DE EPODO HORATH CATALEPTTS VERGTLIT INSERTO.

(1)

E K T E K E Z E S E K

A N Y E L V - É S S Z É P T U D O M Á N Y O K K Ö R É B Ő L . KIADJA A MAGVAI! TUI). AKADÉMIA.

AZ I . O S Z T Á L Y R E N D E L E T É B Ő L

S Z E R K E S Z T I

S Z I N N Y E I J Ó Z S E F

0 8 Z T Á T . Y T I T K Á R .

X X . K Ö T E T . 6. S Z Á M .

DE EPODO HORATH

CATALEPTTS VERGTLIT INSERTO.

S C E I P S I T

G E Y Z A X É M E T H Y

A C A D E M I C L I T T K B A R D M H U N G A R I G J B SODALIH.

(Commentatio in consessu Academice Litt. Hung, die 2. Mártii a. 1908. recitata.)

Ara 1 korona.

B U D A P E S T . 1908.

(2)

r

Értekezések a nyelv- és széptudományok köréből,

I. k . I. Télfy : Solon adótörvényéről. 20 f. — II. Télfy: Adalékok az attikai törvénykönyvhöz. 20 f. —- III. Tarkányi : A legújabb magyar Szentírásról. 40 f. — IV. Szász K.: A Nibelungének keletkezéséről és gyanítható szerzőjéről. 20 f. — V. Tolóly F.: Tudománybeli hátramaradásunk okai, s ezek tekintetéből Akadémiánk feladása. 20 f. — VI. Vámbéry : A keleti török nyelvről. 20 f. — VII. Imre S.:

Geleji Katona István főleg mint nyelvész. 60 f. — VIII. Bartalus: A magyar egy- házak szertartásos énekei a XVI. és XVII. században. Hangjegyekkel. 1 K 20 f. — IX. Tolcly : Adalékok a régibb magyar irodalom történetéhez. I K 20 f. — X.

Brassai: A magyar bővített mondat. 40 f. — XI. Bartalus I.: A felsőaustriai kolostoroknak Magyarországot illető kéziratai- és nyomtatványairól. 40 f..(1867—1869.) I I . k . I. Mátray G : A Konstantinápolyból legújabban érkezett négy Corviu-codex- ről. 20 f. — II. Szász K. : A tragikai felfogásról. 40 f. — III. Joannovics : Adalékok a magyar szóalkotás kérdéséhez. 40 f. — IV. Finály: Adalékok a magyar rokon- értelmti szók értelmezéséhez. 40 f. — V. Télfy : Solomos Dénes költeményei és a hétszigeti görög népnyelv. 40 f. — VI. Zichy A. : Q. Horatius satirái. 40 f. — VII. Toldy : Ujabb adalékok a régibb magyar irodalom történetéhez. 80 f. — VIII.

Gr. Kuun O. : A sémi magánhangzókról és megjelölésűk módjairól. 40 f. — IX.

Szilády: Magyar szófejtegetések 20 f. — X. Szénássy S. : A latin nyelv és dialek- tusai. 60 f. — XI. Szilády Áron : A defterekről. 40 f. — Xlf. Szvorényi J. : Emlék- beszéd Árvay Gergely felett. 20 f. (1869—1872.) — I I I . lt. I. Brassai: Commentator commentatus, Tarlózatok Horatius satiráinak magyarázói után. 80 f. — II. Szabó K . : Apáczai Cséri János Barcsai Ákos fejedelemhez benyújtott terve a magyar hazában felállítandó első tudományos egyetem ügyében. 20 f. — I I I . Szabó I.:

Emlékbeszéd Bitnitz Bajos felett. 20 f. — IV. Vadnai : Az első magyar társadalmi regény. 40 f. — V. Finály : Emlékbeszéd Engel József felett. 20 f. — VI. Barna F. : A finn költészetről, tekintettel a magyar ősköltészetre. 80 f. — VII. Biedl Sz.:

Emlékbeszéd Schleicher Ágost, külső 1. tag felett. 20 f. — VIII. Dr. Goldziher I.:

A nemzetiségi kérdés az araboknál. 60 f. — IX. Riedl Sz. : Emlékbeszéd Grimm Jakab felett. 20 f. — X. Gr. Kuun G. : Adalékok Krim történetéhez. 40 f. — XI.

Riedl Sz.: Van-e elfogadható alapja az ik-es igék külön ragozásának. 40 f. (1872—1873.) I V . k . I. Brassai : Paraleipomena kai diorthoumena. A mit nem mondtak s a mit rosszul mondtak a cominentatorok Virgilius Aeneise Il-ik könyvéről különös tekintettel a magyarra. 80 f. — II. Bálinth G : Jelentése Oroszország- és Ázsiában tett utazásáról és nyelvészeti tanulmányairól. 40 f. — III. Bartal A. : A classics pliilo- logiának és az összehasonlító árja nyelvtudománynak mivelése hazánkban. 80 f. — IV. Barna F. : A határozott és határozatlan mondatról. 40 f. — V. Dr. Goldziher

T.: Jelentés a m. t. Akadémia könyvtára számára keletről hozott könyvekről, tekin- tettel a nyomdai viszonyokra keleten. 40 f. — VI. Hunfalvy P. : Jelentések : i. Az orientalistáknak Londonban tartott nemzet-közi gyűléséről. — Ii. Budenz J. : A németországi philologok és tanférfiak 1874-ben Innsbruckban tartott gyűléséről.

30 f. — VII. Fogarasi J. : Az uj szókról. 30 f. — VIII. Toldy F.: Az uj magyar orthologia. 30 f. — IX. Barna ' F. : Az ikes igékről. 30 f. — X. Szarvas G. : A nyelvújításról. 30 f. (1873—1875.) — V. k . I. Barna F.: Nyelvészkedő hajlamok a magyar népnél. 50 f. — II. Brassai S. : A neo- és palaeologia ügyében. 60 f. — III. Barna F. : A hangsúlyról a magyar nyelvben. 60 f. — IV. Ballagi M. : Brassai és a nyelvújítás. 30 f. — V. Szász K. : Emlékbeszéd Kriza János 1. t. felett. 50 f. — VI. Bartalus I. : Művészet és nemzetiség. 40 f. —- VII. Télfy I. : Aeschylos. 1 K 60 f. — VIII. Barna F.: A mutató névmás hibás használata. 20 f. — IX. Imre S.:

Nyelvtörténelmi tanulságok a nyelvújításra nézve. 1 K 20 f. — X. Arany L. : Bérczy Károly emlékezete. (1875—1876.) — V I . k . 1. Mayr A. : A lágy aspiraták kiejtéséről a zendben. 20 f. - II. Bálint G.: A mandsuk szertartásos könyve, 20 f. — III. Dr. Barna I. : A rómaiak satirájáról és satirairóikról. 40 f. — IV.

Dr. Goldziher I.: A spanyolországi arabok helye az iszlám fejlődése történetében, összehasonlítva a 'keleti arabokéval. 1 K. — V. Szász K. : Emlékbeszéd Jakab István 1. t. fölött. 20 f. — VI. Adalékok a m. t. Akadémia megalapítása történe- téhez. i. Szilágyi I. n. Vaszary K. M. Révész I. 1 K 20 f. — VII. Bartalus : Emlékbeszéd Mátray Gábor 1. t. felett. 20 f. — VIII. Barna : A mordvaiak tör- ténelmi viszontagságai. 40 f. — IX. Télfy: Eranos. 40 f. — X. Joannovics :• Az ik-es igékről. 80 f. (1876.) — V I I . k . I. Barna F. : Egy szavazat a nyelvújítás ügyében.

1 K. — II. Budenz J.: Podhorszky Lajos inagyar-sinai nyelvhasonlitása. 20 f. — III. Zichy A.: Lessing. 40 f. — IV. Barna F.: Kapcsolat a magyar és szuomi

(3)

DE EPODU HORATH

CATALEPTIS VERGIL II INSERTO.

S C R i r S I T

G E Y Z A N É M E T H Y

ACADEMI.%: L I T T E R A R r ü H I ' N G A R I C « S O D A L I S .

(Commentatio in consessu Academics Litt. Hung, die '2. Mártii a. 1908. recitata.)

BUDAPESTINI

SUMPTIBUS ACADEMI.E LITTERARUM HUNG ARICAi MCMVIII.

(4)

FRANKLIN-TARSULAT NYOMDAJA

(5)

De epodo Horatii Cataleptis Vergilii inserto,

I n t e r C a t a l e p t a Vergilii, A c a d e m i a A m p l i s s i m a ! , s u b n u m e r o X I I I . l e g i t u r e p o d u s , q u e m Vergilio t r i b u i n o n posse vei ex eo e l u c e t , q u o d a u c t o r vss. 1 — 4 . se t e r r a m a r i q u e militasse g l o r i a t u r . Hoc carmen a b e d i t o r i b u s Vergilii h u e u s q u e n e g l e c t u m Horatio vindicandum esse censeo.

H o r a t i a n a e n i m est p r i m u m f o r m a m e t r i c a a n u l l o alio p o e t a u s u r p a t a , t r i m e t e r i a m b i c u s c u m d i m e t r o i u n e t u s , de quo H o r a t i u s E p i s t . I . 19, 2 3 — 2 5 :

. . . Parios ego primus iambos Ostendi Latio, numeros animosque secutus Archilochi, non res et agentia verba Lycamben.

D e i n d e vss. 1 — 4 . h u i u s e p o d i :

Iac-ere me, quod alta non possim, putas, Ut ante, vectari freta

Nec ferre durum frigus aut aestum pati Neque arma victoris sequi,

m i r u m in m o d u m c o n g r u u n t c u m H ö r . C a r m . H . 6, 5— 8 : Tibur Argeo positum colono

Sit meaa sedes utinam senectse, Sit domus lasso maris et viarum Militiaeque;

a g i t u r e n i m u t r o b i q u e de bellis t e r r a m a r i q u e gestis et de labo- r i b u s l o n g a r u m v i a r u m . E l o c u t i o a u t e m epodi, q u o d i n f r a ex a d n o t a t i o n i b u s elucebit, a d e o H o r a t i a n a est, u t quivis paene v e r s u s c o m m o d e p o s s i t c u m a l i q u o loco H o r a t i a n o c o n f e r r i .

A K A D . B R T . A N Y E L V - É 8 8 Z É P T D D . K Ö R É B Ő L . X X . K Ö T . 6 . 8 Z .

