Háromszintű mátrixrendszer a stratégia kialakításában

(1)

HÁROMSZINTŰ MÁTRIXRENDSZER **A STRATÉGIA KIALAKÍTÁSÁBAN * 1**

A szerző célja, hogy egyrészt bemutasson egy olyan stratégia-kialakítási megközelítést, amely integratív szerepet tölthet be az alapvető stratégiaalkotási filozófiák között, másrészt pedig, hogy elemezzen egy olyan komplex eszközrendszert, amely a stratégiaformálást szintetizáló módon segítheti.

A

„ h o g y a n to v á b b “ k é r d é s r e a d o tt v á la s z m in d e n c é g s z á m á ra e g y ik e a le g i z g a lm a s a b b a k n a k , h is z e n a s ik e r e s e k m e g ta rta n i, s ő t n ö v e ln i r e m é lik a z e r e d m é n y e ik e t, a g o n d o k k a l k ü z d ő k p e d ig g y ó g y ír t v á r n a k b a ja ik r a . A v á la s z a s t r a té g ia f o r m á lá s s o r á n s z ü le tik m e g . E tá r g y k ö rb e n m a m á r a tu d o m á n y o s is m e r e t e lm é ly ü lt é s s o k ré tű . S ő t n e m tú lz á s a z t á llíta n i, h o g y a b ő s é g z a v a r á v a l k ü z d a z a v e z e tő , a k i c é lr a tö r ő e n a k a r v á lla la ti s tra té g iá t f o r m á ln i. A c é g e s g y a k o r la t m e g k ív á n ja , é s a té m a tu d o m á n y o s f e ld o lg o z o tts á g a is e g y r e in k á b b e lju t a b b a a m u n k a s z a k a s z b a , a m ik o r a s t r a té g ia k ia la k ítá s á r a v o n a tk o z ó s z é le s k ö rű é s s o k o ld a lú in f o r m á c ió tö m e g b e n a re n d s z e r te r e m té s ir á n ti ig é n y m e g n ő . É s b á r m e n n y ir e is v itá k k e r e s z ttű z é b e k e r ü lt a r a c io n á lis s tr a té g ia a lk o tá s i k o n c e p c ió , m é g is e g y e t k e ll é r te n ü n k B a la to n K á ro ly (1 9 9 7 ) k ije le n t é s é v e l : „ A m i k o r k r i t i z á l t u k a s t r a t é g ia a lk o tá s r a c io n á lis te r v e z é s i fe lf o g á s á t, a k k o r n e m a k o n c e p c ió lé tjo g o s u lts á g á t a k a r tu k k é ts é g b e v o n n i...“

A s t r a té g i a i m e n e d z s m e n t g o n d o l a t m e n e t é n e k á lta lá n o s a n e lf o g a d o tt m o d e llje s z e r in t te k in ts ü k a s tr a té g ia i v á lla la tv e z e té s a la p v e tő v á z á n a k a k ö v e tk e z ő s é m á t:

(1. ábra)

A s tra té g ia i m e n e d z s m e n t f o ly a m a t h á r o m lá n c s z e m e k ö z ü l a z e ls ő e le m r é s z le te s v iz s g á la tá v a l f o g la lk o z o m .

A s t r a té g ia f o r m á lá s m ó d s z e r ta n ila g k é t e g y m á s tó l te lje s e n k ü lö n b ö z ő o ld a lró l is k ö z e líth e tő . A z e g y ik tá b o r a la p v e tő e n r a c io n á lis lé p é s e k e g y ü tte s e k é n t k e z e li a

VEZETÉSTUDOMÁNY

1. á b r a

Átfogó stratégiamenedzsment modell

s tr a té g ia f o r m á lá s t, m íg a m á s ik tá b o r - k ö z ö ttü k s o k c é g v e z e tő é s /v a g y b r iliá n s e lm e - a s ik e r e s s tr a té g iá k m e g f o r m á lá s á n á l a z in tu íc ió s k é p e s s é g e k r e e s k ü s z ik . E z u tó b b i, a z in tu itív m e g k ö z e líté s lé n y e g é t jó l k if e je z i az, a h o g y A lf r e d S lo a n 1 9 4 1 -b e n W ill D u r a n to t a G M m e g s z e r v e z ő jé t je lle m e z te , m is z e r in t ő s o h a n e m é rz e tt k é s z te té s t a rra , h o g y a té n y e k r e v a d á s s z o n .

S z in te ö s s z e c s e n g e z z e l A lb e r t E in s te in te ó r iá ja , m i

s z e r in t ő h is z a z in tu íc ió b a n é s a z in s p ir á c ió b a n . A

XXX. £ w 1999. 05. szám

13

(2)

k é p z e le te t s o k k a l f o n to s a b b n a k ta r to tta , m in t a tu d á s t, m e rt a tu d á s a n y a g k o r lá to z o tt.

A . K o s z to lá n y a h ír n e v e t é s v a g y o n t s z e r z e tt m a g y a r s z ü le té s ű tő z s d e g u r u , b ir to k á b a n 9 2 é v m in d e n ta p a s z ta la tá n a k , id e i p o r tr é f ilm jé b e n a z é le tb e n e lé r t ü z le ti s ik e r f o r rá s á ró l a z t n y ila tk o z ta : ,,A f a n tá z ia fo n to s a b b , m in t a tu d á s . É n n e m tu d ta m s e m m it, d e v o lt f a n tá z iá m “ .

T e rm é s z e te s e n a s tr a té g ia f o r m á lá s n e m n é lk ü lö z h e ti a z in tu itív g o n d o lk o d á s t.

H u s z ty A n n a (1 9 9 5 ) m e g g y ő z ő p é ld á k s o r á t tá r ja o lv a s ó i e lé , b e m u ta tv a a v íz ió é s m is s z ió k ie m e lt s z e r e p é t a k o n k r é t v á lla la ti g y a k o r la tb a n . „ L e v i S tr a u s s p é ld á ja n e m c s a k a z é r té k e k f o n to s s á g á r a v ilá g ít rá , h a n e m a rr a is, h o g y a k o rs z e rű v á lla la to k v e z e tő in e k fe l k e ll is m e rn iü k , tö b b é n e m le h e t h a g y o m á n y o s m ó d o n r é s z le te s e n k id o l

g o z o tt s tr a té g iá k a la p já n , s a h h o z ille s z k e d ő é r d e k e lts é g i és ju ta lm a z á s i r e n d s z e r e k k e l ,f e lü lr ő l l e f e lé 4 v e z e tn i a c é g e t, m ik ö z b e n a s tr a té g ia i g o n d o lk o d á s é s in te g r á c ió irá n ti ig é n y h a tá r o z o tta n m e g n ö v e k e d e tt. D e m i tö lth e ti b e a h a g y o m á n y o s s t r a té g ia i te r v e k s z e r e p é t? A z e k é r d é s r e a d o tt v á la s z k a p c s á n k e r ü l t e l ő t é r b e a k o n z e k v e n s jö v ő k é p e k k ia l a k ít á s a é s a m u n k a tá r s a k e lk ö te le z e t ts é g é n e k m e g s z e r z é s é r e ir á n y u ló m i s s z i ó k m e g f o g a lm a z á s á n a k ig é n y e .“

A r a c io n á lis is k o la é s a z in tu itív m e g k ö z e líté s k ö z ö tt az a ra n y k ö z é p u ta t j e l e n ti , s m in t ily e n in te g r a tív s z e r e p e t tö lt b e G .J o h n s o n é s K .S c h o le s s t r a té g i a - k i a la k í tá s i fe lfo g á s a .

