Minőségbiztosítás és minőségfejlesztés a külföldi és hazai könyvtárakban megtekintése

Csubák Antoaneta

O r s z á g o s M ű s z a k i I n f o r m á c i ó s K ö z p o n t és K ö n y v t á r

Minőségbiztosítás és minőségfejlesztés a külföldi és hazai könyvtárakban

Európai és hazai példák az ISO 9002 (Delfti Egyetem Műszaki Könyvtára, OMIKK), illetve a TQM módszerek és eszközök könyvtári alkalmazására (British Library, Katona József Könyvtár). A minőség mindenekelőtt.

A minöségirányzatok

A m o d e r n kor m i n ő s é g f i l o z ó f i a i i r á n y z a t a i a l a p ­ v e t ő e n h á r o m m e g h a t á r o z ó m i n ő s é g i s k o l a k ö r é c s o p o r t o s í t h a t ó k . E h á r o m m i n ő s é g irányzat k i v á ­ lóan r e p r e z e n t á l j a a v i l á g g a z d a s á g j e l e n l e g i há­

r o m l e g f o n t o s a b b s ú l y p o n t j á t : J a p á n t és Délkelet- Á z s i á t , az U S A - t é s É s z a k - A m e r i k á t , v a l a m i n t N y u g a t - E u r ó p á t . E h á r o m terület a m i n ő s é g m i n d e l m é l e t i , m i n d g y a k o r l a t i m e g k ö z e l í t é s é b e n e g y ­ m á s t ó l j ó l m e g k ü l ö n b ö z t e t h e t ő i r á n y z a t o k a t k é p v i ­ sel.

A v i l á g g a z d a s á g f e j l ő d é s é b e n a j a p á n g a z d a ­ s á g t e l j e s í t m é n y e i j e l e n t e t t é k a m i n ő s é g i k i h í v á s t , k ü l ö n ö s e n é s z a k - a m e r i k a i és e u r ó p a i k o n k u r e n ­ seik s z á m á r a . A v i l á g g a z d a s á g i a r á n y o k és l e h e ­ t ő s é g e k m e g v á l t o z á s a J a p á n és E u r ó p a s z á m á r a pozitív p o z í c i ó k a t e r e d m é n y e z e t t , az U S A s z á m á ­ ra v i s z o n t t é r v e s z t é s s e l j á r t . A z U S A m e g l e h e t ő ­ sen k é s v e r e a g á l t a k i h í v á s r a , E u r ó p a a z o n b a n a v é g b e m e n ő i n t e g r á c i ó s f o l y a m a t k e r e t é b e n s o k k a l r u g a l m a s a b b a n és c é l i r á n y o s a n adott v á l a s z t az I S O 9 0 0 0 - e s s z a b v á n y s o r o z a t r é v é n .

A japán modell (az 1 9 7 0 - e s é v e k eleje) a l a p ­ v e t ő e n t á r s a d a l m i , t ö r t é n e l m i h a g y o m á n y o k o n a l a p u l . A z általuk m e g v a l ó s í t o t t t e l j e s k ö r ű m i n ő ­ s é g s z a b á l y o z á s ( T Q C = T o t á l Q u a l i t y C o n t r o l ) r e n d s z e r é b e n a z ötlet, a f e j l e s z t é s , a g y á r t á s és a z értékesítés e g y s é g e s r e n d s z e r b e n v a l ó s u l m e g . J a p á n b a n f e l i s m e r t é k : a j a p á n és á l t a l á b a n a z ázsiai e m b e r b e n e r ő s igény él a r r a , h o g y k ö z ö s ­ s é g b e n v é g e z z e n m u n k á t - s z e m b e n a z á l t a l á n o s n y u g a t i e m b e r t í p u s s a l , a m e l y é p p e n k ü l ö n b ö z n i a k a r a m á s i k t ó l . A j a p á n m o d e l l e g y i k a l a p t é t e l e a t ö m e g e s alulról é p í t k e z é s , a m á s i k a t e l j e s k ö ­ r ű s é g . Ez volt az első t u d a t o s m i n ő s é g r e n d s z e r , a m e l y túllépett a fejlett ipari o r s z á g o k b a n a I I . v i l á g h á b o r ú u t á n á l t a l á n o s s á vált statisztikai m i n ő ­ s é g - e l l e n ő r z é s e n , és m e g t e r e m t e t t e a p i a c t ó l p i a ­ c i g terjedő t e l j e s k ö r ű m i n ő s é g s z a b á l y o z á s i r e n d ­

szert. A j a p á n m o d e l l a d é l k e l e t - á z s i a i t é r s é g m á s o r s z á g a i b a n is j e l l e m z ő v é v á l t ; sőt, a m e r i k a i és e u r ó p a i s t í l u s j e g y e k k e l k o m b i n á l t m o d e l l j e t o v á b b i t é r n y e r é s é v e l kell s z á m o l n i .

A z amerikai modell (az 1 9 7 0 - e s é v e k v é g e ) a klasszikus m i n ő s é g f i l o z ó f i a i iskola. F ő j e l l e g z e t e s ­ s é g e i t e r m é s z e t e s e n s z i n t é n t ö r t é n e l m i , t á r s a d a l m i e l ő z m é n y e k e n a l a p u l n a k ; a n a g y o n erős m e ­ n e d z s m e n t - k ö z p o n t ú s á g b ó l a d ó d n a k . F e l ü l r ő l , a felső v e z e t ő i réteg f e l ő l alakítja ki és valósítja m e g stratégiáját. A j a p á n k i h í v á s r a az a m e r i k a i v á l a s z a vállalati i n n o v á c i ó t e l j e s k ö r ű v é t é t e l e volt. E n ­ nek m e g f e l e l ő e n kialakult a teljes körű minőség­

irányítás (TQM = Totál Quality Management). F e l ­ ismerték, hogy a m i n ő s é g ü g y é t a f e l s ő v e z e t ő s é g szintjére, a stratégiai szintre kell e m e l n i , e z t a réteget kell m e g g y ő z n i , itt kell áttörést e l é r n i .

