TMT 3 9 évf. 1 9 9 2 . 6 s z .
Van-e jövőjük a műszaki
könyvtáraknak és információs központoknak Szlovákiában?
A z 1 9 8 9 . n o v e m b e r i fordulat után C s e h s z l o v á k i á b a n - é s igy t e r m é s z e t e s e n S z l o v á k i á b a n i s - s z é t e s e t t a t u d o m á n y o s - m ű s z a k i - g a z d a s á g i t á j é k o z t a t á s r e n d s z e r e , a m e l y k o r á b b a n - a 2 1 / 8 5 s z á m ú m ű s z a k i é s b e r u h á z á s f e j l e s z t é s i b i z o t t s á g i h a t á r o z a t a l a p j á n - a n é p g a z d a s á g i i r á n y í t á s r e n d s z e r é t k ö v e t v e é p í t k e z e t t .
A m ű s z a k i k ö n y v t á r a k és i n f o r m á c i ó s k ö z p o n t o k s o r s a a z ó t a m e g l e h e t ő s e n s p o n t á n u l a l a k u l . E z a k ö n y v t á r i é s i n f o r m á c i ó s t e v é k e n y s é g m ó d s z e r e i n e k v á l t o z á s á b a n , f ő k é n t s z á m í t ó g é p e s í t é s é b e n , a k ö l c s ö n ö s t á j é k o z t a t á s e l m a r a d á s á b a n , a m ű k ö d é s i f e l t é t e l e k f e l e t t é b b e g y e n l ő t l e n a l a k u l á s á b a n , a k ö n y v i á r i s z o l g á l a t a l a p v e t ő n y i l v á n t a r t á s a i n a k e l h a n y a g o l á s á b a n e g y a r á n t m e g n y i l v á n u l .
A Szlovák Műszaki Könyvtár ( S l o v e n s k á t e c h n i c k á k n i z n i c a - S I T K ) az i m é n t i n e h é z s é g e k e l l e n é r e i s a r r a t ö r e k s z i k , hogy l e h e t ő l e g h i á n y t a l a n u l k ö v e s s e és r e g i s z t r á l j a a f e j l e m é n y e k e t (e c é l b ó l k ü l ö n s z á m i t ó g é p e s n y i l v á n t a r t á s t hozott l é t r e ) . E n y i l v á n t a r t á s ból m e g á l l a p í t h a t ó , hogy
• fogy a m ű s z a k i k ö n y v i á r a k é s i n f o r m á c i ó s m u n k a h e l y e k s z á m a ( 1 9 8 9 v é g é n 3 6 0 i l y e n s z o l g á l t a t ó hely volt, 1 9 9 1 . m á r c i u s v é g é n már c s a k 3 3 0 ) ,
• a v á l l a l a t o k t ö b b r é s z r e való " h a s a d á s a " v a l a m e l y e s t e l l e n s ú l y o z z a a s z á m s z e r ű f o g y á s t ;
• s o k a " b e f a g y a s z t o t t " , a z a z m ű k ö d é s é t i d e i g l e n e s e n f e l f ü g g e s z t e t t k ö n y v t á r ;
• c s ö k k e n a k ö n y v t á r o s o k é s a s z a k t á j é k o z t a t ó k s z á m a ;
• a d r á g u l á s miatt az á l l o m á n y g y a r a p í t á s i k e r e t e k é r t é k e l é n y e g e s e n k i s e b b é v á l i k , m é g h a a z o k n a g y s á g r e n d j e 1 9 8 9 - h e z k é p e s l n e m is v á l t o z o t t ;
• a k ö n y v t á r o s o k n a k é s a s z a k t á j é k o z t a t ó k n a k m i n d i n k á b b e g y é b - n e m z e t k ö z i e g y ü t t m ű k ö d é s i , t o l m á c s - és fordítói - f e l a d a t o k a t i s v á l l a l n i u k k e l l . H a a p é n z ü g y i n e h é z s é g e k s o k á i g e l t a r t a n a k , s z á molni k e l l s z á m o s s i k e r e s d o k u m e n t á c i ó s , a d a t b á z i s - é p í t ő t e v é k e n y s é g " b e f u l l a d á s á v a l " . N a g y az ö s s z e v i s s z a s á g a s z á m í t ó g é p e s í l é s i p r ó b á l k o z á s o k b a n i s , már a h o l e r r e e g y á l t a l á n l e h e t ő s é g nyílik (pl.
e l t e k i n t e n e k az e g y s é g e s k o m m u n i k á c i ó s f o r m á t u m a l k a l m a z á s á t ó l ) .