G e rry J o h n s o n é s K e v a n S c h o le s (1 9 9 3 ) o s z tá ly o z á s i r e n d s z e r e h a t m e g k ö z e líté s b e n f o g la lja ö s s z e a s tr a té g ia - a lk o tá s v a ló s á g o s f o ly a m a tá t, h a n g s ú ly o z v a , h o g y a z e g y ik , ille tv e a m á s ik m e g k ö z e líté s t v é g le te s e n é r t e l

m e z v e s e m k a p u n k te lje s k é p e t a s z e r v e z e te k b e n le z a jló tö r té n é s e k rő l: a s tr a té g ia a lk o tá s t k ü lö n b ö z ő f o ly a m a to k e g y ü tte s e k é n t le h e t c s a k é r te lm e z n i.

C s o p o r tk é p z ő is m é r v e ik a k ö v e tk e z ő k :

1. „ te r m é s z e te s k iv á la s z tó d á s “ m in t m a g y a r á z a t, 2. te r v e z é s i m e g k ö z e líté s ( h a g y o m á n y o s s z e m lé le t), 3. lo g ik a i in k r e m e n tá lis s z e m lé le t ( e v o lú c ió s

k ö z e líté s ),

4 . s z e r v e z e ti k u ltú r a m in t k iin d u ló p o n t, 5. p o litik a i m e g k ö z e líté s ,

6. s tr a té g ia m in t v íz ió .

A M in tz b e rg fé le fr a p p á n s é s e le g á n s s tr a té g ia f o g a lo m é r t e lm e z é s b e n a P l a n - P a t t e r n - P o s i t i o n - P e r s p e c t í v e n é g y e s e g y é r te lm ű e n m e g f e le lte th e tő a J o h n s o n - S c h o le s r e n d s z e r b e n a k ö v e tk e z ő k é p p e n :

1. c s o p o r t - m in ta ( P a tte r n )

2 . c s o p o r t - te r v (P la n ), h e ly z e t ( P o s itio n ) 6 . c s o p o r t - jö v ő k é p ( P e r s p e c tiv e )

A J o h n s o n - S c h o le s - f é le s t r a té g ia f e lf o g á s n a k a z o n tú l, h o g y in te g r a tív s z e r e p e t tö lt b e a k ü lö n b ö z ő k ö z e líté s i m ó d o k k ö z ö tt k ü lö n é r d e m e , h o g y v iz u á lis a n m e g r a jz o l- h a tó v á te s z i a s tr a té g ia f e jle s z té s p r o f ilja it, a k á r k o n k r é t c é g re , a k á r tip ik u s c é g e k c s o p o r tja ir a .

A c é g p r o f il a z t á b r á z o lja , h o g y a s t r a té g ia f o r m á lá s h a t s z e m p o n tja k ö z ü l a z a d o tt c é g e t a la p v e tő e n m e ly e k je lle m z ik , a s tr a té g ia - k ia la k ítá s m e ly ir á n y a i k a r a k te r is z tik u s a b b a k .

(2. ábra)

2. ábra

Cégprofilok a stratégia kialakításában

(Joh n so n -S ch o les 1993)

14

XXX. ÉVF 1999. 05. SZÁM

(3)

a ) : k e r e s k e d e lm i s z e k to r, a h o l a v íz ió é s a te r v e z é s e g y ü tte s e n s z ig n if ik á n s s z e r e p k ö r b e n v a n .

b ) : s z e r v e z e t a k ö z s z o lg á lta tá s i s z e k to r b a n , a h o l a p o li

tik a i k o n te x tu s é s a k o r á b b i m in ta d o m in á n s .

c ) : h a g y o m á n y o s m in ta , a h o l e g y a r á n t h a n g s ú ly o s a lo g i

k a i in k r e m e n tá lis , a k u ltu r á lis é s a p o litik a i s z e m p o n t.

J o h n s o n é s S h o le s r e n d s z e r e k é t s z e m p o n t m ia tt k ie m e l

k e d ő é rté k ű :

O

in te g ra tív s z e r e p e t v á lla l fe l a k ü lö n b ö z ő s tr a té g ia - a lk o tá s i n é z ő p o n to k k ö z ö tt,

O v iz u á lis a n m e g r a g a d h a tó v á te s z b o n y o lu lts á g u k m ia tt e g y é b k é n t c s a k h o s s z a s v e r b á l is f e j te g e t é s e k b e n le írh a tó é s m e g m a g y a r á z h a tó v á lla la ti f o ly a m a to k a t.

A stratégiaformálás analitikus kerete

A

s tr a té g ia - k ia la k ítá s f e lf o g á s a i k ö z ü l a J o h n s o n - S c h o le s fé le in te g ra tív m o d e ll k é p e s le g je lle m z ő b b e n a té n y le g e s v á lla la ti g y a k o r la to t le írn i. K é r d é s a z , h o g y m ily e n e s z k ö z tá r r e n d e lh e tő h o z z á le g in k á b b e h h e z a k o m p le x s tr a té g ia f o r m á lá s i f e lf o g á s h o z ? E r r e a k é r d é s r e v á la s z o l

v a a M a r io n E g y e te m ( U S A ) k u ta tó i p o r tf o lió r e n d s z e r t a já n la n a k , a m e ly te c h n ik a k é p e s tá m o g a tn i m u n k á ju k b a n a c é g e k s tra té g iá i k ö z ü l n e m c s a k a r a c io n á lis is k o la h ív eit, h a n e m az in tu itív s tra té g ia fo rm á lá s e lk ö te le z e ttje it is.

F .R .D a v id (1 9 9 7 ) s z e r in t a le g je le n tő s e b b s tr a té g ia f o rm á lá s i te c h n ik á k in te g r á lh a tó k e g y h á r o m s z in tű d ö n té s i m o d e llb e n . A k ö v e tk e z ő s z e r k e z e tb e n m e g m u ta to tt e s z k ö z ö k m in d e n m é r e tű é s típ u s ú v á lla la t s z á m á r a s e g íts é g e t n y ú jth a tn a k a k ö v e th e tő s tr a té g iá k a z o n o s ítá s á n a k , é r té k e lé s é n e k é s s z e le k tá l á s á n a k f e le lő s s é g te lje s m u n k á já b a n .

(3. ábra)

A stratégiaformálás analitikus kerete

Az input szint eszközei

M in d e n v á lla la ti d ö n té s m e g a la p o z á s n á l a n e h é z s é g e k h á r o m a la p v e tő ir á n y b ó l s z á r m a z h a tn a k :

• A z in f o r m á c ió k tö m e g e s e n k ín á ljá k m a g u k a t, d e c s a k k is ré s z b e n k v a n tif ik á lh a tó k , s ő t le g n a g y o b b h á n y a d u k k if e je z e tte n

minőségi

je lle m z ő , m e ly e k e t c s a k k ü lö n le g e s te c h n ik á k k a l le h e t k ö n n y e b b e n m e g r a g a d h a tó b b á , a d ö n té s h o z ó k s z á m á r a k e z e lh e tő v é te n n i.