A m i n ő s é g i r á n y í t á s i r e n d s z e r nyugat-európai modellje a m i n ő s é g i s k o l á k t ö r t é n e t i l e g utoljára létrejött irányzata (az 1 9 8 0 - a s é v e k e l e j e ) . A m o ­ dell kialakulására n a g y hatással volt a z e u r ó p a i integrációs f o l y a m a t , é s e l ő s e g í t e t t é k a v e z e t ő c é g e k vállalati b á z i s á n f o l y ó kutatások. E z e k m á r ­ is o l y a n v o n á s o k , a m e l y e k e l t é r n e k m i n d a j a p á n , m i n d az a m e r i k a i i s k o l á é i t ó l . A m o d e l l súlypontját - az a m e r i k a i és a j a p á n e r e d m é n y e k e t f e l h a s z ­ n á l v a - a m i n ő s é g b i z t o s í t á s r a h e l y e z i k a z I S O 9 0 0 0 - e s s z a b v á n y s o r o z a t a l a p j á n , és k ü l ö n b ö z ő m é r t é k b e n T Q M - e s z k ö z Ö k k e l t á m o g a t j á k . A m o ­ dell k ö z é p p o n t j á b a n a m ű k ö d ő r e n d s z e r s z a b á l y o ­ z o t t s á g i o p t i m u m á n a k e l é r é s e , és a z e h h e z s z ü k ­ s é g e s m e g f e l e l ő s ű r ű s é g ű , r e n d s z e r e s s é g ű és p o n t o s s á g ú m i n ő s é g i n f o r m a t i k a i r e n d s z e r á l l . M á ­ sik j e l l e m z ő j e a s z a b á l y o z o t t s á g m a g a s a b b f o k á ­ nak elérhetőségét m e g t e r e m t ő hibafeltáró é s e l e m z ő m ó d s z e r e k a l k a l m a z á s a . H a r m a d i k k u l c s ­ e l e m e a statisztikai m ó d s z e r e k s e g í t s é g é v e l t ö r t é ­ nő e l l e n ő r z é s , e l e m z é s és t u d a t o s f o l y a m a t i r á n y í ­ t á s , v i s s z a c s a t o l á s a h i b á k m e g e l ő z é s e é r d e k é ­ b e n . A m i n ő s é g t e r v e z é s és a m i n ő s é g b i z t o s í t á s j ó l

TMT 47. évf. 2000. 2. sz.

e l k ü l ö n ü l e b b e n a r e n d s z e r b e n , m e g t a r t v a a t e l ­ j e s k ö r ű s é g e t és a r e n d s z e r s z e m l é l e t ű p r o b l é m a ­ m e g k ö z e l í t é s t . T o v á b b i s a j á t o s v o n á s a m é g , hogy kialakította és a l k a l m a z z a a m i n ö s é g a d a t o k és a m i n ő s é g r e n d s z e r ú j s z e r ű f e l ü l v i z s g á l a t i , értékelési m ó d s z e r é t , az ö n á l l ó m i n ő s é g a u d i t o t , i l l e t v e az I S O r e n d s z e r s z a b v á n y o k h o z k a p c s o l ó d ó f ü g g e t l e n t a n ú s í t á s m ó d s z e r é t .

ISO 9000 vagy TQM?

G y a k r a n v e t ő d i k fel a k é r d é s , m i l y e n m i n ő s é g ­ irányítási r e n d s z e r t c é l s z e r ű v á l a s z t a n i : az I S O 9 0 0 0 - e s t v a g y a T Q M - e t . Ilyen f o r m á b a n a kér­

d é s n e k n i n c s é r t e l m e . A T Q M t ö b b e g y m i n ő s é g ­ t e r v e z é s i v a g y m i n ő s é g s z a b á l y o z á s i m ó d s z e r n é l v a g y e s z k ö z n é l . Ez h o s s z ú t á v ú v e z e t ő i g o n d o l ­ k o d á s i és v i s e l k e d é s i m ó d , a m e l y h e l y e s e n a l k a l ­ m a z v a m a g á b a n f o g l a l j a a z I S O 9 0 0 0 - t . A két r e n d s z e r k ö z ö t t a z o n b a n j e l e n t ő s k ü l ö n b s é g e k v a n n a k . E z n e m j e l e n t e l l e n t m o n d á s t , h a n e m a m i n ő s é g ü g y i r e n d s z e r e k k ü l ö n b ö z ő fejlettségi s z i n t j e i n e k a k ö v e t k e z m é n y e . A z I S O 9 0 0 0 - e s s z a b v á n y a i f o l y a m a t o k a t s z a b á l y o z n a k , a T Q M kiterjed az irányításra és a h u m á n e r ő f o r r á s o k r a is.

S z a k é r t ő k v é l e m é n y e szerint az I S O 9 0 0 0 - e s r e n d s z e r b e l é p ő j e g y e g y p i a c r a , biztosítja a m e g ­ felelést a k ö v e t e l m é n y e k n e k és a z e g y e n l e t e s m i n ő s é g e t , m e g a k a d á l y o z z a a h i b á k t o v á b b t e r j e ­ d é s é t . J a v í t ó , f e j l e s z t ő e l e m e k e t is t a r t a l m a z . A m i n ő s é g r e n d s z e r t és f e j l e s z t é s é t a g y á r t ó m i n ő ­ s é g t e l j e s í t é s é n e k e l e m z é s e , a belső a u d i t v e z é r l i .

A T Q M a v á l l a l a t i s z e r v e z e t m i n ő s é g k ö z p o n t ú irányítási m ó d s z e r e , a m e l y a z ö s s z e s a l k a l m a z o t t r é s z v é t e l é n a l a p u l . A z t c é l o z z a , h o g y a t e r m é k e k és s z o l g á l t a t á s o k f o l y a m a t o s j a v í t á s á v a l , és a költségek e g y i d e j ű m i n i m a l i z á l á s á v a l h o s s z ú t á ­ v o n sikerrel v í v j a ki a v e v ő k e l é g e d e t t s é g é t , és e z z e l a v á l l a l a t ö s s z e s t a g j a , v a l a m i n t a t á r s a d a ­ l o m hasznát s z o l g á l j a .