E " l e é p ü l é s s e l " p á r h u z a m o s a n f o k o z ó d ó i n f o r m á c i ó é h s é g i s t a p a s z t a l h a t ó , fgy pl. a z S I T K - b a n m e g n ö
v e k e d e t t a z é r d e k l ő d é s a í o r d í l á s o k . a t a n u l m á n y o k é s e l e m z é s e k iránt, a k á r c s a k a z i r o d a l o m k u t a t á s o k i r á n i i s , f e l t é v e hogy a k ö n y v t á r v e l ü k e g y ü t t k é z b e t u d j a a d n i a p r i m e r d o k u m e n t u m o k a t , a m i a z a ű o l t h e l y z e t b e n k o r á n t s e m k ö n n y ű f e l a d a t . S r á a d á s u l e g y r e t ö b b e k e r ü l , minthogy s z á m o s k ö n y v t á r a k ö l c s ö n z é s t fizetett s z o l g á l t a t á s s á tette.
A z o k a k ö n y v t á r a k é s i n f o r m á c i ó s m u n k a h e l y e k , a m e l y e k n e k - f e n n l a r t ó j u k p r o s p e r á l á s a f o l y t á n - jó e s é l y ü k v a n a t ú l é l é s r e , k e z d e n e k e g y ü t t m ű k ö d é s i k ö r ö k b e t ö m ö r ü l n i . E z e k n é l - n e m mint k o r á b b a n , a m i k o r a z e g y ü t t m ű k ö d é s is f o r m a l i t á s s á d e g r a d á l ó dott - m e g v a n a k ö z ö s m o t i v á c i ó ; m i n é l o l c s ó b b a n m i n é l m i n ő s é g i b b s z o l g á l t a t á s o k a t b i z t o s í t a n i .
A z e g y ü t t m ű k ö d é s i köri k e z d e m é n y e k t u l a j d o n k é p p e n a m a j d a n i m ű s z a k i k ö n y v t á r i é s i n f o r m á c i ó s r e n d s z e r e l ő k é p e i , a z a l u l r ó l való s z e r v e z ő d é s p é l d á i . E t e k i n t e t b e n k e z d a d o l o g h a s o n l í t a n i a n y u gati á l l a m o k - e l s ő s o r b a n a z N S Z K - a l k a l m a z t a d e c e n t r a l i z á l t és h i e r a r c h i á t k e r ü l ő m e g o l d á s o k h o z .
E k e z d e t i f e j l e m é n y e k h e z k é p e s t , h o z z á j u k i g a z o d v a az S I T K k o o r d i n á c i ó s k ö z p o n t i s z e r e p k ö r k i a l a k í t á s á r a é s v á l l a l á s á r a k é s z ü l . E z e n b e l ü l a l ö b b i i n t é z m é n y t á m a s z á u l is a m ű s z a k i i r o d a l o m b e s z e r z é sét, a z a d a t b á z i s - s z o l g á l l a t á s t , a k ö z p o n t i k a t a l ó g u s o k v e z e t é s é t é s m ű k ö d t e t é s é i , a b e l - é s k ü l f ö l d i k ö n y v t á r k ö z i k ö l c s ö n z é s t i l l e t ő e n . S z e r e t n e " a c c e s s library" l e n n i , a z a z n e m a z o n a z e l v e n d o l g o z n i , hogy majd azt k í n á l j a fel. amit b e s z e r e z , h a n e m azt b e s z e r e z n i é s n y ú j t a n i , a m i r e h a s z n á l ó i i g é n y m u t a t k o z i k .
Ami a f i n a n s z í r o z á s k é r d é s e i t illeti, m i n d e n e k e l ő t t a f e n n t a r t ó k a t kell é r d e k e l t t é tenni a s z ü k s é g e s k e r e tek r e n d e l k e z é s r e b o c s á t á s á b a n . E z e n l e l ü l - n e m z e t g a z d a s á g i s z i n l e n - ki kell m u n k á l n i a f e j l e s z t é s i p r o j e k t e k k i í r á s á n a k é s a s z a k m a i p á l y á z t a t á s n a k a r e n d s z e r é i . A k u t a t á s i - f e j l e s z t é s i i n t é z m é n y e k b e n m ű k ö d ő k ö n y v i á r a k é s i n f o r m á c i ó s m u n k a h e l y e k d o t á l á s á t a z i n l é z m é n y e k k ö l t s é g v e t é s é n b e l ü l l á t s z i k c é l s z e r ű n e k m e g o l d a n i .
/ B I R O V Á . D . - E H N O V A M.; Májú p«rspektivu technické kniznice a intormaCné strediská na S l o v e n s k u ? • Knlz- n i c e a informácle. 2 3 . köt. 5. s z . 1991 p. 2 1 1 - 2 1 4 . /
(Futala Tibor)
Az emberi jogok információs és dokumentációs rendszere - a
H U R I D O C S
A H U R I D O C S ( H u m á n R i g h t s Information a n d m e n i á c i ó s k ö z p o n t á l t a l ö s s z e f o g o t t é s m e n e d z s e l t D o c u m e n t a t i o n S y s t e m s , I n t e r n a t i o n a l ) a s l r a s b o u r g i i n f o r m á c i ó s - d o k u m e n t á c i ó s r e n d s z e r . C é l j a , hogy a E u r ó p a T a n á c s mellett m ű k ö d ő e m b e r j o g i d o k u - r e n d s z e r e g y e s r é s z t v e v ő i n e k ö s s z e k a p c s o l á s á v a l