• M á r a z in p u t s z in te n is m e g je le n ik a z a k ö v e te lm é n y , h o g y a k ü ls ő é s a b e ls ő f a k to r o k k iv á la s z tá s a jó

intuitív

k é p e s s é g e t k ív á n a s tr a té g á k tó l, h is z e n a f e la d a t c s a k k is ré s z b e n s z a b v á n y o s íth a tó .

• B á r m e l y k iv á l a s z t á s c s a k k o m p r o m i s s z u m e r e d m é n y e le h e t, m e r t a z e le m z é s g y a k o r la tila g

korlátlanul bővíthető,

m e ly n e k h a tá r t a r a c io n a litá s é s a z e r ő f o r r á s o k s z ű k k e r e s z tm e ts z e te i s z a b n a k , k ü lö n ö s te k in te tte l a z i d ő k ö lts é g té n y e z ő k r e .

A fe n ti p r o b lé m á k a t tu d v a é s te k in te tb e v é v e f o g a d ju k el e g y le h e ts é g e s o p tim á lis m e g o ld á s n a k a z in p u t s z in te n az a lá b b i h á r o m m á trix o t:

é

A külső tényezők értékelő mátrixa (External Factor Evaluation Mátrix EFE)

A k ü ls ő té n y e z ő k é r té k e lé s i f o ly a m a tá n a k j ó e s z k ö z e az E F E p o r tf o lió ja - c é g m é r e ttő l f ü g g e tle n ü l.

G y a k o r la ti p é ld á k h o s s z ú s o r a m u ta tja , h o g y a c é g m é r e t é s a z a k tí v v á l l a l a t i j ö v ő f o r m á l á s je l l e g e e g y é r te lm ű ö s s z e f ü g g é s t m u ta t. M in é l in k á b b h a la d u n k a k is ü z le ti s z e r v e z e te k fe lé , a n n á l in k á b b ö lt a fo ly a m a t in f o r m á lis je lle g e t, m íg a n a g y c é g m é r e t a s tr a té g ia f o r

m á lá s i f o ly a m a tb a n - b e le é r tv e te r-

3. ábra

m é s z e te s e n a z e le m z é s i s z a k a s z t is - f o r m a l i z á l t a b b m u n k a f o ly a m a to t k ív á n .

A z E F E m á trix je lle g z e te s s é g e , h o g y ö s s z e g z i é s é r té k e li a g a z d a s á g i, tá r s a d a lm i, k u ltu r á lis , d e m o g r á f ia i, k ö r n y e z e t i , p o l i t i k a i , k o r m á n y z a ti, jo g i , te c h n o ló g ia i in f o r m á c ió k a t.

A m á tr ix k ia la k ítá s a ö t lé p é s b e n tö r té n ik .

1. E ls ő lé p é s b e n a c é g m a k r o - é s m ik r o k ö r n y e z e té t e le m z ő fo ly a m a t a z o n o s ítja a k ü ls ő k u lc s té n y e z ő k K ülső fa k to r

é rté k e lő m átrix

1. Input szint

V ersen y p ro fil B első fak to r-

m á trix é rté k e lő m átrix

i« .

SW O T m átrix SPACE m á trix

2. Összeillesztési szint

BCG m á trix K ülső-belső m átrix N ag y stra té g ia m átrix

3. Döntési szint

Q u a n tita tiv s tra té g ia te rv e z é s i m átrix (Q S P M )

___4 XXX. évf1999. 05. szám

15

(4)

lis tá já t. G y a k o r la ti ta p a s z ta la to k a z t m u ta tjá k , h o g y a m á trix b a n f i g y e le m b e v e h e tő k u lc s f a k to r o k s z á m á t c é l

s z e rű tíz é s h ú s z k ö z ö tt lim itá ln i. I ly e n s z á m ú k u lc s - té n y e z ő k i v á l a s z t á s á n á l a la p v e t ő s z e m p o n t, h o g y m e g h a tá r o z z u k a z o k a t a m a k r o - é s m i k r o k ö r n y e z e ti v á l

to z á s o k a t, m e l y e k a l e g n a g y o b b e lő n y ö k e t , il le t v e h á tr á n y o k a t je l e n ti k a c é g é s a z ip a r á g s z á m á ra . A le h e tő s é g e k é s v e s z é ly e k lis tá in á l, a m e n n y ir e le h e ts é g e s s p e c if ik á lju n k , h a s z n á lju n k r á tá k a t, ö s s z e h a s o n lító a d a to k a t.

2 . M á s o d ik lé p é s b e n a f a k to r o k s ú ly o z á s a tö r té n ik . A té n y e z ő r e la tív je l e n tő s é g é t f e je z i k i a s ú ly é rté k : m e ly 0 .0 -tó i (n e m je le n tő s ) - 1 .0 -ig (n a g y o n je l e n tő s ) v e h e t fe l é rté k e k e t. M in d k é t té n y e z ő lis tá t f i g y e le m b e v é v e a te lje s s ú ly ö s s z e g : 1.0.

3 . A m u n k á n a k e b b e n a f á z is á b a n o s z tá ly o z á s , r a n g s o r o lá s tö r té n ik . A r á ta m e g m u ta tja , h o g y a c é g je l e n le g i s tr a té g iá já n a k m e k k o r a h a tá s a v a n a z a d o tt fa k to rra . E rá ta n é g y é r té k e t v e h e t fe l a k ö v e tk e z ő k s z e r in t:

4

= a h a tá s n a g y o n e r ő s

3

= a h a tá s á tla g fe le tti 2 = a h a tá s á tla g o s 1 = a h a tá s c s e k é ly

4 . U to ls ó e lő t ti m u n k a f á z is a s ú l y o z o tt é r t é k e k m e g h a tá r o z á s a s z o r z á s s a l (a s ú ly o k é s r á tá k s z o r z a ta i té n y e z ő n k é n t) .

5 . U to ls ó f e la d a t a té n y e z ő n k é n ti s ú ly o z o tt é r té k e k ö s s z e g z é s e e g y e tle n a d a tb a n .

A z E F E m á tr ix s z e r k e z e te a k ö v e tk e z ő k s z e r in t ír h a tó le:

A z E F E m á trix e g y e tle n a d a tb a n je le n íti m e g a z e le m z é s e re d m é n y é t. A z e r e d m é n y a d a to t te k in tv e k ö v e tk e z te t

h e tü n k a rra , h o g y a c é g je l e n le g i s tr a té g iá ja m e n n y ir e h a té k o n y a k ö r n y e z e ti in p u t h a tá s o k k e z e lé s é r e . A le h e t

s é g e s le g k is e b b s ú ly o z o tt é r t é k ö s s z e g 1.0, a le h e ts é g e s le g n a g y o b b 4 .0 . íg y a z á tla g o s s ú ly o z o tt é r té k ö s s z e g 2.5 n a g y s á g o t v e s z fe l. A m in im á lis ö s s z p o n ts z á m k ö z e lé b e n a c é g v e z e té s a je l e n le g i s tr a té g iá v a l n e m tu d ja s e m

k ih a s z n á ln i a le h e tő s é g e k e t, s e m e lk e r ü ln i a v e s z é ly e k e t.