A s z o l g á l t a t ó á g a z a t o k b a n - b e l e é r t v e a k ö n y v ­ t á r a k a t is - az e g y e s i n t é z m é n y e k m á s - m á s utat v á l a s z t a n a k m i n ő s é g f e j l e s z t é s i p r o g r a m j u k m e g ­ v a l ó s í t á s á h o z . H o g y e g y i n t é z m é n y m e l y i k m i n ö - s é g i r á n y z a t m e l l e t t k ö t e l e z i e l m a g á t , az p r o f i l j á t ó l , felhasználót k ö r é t ő l , n e m z e t k ö z i k a p c s o l a t a i t ó l , r e n d e l k e z é s é r e álló e s z k ö z e i ( h a r d v e r é s s z o f t v e r ) k o r s z e r ű s é g é t ő l , s z e m é l y z e t e m e g ú j u l á s i k é p e s ­ s é g é t ő l f ü g g . D ö n t é s h o z a t a l előtt a v e z e t ő s é g g o n d o s a n á t v i z s g á l j a c é g e e r ő f o r r á s a i t , i n f o r m á c i ­ ót gyűjt a n e m z e t k ö z i és h a z a i t a p a s z t a l a t o k r ó l , m é r l e g e t , o p t i m a l i z á l , é s v é g ü l v á l a s z t : az I S O 9 0 0 0 - e s r e n d s z e r m o d e l l b e v e z e t é s é v e l , v a g y a T Q M - m ó d s z e r e k a l k a l m a z á s á v a l indítja e l m i n ő ­ s é g p r o g r a m j á t .

Minőségirányítás a külföldi könyvtárakban

A k ö n y v t á r i v i l á g b a n a m i n ő s é g f o g a l m a m á r é v t i z e d e k óta j ó l i s m e r t és k u l c s f o n t o s s á g ú kér­

d é s n e k s z á m í t , b á r m e g k ö z e l í t é s e eltérő a k ü l ö n ­ b ö z ő o r s z á g o k b a n , és e g y o r s z á g o n b e l ü l is a k ö n y v t á r j e l l e g é t ő l f ü g g ő e n m á s - m á s e s z k ö z ö k e t a l k a l m a z n a k . M i n ő s é g i r á n y í t á s r ó l a k ö n y v t á r a k b a n csak az utóbbi 1 0 - 1 5 é v b e n b e s z é l h e t ü n k .

E u r ó p á b a n a m i n ő s é g i s z e m l é l e t l e g h a m a r a b b az E g y e s ü l t K i r á l y s á g b a n terjedt e l , a n n a k kö­

s z ö n h e t ő e n , h o g y 1 9 7 9 - b e n életbe lépett a B S 5 7 5 0 sz. s z a b v á n y a brit m i n ő s é g b i z t o s í t á s r ó l , a m e l y a z I S O 9 0 0 0 e l ő f u t á r á n a k t e k i n t h e t ő . Ezt k ö v e t ő e n 1 9 8 2 - b e n a z a n g o l k o r m á n y k i a d t a a F e h é r k ö n y v e t , a m e l y b e n m e g f o g a l m a z t a m i n ő ­ s é g ü g y i politikáját, elindított e g y o r s z á g o s m i n ő s é ­ g i k a m p á n y t , t o v á b b á létrehozta a m i n ő s é g ü g y i n t é z m é n y r e n d s z e r é t .

A brit m i n ő s é g ü g y i k o r m á n y p o l i t i k á n a k k ö s z ö n ­ h e t ő e n a t a n ú s í t o t t v á l l a l a t o k s z á m a az E g y e s ü l t K i r á l y s á g b a n n a p j a i n k b a n is a v i l á g ö s s z e s t a n ú ­ sított v á l l a l k o z á s á n a k t ö b b m i n t a felét t e s z i k i . A T Q M - i d e o l ó g i a p e d i g á l t a l á b a n a b e v e z e t e t t m i n ő ­ s é g b i z t o s í t á s i r e n d s z e r e k t o v á b b i f e j l e s z t é s é h e z nyújtott s e g í t s é g e t . A k ü l ö n b ö z ő i n t é z m é n y e k e l t é ­ rő m é r t é k b e n és f o r m á b a n v e t t é k i g é n y b e a z I S O r e n d s z e r adta l e h e t ő s é g e k e t , illetve a T Q M m ó d ­ s z e r e k e t .

British Library

E b b e n a m i n ő s é g s z e m l é l e t ű k ö r n y e z e t b e n a British Library, a z E g y e s ü l t K i r á l y s á g n e m z e t i k ö n y v t á r a a T Q M - m ó d s z e r e k e t a l k a l m a z v a b e v e ­ z e t t e a fel h a s z n á l ó k ö z p o n t ú T e l j e s k ö r ű M i n ő s é g ­ irányítási R e n d s z e r t ( T Q M - r e n d s z e r ) , a m e l y n e k j e l l e m z ő v o n á s a i :

> Teljes körű (Totál): a m i n ő s é g i k ö v e t e l m é n y e k v o n a t k o z n a k a k ö n y v t á r m i n d e n d o l g o z ó j á r a , lefedik az ö s s z e s s z o l g á l t a t á s t , k i t e r j e d n e k a k ö r n y e z e t i f e l t é t e l e k r e , és á l t a l á n o s s á g b a n e l ­ m o n d h a t ó , h o g y a r e n d s z e r f e l ö l e l m i n d e n t a k ö n y v t á r b a n ( h a r d v e r , szoftver, o r g v e r , h u m a n - v e r ) .

> Minőségszemléletü (Quality):

• a k ö n y v t á r r e n d e l t e t é s e : a z o l v a s ó k , a h a s z n á l ó k i g é n y e i n e k m e g f e l e l ő s z í n v o n a l ú s z o l g á l t a t á s o k n y ú j t á s a ;

• c é l j a : u d v a r i a s , g y o r s és p o n t o s k i s z o l g á l á s , a m u n k a f o l y a m a t o k á l l a n d ó j a v í t á s a ;

• f i l o z ó f i á j a : a h i b á k o k a i n a k f o l y a m a t o s e l e m z é s e i s m é t e l t e l ő f o r d u l á s u k m e g e l ő z é ­ se é r d e k é b e n .

C s u b á k A.: M i n ő s é g b i z t o s í t á s és minőségfejlesztés .

> Új vezetési stílusa van (Management): a m e ­ n e d z s m e n t politikája e m b e r c e n t r i k u s , l e h e t ő s é ­ g e t a d a r r a , hogy a m u n k a t á r s a k s z a k m a i l a g és e m b e r i l e g k i b o n t a k o z h a s s a n a k , a d ö n t é s e k e l ő k é s z í t é s é b e n f i g y e l e m b e v e s z i a d o l g o z ó k j a v a s l a t a i t , hangsúlyt k a p a t o v á b b k é p z é s , a m i n ő s é g r e ö s s z p o n t o s í t ó g o n d o l k o d á s kialakí­

t á s a .