(6)

24 GKYZA N É M E T H Y .

Sed, q u o d m a x i m i est m o m e n t i , H o r a t i u s ipse hoc c a r m e n sibi v i n d i c a t iniecta, u t ita d i c a m , m a n u E p o d . 17, 5 6 — 5 9 . , u b i C a n i d i a venefica ita m i n a t u r poetie :

, Inultus ut tu riseris Cuti/ttia Volgata, sacrum liberi Cupidinis, Et Esquilini pontifex venefici

Impune ut urbem nomine impleris meo ?

P o e t a hoc loco vss. 5 8 — 5 9 . , u t i n t e r o m n e s i n t e r p r e t e s c o n s t a t , a l i u d i t a d S a t . I . 8., u b i a g i t u r de C a n i d i a in E s q u i l i n o m a g i c a sacra f a e i e n t e ; vss. a u t e m 5 6 — 5 7 . m e a q u i d e m s e n t e n t i a r e f e r e n d i s u n t a d vss. 1 9 — 2 2 . h u i u s e p o d i :

Non me vocabis spurca per Cotyttia Ad feriatos fascinos,

Nec te movere lumbulum in crocotula Prensis videbo alteribus.

C a n i d i a i g i t u r d u a s res obicit H o r a t i o : p r i m u m , q u o d S a t . I. 8. v e n e f i c i u m s u u m E s q u i l i n u m o m n i b u s n o t u m fecerit, d e i n d e , q u o d h o c e p o d o m y s t e r i a C o t y t t u s deriserit a t q u e v u l g a v e r i t .

P n e t e r e a e t i a m S a t . I. 8. H o r a t i u s a d hoc i p s u m c a r m e n a l i u d i t . L e g i m u s e n i m vss. 3 7 — 3 9 . satirae laudatae (verba P r i a p i i n Maecenatis b o r t o s t a n t i s ) :

Mentior at si quid, merdis caput inquiner albis Corvorum atque in me veniat mictum atque cacatum

\Iulius\ et fragilis Pediatia furque Yoranus,

u b i P o r p h y r i o , s c h o l i a s t a H o r a t i i , (ad vs. 39.) haec a d n o t a t : a Pediatius e q u e s E o m a n u s h o n e s t o p a t r i m o n i o c o n s u m p t o e t i a m c a s t i t a t e m f m o r i s amiseratj- et i n d u l g e n t i a p a r e n t u m mollis e v a - serat, u t o m n e m l i b i d i n e m c u m v o l u p t a t e p a t e r e t u r . P r o p t e r q u o d e u m H o r a t i u s feminino nomine PecLiatiam, n o n P e d i a t i u m a p p e l l a v i t ; ob e a n d e m c a u s a m et fragilem dixit, id est mollem.»

Agitur a u t e m in hoc epodo de eodem Pediatio e q u i t e R o m a n o , q u e m Caesar O c t a v i a n u s in s o l l e m n i e q u i t u m p r o b a t i o n e impro- hare, i. e. o r d i n e e q u e s t r i m o v e r e d e b e a t p r o p t e r m o r e s i m p u r o s , cf. vss. epodi 9 — 1 0 :

3 0 8

(7)

DE H O R A T H E P O D O X V I I I . 17 Quid, impudice et improbande Cffisari,

Seu furta dicantur tua;

q u i P a t r i m o n i u m s u u m h e l l u a n d o c o n s u m p s i t , cf. vss. 1 1 — 1 2 : Et helluato sera patrinionio

In fratre parsimonia;

qui p u e r i l i b u s a n n i s , a p a r e n t i b u s certe p a r u m d i l i g e n t e r c u s t o - d i t u s , i n t e r viros convivia c e l e b r a n s c o n s t u p r a t u s est, cf. vss.

1 3 — 1 6 :

Yel acta puero cum viris convivia üda?que per somnum nates Et inscio repente clamatum super:

Talasio, Talasio;

qui cinsedus evaserat, u t o m n e m l i b i d i n e m c u m v o l u p t a t e p a t e - r e t u r , cf. vss. 1 9 — 2 4 :

Non me vocabis spurca per Cotyttia Ad feriatos fascinos,

Nec te movere lumbulum in crocotula Prensis videbo altaribus

Flavumque propter Thybrim olentes nauticos Vocare . . .

H u n c i g i t u r e q u i t e m R o m a n u m H o r a t i u s S a t . I. 8, 39.

Pediatiam, n o n P e d i a t i u m a p p e l l a t , q u i a iam in lioc e p o d o fe- miiiam e u m n o m i n a v i t vs. 1 7 :

Quid palluisti, feniina? An ioci dolent ?

Q u i n e t i a m loci c o r r u p t i H o r a t i i et scholiastae P o r p h y r i o n i s m a x i m a c u m v e r i s i m i l i t u d i n e p o s s u n t c o l l a t i o n e b u i u s e p o d i e m e n d a r i . N a m S a t . I. 8, 3 8 — 3 9 :

. . . atque in me veniat mictum atque cacatum

\Iulius\ et fragilis Pediatia furque Voranus,

p r o c u l d u b i o c o r r u p t u m est et a b o m n i b u s e d i t o r i b u s cruce n o ' t a t u r lulius r e c t i s s i m e q u e dicit Kiessling in e d i t i o n e s u a : « I u l i u s , d a s v o r n e h m s t e G e n t i l e d e r Zeit, ist z u r B e z e i c h n u n g eines ver- k o m m e n e n M e n s c h e n p l a t t e r d i n g s u n m ö g l i c h . » C u m a u t e m P o r - p h v r i o in a d n o t a t i o n i b u s suis n o m i n a P e d i a t i i et Y o r a n i op- t i m e explicet, c o n t r a de Iulio n u l l a m faciat m e n t i o n e m , S a t . I .

309

(8)

8, 39. non fuisse olim tria nomina propria i u r e suspiceris. No- t a n d u m d e i n d e a P o r p h y r i o n e n o n s o l u m m o l l i t i e m P e d i a t i i , sed e t i a m P a t r i m o n i u m a b eo c o n s u m p t u m c o m m e m o r a r i , u n d e e t i a m a p u d H o r a t i u m de h e l l u a t i o n e P e d i a t i i q u i d q u a m olim l e c t u m fuisse s p o n t e s e q u i t u r . S c r i b e n d u m i g i t u r :

. . . atque in me veniat mietum atque cacatum H e l l u o * ) v e i fragilis, Pediatia, f u r v e Voranus,

u b i helluo o p p o n i t u r furi, s i c u t Pediatius Vorano, c o n f e r e n d u s q u e vs. 10. h u i u s e p o d i : «Et helluato . . . p a t r i m o n i o » Helluo fragi- lis i. e. mollis et i m p u d i c u s , u t Cic. Agr. I. 7 : « i m p u r u s h e l l u o » et Cic. De dorn. 2 5 : «helluo s p u r c a t i s s i m u s » ; a d p a r a l l e l i s - m u m (helluo — f u r , P e d i a t i a — V o r a n u s ) cf. H o r . S a t . I. 8, I P : « P a n t o l a b o scurrae N o m e n t a n o q u e nepoti» i. e. h e l l u o n i . P r o et et que a u t e m s c r i p t u m f u i s s e vei**) et ve verisimile fit ex eo, q u o d vs. 38. in codicibus veniat r e p e r i t u r , n o n veniant.

A p u d P o r p h y r i o n e m d e n i q u e c o r r u p t a s u n t : «etiam casti- t a t e m f m o r i s amiserat\», u b i certe n o n a g i t u r de c a s t i t a t e P e d i a - tii a m i s s a ; n a m c o r r u p t u m f u i s s e p u e r u m P e d i a t i u m p r o p t e r i n d u l g e n t i a m p a r e n t u m p o s t e a c o m m e m o r a t u r , u n d e e u m n o n p a t r i m o n i o c o n s u m p t o , sed m u l t o a n t e vivis p a r e n t i b u s castita- t e m amisisse e l u c e t . Q u a r e p r o moris amiserat s c r i b e n d u m s o r o r i s v e n d i d e r a t c o n f e r e n d i q u e vss. 7 — 8 . h u i u s e p o d i :

Per prostitutae turpe contubernium Sororis — o quid me incitas ?

E e s t a t i g i t u r , a u d i t o r e s doctissimi, u t t o t u m e p o d u m ex h i s r e b u s n u n c p r i m u m d e t e c t i s explicare a t q u e i n t e r p r e t a r i t e m p t e m u s . Q u a m ob r e m ex r e c e n s i o n e m e a h i c s e q u i t u r c a r m e n a d n o t a t i o n i b u s exegeticis et criticis i n s t r u c t u m a t q u e v e r s i o n e H u n g a r i c a . D u l c i s e n i m l i n g u a n o s t r a sit p r i m a , in q u a m Ho- ratii epodus duodevicesimus — n a m h u e u s q u e s e p t e m d e c i m e r a n t n o t i — p r i s t i n o s e n s u i r e d d i t u s c o n v e r t i t u r . P o t e s t certe hoc p o e m a in H u n g a r i c u m ita t r a n s f e r r i , u t r e r u m o b s c e n i t a s m i t i - g e t u r , r e m a n e a t t a r n e n vis s e n t e n t i a r u m vere A r c h i l o c h e a .

*) Scribitur etiam elluo et eluo, quod ad Iulius proxime accedit.

**) An scribendum potius s e n ?

3 1 0

(9)

H O R A T H F L A C C I

E P O D U S XVIII.

(10)

IN PEDIATIUM EQUITEM ROMANUM.

Iacere me, quod alta non possim, putas, Ut ante, vectari freta

Nec ferre d u r u m frigus a u t aestum pati Neque a r m a victoris sequi.

Valent, valent m i h i ira et a n t i q u u s f u r o r E t lingua, qua p a r sim tibi.

Per prostitutae t u r p e c o n t u b e r n i u m Sororis, o quid me incitas ?

Quid, i m p u d i c e et i r a p r o b a n d e Caesari, Seu f u r t a d i c a n t u r t u a

E t h e l l u a t o sera p a t r i m o n i o I n f r a t r e p a r s i m o n i a

Vel a c t a p u e r o c u m viris convivia Udaeque per s o m n u m n a t e s E t inscio r e p e n t e c l a m a t u m s u p e r :

Talasio, Talasio!

Quid palluisti, f e m i n a ? An ioci dolent'?

An facta cognoscis t u a ?

Non me vocabis s p u r c a per Cotyttia Ad feriatos fascinos,

Nec te movere l u m b u l u m in crocotula Prensis videbo altaribus

F l a v u m q u e p r o p t e r T h y b r i m olentes nauticos Vocare, u b i adpulsse rates

S t a n t in vadis cseno retentse t u r b i d o Macraque l u c t a n t e s a q u a ;

(11)

PEDIATIUS RÓMAI LOVAGHOZ.