A m e n n y ib e n a z e r e d m é n y a m a x im á lis ö s s z p o n ts z á m h o z k ö z e lít, ú g y a h e ly z e t n y ilv á n é p p fo r d íto tt; a k u lc s - f o n t o s s á g ú k ö r n y e z e t i h a t á s o k a t a c é g s t r a t é g i á j a h a té k o n y a n k e z e li.

►

Versenyprofil-mátrix

(Competitive Profil Mátrix (CPM))

Itt a c é l a z o n o s íta n i a c é g le g f ő b b v e r s e n y tá r s a it, v a la m in t a z o k e rő s é s g y e n g e p o n tja it v is z o n y íta n i a v iz s g á lt c é g s tr a té g ia i p o z íc ió já h o z . B á r a k r itik u s s ik e r té n y e z ő k k ü ls ő é s b e ls ő f a k t o r o k a t e g y a r á n t ta r ta lm a z n a k , a z e le m z é s m é g is in k á b b e x te r n á lis , h is z e n a r iv á lis c é g e k s tra té g ia i p o z íc ió já n a k ö s s z e h a s o n lítá s á r a a d m ó d o t.

A r a n g s o r é rte lm e z é s e .

1 = n a g y g y e n g e s é g 2 = k is g y e n g e s é g 3 = k is e r ő s s é g 4 = n a g y e r ő s s é g

A versenyprofil-mátrix váza a következő formában ábrázol

ható:

K ritikus A d o tt cég V e rse n y tá rs 1 V e rse n y tá rs 2

sik e rté n y e z ő k sú ly ro n g so r s .é rté k sú ly ra n g so r s .é r té k sú ly ra n g so r s.é rté k 1.

2 . 3 . 4 . 5 . Ö ssz e se n :

A z é r té k e lé s s e l k a p c s o la tb a n e lm o n d h a tó , h o g y itt is, d e b á r m e ly m á s m á tr ix e s e té b e n is illú z ió a z a d o tt e r e d m é n y e k e t m á g ik u s s z á m k é n t v a g y e lé r e n d ő é r té k k é n t k e z e l n i. A f e l a d a t n e m m e g h a t á r o z o t t s z á m é r t é k e k e lé r é s e , h a n e m s o k k a l in k á b b k o m p le x e n é r té k e ln i a z in f o r m á c ió k a t, ú g y , h o g y a z o k a d ö n té s h o z a ta lt tá m o g a s s á k . F o n to s h o z z á t e n n i , h o g y a k ü ls ő t é n y e z ő k é r té k e lé s é b e n a k é t b e m u ta to tt m á tr ix m e lle tt a P o r te r fé le

„ ö tt é n y e z ő s “ m o d e ll ig a z á n h a s z n o s s e g íts é g a p ia c é s az ip a r á g e le m z ő i s z á m á ra .

♦

A belső tényezők értékelő mátrixa (Internal Factor Evaluation Mátrix IFE)

E g y c é g b e ls ő té n y e z ő in e k v iz s g á la ta p á r h u z a m o s a n z a j

lik a z e x te r n á lis b e f o ly á s o ló f a k to r o k e le m z é s é v e l. T ö b b s z e r z ő a rr a a k ö v e tk e z te té s r e ju t , h o g y a b e ls ő v iz s g á la t

16

XXX. ÉVF 1999. 05. SZÁM

(5)

s z e r e p e s o k k a l fo n to s a b b , m i n t a k ü ls ő é , m e r t je le n tő s v is s z a h a tá s s a l b ír a b e n n e r é s z t v e v ő k r e . E g y tip ik u s b e ls ő c é g e le m z é s b e n a m u n k a tá r s a k é s a v e z e tő k je le n tő s s z á m b a n ré s z t v e s z n e k , é s a z a n a líz is b e v a ló b e v o n ts á g u k a m u n k a e lk é s z ü lté n tú l k ü lö n h a s z n o s s á g h o r d o z ó ja , m e rt a f o ly a m a t s o r á n j o b b a n m e g é r tik , h o g y m ik é p p e n k a p c s o ló d ik a s a já t, ille tv e r é s z le g ü k m u n k á ja a z e g é s z s z e r v e z e t m ű k ö d é s é h e z , to v á b b á , h o g y m ily e n h a tá s s a l v a n a z ő te v é k e n y s é g ü k m á s t e r ü l e t e k r e é s t e v é k e n y s é g e k r e a c é g ü k n é l. A b e ls ő e le m z é s k im u n k á lá s a k iv á ló e s z k ö z , ille tv e fó r u m a v á lla la ti k o m m u n ik á c ió fe jle s z té s é r e . D a le M c C o n k e y s o k a t id é z e tt m o n d a ta a fe n ti g o n d o la tm e n e t tö m ö r k if e je z é s e , m is z e r in t a te r v e k k e v é s b é fo n to s a k , m in t m a g a a te r v e z é s fo ly a m a ta .

A b e ls ő e le m z é s e g y f a jta in f o r m á c ió g y ű jté s t é s in f o r m á c ió - f e ld o lg o z á s t je l e n t a c é g é le t te r ü le te ir ő l: m e n e d z s m e n t, p é n z ü g y /k o n tr o llin g , g y á r tá s /o p e r a tív m ű k ö d é s , k u ta tá s -f e jle s z té s , in f o r m á c ió s re n d s z e r.

A z e le m z é s c é lja , h o g y b e a z o n o s íts a a k r itik u s s ik e r- té n y e z ő k e t, a m e ly e k a le g je le n tő s e b b g y e n g e é s e r ő s p o n to k a t e g y a r á n t je le n tik . T íz é s h ú s z k ö z ö tt v a n a z o k n a k a f a k t o r o k n a k a s z á m a , a m e l y e k a s z e r v e z e t jö v ő j é t a la p v e tő e n b e fo ly á s o ljá k .

A z in p u t s z in t h a r m a d ik m á tr ix a a k ia la k ítá s s o rá n , h a s o n ló a n a m á s ik k e ttő h ö z , u g y a n a z o k a t a m ó d s z e r ta n i e le m e k e t h a s z n á lja , s ő t a z ö t lé p é s is m e g f e le lte th e tő e g y m á s n a k .

A k ö v e tk e z ő k b e n e g y p é ld á t m u ta tu n k b e .

(4. ábra)

A z é r té k e lé s m e to d ik á ja s z in té n h a s o n ló m in d e n in p u t- m á tr ix e s e té b e n . A z á tla g o s p o n t é r té k 2 .5 , a p é ld á b a n e fö lö tti é r té k a c é g b e ls ő s tr a té g ia i p o z íc ió já t jo b b n a k é r té k e li a z á tla g o s n á l, b á r n a g y e lm a r a d á s t je le z a k iv á ló tó l. A z e r e d m é n y tu d o m á s u lv é te le , ille tv e m a g a a f o ly a m a tb a v a ló m u n k a tá r s i e g y ü ttm ű k ö d é s m o b iliz á ló e re jű , é s p o z itív e n e r g iá k a t s z a b a d ít fe l a c é g a k tív jö v ő a la k ítá s á h o z .