A British Library T Q M r e n d s z e r é b e n a k ö n y v t á r i s z o l g á l t a t á s o k é r t é k e l é s e és a z o k f e j l e s z t é s i irá­

n y a i n a k m e g h a t á r o z á s a é r d e k é b e n e l s ő s o r b a n a teljesítménymutatók alkalmazása segíti a m e ­ n e d z s m e n t m u n k á j á t . A t e l j e s í t m é n y m u t a t ó k m e g ­ h a t á r o z á s á h o z 1998 óta a z I S O 1 1 6 2 0 sz. s z a b ­ v á n y s z o l g á l a l a p u l . (Ezt a s z a b v á n y t 1 9 9 9 - b e n v á r h a t ó a n M a g y a r o r s z á g o n is h o n o s í t j á k . )

A k ö n y v t á r i s z o l g á l t a t á s o k s z í n v o n a l á n a k j a v í ­ t á s á r a a m e n e d z s m e n t t o v á b b i két m ó d s z e r t a l ­ k a l m a z , e z e k a benchmarking ( s z í n v o n a l m é r é s ) , v a l a m i n t az önértékelés.

Benchmarking: K i t e k i n t v e a saját k ö n y v t á r b ó l , k ü l ö n b ö z ő k r i t é r i u m o k a l a p j á n m e g t a l á l n i a l e g - s z í n v o n a l a s a b b n a k tartott k ö n y v t á r a t ( p é l d a k é p e t ) , v a g y t ö b b k ö n y v t á r b ó l a k ü l ö n b ö z ő ( l e g j o b b ) e l e ­ m e k e t k i v á l a s z t a n i ; e z e k f i g y e l e m b e v é t e l é v e l új c é l o k a t k i t ű z n i , és f e l z á r k ó z n i a l e g m a g a s a b b s z í n v o n a l h o z .

Önértékelés: A k ö n y v t á r i a d o t t s á g o k ( v e z e t é s , d o l g o z ó k i r á n y í t á s a , üzletpolitika és s t r a t é g i a , e r ő f o r r á s o k , s z o l g á l t a t á s o k ) és e r e d m é n y e k (dol­

g o z ó i e l é g e d e t t s é g , k ö n y v t á r h a s z n á l ó k e l é g e d e t t ­ s é g e , t á r s a d a l m i hatás, üzleti e r e d m é n y e k ) m i n ő ­ s í t é s e , é r t é k e l é s e , és s z ü k s é g e s e t é n j a v í t ó intéz­

k e d é s e k v é g r e h a j t á s a (pl. t o v á b b k é p z é s , m i n ő s é g i c s e r e ) . A z ö n é r t é k e l é s alapja a s z o l g á l t a t á s o k m i n ő s é g é t m e g h a t á r o z ó s z e m p o n t o k szerint ö s z - szeállított k é r d ő í v , a m e l y e t „ ö n é r t é k e l é s " f o r m á ­ ban kell k i t ö l t e n i .

Összegezve e l m o n d h a t ó , h o g y a British L i b r a r y b e n m ű k ö d ő T e l j e s körű M i n ő s é g i r á n y í t á s i R e n d s z e r e g y dinamikus rendszer, a m e l y b e n ösz- s z e h a n g o l t f o l y a m a t o s e l l e n ő r z é s , j a v í t ó és f e j ­ lesztő t e v é k e n y s é g e k , és a z e l ő f o r d u l h a t ó h i b á k m e g e l ő z é s é t s z o l g á l ó i n t é z k e d é s e k t ö r t é n n e k a f e l h a s z n á l ó m a x i m á l i s e l é g e d e t t s é g é n e k e l é r é s e v é g e t t .

A Delfti Egyetem Műszaki Könyvtára

E u r ó p á b a n az e l s ő , k ö n y v t á r r a v o n a t k o z ó I S O 9 0 0 2 szerint t a n ú s í t o t t m i n ő s é g b i z t o s í t á s i r e n d s z e r H o l l a n d i á b a n , a Delfti E g y e t e m M ű s z a k i K ö n y v t á ­ r á b a n m ű k ö d i k .

A k ö n y v t á r m i n ő s é g ü g y i p r o g r a m j a 1 9 9 5 m á j u ­ s á b a n k e z d ő d ö t t , a Veritas Q l t a n á c s a d ó c é g köz­

r e m ű k ö d é s é v e l . A kitűzött célok a k ö v e t k e z ő k v o l t a k :

> garantált m i n ő s é g ( T e d d azt, a m i t m e g í g é r t é l a f e l h a s z n á l ó n a k ! P é l d á u l a b e j ö v ő m á s o l a t r e n ­ d e l é s e k t ö b b m i n t 6 0 % - á t a b e é r k e z é s n a p j á n teljesítik, v a g y a p u l t n á l a k ö n y v k ö l c s ö n z é s 15 p e r c e n b e l ü l lezajlik.)

> k ö l t s é g c s ö k k e n t é s (Csináld jól elsőre!)

> v e r s e n y k é p e s p o z í c i ó .

A m i n ő s é g b i z t o s í t á s i r e n d s z e r kiépítése során n a g y í t ó alá v e t t é k a k ö v e t k e z ő t e r ü l e t e k e t ;

>* a m e n e d z s m e n t m i n ő s é g ü g y i s t r a t é g i á j a ;

> f o l y a m a t s z a b á l y o z á s és m i n ő s é g - e l l e n ő r z é s a k ö n y v t á r i m u n k a m i n d e n f á z i s á b a n ;

> s z e r z ő d é s e s k a p c s o l a t a f e l h a s z n á l ó k k a l , illet­

v e a b e s z á l l í t ó k k a l (pl. k ö n y v - és folyóirat-for­

g a l m a z ó k ) ;

> a d m i n i s z t r a t í v s z e r v e z e t , h a t á s k ö r ö k és f e l e ­ l ő s s é g e k , belső s z a b á l y o z á s o k ;

> o k t a t á s , t o v á b b k é p z é s ;

> a n e m m e g f e l e l ő s z o l g á l t a t á s o k k e z e l é s e ;

> h i b a m e g e l ő z é s i m ó d s z e r e k , e l e m z é s e k , s t a ­ tisztikai m ó d s z e r e k .

