p íte n i a lo k á lis h á ló z a to t.
M á s v a la k i a b a n k te c h n ik a f e j l ő d é s é v e l k a p c s o la t b a n tett f e l k é r d é st. K ir á ly J ú lia v á la s z á b a n e lm o n d ta , h o g y a p é n z ü g y t e c h n ik a a z e lm ú lt id ő s z a k b a n r e n d k ív ü l g y o r s a n v á lt o z o t t , a h a g y o m á n y o s b a n k te c h n ik a i te r m é k e k , p l. e g y f o l y ó s z á m la m a n e m u g y a n a z , m in t h ú s z é v v e l e z e lő t t , e g é s z e n m á s s z o lg á lt a t á s o k a t tud , m á s m ó d o n m ű k ö d ik . N e m b e s z é l v e a z új t e r m é k e k r ő l. E z t a f e jlő d é s t k é t á g a z a t k é p t e le n k ö v e t n i, a z e g y ik a s z á m v it e l, a m á s ik a j o g . A j o g a B a n k á r k é p z ő v e z e t ő j e s z e r in t é v t iz e d e k k e l v a n le m a r a d v a a ttó l, a m i a p é n z ü g y i s z a k m á b a n tö rtén t. E b b ő l a le m a r a d á s b ó l tr a g ik u s e s e m é n y e k k ö v e t k e z n e k . M a u g y a n is n in c s o ly a n beink, b r ó k e r h á z , a h o l n e le h e tn e o ly a n ü g y e k e t e m lít e n i, a m e ly e k e lle n t m o n d á s b a n v a n n a k a h a t á ly o s B tk .- v a l v a g y P tk .-v a l.
B . R .
XXX. ÉVF 1999. 07 08. szám