Összeillesztési szint

A s t r a té g ia - k ia la k ítá s m á s o d ik lé p c s ő je ö t te c h n ik á t ta r ta lm a z ú g y m in t:

S W O T , S P A C E , B C G , IE , N a g y S tr a té g ia M á trix E z e k a z e s z k ö z ö k a z i n p u t s z i n t i n f o r m á c ió ir a tá m a s z k o d n a k . A k ü ls ő é s a b e ls ő k r itik u s s ik e r té n y e z ő k ö s s z e ill e s z t é s e a d ja a k u lc s o t a h a té k o n y s tr a té g iá k k ia la k ítá s á h o z .

■*- A

SWOT mátrix

n a g y o n je l e n tő s ö s s z e ille s z té s i e s z k ö z , a m e ly s e g ít a v á lla la ti v e z e tő s é g n e k k ia la k íta n i a n é g y fő s tr a té g ia típ u s t. A n y o lc c e lla tu la jd o n k é p p e n a m á tr ix - k ia la k ítá s n y o lc lé p é s é t is m e g a d ja ; e lő s z ö r te r m é s z e te s e n a lis tá k , m a jd a s tr a té g iá k tí p u s á n a k m e g a d á s á v a l.

(5. ábra)

A m á tr ix x a l k a p c s o la tb a n s z ü k s é g e s n e k lá ts z ik k é t m e g j e g y z é s . E z e k e g y ik e , h o g y a S W O T m á tr ix f o n to s s á g á t n e m a n n y ir a a g e n e r á lis , h a n e m a s p e c if ik u s s tr a té g iá k k ia la k ítá s a a d ja . A m á s ik h o z z á f ű z n iv a ló az, 4

ábra

h o g y m ó d s z e r ta n ila g c é ls z e r ű m in d e n a lt e r n a tív s t r a té g iá h o z je l ö lé s t h o z z á r e n d e ln i, a m e ly a rr a u ta l, h o g y a k ü ls ő e lk ü lö n ítő is m é r v e k k ö z ü l a lis ta h á n y a d ik e le m e in d o k o lta a le g n a g y o b b s ú lly a l a z a d o tt s t r a té g ia r a c io n á lis k iv á la s z tá s á t. PL: e g y W O s tr a té g iá n á l a d ju k m e g a k ö v e tk e z ő h iv a tk o z á s t:

Joint venture kialakítása európai disztribú

cióra

(W 3 , 0 1 ) u ta lá s a k ü ls ő lis tá k e le m e ire .

A

SPACE mátrix

a s tr a té g ia i h e ly z e te t é s a k c ió t é r té k e lő m á trix . (T h e S tr a te g ic P o s itio n a n d A c tio n E v a lu a tio n m á trix )

A S P A C E m á t r i x b ó l n y e r h e t ő e r e d m é n y e k e t g r a f ik u s a n a 6 .

ábra

f o g la lja ö s s z e :

P é ld a egy b e ls ő té n y e z ő -é rté k e lő m á t r i x r a (I F E m á trix ) F. D av id 1997

B első k u lcstén y ező k S úly R angsor S ú ly o zo tt érték

E rősségek

1 . A p ia cr észe sed é s 2 4 %-kal n ő tt .0 6 4 0 .2 4

2 . A profitrés 6 ,9 4 -r e nőtt .1 6 4 0 .6 4

3 . M a g a s m unkatársi m orál .1 8 4 0 .7 2

4 . Új k om p u teres in form ációs ren d szer .0 8 3 0 .2 4

5 . Új ela d á si lánc b ek a p cso lá sa .1 2 3 0 .3 6

G y en g eség e k

sy

1. A K+F k ia d á so k 2 0 %-kal e ste k .0 5 2 0 .1 0

2 . Az ü zem i kap acitás 8 0 %-ra e s e tt v issza .1 5 2 0 .3 0

3 . H iány a stratégiai m e n e d z sm e n t ren d szerb en .0 6 1 0 .0 6

4 . H iány a szerviz h á ló za tb a n .0 8 1 0 .0 8

5 . S zállítói g on d ok .0 6 1 0 .0 6

1 .0 0 2 .8 0

Rangsor értékek: 1 = fő gyengeség, 2 = kis gyengeség, 3 = kis erősség, 4 = fő erősség

XXX évf1999. 05. szám

17

(6)

5. ábra

A S W O T m á tr ix á lta lá n o s v áza

(S tren g th s S) 1

(W e a k n e sse s • W ) 1. 1

2 .

3 . Erős p o n to k listája 4 .

5 .

1.

2 .

3 . G y en g e p on tok listája 4.

5 . (O pportunities • 0 )

i

( S 0 stra tég iá k ) 1

(W 0 stra tég iá k ) i

2 .

3 . L eh ető ség ek listája 4.

5.

2 . H aszn áld a z erő s p o n tja i 3 . d a f a le h e tő sé g e k adta 4 . e lő n y ö k m eg ra g a d á sá ra 5

2 . G yőzd le a g y e n g e pon- 3 . to k á t a le h e tő sé g e k ad- 4 . ta elő n y ö k k el 5 .

(Threats ■ T) 1

( S í stra tég iá k ) 1

(WT stra tég iá k ) 1

2 . F e n y e g e te ttsé g e k 3 . listája.

4.

5 .

2 . H aszn áld a z erő s pontjai- 3 . d a t a fe n y e g e te tts é g e k 4 . elk erü lésére 5 .

2 . M inim alizáld a g y e n g e 3 . p o n to k a t é s kerüld a 4 . fe n y e g e te tts é g e t 5 .

6. ábra

A S P A C E p o r tf o lió já n a k k ia la k ítá s a ö t lé p é s b e n tö r té n ik : 1. A n é g y fő e lk ü lö n ítő is m é r v s z e r in ti té n y e z ő lis tá k k ia la k ítá s a .

2 . N u m e r ik u s é r té k h o z z á r e n d e lé s a n é g y te n g e ly s z e rin ti e le m e k r e k ü lö n - k ü lö n :

a p é n z ü g y i e rő é s a z ip a r á g i e r ő e le m e ir e + 1 -tő l (le g r o s s z a b b ) + 6 - ig (le g jo b b ) ,

a v e r s e n y e lő n y é s k ö r n y e z e ti s ta b ilitá s e le m e ir e -1 -tő l ( le g jo b b ) - 6 - ig ( le g r o s s z a b b ) .

3 . T e n g e ly e n k é n t! á tla g é r té k e k k é p z é s e (te n g e ly e n k é n t!

ö s s z é r té k o s z tv a a té n y e z ő k s z á m á v a l) .

4.

I r á n y v e k to r k o o r d in á tá k k é p z é s e X é s Y é r té k e k h e z . 5 . V e k to r b e r a jz o lá s a a té r b e .