A z I S O r e n d s z e r b e n előírt statisztikai e l e m z é s ­ be és a h o z z á f e l h a s z n á l h a t ó m ó d s z e r e k b e (pl.

P a r e t o - a n a l í z i s , h a l s z á l k a d i a g r a m , F M E A ) j ó l be­

illeszthető a k ö n y v t á r i t e l j e s í t m é n y m u t a t ó k segít­

s é g é v e l t ö r t é n ő t e l j e s í t m é n y m é r é s , a m e l y e d d i g is a m e n e d z s m e n t f ő e s z k ö z e volt a z é r t é k e l é s r e , a k ö n y v t á r s z í n v o n a l á n a k e m e l é s é r e .

A m i n ő s é g b i z t o s í t á s i r e n d s z e r m e g h a t á r o z z a , hogy a z e g y e s m u n k a f o l y a m a t o k a t h o g y a n kell v é g r e h a j t a n i a n n a k é r d e k é b e n , hogy a s z o l g á l t a t á s m e g h a t á r o z o t t m i n ő s é g e biztosítva l e g y e n . A t e l ­ j e s í t m é n y m u t a t ó k s e g í t s é g é v e l azt m é r i k m e g , hogy m i l y e n m é r t é k b e n érték e l az előírt m i n ő s é ­ get.

M á s f é l é v alatt v e z e t t é k be a Delfti E g y e t e m M ű s z a k i K ö n y v t á r á n a k m i n ő s é g b i z t o s í t á s i r e n d ­ szerét, és 1 9 9 7 j a n u á r j á b a n a L l o y d ' s Regíster Q A f ü g g e t l e n t a n ú s í t ó s z e r v e z e t m e g á l l a p í t o t t a , h o g y az m e g f e l e l az I S O 9 0 0 2 : 1994 sz. s z a b v á n y kö­

v e t e l m é n y e i n e k .

A z ó t a a Delfti E g y e t e m M ű s z a k i K ö n y v t á r a e r e d m é n y e s e n m ű k ö d t e t i és f o l y a m a t o s a n f e j l e s z t i m i n ő s é g b i z t o s í t á s i r e n d s z e r é t . E z a r e n d s z e r o l y a n , m i n t a f e l f e l é í v e l ő spirál: f o l y a m a t o s a n j a v u l , h a t é k o n y a b b é s k ö l t s é g k í m é l ő b b lesz. A r e n d s z e r m e g f e l e l ő m ű k ö d é s é n e k e l l e n ő r z é s é r e é s f e l ü g y e l e t é r e a belső a u d i t o k és a k ö t e l e z ő , é v e n t e i s m é t l ő d ő külső (a t a n ú s í t ó s z e r v e z e t által v é g z e t t ) a u d i t o k s z o l g á l n a k , a m e l y e k s o r á n ö s s z e v e t i k a d o k u m e n t á c i ó b a n leírt s z a b á l y o z á s o k a t a t é n y l e ­ g e s t e v é k e n y s é g e k k e l .

A Delfti E g y e t e m M ű s z a k i K ö n y v t á r á n a k lo­

gisztikai i g a z g a t ó j a , Reinder Jan Zwart, az 1 9 9 7 s z e p t e m b e r é b e n N o r t h u m b e r l a n d b e n (Anglia)

T M T 4 7 . évf. 2000. 2. sz.

tartott, a k ö n y v t á r a k és i n f o r m á c i ó s z o l g á l t a t ó k é r t é k e l é s é r ő l szóló 2 . n e m z e t k ö z i k o n f e r e n c i á n ö r ö m m e l j e l e n t e t t e b e , h o g y t u d o m á s u k szerint ö k a világon az első ISO 9002 szerint tanúsított könyvtár, é s m e g e l é g e d é s s e l s z á m o l t be a p o z i t í v t a p a s z t a l a t o k r ó l , a r r ó l , h o g y e l é r t é k a kitűzött célt, m e l y n e k s z e l l e m é b e n m a a könyvtár szlogenje:

„Csináld jól elsőre, időben és minden alkalommal!"

A k ö n y v t á r i s z a k m a i k ö r ö k b e n és a n e m z e t k ö z i s z a k i r o d a l o m b a n e g y é b k é n t v i s z o n y l a g k e v é s o l y a n k o n k r é t e s e t t e l lehet t a l á l k o z n i , a h o l m á r kiépítették é s m ű k ö d t e t i k a T Q M , illetve m á s m i ­ n ő s é g b i z t o s í t á s i rendszert.

T e k i n t s ü k át a m a g y a r helyzetet, és i s m e r k e d ­ j ü n k m e g e g y h a z a i , k ö n y v t á r r a é p ü l ő m ű s z a k i i n f o r m á c i ó s s z o l g á l t a t á s o k a t nyújtó i n t é z m é n y m i n ő s é g b i z t o s í t á s i t ö r t é n e t é v e l . A z O r s z á g o s M ű ­ s z a k i I n f o r m á c i ó s K ö z p o n t és K ö n y v t á r (OMIKK) Magyarországon elsőként szerezte meg az ISO 9002 szerinti tanúsítást.

Minőségpolitika Magyarországon

A r e n d s z e r v á l t á s u t á n a m a g y a r g a z d a s á g b a n az E u r ó p a i K ö z ö s s é g h e z t ö r t é n ő c s a t l a k o z á s i i g é n n y e l e g y ü t t j e l e n t m e g a g a z d a s á g i k a p c s o l a ­ t o k és a k e r e s k e d e l e m f e j l e s z t é s é n e k k ö v e t e l m é ­ nye. A z E U m i n ő s é g p o l i t i k á j a a z á l l a m f e l e l ő s s é ­ g é b e u t a l j a :

> a b i z t o n s á g és a v é d e l e m t e r ü l e t e i t , e z e n beiül a z élet-, az e g é s z s é g - , a k ö r n y e z e t - é s a v a ­ g y o n v é d e l e m , t o v á b b á a f o g y a s z t ó i é r d e k e k v é d e l m é n e k k a t e g ó r i á i t ;

> e z e k e n a t e r ü l e t e k e n a k ö t e l e z ő e l ő í r á s o k m e g h a t á r o z á s á t é s a m ű s z a k i - j o g i s z a b á l y o ­ zást;

> a g a z d a s á g s z e r e p l ő i n e k ö s z t ö n z é s é t és infor­

m á c i ó k k a l v a l ó e l l á t á s á t .