G y á v á n a k tartasz-é, mert nincs m ó d o m b a m á r H a j ó z n i a nyilt tengeren

S t ű r v é n k e m é n y fagyot s a forró n a p hevét K ö v e t n i a győztes t á b o r á t ?

De él még b e n n e m , el a h a r a g s a régi d ü h S van nyelvem megvívnom veled.

Testvérhugodra, kit te h i t v á n y ágyasul E l a d t á l , oh m ó r t ingerelsz,

P a r á z n a rongy, kit a r e n d b ő l Caesar kidob, H a megérti tolvajságidat

S hogy m i n t a k a r t a d eldorbézolt j u s s o d a t Öcsédén, későn, v e n n i m e g ;

Egykor hogy ittál, férfiak között gyerek, Midőn megestél részegen,

S a még alvó fölött h a n g z o t t a nászi d a l : Talasio, T a l a s i o !

Mért sáppadsz, a s s z o n y ? B á n o d m á r szerelmeid Ráismersz b ű n e i d r e m á r ?

Nem csalsz te engem czéda latraid köze Cotytto o c s m á n y ü n n e p é n ,

Mikor szent tánczban a faracskád mozgatod S e l y e m r u h á c s k á t öltve f ö l ;

Nem látlak hívni a szagos m a t r ó z o k a t A szőke Thybris p a r t j a i n ,

H o l piszkos s á r b a n ott r e k e d n e k a h a j ó k S kuzködnek a sekély v i z é n ;

(12)

16 GEYZA N É M E T H Y .

Neque in culinam ad u n c t a novendialia D a p e s q u e duces sordidas,

Quibus repletus u t salivosis labris Obesam ad u x o r e m redis, Exsestuantis dente solvis pantices

Udisque lambis saviis.

N u n c laede, n u n c lacesse, si q u i c q u a m vales E t n o m e n adscribo t u u m :

Cinsede Pediati, tuae liquere opes F a m e q u e g e n u i n i c r e p a n t .

Videbo h a b e n t e m praeter ignavos nihil F r a t r e s et i r a t u m Iovem

Scissumque v e n t r e m et hirneosi p a t r u i Pedes inedia turgidos.

(13)

D E H O R A T H E P O D O X V I I I . 17

Se n e m viszel kilencz n a p o s sírok közé F ö l f a l n i a h o l t a k ételét,

Mivel h a jól l a k t á l s a nyálad folyni kezd, E l h í z o t t n ő d h ö z visszatérsz

S fogaddal ösztökélve vágyait, vele, Mint l á n y n y a l lány, b u j á l k o d o l .

Most sértegess, silány, most ingerelj, h a tudsz Versemben állni fog n e v e d :

Elúszott p é n z e d , s z a j h a Pediatius, S éhségtől csattog a fogad.

Megérem, m i d se lesz, c s u p á n a sorsharag É s ingyenélő véreid,

E e p e d t tested meg vén bátyád sérvése és ínségtől görcsös lábai.

(14)

(15)

A D N O T Á T I O N E S .

4

(16)

Liber in adversos hostes stringatur iamhu*.

Ovid. Bem. 377.

(17)

ADNOTATIONES.

V. 1—2. Iacere me . . . putas, i n f i r m u m atque imbellem esse o p i n a r i s ; u t Tibull. I. 4, 3 1 — 3 2 : «Quam iacet, infirmae venere ubi fata senectae. Qui prior Eleo est carcere missus equus» et ibid. II. 5, 1 0 9 — 1 1 0 : «iaceo cum saucius a n n u m E t faveo morbo.» Cf. etiam Propert. L 6, 2 5 : «Me. . . quern voluit semper f o r t u n a iacere.» Videtur Horatius a Pediatio, dignitate equitis R o m a n i elato, iurgio lacessitus esse, quod olim victas partes esset secutus libertinoque patre n a t u s legioni Romanae imperitasset tribunus, u n d e infra vs. 3 3 : «Nunc laede, n u n c la-

cesse.» Cf. Hor. Sat. I. 6, 4 5 — 5 0 : «Nunc ad me redeo libertino patre n a t u m , Quern r o d u n t omnes libertino patre n a t u m , Nunc quia sim tibi, Maecenas, convictor, at olim, Quod mihi pa- reret legio R o m a n a tribuno.» Quod Horatius certe aegre ferebat eo potissimum tempore, cum ex bello, ubi iam t r i b u n u s f u e r a t iusque sibi adquisiverat ad honores s u m m o s adipiscendos, inter victos rediens agroque paterno veteranis t r i u m v i r u m adsignato spoliatus scriptum quaestorium sibi comparare coactus est. Cf.

Hor. Epist. II. 2, 4 7 — 5 2 : «Civilisque r u d e m belli tulit aestus in a r m a Caesaris Augusti n o n responsura lacertis, Unde simul p r i m u m me dimisere Philippi, Decisis h u m i l e m pennis inopem- que paterni E t laris et f u n d i p a u p e r t a s impulit, audax Ut versus facerem.» Simile quid ei evenisse videtur iam in castris B r u t i ; cf. Porphyr, ad Hor. Sat. I. 7, 1 : «P. Bupilius cognomine Rex, Praenestinus . . . proscriptus a triumviris confugit ad B r u t u m et inter comites habitus est. Ibi militantem H o r a t i u m F l a c c u m iurgio lacessivit, propter quod a m a r i t u d i n e m stili poeta in eum strinxit. I) Ut igitur P. R u p i l i u m u l t u s est scribendo in e u m Sat.

I. 7., ita invectus est hoc epodo in Pediatium. — Ut ante, vec- 319

(18)

tari treta, ut olim (a. 42. a. Chr. n.) bello Philippensi, quo classis B r u t i stationem h a b e b a t Neapoli, in p o r t u P h i l i p p o r u m , et p e r p e t u o n a v i g a b a t inter liunc p o r t u m et i n s u l a m Thasi, u n d e c o m m e a t u s castris a d v e h e b a n t u r . Videtur igitur H o r a t i u s u n a c u m P o m p e i o Yaro a l i q u a m d i u expeditionibus maritimis, deinde in t e r r a m egressus pugnse ultimse Philippensi i n t e r f u i s s e ; post cladem a u t e m acceptam H o r a t i u s se dedidit Octaviano. P o m p e i u s Varus per m a r e effugiens Sexto P o m p e i o se adiunxit. Cf. H o r . C a r m . II. 7, 1. s q q . : « 0 ssepe m e c u m t e m p u s in u l t i m u m De- ducte B r u t o militise duce . . . Pompei, m e o r u m p r i m e sodalium . . . T e c u m Philippos et celerem f u g a m Sensi . . . Sed m e per liostes Mercurius celer Denso p a v e n t e m s u s t u l i t a e r e : Te r u r s u s in b e l l u m resorbens Undo, fretis t u l i t aestuosis.» Ergo P o m p e i u m resorbuit m a r e , i. e. i t e r u m conscendit n a v e m , u n d e p r i u s in t e r r a m egressus e r a t ; c o n t r a H o r a t i u s n o n p o t u i t a u t n o l u i t effugere ex p u g n a Philippensi, u t illi, de quibus Cas. Dio X L V H . 4 9 : gut rvjv D-áXaaoav StétpUYOV 'dal (istä toöto rtj) £é£tü> upoiá- itsvTO. C e t e r u m H o r a t i u m etiam in classi meruisse elucet ex Carm. I I . 6, 5 — 7 : «Tibur Argeo p o s i t u m colono Sit meae sedes u t i n a m senectse, Sit d o m u s lasso maris.» - - vectari fr da, accu- sativus, u t Verg. Aen. III. 191: «vastumque cava trabe curri- m u s sequor.»

Y. 3—4. Nec Jene durum frigus aut aestum pati. versum a n t e oculos habuisse v i d e t u r a u c t o r Catal. (Pseudovergil.) IX.

4 5 : « I m m o d e r a t a p a t i iam frigora i a m q u e calores.» — Nec ferre durum frigus, r e f e r e n d u m ad celeberrimam Bruti expeditionem h i b e r n a m (a. 43. a. Chr. n.), c u m Athenis profectus m e d i a liieme per Illyriam exercitum duxit Dyrrliachio u s q u e ad Apolloniam (cf. P l u t a r c h . Qusest. Conv. VI. 8, 2. et B r u t . 25.1, ubi C. An- t o n i u m , triumviri f r a t r e m , ad deditionem (cf. Appián. B. C. I H . 79.) coegit. Athenis B r u t o se a d i u n x i t , relictis studiis philo- sophise, H o r a t i u s ; p o t e r a t igitur huic expeditioni interesse. — aestum pati, r e f e r e n d u m ad b e l l u m Philippense sestate a n n i 42.

a. Chr. n. i n c e p t u m , c u m B r u t u s et Cassius exercitum d u x e r u n t Sardibus t e r r e s t r i itinere Abydum, u n d e ad C h e r s o n e s u m Thra- ciam traiicientes eadem, q u a olim Xerxes, via brevissimo t e m - pore p e r v e n e r u n t P h i l i p p o s : cf. Appián. B. C. IV. 8 7 — 8 8 . — arma victoris sequi, u t Verg. Aen. III, 54 : <iBes A g a m e m n o n i a s

320

(19)

D E H O R A T H E P O D O X V I I I . 17 victriciaque a r m a secutus.» Cf. Tibull. II. 6, 1 : «Castra Macer sequitur» ; Ov. Am. III. 8, 2 7 : «trepidas acies et fera castra sequi» ; L u c á n . X. 4 0 7 : «Nulla tides pietasque viris, qui castra s e q u u n t u r . » Ceterum, quae H o r a t i u s vss. 1-—4. h u i u s epodi c o m m e m o r a t , id est expeditiones m a r i t i m a s , itinera terrestria l o n g i n q u a et militandi labores, e a d e m breviter tetigit postea Carm. II. 6, 5 — 8 : «Tibur Argeo p o s i t u m colono Sit mese sedes u t i n a m senectae, Sit d o m u s lasso maris et viarum Militiaeque.» — victoris, B r u t i . Nam B r u t u s . C. Antonio devicto Macedoniaque occupata, u t Cass. Dio. X L V I I . 25. d o c e m u r : sq za. vojuajj-ara, a sxójttsto, sixóva rs aóroö xai jtiXíov, Stcpíőtá is 5óo svexóirot)" 5tj- Xüv ex re xoútoü xai 5:ä rüv fpaiAjjLátttív, or: vijv jratpíSa fietä tgö Kaaaíoo qXsodepTjxá)? eirj. In e p h e m e r i d e a u t e m Berliner Philolo- gische Wochenschrift (a. 1888. p. 1043.) descriptus est n u m m u s a u r e u s , ubi conspicitur B r u t i imago corona laurea, victorioe signo cincta et tropaeum inter duo rostra, ex quo etiam B r u t u m i p s u m e l a t u m fuisse belli navalis a se gesti gloria p a t e t , quare expeditiones m a r i t i m a s a b H o r a t i o hoc loco c o m m e m o r a r i n o n est m i r u m . Unde etiam id elucet, cur H o r a t i u s hoc c a r m e n in libro epodon publici iuris facere n o n p o t u e r i t . Nam B r u t u m victorem a p p e l l a n d o lectores commonefecisset s u m m i dedecoris Octaviani Csesaris, pugnie Philippensis primae, de q u a Suet. Octav.