A p o r tf o lió e r e d m é n y e in e k é r té k e lé s e a k ije lö lt té r* n é g y m e z ő je s z e r in t v é g e z h e tő el:

A v e k to r e lh e ly e z k e d é s e a té r b e n m e g h a tá r o z z a a s tr a té g ia típ u s á t. (P l.: a z á b r á z o lt v e k to r e s e té b e n a c é g p é n z ü g y i e re je d o m in á n s , a m e ly a z a g r e s s z ív s tr a té g iá k k ih a s z n á lá s á r a p r e d e s z tin á l.)

A z a g r e s s z ív s t r a té g iá k té r n e g y e d é b e n a p é n z ü g y i é s a z ip a r á g i e r ő s s é g áll e g y ü tt, íg y e z a h e ly z e t k iv á ló p o z í

c ió a h h o z , h o g y k ih a s z n á ljá k a b e ls ő e r ő s s é g e k e t, e lő n y t k o v á c s o lja n a k a k ü ls ő le h e tő s é g e k b ő l, le g y ő z z é k a b e ls ő g y e n g e s é g e k e t , e l k e r ü l j é k a k ü l s ő f e n y e g e t e t t s é g e t . A g r e s s z í v s t r a t é g i á k n a k m i n ő s ü l n e k a z in t e n z ív s t r a té g iá k ( p ia c i á th a to lá s s e g íté s e , p ia c - é s te r m é k f e j

le s z té s ) , a z in te g r a tív s tr a té g iá k ( in te g r á c ió e lő r e , in te g r á c ió h á tr a , h o r iz o n tá lis in te g r á c ió ) , a d iv e r z if ik á c ió k ( h o r iz o n tá lis , k o n g lo m e r á c ió s é s k o n c e n tr ik u s s tr a té g iá k ) , ille tv e e z e k k o m b in á c ió i.

A m e n n y ib e n a v e k to r a k o n z e r v a tív té r n e g y e d b e n ta lá lh a tó , a k k o r a z a já n lá s a k ö v e tk e z ő : k o n c e n tr á lá s a c é g a la p v e tő k é p e s s é g e ir e , n e m v á lla lv a tú lz o tt k o c k á z a to k a t. Id e ta r to z ik a z in te n z ív s tr a té g iá k m in d h á r o m típ u s a , k ie g é s z ü lv e a z ó v a to s k o n c e n tr ik u s d iv e r z if ik á c ió v a l.

H a a v e k to r a d e f e n z ív té r n e g y e d b e n h e ly e z k e d ik el, a k k o r a h a té k o n y s tr a té g iá k a z t s u g a lljá k a c é g n e k , h o g y ja v í ts o n a b e ls ő g y e n g e p o n tja in , é s k e r ü lje el a k ü ls ő f e n y e g e t ő h e ly z e te k e t. Id e t a r to z n a k a k o n c e n tr ik u s d iv e r z if ik á c ió k , ille tv e a k if e je z e tte n d e f e n z ív s tra té g iá k , m in t p l.: ta k a r é k o s s á g i p r o g r a m o k , c é g r é s z e k e la d á s a i, ille tv e f e ls z á m o lá s .

V é g ü l a n e g y e d ik k v a d r á t a v e r s e n y s tr a té g iá k a t a já n l

ja : in te g r á c ió k ( e lő r e , h á tr a , h o r i z o n tá l is a n ) in te n z ív (p ia c - é s te r m é k f e jle s z té s , p ia c i p e n e tr á c ió tá m o g a tá s a ) é s k ö z ö s v á lla la to k a la p ítá s a .

A S P A C E m á tr ix h a té k o n y é s ig e n n a g y v iz u a litá s t h o r d o z ó e s z k ö z e a s t r a té g ia fo r m á lá s n a k .

* A hivatkozott „tér“ valójában kétdimenziós, azaz szokásos el

nevezéssel „sík“. A háromdimenziós térnek nyolc témyolcada van.

18

XXX. évf1999. 05. szám

(7)

** BCG mátrix

A le g r é g e b b i, le g is m e r te b b é s le g in k á b b e lte r je d t ü z le ti p o r t f o li ó , a m e ly s p e c i á l i s a n m u l t i d i v i z i o n á l i s c é g e k s z á m á ra h a s z n o s s e g é d e s z k ö z .

A h a tv a n a s , h e tv e n e s e s é v e k tr e n d jé h e z ta r to z o tt a d iv e r z if ik á c ió s s t r a té g iá k e lő n y b e n r é s z e s íté s e . A n y o lc v a n a s é v e k v é g é tő l e g y r e k e v é s b b é n é p s z e r ű ir á n y e z , s ő t a P e te r s é s W a te rm a n - i ta n á c s , a: „ c ip é s z m a r a d j a k a p ta f á n á l“ e g y r e in k á b b h ó d ít a c é g v ilá g b a n . ( N y e lv i é rd e k e s s é g a k ö z m o n d á s a n g o l e r e d e tije „ s tic k to th e k n ittin g “ .) A z e lő b b e m líte tt o k o k in d o k o ljá k a B C G p o rtfo lió e le m z é s e lh a g y á s á t.

Külső-belső mátrix

(IE I n te r n a l- E x te r n a l M á trix )

A

B C G -n é l h a té k o n y a b b s tr a té g ia f o r m á lá s i e s z k ö z a m u l- tid iv iz á lis c é g e k e s e té b e n .

(7. ábra)

J e le n tő s k ü lö n b s é g e k a B C G -h e z k é p e s t:

O a v íz s z in te s é s a f ü g g ő le g e s e lk ü lö n ítő is m é r v e k k ü lö n b ö z n e k ,

O tö b b in f o r m á c ió r a v a n s z ü k s é g a z a n a líz is h e z , O d if f e r e n c iá lta b b s tr a té g ia i a já n lá s t te s z le h e tő v é . E z a m á trix n a g y h a s o n ló s á g o t m u ta t a G e n e r a l E le c tric B u s in e s s S c r e e n m á trix á v a l.

A z IE p o rtfo lió k ü lö n le g e s s é g e , h o g y a z á lta lá n o s p ra x is b a n k é t IE m á tr ix o t k é s z íte n e k , e g y e t a je le n r e , é s e g y e t a jö v ő r e .

7. ábra

Külső-belső mátrix

Belső tényezők értékelésének súlyozott pontszámai

erős átlagos gyenge

3 .0 - 4 .0 2 .0 - 2 .9 9 1 .0 -1 .9 9

1. II. III.

IV. ,v. ^VI.

VII. VIII. IX.

4 .0

Külső nagy

fényezők 3 .0

értékelésének közepes súlyozott

pontszámai 2 .0

kicsi 1.0

A z a já n lá s o k a h á r o m fő r é g ió h o z d iv íz ió n k é n t tö r té n n e k a k ö v e tk e z ő k s z e rin t:

E lső régió (I. II. IV. m ező): n ö v ekedés és kiépítés, intenzív vagy integratív stratégiák;

M ásodik régió (III. V. V II. m ező): m egtartani,

term ék fejlesztés és piaci áthatolás elősegítése m ar

ketin g eszközökkel;

H armadik régió (VI. V ili. IX. mező): szüretelés vagy megfosztás, defenzív stratégiák.