M a g y a r o r s z á g o n a r e n d s z e r v á l t o z á s t k ö v e t ő r e n g e t e g t ö r v é n y k e z é s i é s g a z d a s á g á t a l a k í t á s i t e e n d ő n e m e n g e d t e m e g az a n g o l m i n ő s é g ü g y i p r o g r a m h o z h a s o n l ó m é r e t ű á l l a m i i n t é z k e d é s s o ­ rozat v é g r e h a j t á s á t , m é g i s s o k f o n t o s l é p é s történt a m i n ő s é g ü g y t e r é n :

> a m i n ő s é g ü g y r ő l a k o r m á n y 3 5 4 5 / 1 9 9 2 . sz.

h a t á r o z a t a i n t é z k e d e t t , a m e l y a z E U m i n ő s é g ­ ü g y i s z e m p o n t j a i t ülteti át a m a g y a r j o g g y a ­ k o r l a t b a ;

> a k o r m á n y 2 0 0 6 / 1 9 9 3 . sz. h a t á r o z a t a a l e g ­ f o n t o s a b b k o r m á n y z a t i f e l a d a t o k a t rögzíti a f o ­ g y a s z t ó v é d e l e m , a n e m z e t i s z a b v á n y o s í t á s és a k k r e d i t á l á s , a v i z s g á l ó - t a n ú s í t ó i n t é z e t e k át­

a l a k í t á s a t e r ü l e t é n , é s m e g h a t á r o z z a a N e m ­ zeti M i n ő s é g d í j r a és a N e m z e t i M i n ő s é g ü g y i P r o g r a m r a v o n a t k o z ó f e l a d a t o k a t ;

> t á r c a k ö z i b i z o t t s á g l é t r e h o z á s a a m i n ö s é g ü g y - g y e l k a p c s o l a t o s k o r m á n y z a t i f e l a d a t o k k o o r d i ­ n á l á s á r a ;

>* a z 1 9 9 5 . é v i X X V I I I . s z á m ú t ö r v é n y a n e m z e t i s z a b v á n y o s í t á s r ó l , m e g a l a k u l a M a g y a r S z a b ­ v á n y ü g y i T e s t ü l e t ( M S Z T ) ;

> az 1 9 9 5 . é v i X X I X . s z á m ú t ö r v é n y a z e l l e n ő r z ő s z e r v e z e t e k a k k r e d i t á l á s á r ó l , m e g a l a k u l a N e m z e t i A k k r e d i t á l ó T e s t ü l e t ( N A T ) ;

> a P H A R E T D Q M p á l y á z a t ( 1 9 9 5 ) ;

> a N e m z e t i M i n ő s é g K l u b l é t r e h o z á s a ( 1 9 9 5 ) ;

> a N e m z e t i M i n ő s é g i Díj b e v e z e t é s e ( 1 9 9 5 ) ;

> a M a g y a r Ipari és K e r e s k e d e l m i M i n ő s é g f e j ­ lesztési K ö z p o n t l é t r e h o z á s a ;

> a z E U - k o n f o r m m i n ő s é g b i z t o s í t á s i r e n d s z e r e k k i a l a k í t á s á n a k és t a n ú s í t t a t á s á n a k ö s z t ö n z é s e , a t e l j e s körű m i n ő s é g i r á n y í t á s ( T Q M ) b e v e z e ­ t é s é n e k s e g í t é s e ( 1 9 9 6 ) ;

> m i n ő s é g ü g y i a d a t b á z i s o k j e l e n t e k m e g n y o m ­ t a t á s b a n és az i n t e r n e t e n ( M M T , E O Q , M N B , M i n ő s é g f e j l e s z t é s i K ö z p o n t - 1 9 9 6 ) ;

> m i n ő s é g ü g y i k o n f e r e n c i á k , r e n d e z v é n y e k , s a j ­ t ó t á j é k o z t a t ó k s z e r v e z é s e , n é p s z e r ű s í t ő - t á j é ­ k o z t a t ó a n y a g o k m e g j e l e n t e t é s e ;

> az I K I M - t ö b b k o r á b b i h a s o n l ó j e l l e g ű k e z d e ­ m é n y e z é s é n e k f o l y t a t á s a k é n t , a z O M F B - v e l e g y ü t t m ű k ö d v e - 1 9 9 7 - b e n m e g k e z d t e e t é ­ m a k ö r újszerű v i z s g á l a t á t , e g y j ö v ő b e n i N e m ­ zeti M i n ő s é g ü g y i P r o g r a m k i d o l g o z á s á t s t b . M i n d e z e k e r e d m é n y e k é p p e n M a g y a r o r s z á g o n a z 1 9 9 1 - b e n regisztrált két t a n ú s í t o t t v á l l a l a t t a l s z e m b e n 1 9 9 9 n o v e m b e r é b e n m á r m i n t e g y 3 0 0 0 c é g r e n d e l k e z e t t I S O 9 0 0 0 - e s t a n ú s í t á s s a l .

Az Országos Műszaki Információs Központ és Könyvtár

A k ö v e t k e z ő k b e n a m i n ő s é g f e j l e s z t é s i t e v é ­ k e n y s é g k o n k r é t l é p é s e i t i s m e r t e t j ü k e g y n o n - profit, k ö n y v t á r r a é p ü l ő s z o l g á l t a t ó i n t é z m é n y b e n , az O M I K K - b a n . A z O r s z á g o s M ű s z a k i I n f o r m á c i ó s K ö z p o n t é s K ö n y v t á r n a k m i n t e g y s p e c i á l i s , k o m p l e x f e l a d a t o k a t e l l á t ó k ö l t s é g v e t é s i intéz­

m é n y n e k m i n ő s é g ü g y i s t r a t é g i á j á t és m i n ő s é g i r á ­ nyítási p r o g r a m j á t , v a l a m i n t m i n ő s é g b i z t o s í t á s i r e n d s z e r é n e k k i a l a k í t á s i , b e v e z e t é s i é s t a n ú s í t t a ­ tási f o l y a m a t á t m u t a t j u k b e .