13.: «(Octavianus) i n i t a c u m Antonio et Lepido societate Phi- lippense q u o q u e bellum, q u a m q u a m invalidus atque seger, d u - plici prmlio transegit, q u o r u m priore castris cxutus vix ad A n t o n i cornu fuga evaserat» ; Plin. N. H . VII. 1 4 7 — 1 4 8 : «In divo q u o q u e Augusto . . . m a g n a sortis humanse r e p e r i a n t u r V o l u m i n a . . . Philippensi proelio m o r b i d i fug a et triduo in palude segroti et (ut f a t e n t u r Agrippa et Maecenas) a q u a s u b t e r c u t e m f u s a tur- gidi latebra» : Plut. B r u t . 42. (de p r i m a p u g n a Philippensi):

Kxtaap ouSajjioö cpavspöq y*v. Neque m i r u m est H o r a t i u m Msece- n a t i Augustoque n o n d u m conciliatum aliter hie a t q u e postea de hello Philippensi l o q u i ; iocatur certe Carm. II. 7, 9 — 1 2 :

«Tecum Philippos et celerem l'u'gam Sensi relicta n o n b e n e p a r m u l a , C u m fracta virtus et minaces Turpe solum tetigere men to.» Sed Epist. I. 20. 20—23., m u l t o post bella civilia tempore. cum iam non erat ei t i m e n d u m . ne A u g u s t u m laederet, i t e r u m , sicut hoc loco, serio gloriatur bellica v i r t u t e : «Me liber-

A K A D . KRT. A N V E L V - É8 S Z K P T U D . K Ö K É B Ő L . X X . K Ö T . 6 . BZ. 2

(20)

tino n a t u m patre et in tenui rei Maiores p e n n a s nido exten- disse loqueris, Ut q u a n t u m generi demas, virtutibus a d d a s : Me primis urbis belli placuisse domique.» Qui enim erant primi illi urbis, quibus poeta in bello p l a c u i t ? B r u t u s certe et Cassius.

Optime igitur dixit olim m a g n u s ille Lessing (ed. L a c h m . IV.

p. 26.): «Horaz war ein junger Mensch ohne Ahnen u n d Ver- mögen, u n d dennoch gelangte er gleich Anfangs zu der W ü r d e eines Tribuns. Ist es also nicht klar, dass B r u t u s persönliche Eigenschaften in i h m müsse entdeckt haben, welche den Mangel an Ahnen u n d Vermögen ersetzten? Was k o n n t e n diese aber f ü r Eigenschaften sein, wenn es nicht entschiedener Muth u n d eine vorzügliche Fähigkeit zur Kriegskunst wären?»

V. 5 — 6 . Valent, valent mihi ira, saepius commemorat Ho- ratius iracundiam s u a m ; cf. Sat. II. 3, 3 2 3 : «Non dico horren- d a m rabiem», Carm. III. 9, 2 2 — 2 3 : «improbo I r a c u n d i o r Hadria», Epist. I. 20, 25. «Irasci celerem.» Ceterum ira est fons poeseos iambicse; cf. Carm. I. 16, 1 — 9 : «O m a t r e pulchra filia pulchrior, Quem criminosis cumque voles m o d u m Pones iambis, sive flamma, Sive mari libet H a d r i a n o . Non Dindymene, n o n adytis quatit Mentem sacerdotum incola Pythius, Non Li- ber aeque, non acuta Si g e m i n a n t Corybantes aera, Tristes ut irae.» — antiquus furor, quo olim in bello civili duce B r u t o p u g n a v e r a m . Cf. H ö r . Carm. III. 14, 21—28. (ad servum s u u m ) :

«Die et argutie properet Neserse M u r r e u m nodo cohibere c r i n e m : Si per invisum m o r a ianitorem Fiet, abito. Lenit albescens ani- mos capillus Litium et rixae cupidos protervae: Non ego hoc ferrem calidus iuventa Consule Planco», ubi mentione consulis Planci alludit ad a n n u m 42. a. Chr. n., i. e. ad t e m p u s belli Philippensis. Vult igitur d i c e r e : «Nunc aequo animo fero iniu- rias, sed olim belli civilis tempore n e m o me i m p u n e lacessere potuisset i u v e n t u t e fervidum.» — furor, eodem n o m i n e n o t a t bellum civile Carm. IV. 15, 1 7 — 1 8 : «non furor Civilis a u t vis exiget o t i u m » ; cf. etiam Epist. II. 2, 47. (de se ipso):

«Civilisque rudern belli tulit aestus in arma.» Ceterum furor est proprius iambis, u n d e A. P. 79: «Archiiochum proprio ra- bies armavit iainbo» et Cairn. I. 16, 2 2 — 2 5 : «me quoque pec- toris Temptavit in dulei iuventa Fervor et in celeres iambos Misit furentem.» — Et lingua, r e m enim h a b e t cum homine

322

(21)

D E H O R A T H E P O D O X V I I I . 19 i g n a v o , q u i l i n g u a t a n t u m m a l i g n a v a l e t ; est i g i t u r c u m eo l i n g u a p u g n a n d u m . — qua par sim tibi, codex B r u x e l l e n s i s h a b e t : « q u a assim t i b i » ; ego e m e n d a v i : p a r s i m , i. e. q u a m e tibi p a r e m prsestabo. Origo c o r r u p t e l a e : p r o parsim l e g e b a t u r passim. An s c r i b e n d u m a s s u r g a m , u t c o n t r a r i u m sit prrecedenti

iacere [vs. 1.)? Cf. Verg. Aen. X . 9 4 — 9 5 : « n u n c sera q u e r e l i s H a u d i u s t i s assurgis et i r r i t a i u r g i a iactas».

V. 7 — 8 . Per prostitutae, codices h a b e n t Et prostitutae, u b i K i b b e c k p r o Et r e c t i s s i m e coniecit P e r ; u t e n i m h o m i n e s ob- t e s t a r i a l i q u e m s o l e n t p e r c a p u t f r a t r u m a u t s o r o r u m eius. ita h o c loco H o r a t i u s a c e r b a c u m i r o n i a p e r c o n t u b e r n i u m sororis P e d i a t i i i u r a t . —- prostitutae turpe contubernium Sororis, a g i t u r de s o r o r e P e d i a t i i ; cf. P o r p h y r , ad H ö r . S a t . I. 8, 3 9 : «Pedia- t i u s e q u e s R o m a n u s h o n e s t o p a t r i m o n i o c o n s u m p t o e t i a m casti- tatem sororis vendiderat.» — turpe contubernium, a g i t u r e n i m de c o n c u b i n a t u i n d i g n o sororis equitis R o m a n i . V i d e t u r i g i t u r P e d i a t i u s v i r g i n i t a t e m sororis diviti c u i d a m m a g n o p r e t i o ven- didisse. — contubernium, o p p o n i t u r c o n n u b i o i u s t o : c o n c u b i n a - t u s , u t C u r t . R u f . V. 5, 20. — o quid me incitas, similiter dicit H o r a t i u s E p o d . 6, 1—4. et 11 — 1 2 : «Quid i m m e r e n t e s liospites vexas, c a n i s I g n a v u s a d v e r s u m l u p o s ? Q u i n h u e i n a n e s , si potes, vertis m i n a s E t m e r e m o r s u r u m petis ? . . . Cave c a v e : n a m q u e in m a l o s a s p e r r i m u s P a r a t a tollo c o r n u a . » A n t e oculos h a b u i t C a t u l l . 4 0 , 1 — 2 : «Qurenam te m a l a m e n s , miselle R a - vide, E g i t preeeipitem in m e o s i a m b o s ? »

V. 9 — 1 0 . impudice, i. e. cinsede, u t Catull. 29. 1 - 5 :

«Quis hoc p o t e s t videre. quis p o t e s t p a t i , Nisi impudicus et vorax et aleo,*) M a m u r r a m h a b e r e , q u o d c o m a t a Gallia H a b e b a t a n t e et u l t i m a B r i t a n n i a ? Cinaede R o m u l e , h o c videbis et fe- r e s ? » Cf. e t i a m Catull. 16, 1 — 4 : « P e d i c a b o ego vos et i n r u - m a b o , A u r e l i pathice et cinaede F u r i , Qui m e ex versiculis m e i s p u t a s t i s , Q u o d s u n t molliculi, parum pudicum?» et H ö r . E p i s t . I. 20, 3. (ad l i b e l l u m s u u m c u m p u e r o delicato c o m p a - r a t u m ) : «Odisti claves et g r a t a sigilla pudico.» — improbande Caesari, Seil etc., q u e m C a s a r O c t a v i a n u s in s o l l e m n i e q u i t u m R o m a n o r u m p r o b a t i o n e o r d i n e e q u e s t r i m o v e r e debebit, si facta

*) Legendurn fortasse eluo i. e. helltio.

323 2 *

(22)

eius compererit. Cf. Val. Max. I I . 2, 9 : «Equestris verő ordinis iuventus o m n i b u s a n n i s bis U r b e m spectaculo sui sub magnis a u c t o r i b u s celebrat, die L u p e r c a l i u m et equitum probations;

Ov. Trist. II. 8 9 — 9 0 . (ad A u g u s t u m de se equite R o m a n o ) :

«At, m e m i n i , v i t a m q u e m e a m moresque probabas Illo, q u e m de- deras, praetereuntis e q u o » ; Suet. Claud. 16. (de c e n s u r a Clau- dii): «Recognitione e q u i t u m i u v e n e m probri p l e n u m , sed q u e m pater probatissimum sibi affirmavit, sine i g n o m i n i a dimisit.»

Improbari a u t e m dicebantur, qui in h a c recognitione a censore a u t ab alio magistratu m u n e r e censoris f u n g e n t e n o t a b a n t u r ; cf. S u e t o n . Octav. 39. (de Octaviano censorem a g e n t e ) : « u n u m - q u e m q u e e q u i t u m r a t i o n e m vitae r e d d e r e coegit atque ex im- probatis alios poena, alios i g n o m i n i a notavit, plures a d m o n i t i o n e . » Post l o n g u m i n t e r v a l l u m censores creati s u n t a triumviris a.