Nagy Stratégia-Mátrix

( G r a n d S tr a te g ic M a trix )

A z ö s s z e ille s z té s i s z in te n e g y r e n é p s z e r ű b b é v á lik a n a g y s tr a té g ia - m á tr ix , é p p a g y a k o r la t s z á m á r a jó l h a s z n á lh a tó e g y é r te lm ű s tr a té g ia a já n lá s a ( i) m ia tt.

(8. ábra)

A m á trix s z e r k e z e te a k ö v e tk e z ő :

8. ábra Nagy Stratégia-M átrix

Gyors piaci növekedés II. térnegyed

1. piaci penetráció elősegítése 2. piacfejlesztés

3. termékfejlesztés 4. horizontális integráció 5. defenzív eladások 6. likvidáció

Gyenge versenypozíció

1. térnegyed 1. piaci penetráció elősegítése 2. piacfejlesztés

3. termékfejlesztés 4. integrálódós előre 5. integrálódás hátra 6. horizontális integráció 7. koncentrikus diverzifikáció

Erős versenypozíció

III. térnegyed IV. térnegyed

1. koncentrikus diverzifikáció 1. koncentrikus diverzifikáció 2. horizontális diverzifikáció 2. horizontális diverzifikáció 3. konglomerólis diverzifikáció 3. konglomerólis diverzifikáció

4. takarékosság 4. közös vállalat

5. üzletrészek eladásai 6. likvidáció

Lassú piaci növekedés

A n a g y s t r a té g ia - m á tr ix k é t d im e n z ió r a é p ü l, m e ly e k e g y ik e a p ia c i n ö v e k e d é s , m á s ik a a v e r s e n y p o z íc ió . A m e n n y ib e n a z e le m z é s b e m e n e ti s z in tjé r ő l s z á r m a z ó in f o r m á c ió k a la p já n jó l p o z íc i o n á lj á k a c é g e t a k é t e lk ü lö n ítő is m é rv s z e r in ti m e z ő b e n , ú g y a s tr a té g ia a já n lá s o k e g y é r te lm ű e k é s k o r r e k te k le s z n e k . A b b a n a z e s e t

b e n , h a a c é g a z e ls ő té r n e g y e d b e n lo k a liz á lh a tó , ú g y e z k iv á ló s tr a té g ia i p o z íc ió t je le n t. A la p é r te lm e z é s b e n a v e r s e n y e lő n y ö k to v á b b i k ié p í té s é h e z itt a m e g f e le lő a k c ió k a t a z in te n z ív s t r a té g iá k a la p já n le h e t k ia la k íta n i.

I g e n n a g y f i n a n c i á l i s e r ő f o r r á s o k b i r t o k l á s a e s e t é n h a té k o n y a k a z in te g r á c ió s tö r e k v é s e k . A k o n c e n tr ik u s d iv e r z if ik á c ió s z ű k te r m é k v o n a l e s e té r e a já n lo tt m in t k o c k á z a tc s ö k k e n tő té n y e z ő , d e á lta lá b a n le s z ö g e z h e tő ,

VEZETÉSTUDOMÁNY XXX. f.VF 1999. 05. szám

19

(8)

h o g y a m e n n y ib e n s z ü k s é g e s , itt k o c k á z a to k a t is le h e t v á l

laln i a z a g r e s s z ív jö v ő o r ie n tá c ió v a l.

A m á s o d ik té r n e g y e d b e li p o z íc ió a z t je le n ti, h o g y a g y o r s ip a r á g i n ö v e k e d é s e s é l y e k e t a d n a g y o b b á r b e v é te lr e , d e s z ü k s é g e s a n n a k a m e g h a tá r o z á s a , h o g y e z t a c é g m ié r t n e m tu d j a h a té k o n y a n k ih a s z n á ln i v e r s e n y p o z ic ió já n a k ja v ítá s á r a . A la p é r te lm e z é s b e n a já n lo tt a te r m é k - é s p ia c f e jle s z té s , d e k ív á n a to s a lte r n a tív a le h e t m é g a v e r s e n y tá r s a k fe le tti n ö v e k v ő b e f o ly á s o lá s m e g s z e rz é s e . V é g s ő e s e tb e n m e g f o n to la n d ó a d e f e n z ív s tra té g iá k b e v e té s e is.

A h a r m a d ik té r n e g y e d b e li h e ly z e t a rr a f ig y e lm e z te ti a c é g e t, h o g y g y o rs , d r a s z tik u s v á lto z ta tá s r a v a n s z ü k s é g . E z d iv e r z if ik á c ió s é s d e f e n z ív s t r a té g iá k a lk a lm a z á s á v a l é rh e tő el.

A n e g y e d ik n e g y e d b e tö r té n ő p o z ic io n á lá s k e ttő s a rc u la to t h o rd o z , h is z e n a c é g o ly a n m ű k ö d é s i te r ü le te n v a n e rő s v e r s e n y p o z íc ió b a n , a h o l a p ia c i n ö v e k e d é s m e g á llt. íg y a n y ilv á n v a ló s tr a té g ia i a já n lá s a d iv e r z if ik á c ió m i n d h á r o m f o r m á j á b a n v a ló e lő r e m e n e k ü l é s , k ie g é s z ítv e jo i n t v e n tu r e a la p ítá s o k k a l.

A s tr a té g iá k ily e n p o r tf o lió b a n tö r té n ő e lh e ly e z é s e n e m v é le tle n ü l k a p ta a ,,n a g y “ je l z ő t a n e v é h e z , h is z e n a la p ö s s z e f ü g g é s e k e t f e je z ki a k ü ls ő k ö r n y e z e t é s b e ls ő je lle m z ő k a la p já n m e g h a tá r o z o tt jö v ő a la k ítá s á r a .

A döntési szint

A z a n a líz is é s a z in tu íc ió g o n d o s k o d ik a s tr a té g ia i d ö n té s e k in p u t b á z is á ró l, u g y a n a k k o r a z ö s s z e ille s z té s i te c h n ik á k f e ltá r já k a m e g f e le lő a lte r n a tív * s tr a té g iá k a t. A z ig a z i n a g y k é r d é s az, h o g y m e ly ik v á lto z a t a le g a lk a l

m a s a b b a m e g v a ló s ítá s r a . E rre a d v á la s z t a v é g s ő d ö n té s i s z in t e g y e tle n m á trix a : a Q S P M .

Quantitativ stratégiatervezés-mátrix

(Q u a n tita tiv e S tr a te g ic P la n n in g M á tr ix Q S P M )

A Q S P M m á trix lo g ik a i f e lé p íté s e m ó d o t a d a s tr a té g ia v á lto z a to k e g y m á s m e lle tti ö s s z e h a s o n lítá s á r a .

(9.

ábra.)

A m á trix s o r a i a m á r e m líte tt in p u t s z in tr ő l s z á r m a z n ak . Itt k e rü l f e ls o r o lá s r a a z o n k ü ls ő é s b e ls ő té n y e z ő k listá ja , m e ly e k e t k u lc s f o n to s s á g ú n a k m in ő s íte tte k .

* A pongyola, de sajnos elterjedt szóhasználattal ellentétben alter

natíva csak kettő lehet: igen-nem , fent-lent, pozitív-negatív, fehér

fekete, férfi-nő stb. Esetünkben stratégiaváltozatokról van szó.