A z O M I K K t e v é k e n y s é g e a k ö v e t k e z ő f e l a d a ­ t o k r a terjed ki:

M ű s z a k i , m ű s z a k i t u d o m á n y o s é s m ű s z a k i ­ g a z d a s á g i - ü z l e t i , v a l a m i n t t e r m é s z e t t u d o m á n y o s d o k u m e n t u m o k , i n f o r m á c i ó k

> g y ű j t é s e é s t á r o l á s a ;

> s z a k m a i , i d e g e n n y e l v i és f o r d í t á s b a n t ö r t é n ő f e l d o l g o z á s a ;

Csubák A.: M i n ő s é g b i z t o s í t á s és minőségfejlesztés .

> az e l s ő d l e g e s és m á s o d l a g o s i n f o r m á c i ó f o r r á ­ s o k b ó l eseti és r e n d s z e r e s s z o l g á l t a t á s o k n y ú j t á s a , t a n á c s a d á s és a f e l d o l g o z o t t í n f o r m á ­ ciók kiadása k ö n y v , f o l y ó i r a t , C D - R O M f o r m á ­ ban e g y é n e k és i n t é z m é n y e k s z á m á r a , a v á l ­ l a l k o z á s o k n a k , a kis- és k ö z é p v á l l a l a t o k n a k , az ipari kutatási és f e j l e s z t é s i , a f e l s ő o k t a t á s i és e g y é b oktatási i n t é z m é n y e k n e k , a fejlesztési és á l l a m i g a z g a t á s i , h a t ó s á g i s z e r v e z e t e k n e k a g a z d á l k o d á s , az ipari t e c h n o l ó g i á k f e j l e s z t é s e és a l k a l m a z á s a t e r ü l e t é n .

Az OMIKK minőségbiztosítási programjának megvalósítása

> A m i n ő s é g ü g y i p r o g r a m 1 9 9 5 - b e n a s z a k i r o ­ d a l o m á t t e k i n t é s é v e l k e z d ő d ö t t , a m i n e k e r e d ­ m é n y e k é p p e n 1 9 9 6 - b a n m e g j e l e n t a Reich György által készített „ M i n ő s é g i r á n y í t á s , m i n ő ­ s é g t e r v e z é s é s m i n ő s í t é s a k ö n y v t á r a k b a n " c.

O M I K K - k i a d v á n y .

> V e z e t ő i d ö n t é s s z ü l e t e t t a z I S O 9 0 0 2 szerinti m i n ő s é g b i z t o s í t á s i r e n d s z e r k i é p í t é s é r e ( 1 9 9 7 v é g e ) .

> A t a n á c s a d ó c é g k i v á l a s z t á s a : h á r o m á r a j á n l a t a l a p j á n a v á l a s z t á s a C A P I T A L I N V E S T K f t - r e esett ( 1 9 9 8 . m á r c i u s ) .

> M i n ő s é g ü g y i v e z e t ő k i n e v e z é s e , m i n ő s é g ü g y i m e g b í z o t t a k b ó l és belső a u d i t o r o k b ó l álló m i ­ n ő s é g ü g y i m u n k a c s o p o r t l é t r e h o z á s a .

> T ö b b s z i n t ű k é p z é s : a f e l k é s z í t ő c é g külön ok­

tatási p r o g r a m szerint i s m e r t e t t e a z I S O s z a b ­ v á n y húsz e l e m é t , az O M I K K s z e m s z ö g é b ő l é r t e l m e z t e a r e n d s z e r r e l s z e m b e n t á m a s z t o t t k ö v e t e l m é n y e k e t , k i k é p e z t e a belső auditoro­

kat.

> H e l y z e t f e l m é r é s : a C A P I T A L I N V E S T s z a k é r t ő i

„átvilágították" az O M I K K a l a p t e v é k e n y s é g e i t , f e l t á r t á k a g y e n g e p o n t o k a t , e l e m e z t é k a m e g ­ l e v ő s z a b á l y o z á s o k a t és t e l j e s s é g ü k e t , ö s s z e ­ állították a f e l k é s z ü l é s i f o l y a m a t ü t e m t e r v é t , a m e l y egy é v r e v o n a t k o z o t t . E z a z e l ő z e t e s a u d i t á l á s s z a k t e r ü l e t e n k é n t történt, interjú for­

m á b a n .

> A m i n ő s é g p o l i t i k a m e g f o g a l m a z á s a és kihir­

d e t é s e : a felső v e z e t é s m e g f o g a l m a z t a a z i n ­ t é z m é n y m i n ő s é g p o l i t i k á j á n a k céljait és straté­

giáját, a m u n k a t á r s a k k a l m e g i s m e r t e t t e , és f ő ­ i g a z g a t ó i utasítással b e v e z e t t e . A m i n ő s é g p o l i ­ t i k a m e g h i r d e t é s e n e m m á s , m i n t egy s z á n ­ d é k n y i l a t k o z a t arról, hogy a v e z e t ő s é g belső indíttatásra e l k ö t e l e z t e m a g á t a m i n ő s é g ü g y iránt, és ezt elvárja a z ö s s z e s m u n k a t á r s á t ó l is.

> A m i n ő s é g ü g y i r e n d s z e r d o k u m e n t á c i ó első és m á s o d i k szintjének k i d o l g o z á s a . E b b e n a m u n ­

k a f á z i s b a n készült el a Minőségügyi kézikönyv és az eljárási utasítások, a húsz s z a b v á n y e l e m e l ő í r á s a i szerint. Ez a t e v é k e n y s é g j e l e n t e t t e a f e l k é s z ü l é s i f o l y a m a t l e g j e l e n t ő s e b b és t a l á n l e g n e h e z e b b részét. A m i n ő s é g ü g y i d o k u m e n ­ t u m o k a t c s a k úgy lehetett e l k é s z í t e n i , h a „le­

f o r d í t o t t u k " az I S O - k ö v e t e l m é n y e k e t „ O M I K K n y e l v r e " , és a z o l y a n f o g a l m a k a t m i n t „ s z e r z ő ­ d é s , b e s z á l l í t ó , n y o m o n k ö v e t é s , n e m m e g f e ­ l e l ő s é g " s t b . h o z z á r e n d e l t ü k a m e g f e l e l ő O M I K K - t e v é k e n y s é g e k h e z . A m i n ő s é g b i z t o s í ­ tási e l j á r á s o k k i d o l g o z á s a s o r á n a v e z e t ő k újra á t g o n d o l t á k s z o l g á l t a t á s o n k é n t a m u n k a f o l y a ­ m a t o k a t ; s z ü k s é g szerint pótolták a h i á n y o s s á ­ g o k a t ; a h o l v o l t a k , m e g s z ü n t e t t é k a p á r h u z a ­ m o s s á g o k a t ; f e l ü l v i z s g á l t á k az e l l e n ő r z é s i p o n t o k a t . A m u n k a t á r s a k pedig a m ó d o s í t o t t m u n k a k ö r i leírások a l a p j á n p o n t o s a n látták, hogy a f e l a d a t u k m e t t ő l m e d d i g t e r j e d , m i a f e l e l ő s s é g ü k és h a t á s k ö r ü k , h o l v a n a h e l y ü k a m i n ő s é g b i z t o s í t á s i r e n d s z e r b e n .