42. a. Chr. n. ante p u g n a m P h i l i p p e n s e m ; postea Octavianus ipse ssepissime s u m m a c u m severitate f u n g e b a t u r m u n e r e censoris; cf. Sueton. Octav. 3 7 : «Nova officia (Augustus) excogitn- vit . . . t r i u m v i r a t u m legendi s e n a t u s et a l t e r u m recognoscendi t u r m a s e q u i t u m , q u o t i e n s q u e opus esset»; ibid. 3 8 : « E q u i t u m t u r m a s f r e q u e n t e r recognovit post longam i n t e r c a p e d i n e m re- ducto m o r e travectionis» ; ibid. 3 9 : «notavitque aliquos (ex equi- tibus), quod p e c u n i a s levioribus usuris m u t u a t i graviore f e n o r e collocassent.» — improbande, cf. H ö r . E p o d . 5, 8 : «Per impro- b a t u r u m haec Iovem.» —• furta . . . tua, f u r t u m obicit cina'do Thallo etiam Catull. 25, 6—9., quod c a r m e n H o r a t i u s in hoc epodo ante oculos h a b u i t : «Remitte p a l l i u m mihi m e u m , quod involasti, S u d a r i u m q u e caetabum c a t a g r a p h o s q u e Thynos, I n e p t e , quae p a l a m soles habere t a m q u a m avita, Quai n u n c tuis ab u n - guibus r e g l u t i n a et r e m i t t e » ; eodem m o d o Catull. 33, 1—2 :

« 0 furum optime b a l n e a r i o r u m , Yibenni p a t e r et cinaede tili.»

Talia f u r t a commisit fortasse etiam P e d i a t i u s . F u r t u m et i m p u - dicitiam, ut hoc loco, etiam Epist. I. 16, 36. et 38. u n a com- m e m o r a t H o r a t i u s : «Idem, si clamet furem, neget esse pudicum, Mordear opprobriis falsis?» — dicantur, sc. Caesari m u n e r e cen- sorio f u n g e n t i .

V. 11—12. hdluato . . . patrimonio, h a b u i t e n i m Pediatius P a t r i m o n i u m h o n e s t u m , quod helluatione p e r d i d i t ; cf. H ö r . Sat.

I. 8, 3 9 : « H e l l u o vei fragilis, Pediatia» et P o r p h y r , ad H ö r . Sat.

324

(23)

DE U O D A T I I EI'ODO X V I I I . 21 I. 8, 3 9 : «Pediatius eques K o m a n u s honesto p a t r i m o n i o con- sumpto.» H o r a t i u s ante oculos h a b u i t Ciceronis (Pro Sest. 26.) verba in L. C a l p u r n i u m P i s o n e m : «Me i p s u m u t contempsit helluo patriae! Nam quid ego patrimonii dicam, quod ille t o t u m , q u a m v i s quaistum (sc. corpore!) faceret, amisit» et Cic. Agr. I.

1 : «ut impurus helluo t u r b e t rem p u b l i c a m . . . u t fit n o n mi- n u s in populi R o m a n i patrimonio nepos q u a m in suo» et Cic.

De dorn. 2 5 : «helluoni spurcatissimo . . . h o m i n i egentissimo et facinerosis8imo, Sexto Clodio.» — helluato, helluatione c o n s u m p t o ; cf. Catull. 29, 1 6 — 1 7 : «Parum expatravit an p a r u m helluatus e s t ? P a t e r n a p r i m a l a n c i n a t a s u n t bona» ; Gell. N. A. I I . 24, 11: «cum . . . plerique in patrimoniis amplis helluarentur et fa- miliam p e c u n i a m q u e s u a m p r a n d i o r u m conviviorumque gurgi- tibus proluissent.» N o t a n d u s a u t e m a p u d H o r a t i u m , u t etiam a p u d C a t u l l u m , transitivus h u i u s verbi sensus. — sera . . . In fratre parsimonia, videtur Pediatius f r a t r e s m i n o r e s n o n ita, u t equitem B o m a n u m decebat, e d u c a n d o s c u r a v i s s e ; u n d e i n f r a vss. 37 3 8 : «Videbo b a b e n t e m praeter ignavos nihil Fratres.«

Ignavi scilicet f r a t r e s Pediatii facti sunt, cum nihil honesti di- dicissent. C o n t r a r i u m l a u d a t H ö r . C a r m . II. 2, 5 - 6 : «Vivet extento P r o c u l e i u s ievo Notus in f r a t r e s a n i m i paterni.»

sera . . . parsimonia. sordida enim in f r a t r e m avaritia n o n com- p e n s a b a t u r helluatio p r i s t i n a P e d i a t i i ; cf. Hesiod. Opp. 3 6 9 : SsiM) 8' svl ríórtfj.cv. epeiSw et Senec. E p i s t . 1 , 5 : «Sera p a r s i m o n i a in f u n d o est», i. e. c u m n u m m u s iam in imo f u n d o arcae est, c u m iam a d m o d u m pauci n u m m i s u n t in arca.

V. 13—16. acta puero cum viris convivia, p a r e n t e s enim Pediatii p a r u m diligenter c u s t o d i e r u n t pudicitiam filii; cf. P o r p h y r , ad H ö r . Sat. I. 8, 3 9 : «Pediatius eques R o m a n u s . . . indulgen- tia p a r e n t u m mollis evaserat. ut o m n e m libidinem cum volup- tate pateretur.» — Udaeque per sumnum nates, viri igitur p u e r u m P e d i a t i u m i u e b r i a t u m c o n s t u p r a v e r u n t . - nates, u t Catull. 33, 1—2. et 5 — 8 . : « 0 f u r u m optime b a l n e a r i o r u m , Vibenni p a t e r et cinoede tili . . . Cur non exilium m a l a s q u e in oras Itis, q u a n - d o q u i d e m patris rapinre Nota? s u n t p o p u l o et nates pilosas, Fili, n o n potes asse venditare.» — inscio repente clamatum super, codices h a b e n t insuper, sed insuper prrepositionis vice f u n g e n s iungi solet c u m accusativo, n o n c u m ablativo, u t boc loco.

325

(24)

Quare e m e n d a v i : s u p e r ; n a m insuper o r t u m esse videtur ex dittographia p r o p t e r prsecedens clamatum. — inscio . . . super, super d o r m i e n t e ; cf. Lucret. VI. 1 2 4 7 — 1 2 4 8 : «Exanimis pueris super e x a n i m a t a p a r e n t u m Corpora.» — Talasio, a u t Talassio, deus nuptialis a p u d R o m a n o s , ut a p u d Grascos Hymen et Hy- menacus; clamari solebat n o m e n eius t u m praecipue, c u m nova n u p t a intravit d o m u m mariti. Hoc loco igitur nuptae partes agit p u e r Pediatius. Simile quid n a r r a t u r de Nerone i m p e r a t o r e im- p u d i c o ; cf. S u e t o n . Ner. 2 9 : «Doryphoro liberto . . . ita ipse denupsit, voces quoque et h e i u l a t u s vim p a t i e n t i u m v i r g i n u m imitatus.» Origo vocis Talasio est o b s c u r a ; cf. F e s t . Paul. p . 519. s. v. (ed. Tliewrewk): «Talassionem in n u p t i i s Varro ait s i g n u m esse lanificii. Talassionem enim v o c a b a n t quasillum, qui alio m o d o a p p e l l a t o r calathus, vas u t i q u e lanificiis a p t u m . » H o r a t i u s videtur ante oculos habuisse Verg. Catal. XII. 7 — 9 : ((ducit, ut decet, S u p e r b u s ecce N o c t u i n u s h i r n e a m : Talasio, Talasio, Talasio.» Altera vocis forma, Talassius, occurrit casu dativo a p u d Catull. 61, 1 3 3 — 1 3 4 : «lubet iam servire Talassio.»

V. 17 18. Quid palluisti . . . An etc., sc. timore subito, culpse c o n s c i u s ; cf. H o r . Epist. I. 16, 3 8 : «Mordear opprobriis falsis mutemque colores?» et E p o d . 7, 13—16. (ad R o m a n o s bella civilia scelesta m o v e n t e s ) : « F u r o r n e caecus an r a p i t vis acrior An c u l p a ? r e s p o n s u m date. T a c e n t et a l b u s ora pallor inficit Mentesque perculsse stupent.» — femina, quia cinsedus est, vir mollis m u l i e b r i a p a t i e n s ; eodem m o d o Hor. Sat. I. 8, 39. e u m p r o Pediatio Pediatiam n o m i n a v i t ad h u n c i p s u m lo- c u m a l l u d e n s P e d i a t i u m q u e breviter, u t iam ex hoc epodo om- n i b u s n o t u m , perstringens. N a m h u n c e p o d u m , etsi H o r a t i u s e u m non edidit, ex m u l t i s apographis tarnen n o t i s s i m u m fuisse docent i m i t a t i o n e s Tibulli, Ovidii et P r i a p e o r u m in his adnota- tionibus nostris commemoratse. Cf. P o r p h y r , ad Hor. S a t . I. 8, 3 9 : «Pediatius . . . mollis evaserat, ut o m n e m libidinem c u m voluptate p a t e r e t u r . P r o p t e r quod e u m H o r a t i u s feminino no- m i n e Pediatiam appellavit.» — An ioci dolent, iam te paenitet i o c o r u m ; cf. Catull. 63, 7 3 : «Iam iam dolet, q u o d egi, iam i a m q u e paenitet.» — ioci, sensu erotico, H u n g a r i c e szerelmeske- dések sive szerelmi kalandok, G e r m a n i c e Liebschafien sive Liebes- abenteuer. E o d e m sensu H o r . Epist. I. 6, 6 5 — 6 6 : «Si, M i m n e r m u s

326

(25)

D E H O R A T H E P O D O X V I I I . 17 uti censet, sine amore iocisque Nil est i u c u n d u m , vivas in amore iocisque» et ibid. H . 2, 5 6 : «anni Eripuere iocos Venerem con- vivia l u d u m » ; Carm. I. 2, 3 3 : «Erycina ridens, Quam locus circumvolat et Cupido.» Cf. Ov. Her. 15, 4 7 — 4 8 : «Tunc te plus solito lascivia nostra iuvabat Crebraque mobilitás aptaque verba ioco» et A. A. II. 175- 1 7 6 : «cum culta pax sit arnica E t iocus et causas quidquid amoris habet» et ibid. II. 7 2 3 — 7 2 4 : «Acce- dent questus, accedet amabile m u r m u r E t dulces gemitus a p t a q u e verba ioco»; Priap. 82, 24—25. (ad m e n t u l a m ) : «Puella nec iocosa te levi m a n u Fovebit adprimetve lucidum femur» et ibid.