(Szerk.)

9. ábra

A Quantitativ stratratégiatervezés-mátrix szerkezete

A m á tr ix m á s ik d im e n z ió já t a z ö s s z e ille s z té s i s z in te n m e g a d o tt v á lto z a to k a lk o tjá k . A k o r á b b i k é t s z in te n b e v á lt m ó d s z e r ta n i lé p é s e k e t a la p u l v é v e ( lá s d p l. IF E m á tr ix ) m in d e n e g y e s s t r a té g ia v á lto z a tr a k ü lö n a d ó d ik e g y ö s s z p o n t- s z á m , a m e ly m e n n y is é g ile g te s z i ö s s z e h a s o n líth a tó v á a k ü lö n b ö z ő v á la s z tá s i le h e tő s é g e k e t.

M ily e n e lő n y ö k s z á r m a z h a t n a k a m á tr ix h a s z n á la tá b ó l?

E ls ő p o z itív u m a a z , h o g y s z e k v e n c iá lis , v a g y a k á r s z i m u l tá n é r t é k e l é s is m e g v a l ó s í t h a t ó . E s e te n k é n t h a té k o n y le h e t a s t r a t é g i a v á l t o z a t o k p á r b a á ll ít o tt e g y ü tte s v iz s g á la ta . (P l.: p á r o s á n é r té k e ln i: jo i n t v e n tu r e E u r ó p á b a n - jo in t v e n tu r e Á z s iá b a n )

M á s o d s o r b a n e lő n y a z , h o g y n in c s h a tá r a a v iz s g á l

h a tó s t r a té g iá k s z á m á n a k .

V é g ü l, d e ta lá n a le g n a g y o b b p o z itív u m a a m á trix a lk a lm a z á s á n a k a z , h o g y e g y e tle n s z á m a la k b a s ű r íte tt e r e d m é n y e g y é r te lm ű d ö n té s t tá m o g a tó in f o r m á c ió t ad .

A n e g a tí v u m k é n t e m l ít h e tő le g f ő b b k o r l á t t e r m é s z e te s e n a z , h o g y a m á tr ix e r e d m é n y e i c s a k a n n y ir a le h e tn e k jó k , a m e n n y ir e jó l v o lta k a z o k a f o r r á s o k , a m e ly e k e t b á z is u l h a s z n á l, a m e n n y ir e m e g a la p o z o tt v o lt a z in p u t é s a z ö s s z e ille s z té s i s z in t in f o r m á c ió é r té k e .

20

XXX. ÉVF 1999. 05. SZÁM

(9)

K ö z is m e r t a s z a k m á b a n a m á tr ix o k m in d e n g y e n g é je , d e e n n e k e lle n é r e h a s z n á la tu k m é g s e m m e llő z h e tő , h is z e n e s z k ö z ö k k e lle n e k a h h o z , h o g y v é g te le n a d a ttö m e g e k b ő l d ö n té s tá m o g a tó r e n d s z e r t le h e s s e n f o r m á ln i. A h a n g s ú ly a r e n d s z e r s z ó n v a n , u g y a n is a s z in e r g ia h a tá s íg y f e l

e rő s ö d ik .

A b e m u ta to tt m á tr ix c s o p o r t r e n d s z e r t a lk o t, m e ly b e n tis z tá z o tt a z e le m e k h e ly e , s z e r e p e : e le m k a p c s o la ta ik lé n y e g e s e k é s a p o r tf o lió - r e n d s z e r g y a k o r la tila g k ö z ö s m ó d s z e rta n i b á z is t h a s z n á l. A k ile n c v e n e s é v e k b e n a v á l

la l a to k f i g y e lm e a t e l j e s ü z le t i p o r t f o l i ó v e r s e n y s tr a té g iá já n a k o p tim a liz á lá s a f e lé fo r d u l, s e n n e k a c é ln a k a d e k v á l t e s z k ö z r e n d s z e r e a z e le m z e t t h á r o m s z in t ű m á trix -re n d s z e r.

Irodalomjegyzék

Antal-Mokos, Z.-Balaton, K.-Drótos, Gy.-Tari, E.: Stratégia

és szervezet.

Közgazdasági és Jogi Könyvkiadó, Budapest, 1997

David, R.F.: Strategie Management. Prentice Hall Internatio

nal, 1997.

Johnson, G.-Scholes, K.: Exploring Corporate Stategy.

Prentice Hall International, 1993

Mintzberg, H.: A stratégia fogalmának feltárása, in: California

Management Review 1987. 1. (Fordította: Antal-Mokos Z.)

Salamonná Huszty, A.: Jövőkép, misszió, stratégia. BKE

Vezetőképző Intézet, Budapest, 1995

wmmmmmm

E számunk szerzői:

Á B R Y

Gyöngyvér

s tra té g ia i f ő m u n k a tá r s , M Ó L R é s z v é n y tá rs a s á g ;

Dr. RAKONCZAI Gábor

v e z e tő s tra té g ia i s z a k é rtő , M Ó L R é s z v é n y tá r s a s á g ;

IMRE Tamás

k o o r d in á c ió s ig a z g a tó , M Ó L R é s z v é n y tá r s a s á g ;

PAPPGy. Ilona

f ő is k o lai d o c e n s , S z é c h e n y i I s tv á n F ő is k o la . K ö z g a z d a s á g i K a r, M e n e d z s m e n t T a n s z é k ;

Dr. FÜLÖP Gyula

e g y e te m i d o c e n s , M is k o lc i E g y e te m G a z d a s á g tu d o m á n y i K a r, V á lla la tg a z d a s á g ia m T a n s z é k ;

BICSKEI Tímea

o k le v e le s k ö z g a z d á s z , M is k o lc i E g y e te m G a z d a s á g tu d o m á n y i K a r, V á lla la tg a z d a s á g ia m T a n s z é k ;

HALLGATÓ Ildikó

o k le v e les k ö z g a z d á s z , M is k o lc i E g y e te m G a z d a s á g tu d o m á n y i K a r, V á lla la tg a z d a s á g ia m T a n s z é k ;

Dr. NEMES Ferenc

k a n d id á tu s , fő ig a z g a tó , G A T E V e z e tő - é s T o v á b b k é p z ő I n té z e t;

Dr. FABÓK András

d o k to r i ö s z tö n d íja s , M is k o lc i E g y e te m Á lla m - é s J o g tu d o m á n y i K a r, M u n k a - é s A g r á r jo g i T a n s z é k ;

Dr. HELL János

e g y e te m i a d ju n k tu s , B K E ; S A L A M O N N É

Dr. HUSZTY Anna

k a n d id á tu s , e g y e te m i d o c e n s , B K E , ig a z g a tó h e ly e tte s B K E V e z e tő k é p z ő In té z e t;

Dr. VECSENYI János

k a n d id á tu s , k é p z é s i é s fe jle s z té s i v e z e tő , B u d a p e s t B a n k R t.;

Dr. RUBÓCZKY István

n y u g d íja s o s z tá ly v e z e tő .

VEZETÉSTUDOMÁNY XXX. £vf1999. 05. szám

Háromszintű mátrixrendszer a stratégia kialakításában