4 5 : « Venus iocosa molle ruperit latus.» — facta . . . tua, faci- nora, peccata e r o t i c a ; cf. Catull. 81, 5 — 6 . (de puero delicato):

«quem tu praeponere nobis Audes et nescis, quod facinus facias.»

V. 19—20. Non me vocabis etc., non me facies participem scelerum t u o r u m . — spurca per Cotyttia, codices h a b e n t pulchra, sed H a u p t optime e m e n d a v i t : s p u r c a ; origo corruptelse: haplo- graphia propter prtecedens vocabis. Dicitur a u t e m spurcum de n e f a n d a libidine, u t Catull. 106, 1 — 2 : «tua cana senectus Spurcata impuris moribus intereat» et 77, 7 — 8 : «purse p u r a puellse Savia comminxit spurca saliva tua» et Cic. Agr. I. 1 :

«impurus helluo» et Cic. De dorn. 2 5 : «helluoni spurcatis- simo.... h o m i n i egentissimo et facinerosissimo, Sexto Clo- dio.» Horatius ipse dicit Sat. II. 5, 18: «Utne tegam spurco Damse latus?» — per Cotyttia, per dies festos Cotyttus, u t Hör.

Carm. II. 3, 6 — 7 : «per dies Festos.» — Cotyttia, festa noc- t u r n a in honorem Cotyttus, Veneris Thracise (cf. Strab. X. p.

470. et Athen. XII. 8.) etiam Athenis prsecipue a feminis celebrata, omnibus nefandse libidinis generibus fcedissima. Cultum h u i u s dese etiam apud Romanos receptum fuisse non est verisimile;

sed certe usitati erant virorum cinsedorumque certis diebus conventus, quos Horatius hoc loco, comcedise Eupolidis memor, iocose Cotyttia n o m i n a t . H u n c s u u m locum respexit H ö r . Epod.

17, 56—57. (verba Canidiae ad H o r a t i u m ) : «Inultus u t tu riseris Cotyttia Volgata, sacrum liberi Cupidinis.» Ad u t r u m q u e locum alludit l u v e n . 2, 91- 9 2 : «Talia secreta coluerunt orgia taeda Cecropiam soliti Baptae lassare Cotytton,» ubi scholiasta a d n o t a t : « B a p t a e titulus libri, quo impudici describuntur ab Eupolide, qui inducit viros ad imitationem f e m i n a r u m saltantes.

327

(26)

Baptae autem molles. Quo titulo Eupolis comoediaui scripsit, ob quam ab Alcibiade, quem praecipue perstrinxerat, necatus est.»

Eupolidem. veteris commdiae Atticae auctorem, c o m m e m o r a t H o - ratius etiam Sat. I. 4, 1 - 5 : «Eupolis atque Cratinus Aristo- phauesque poetae Atque alii, q u o r u m comredia prisca v i r o r u m est. Si quis erat dignus describi, quod malus ac fur, Quod mocchus foret aut sicarius a u t alioqui F a m o s u s , m u l t a cum liber- tate notabant.» Ad feriatos fascinos, obscene d i c t u m : in telle- gendi s u n t pedicones festum Cotyttus agentes, q u o r u m libidinibus inserviebat Pediatius. Fascini ergo viros significant, u t apud H o r a t i u m cunnus f e m i n a m ; cf. Sat. I. 2, 3 6 : «mirator cunni Cupiennius albi» i. e. m a t r o n a r u m albis stolis i n d u t a r u m ; no- tissimus est a u t e m locus ille, quem etiam Lord Byron, illustris- simus B r i t a n n o r u m poeta. in Don Juan*) celebravit: Sat. 1.3.

107 108: «Nam f u i t a n t e H e l e n a m cunnus taeterrima belli Causa.»

H o r a t i u m ipsum Augustus teste Suetonio (in vita Horatii) «Siepe inter alios iocos purissimum penem et h o m u n c i o n e m lepidissi- mniun appellavit. feriatos, festum agentes, ut H o r . Carm.

IV. 6, 14 15: «male feriatos Troas.» Feriatos fascinos igitur idem significat, quod Epod. 17, 56 —57: «Cotyttia . . . sacrum liberi Cupidinis», ubi poeta ad liunc ipsum locum alludit. - fascinos, verbum occurrit a p u d Hor. E p o d . 8, 17 -18: «Inlit- terati nurn magis nervi rigent Minusve languet fascinum ?»

V. 21 -22. Nec te movere lumbulum in crocotula, codex Bruxellensis h a b e t : «Nec i lein de te movere lumbus in ratulam.<•

Ubi deinde omisi. quia ex «te movere» ortum videtur «dein movere», t u m «deinde movere», ad extremum, cum pronomen desideraretur, «deinde te movere.» Pro lumbos scripsi l u m b u l u m et pro inepto ratulam. ex Aldina II. c r o c o t u l a ; formis enim deminutivis u t i t u r Horatius ad mollitiem muliebrem cinaedi sig- nificandam ad exemplum carminis Catull. 25, 1 - 2 . et 10—11 ;

«Cinaede Thalle, mollior cunicidi capillo Vei anseris medullula vei imula auricilla . . . Ne l a n e u m latusculum m a n u s q u e molli- cellas I n u s t a t u r p i t e r tibi flagella con seribillent.» Ergo latusculo cinaedi apud Catullum respondet lumbulus apud H o r a t i u m . movere lumbulum, cinsedus ad s o n u m crotalorum et tibiae pera-

*) Lib. IX. atroph. 55.

3 2 8

(27)

DK H O R A T H EPODO X V I H . 25 git s a c r a m s a l t a t i o n e m in t e m p l o C o t y t t u s . P o e t a a n t e o c u l o s h a b u i t E u p o l i d i s B a p t a s . u b i teste S c h o l . in l u v e n . 2, 91. scrip- t o r : « i n d u c i t viros ad i m i t a t i o n e m f e m i n a r u m s a l t a n t e s . » Cf.

E u p o l . fr. 77. (ed. Kock), u b i a g i t u r de viro, f o r t a s s e de Alci- biade ipso, in b o n o r e m C o t y t t u s s a l t a n t e : " 0 ; xaXw? fiiv rojA-a- vtCsn; K a i SiaijjáXXse; Tp'-fiovot? Ka^ixtvet; rai? xo/wvai? Kavareíve;;

tw axéXrj.*) Lumbulum movere de a c t i o n e s a l t a n d i , u t Verg. Cop.

2 : «Crispum s u b c r o t a l o d o c t a m o v e r e l a t u s » ; l u v e n . 6 , 3 1 4 - 3 1 5 : «Nota B o n ® s e c r e t a Deae. c u m t i b i a l u m b o s I n c i t a t . » Cf.

P r i a p . 19, 1 — 3 : «Telethusa circulatrix. Quae clunem t u n i c a te- g e n t e n u l l a Sistris a p t i u s a c r i u s q u e motat» et 27, 1 2 : «Deli- ciae p o p u l i , m a g n o n o t i s s i m a circo, Q u i n t i a v i b r a t a s d o c t a mo- vere nates.» H o r a t i u s a n t e oculos liabuisse v i d e t u r Catull. 16,

10- 1 1 : «bis pilosis, Qui d u r o s n e q u e u n t movere lumbos.»

in crocotula, veste f e m i n e a , ut n u n c q u o q u e in e p h e m e r i d i b u s saepe l e g i m u s in c o n v e n t i b u s h o m i n u m , q u i n u n c d i c u n t u r , homosexualium p u e r o s a u t i u v e n e s l i b i d i n i b u s v i r o r u m inservi- e n t e s v e s t i b u s i n d u i solere m u l i e b r i b u s . C r o c o t a e r a t t u n i c a t e n u i s crocei coloris in l u x u f e m i n a r u m u s u r p a t a , cinaedo P e d i - a t i o eo m a g i s c o n v e n i e n s , q u o d i n t e r d u m e t i a m Galli, s a c e r d o t e s semiviri Cybeles, h a c veste u t e b a n t u r . H o r a t i u s a n t e o c u l o s h a b u i t Cic. D e h a r u s p . resp. 21. 4 4 . (de Clodio veste m u l i e b r i i n d u t o in t e m p l u m Bonoe Deae i r r e p e n t e l : «P. C l o d i u s a crocota, a m i t r a . a m u l i e b r i b u s soleis p u r p u r e i s q u e fasciolis. a s t u p r o est f a c t u s r e p e n t e p o p u l á r i s . » E t i a m l u v e n . 2, 97. dicit de cinapdo B o n a m D e a m c e l e b r a n t e : «Caerulea i n d u t u s s c u t u l a t a a u t gal- b i n a rasa.» crocotula, f o r m á m d e m i n u t i v a m s u m p s i t H o r a t i u s ex P l a u t . E p i d . I I . 2, 4 5 . sqq., u b i a g i t u r de l u x u f e m i n a r u m :

«Quid istoe, qua> vestei q u o t a n n i s n o m i n a i n v e n i u n t n o v a ! T u n i c a m r a l l a m , t u n i c a m s p i s s a m . l u t e o l u m csesicium, I n d u s i a t u m . p a t a g i r - t a m , c a l t u l a m a u t crocotulam.» — prensis . . . altaribus, cinaedi p r i u s p r e c a n t e s t a n g u n t a r a m , d e i n d e s a l t a r e i n e i p i u n t . Cf. Ov.

A m . I. 4, 2 7 : «Tange m a n u m e n s a m , t a n g u n t q u o m o r e precantes.»

Y. 2 3 — 2 6 . Flavumque . . . Thybrim, u t H ö r . C a r m . I . 2, 1 3 : «flavum Tiberim» et I I . 3, 1 8 : «Villaque llavus q u a m Ti- beris lavit.» propter Thybrim, ad T i b e r i m , u t L u c r e t . I I .

*) Ita rectissime scripsit Fritzschius pro tradito: Kai rttiSei? ävio axiXri.

329

(28)

3 0 : «Propter aquae rivum sub ramis arboris altse.» — olentes nauticos, n a u t a s male olentes, u t H o r . Epod. 10, 1 2 : «Mala soluta navis exit alite F e r e n s olentem Msevium» et Carm. I. 17, 7. (de h i r c o ) : «Olentis uxores mariti.» — nauticos, n a u t a s ; co- dices b a b e n t nauticam, ego e m e n d a v i : n a u t i c o s , quia nautici saepe appellantur nautas; cf. Liv. XXVIII. 7 : «Philippus super- venit t u m u l t u m q u e etiam ex terra nauticis praebuit» ; Plin. N.

H . XVI. 70, 1 : «Velificant in Pado nautici.» nauticos Vocare, sensu erotico vocare significat: aliquem a u t aliquam vocare ad rem Veneream peragendam. Hoc loco cinaedus vocat nautas, u t libidinibus eorum inserviat. Nautae erant frequentissimi ho- spites l u p a n a r i u m , u n d e Hor. Epod. 17, 20. (de Canidia): «Amata nautis m u l t u m et institoribus.» — caeno retentae, u t Hor. Sat.

II. 7. 2 6 — 2 7 : «haeres . . . Nequiquam casno cupiens evellere plantam.» - caeno . . . turbido, codices h a b e n t sordido, quod ab Horatio scriptum fuisse n o n est verisimile, cum statim (vs. 28.) sequatur sordidas. E m e n d a v i : t u r b i d o . H u n c enim Horatii lo- cum ante oculos habuisse videtur Verg. Aen. VI. 296. (de ripa Acherontis, quo adpellitur navis Charontis): «Turbidus hic caeno vastaque voragine gurges.» Cf. etiam Verg. Ge. II. 1 3 7 : «auro tur- bidus Hermus.» — Macraque . .. aqua, exigua: insolenter dictum.

V. 27—28. in culinam ad uncta novendialia, in codicibus l e g i t u r : «in culinam et u n c t a compitalia», sed praepositio in nequit ad compitalia et ad dapes (vs. 28.) commode referri neque, quid compitalia hoc loco sibi velint, explicari potest. Quare pro et scripsi a d et compitalia mutavi in n o v e n d i a l i a . — culinam, cf. Paul. Fest. s. v. (p. 46. ed. Theivrewk): «Culina vocatur locus, in quo epulae in f u n e r e c o m b u r u n t u r » et latiore sensu, u t hoc loco, culina significat c o m m u n i a sepulcreta p a u p e r u m , u t Gromat. vett. 21, 18; 55, 9 ; 86, 9. d o c e m u r ; ef. Aggen.

comment, in F r o n t i n . p. 60. Gees.: «Sunt in suburbanis loca publica i n o p u m destinata funeribus, quae loca culinas appellant.»

H o r a t i u s etiam Sat. I. 8, 39. inducit Pediatium m o n t e m Esqui- l i n u m f r e q u e n t a n t e m , ubi prius (vs. 10. eiusdem satirae): «mi- serse plebi stabat c o m m u n e sepulcrum.» ad uncta noven- dialia, sacra novendialia d i c u n t u r ea, quae nono post sepultu- r a m die m o r t u i s offerebantur. Dapes c o m b u r e b a n t u r in sepulcretis, ubi h o m i n e s pauperes reliquias cense ex cinere legentes

330

(29)

D E H O R A T H E P O D O X V I I I . 17 vescebantur. H o r a t i u s respexit Catull. 59, 1 — 5 : «Bononiensis R u f a R u f u l u m fellat, Uxor Meneni, saepe q u a m in sepulcretis Vidistis ipso rapere de rogo cenam, Cum devolutum ex igne prosequens panem Ab semiraso t u n d e r e t u r ustore.» E a n d e m rem tangit H ö r . Epod. 17, 46 -48. (de Canidia): « 0 nec paternis obsoleta sordibus Neque in sepulcris pauperum p r u d e n s a n u s Novendiales dissipare pulveres», cui loco optime respondent hic vss. 2 7 — 2 8 : «Neque in culinam ad u n c t a novendialia Dapesque duces sordidas.» Porphyr, ad Hör. E p o d . 17, 48. haec a d n o t a t :

«Cinerum reliquias vult intellegi, n a m novendiale dicitur sacri- ficium, quod mortuo fit nono die, q u a m sepultus est.» E r r a b a n t igitur interpretes, qui apud Hör. E p o d . 17, 48. pulveres ad re- liquias corporis mortui in rogo combusti referre v o l e b a n t ; agitur enim de cineribus cena? novendialis ambustae, quos Canidia misera vescendi causa dissipare solebat. — uncta novendialia, anapaestus in quarto pede trimetri i a m b i c i ; eodem loco tribra- chvs reperitur H ö r . Epod. 17, 1 7 : «Alitibus atque canibus liomicidam Hectorem» et ibid. vs. 74 : «Vectabor umeris t u n c ego inimicis eques.» — uncta, sordida, ut res ambustae esse s o l e n t ; epitheton unctum pro sordidum est Horatio p r o p r i u m . Cf. Hör. Epist. I. 14, 21: «uncta popina» et Sat. II. 4, 6 2 : a i m m u n d i s popinis» ; Sat. II. 2. 6 8 — 6 9 : «nec sic, u t simplex Naevius, unetam Convivis praebebit a q u a m » ; Sat. II. 4, 78—

7 9 : «Magna movet stomacho fastidia, si p u e r unetis Tractavit calicem manibus». —- Dapesque . . . sordidas, pauperibus et men- dicis convenientes; cf. Cic. Ad Att. XII. 27, 1 : «Sordida villula ac valde p u s i l l a » ; Senec. Epist. 18, 7 : «Timoneas cenas et pauperum cellas . . . panis d u r u s ac sordidus,» ubi panis sordi-

dus significat p a n e m plebeium; L u c á n . IV. 3 9 6 : «sordida tecta»

i. e. casae p a u p e r u m ; Hör. Carm. II. 10, 6 — 8 : «caret obsoleti Sordibus tecti, caret invidenda Sobrius aula.»

V. 29—32. Quibus repletus ut salivosis labris, i. e. post- qnam satur factus est Pediatius, libidinem sentire ineipit; cf.

Catull. 32, 10—11 : «Nam pransus iaeeo et satur supinus Per- t u n d o t u n i c a m q u e palliumque.» — salivosis labris, saliva cu- pidinem (libidinem) significat, u t Senec. Epist. 79, 7 : «Aut ego te n o n novi a u t Aetna tibi salivam movet. I a m cupis grandé aliquid et par prioribus seribere.» Cf. Pers. Sat. 5, 112. (de

331

(30)

cupidine l u c r i ) : «Nee g l u t t u sorbere salivam Mercurialem.» — Obesam, per i r r i s i o n e m : p i n g u e m et erassam. Exaestuantis dente solvis panticcs Udisque lambis saviis, i. e. tu ne in Ve-

nere quidem coniugali ita te geris, u t v i r u m decet, sed facis, quod f e m i n a t r i b a s feminae facere s o l e t ; t u vir es, tarnen Xea- ßiaCei?. — Exaestuantis, sc. uxoris, quae sudare ineipit in libi- dinis actu. E a n d e m r e m t a n g i t H o r a t i u s E p o d . 12, 7 -9. (de a n i b u s libidinosis): «Qui sudor vietis et q u a m m a l u s u n d i q u e m e m b r i s Crescit odor, c u m pene soluto I n d o m i t a m p r o p e r a t r a b i e m sedare.» C e t e r u m codices h a b e n t : Et aestuantes, pro quibus inepte positis scripsi: E x a e s t u a n t i s . — d e n t e , rectissime coniecit E l d i k i u s p r o docte, quae est codicis Bruxellensis lectio.

Agitur enim de cunnilingo, qui prius d e n t i b u s titillat xXercopiSa feminae, iis ipsis dentibus. quibus p a u l o ante m o r t u o r u m c e n a m comedit, deinde c u n n u m lambit. H u n c l o c u m et vs. 36. a n t e oculos k a b u i t Priap. 78, 1 — 6 : «At di deaeque dentibus tuis es- carn Negent, arnicae cunnilinge vicinae, P e r q u e m puella fortis a n t e nec m e n d a x E t quae solebat impigro celer passu Ad nos venire, n u n c misella landicae (i. e. xXsiropiSoq!) Vix posse i u r a t a m b u l a r e prae fossis» i. e. v u l n e r i b u s dente cunnilingi f a c t i s . — solvis pantices, t a m q u a m dissolvis, liquefacis u t e r u m opvaapij) excitato. Solvi enim dicitur a p u d viros de emissione seminis, a p u d f e m i n a s de öp^aajríp. H u n c locum a n t e oculos h a b u i t Ov.

A. A. III. 793 7 9 4 : «Sentiat ex imis V e n e r e m resoluta medullis F e m i n a et ex aequo res iuvet ista duos» et ibid. II. 6 8 1 — 6 8 2 :

«Odi concubitus, qui non u t r u m q u e resolvunt: Hoc est, cur p u e r i t a n g a r a m o r e minus.» E o d e m m o d o a p u d H o r a t i u m ip- s u m E p o d . 12, 7 — 9 . (de a n u l i b i d i n o s a ) : «pene soluto I n d o m i - t a m rabiem p r o p e r a t sedare.» — pantices, venter, viscera, hoc l o c o : u t e r u s feminae. Cf. P l a u t . P s e u d . I. 2, 5 0 : «vino m o d o madidae estis: Eo vos vestrosque pantices adeo madefacitis, c u m sim ego liic siccus» et P r i a p . 66, 1 — 4 : «Tu, quae, ne videas n o t a m virilem, H i n c averteris, ut decet p u d i c a m , Nil m i r u m nisi, quod times videre, I n t r a viscera h a b e r e concupiscis.» H u n c H o r a t i i l o c u m a n t e oculos habuisse v i d e t u r Priap. 82, 2 6 — 2 8 :

«Bidens arnica B o m u l i senis m e m o r P a r a t u r , inter a t r a cuius i n g u i n a Patet iacente pantice a b d i t u s specus.» Pantex vox ex lingua vulgari p e t i t a ; r e m a n s i t in lingua V a l a c k o r u m : pdntece. —-

332

(31)

D E H O R A T H E P O D O X V I U . 29

Udisque lambis saviis, r e c t i s s i m e e m e n d a v i t B e h r e n s ; codex B r u x e l l e n s i s p r o U d i s q u e h a b e t : osiculisque, H e l m s t a d i e n s i s : osusque, A r u n d e l i a n u s et R e h d i g e r a n u s : hossusque. Udisque . . saviis, u d i s p r o p t e r fyjyaojiov f e m i n a e ; H o r a t i u s a n t e oculos h a - b u i t Aristoph. E q u i t . 1284 - 1 2 8 6 : T t j v yáp aóroö yXwrrav a l a - y p a i ; •/jSovat; Xujjtaívsrai 'Ev xaowpstotai Xsíyoiv r/Jv á i r ó í r r o - o x o v S p ó - j o v K a i u o X ó v o í v t t j v ójrrjvqv y.ai x ' j x ű v r á ; s a y á p a ; e t C a t u l l . 77, 7 —8: «Sed n n n c id doleo, q u o d purse p u r a puellae S a v i a c o m m i n x i t s p u r c a saliva t u a . » H o r a t i u m et A r i s t o p h a n e m s i m u l respexit l u v e n . 9, 3 — 4 : «Quid tibi c u m v u l t u , q u a l e m d e p r e n s u s h a b e b a t Ravola, d u m R h o d o p e s uda t e r i t i n g u i n a barba.» H o r a t i u m i m i t a t u r e t i a m T i b u l l . I. 8, 37 3 8 : «Et d a r e anhclanti p u g n a n t i b u s umida l i n g u i s Oseuia.»

V. 33 36. Nunc laede, nunc lacesse, si quicquam vales, cf. s u p r a vs. 8 : «quid m e incitas» et H o r . E p o d . 6, 3 — 4 :

«Quin h u e i n a n e s , si potes. vertis m i n a s E t m e r e m o r s u r u m p e t i s ? « — Et nomen abscribo tuum, in e p o d i s editis n o m i n e n o t a v i t H o r a t i u s f e n e r a t o r e m Alfium (2, 67.) et p o e t a m Maevium (10, 2.); t'also n o m i n e u s u s C a n i d i a m p o s u i t p r o G r a t i d i a 3, 5.

et 17. In h o m i n e s i n n o m i n a t o s i n v e h i t u r 4., 6., 8. et 12. H u n c l o c u m a n t e o c u l o s h a b u i t O G d . Ib. 5 1 — 5 4 : « E t n e q u e nomen in hoc, n e c d i c a m facta (cf. vs. 18. h u i u s epodi) libello, T e q u e brevi, qui sis, d i s s i m u l a r e s i n a m . P o s t m o d o , si perges, in te m i h i liber iambus T i n c t a L y c a m b e o s a n g u i n e tela dabit» et ibid. vss. 6 4 3 — 6 4 4 : « P o s t m o d o p l u r a leges et nomen h a b e n t i a verum, E t pede, q u o d e b e n t a c r i a bella geri.» — Cinaede P e d i a t i , tuae liquere opes, ita e m e n d a v i v e r s u m in c o d i c i b u s m i r u m in m o d u m c o r r u p t u m : B r u x e l l e n s i s e n i m h a b e t : «Cine delucci i a m te l i q u e r u n t opes», M o n a c e n s i s : «cinae d u l c i s s i m ä et l i q u e r e opes.»

Origo c o r r u p t e l a e : p r o Pediati l e g e b a t u r Peduci.*) Versus i g i t u r e a n d e m h a b e b i t f o r m á m m e t r i c a r a , q u a m e t i a m vs. 13. h a b e t :

«Vel a c t a p u e r o c u m viris convivia», i. e. i n p r i m o p e d e erit i a m - b u s , in s e c u n d o t r i b r a e h y s , in t e r t i o s p o n d e u s , in q u a r t o i a m b u s , in q u i n t o s p o n d e u s . An p o n e n d u m c o g n o m e n s c r i b e n d u m q u e :

«Cinaede L u s c e , i a m tuae l i q u e r e o p e s » ? CognomenLuscus o c c u r - rit e t i a m a p u d H o r . S a t . I. 5, 34. — Cinaede Pediati, u t C a t u l l .

*) Eodem modo Ciris vs. 374. «furialia» corruptum est in «frigidula».

333

(32)

25, 1 : «Cinrede Thalle.» Cf. H ö r . Sat. I. 8, 3 7 — 3 9 . (Priapus de se): «Mentior at si quid, m e r d i s c a p u t i n q u i n e r albis Corvorum a t q u e in me veniat m i c t u m a t q u e c a c a t u m H e l l u o vei fragilis Pediatia furve Voranus,» ubi P o r p h y r i o a d n o t a t : « P e d i a t i u s . . . mollis e v a s e r a t . . . p r o p t e r quod e u m H o r a t i u s feminino n o m i n e Pediatiam, n o n P e d i a t i u m a p p e l l a v i t ; ob e a n d e m c a u s a m et fragilem dixit, id est möllern.» E o d e m m o d o Egiliam pro Egilio posuit Opimius s e c u n d u m Cic. De orat. II. 68, 2 7 7 : «Quid t u , Egilia m e a ? Q u a n d o ad m e venis c u m t u a colu ac l a n a ?» — tuae liquere opes, l o c u m a n t e oculos h a b u i t Ov. Ib. 4 1 8 — 4 2 2 :

«Utque per a l t e r n o s u n d a labente r e c u r s u s S u b t r a h i t u r p r e s s a mollis liarena pedi, Sic tua nescio q u a semper fortuna liquescat L a p s a q u e per mediae effluat u s q u e m a n u s » et Tibull. I. 6, 5 3 — 5 4 : «labentur opes, u t v u l n e r e nostro Sanguis.» — liquere, ex liquesco: t a m q u a m liquefiunt, d i l a b u n t u r . E a d e m perfecti f o r m a P l a u t . Cas. 2 9 5 : «in sortiendo sors deliquerit» et Varr. a p u d N o n . p. 3 3 4 : « a u r u m colliquisset . . . . quod res fervefactum colliquisset.» — Fameque genuini crepant, u t P l a u t . Men. V. 5, 2 7 : «Intestina mihi, q u a n d o esurio, crepant.» — genuini, tres syllabre: dentes m o l a r e s ; e a d e m synizesis H o r . Sat. II. 2, 76.

et Epist. I. 1, 1 0 8 : pitvita p r o pituita.

V. 37—40. Videbo habentem praeter ignavos nihil Fratres etc., H o r a t i u s ante oculos h a b u i t Catull. 23, 1 — 4 : «Euri, cui n e q u e servus est n e q u e area Nec cimex n e q u e a r a n e u s n e q u e ignis, V e r u m est p a t e r et noverca, q u o r u m Dentes vel silicem comesse possunt.» — ignavos . . . Fratres, qui in d o m o P e d i a t i i vixerunt et ab eo a l e b a n t u r . — iratum Iovem, i r a t u m Iovem a u t iratos deos h a b e r e d i c e b a n t u r , qui misere ac sordide vive- b a n t ; cf. H o r . Sat. II. 3, 8 : «Iratis n a t u s paries d i s » ; inscript.

a p u d A. de Pomanis: L e a n t i c h e camere Esquiline (Romre, 1822.): «Duodeci deos et D i a n a m et Iovem o p t u m u m maxi- m u m h a b e a t i r a t o s » ; Pers. Sat. IV. 27. (de avaro et sordido):

« H u n c ais, h u n c dis iratis genioque sinistro» ; Phredr. IV. 19, 15. (de dracone t h e s a u r u m c u s t o d i e n t e avaroque simili): «Dis est iratis n a t u s , qui est similis tibi.» — Scissumque ventrem, t a m q u a m u t e r u m feminse; similiter p o d i c e m pathici vulvam no- m i n a t Pers. Sat. 4, 3 5 — 3 6 : «Hi mores, p e n e m q u e a r c a n a q u e l u m b i R u n c a n t e m pojralo m a r c e n t e s p a n d e r e vulvas» ; cf. l u v e n .

334

(33)

D E H O R A T H E P O D O X V I I I . 17 2. 1 0 : « I n t e r S o c r a t i c o s n o t i s s i m a fosse cinaedos.» — Scissumque, p r o p r i e d i c i t u r de a c t u p e d i c a n d i ; ex. Catull. 112, 1 — 2 : «Mul- t u s h o m o es, N a s o ; n e q u e t e c u m m u l t u s h o m o est, q u i Te scindit: Naso m u l t u s es et patliicus.» Cf. P r i a p . 26, 10. ( P r i a p u s de s e ) : « F u r e s scindere q u a m l i b e t valentes» et 77, 2 3 : « F u r u m scindere p o d i c e s solebam.» — hirneosi, p r o : h e r n i o s i , u t Verg.

C a t a l . X I I . 8 : hirncam p r o herniam. — patrui, qui, u t e t i a m i g n a v i f r a t r e s s u p r a m e m o r a t i , in d o m o P e d i a t i i v i v e b a t . — Pedes inedia turgidos, v e r s u m i m i t a t u r Ov. Met. V I I I . 8 0 7 — 8 0 8 . (de F a r n e p e r s o n i f i c a t a ) : «Auxerat a r t i c u l o s m a c i e s g e n u u m q u e tumebat Orbis et i m m o d i c o p r o d i b a n t tubere tali», u b i H a u p t r e c t i s s i m e a d n o t a t . «Die M a g e r k e i t d e r G l i e d e r Hess f ü r d e n Anblick die G e l e n k e s t ä r k e r h e r v o r t r e t e n . » H o r a t i u s r e s p e x i t H e s i o d . S c u t . 2 6 4 — 2 6 6 : H a p 6' 'AyXb? e b t ^ x s i sE'.apYspr; xe x a i atvTj, XXwpYj áüaxaXéT], X i (i cp xaxa~s~x7jota, F o o v o i a y p j ? . — Pedes . . . turgidos, cf. H ö r . E p o d . 8, 9 — 1 0 : « V e n t e r q u e m o l l i s e t f e m u r tumentibus E x i l e suris a d d i t u m . » — inedia, tres syllabse p e r s v n i z e s i n , u t H ö r . E p o d . 12, 7 : «Qui s u d o r vietis et q u a m m a l u s u n d i q u e m e m b r i s » , u b i l e g e n d u m : vjetis.

* * *

Videtis iam, a u d i t o r e s d o c t i s s i m i , t o t a m i n d o l e m elocutio- n e m q u e h u i u s e p o d i a d e o H o r a t i a n a s esse, u t ex eo p l u r e s loci H o r a t i a n i a c c u r a t i u s , q u a m h u e u s q u e f a c t u m est, p o s s i n t explicari. Sed, q u o d m a i u s est, t o t u m e t i a m c a r m e n H o r a t i a n u m h u e u s q u e p a r u m i n t e l l e c t u m n o v a h i n c i l l u s t r a t u r luce. N a m e x o r d i u m p a l i n ó d i a ; illius notissimse, o d e s 16. libri I . :

O matre pulchra filia pulchrior, Quem erirninosis cumque voles modum Pones iambis, sive flamma

Sive mari libet Hadriano,

n u n c d e m u m explicabile n o b i s f a c t u m est. Agitur e n i m h o c loco de i a m b i s i n e p o d o r u m libro n o n editis, c u i u s a p o g r a p h a , qua;

c o n q u i r i p o t e r a n t , feminse c u i d a m p l u c h e r r i m s e misit H o r a t i u s d e l e n d a ; n a m e p o d o s p u b l i c i i u r i s factos o m n i b u s q u e n o t o s f r u s t r a ei misisset. Criminosi c e r t e iambi hoc loco c o m m e m o r a t i c o m m o d e p o s s u n t r e f e r r i a d h u n c e p o d u m erimina P e d i a t i i c o n -

335