> A m i n ő s é g ü g y i d o k u m e n t á c i ó h a r m a d i k és n e g y e d i k szintjét az O M I K K m ű k ö d é s é h e z k a p ­ c s o l ó d ó belső s z a b á l y z a t o k , f ő i g a z g a t ó i utasí­

t á s o k , t e r v e k , s z a b v á n y o k , r e n d e l e t e k s t b . f e ­ l ü l v i z s g á l a t a és a k t u a l i z á l á s a , t o v á b b á a k ü l ö n ­ b ö z ő , a s z o l g á l t a t á s o k m i n ő s é g é v e l és a m i n ő ­ s é g ü g y i r e n d s z e r m ű k ö d é s é v e l ö s s z e f ü g g ő f e l j e g y z é s e k , b i z o n y l a t o k , n y i l v á n t a r t á s o k e l l e n ­ ő r z é s e és r e n d s z e r b e állítása j e l e n t e t t e .

> A m i n ő s é g b i z t o s í t á s i rendszer b e v e z e t é s e és m ű k ö d t e t é s e . A kidolgozott r e n d s z e r d o k u m e n ­ tációt a f ő i g a z g a t ó j ó v á h a g y t a és h a t á l y b a l é p ­ tette. Ezt k ö v e t ő e n a m i n ő s é g ü g y i s z a b á l y o z á ­ s o k b e t a r t á s a k ö t e l e z ő m i n d e n m u n k a t á r s s z á ­ m á r a . A z ó t a a r e n d s z e r m ű k ö d t e t é s e k o r a d o l ­ g o z ó k m u n k á j u k s o r á n f i g y e l e m b e v e s z i k az eljárási u t a s í t á s o k k ö v e t e l m é n y e i t (pl. az a l ­ v á l l a l k o z ó k a t , beszállítókat m i n ő s í t i k , és é r v é ­ n y e s b e s z á l l í t ó i , a l v á l l a l k o z ó i listát k é s z í t e n e k , az e l l e n ő r z é s i pontokat s z i g o r ú a n betartják, a h i b á s t e r m é k e k e t - k ö n y v e k e t , k i a d v á n y o k a t s t b . - j ó l e l k ü l ö n ü l t e n tárolják, j a v í t ó é s m e g ­ előző i n t é z k e d é s e k e t t e s z n e k ) .

> B e l s ő audit, a m i n ő s é g ü g y i r e n d s z e r v e z e t ő s é ­ g i á t v i z s g á l á s a . A u d i t t e r v a l a p j á n , e l ő r e e l k é ­ szített k é r d é s j e g y z é k szerint, és a t a n á c s a d ó c é g i r á n y í t á s á v a l m i n d e n s z a k t e r ü l e t e t á t v i z s ­ g á l t a k a n n a k m e g á l l a p í t á s á r a , h o g y a g y a k o r ­ latban a s z o l g á l t a t á s o k f o l y a m a t a m e g e g y e z í k - e a húsz s z a b v á n y e l e m k ö v e t e l m é n y e i n e k f i ­ g y e l e m b e v é t e l é v e l s z a b á l y o z o t t e l j á r á s o k k a l . A z e l t é r é s e k m e g s z ü n t e t é s é r e i n t é z k e d é s i t e r v készült. M i u t á n a hibákat k i j a v í t o t t á k , a f ő i g a z ­ g a t ó á t t e k i n t e t t e a m i n ő s é g b i z t o s í t á s i r e n d s z e r egészét (a belső a u d i t e r e d m é n y e i t , a z intéz­

kedési t e r v e t , a n n a k teljesítését, a z e l m ú l t idő-

T M T 4 7 . évf. 2 0 0 0 . 2 . sz.

s z a k b a n történt r e k l a m á c i ó k a t és a z o k k e z e l é ­ sét, a r e n d s z e r m ű k ö d é s é n e k h a t é k o n y s á g á t ) .

> T Ü V e l ő a u d i t , m a j d j a v í t ó i n t é z k e d é s e k s o r o ­ z a t a . Ez a m u n k a f á z i s h a s o n l ó volt a belső a u d i t h o z , a z z a l a k ü l ö n b s é g g e l , h o g y az á t v i z s ­ g á l á s t a T Ü V a u d i t o r a i v é g e z t é k , és a u d i t e l ­ t é r é s i l a p o k a t v e t t e k f e l . A j a v í t ó i n t é z k e d é s e ­ ket az O M I K K m i n ő s é g ü g y i s z e r v e z e t e tette m e g .

> T Ü V t a n ú s í t ó e l j á r á s l e f o l y t a t á s a . A T Ü V a u d i ­ torai s z ú r ó p r ó b á v a l á t v i z s g á l t á k a z O M I K K m i ­ n ő s é g b i z t o s í t á s i r e n d s z e r é t az I S O 9 0 0 2 sz.

s z a b v á n y húsz e l e m é n e k k ö v e t e l m é n y e i s z e ­ rint, és m e g á l l a p í t o t t á k , hogy a r e n d s z e r d o k u ­ m e n t á l t s z a b á l y o z á s a é s a z O M I K K - s z o l g á l t a - t á s o k t e l j e s í t é s e a g y a k o r l a t b a n ö s s z h a n g b a n v a n n a k .

Következtetés

A z O M I K K v e z e t ő s é g e t i s z t á b a n v a n v e l e , h o g y a T Ü V - t a n ú s í t v á n y k ö t e l e z . Igaz a m o n d á s : n e h é z a c s ú c s r a k e r ü l n i , d e m é g n e h e z e b b a c s ú ­ c s o n m e g m a r a d n i . A t a n ú s í t o t t m i n ő s é g b i z t o s í t á s i rendszert f o l y a m a t o s a n k a r b a n kell t a r t a n i , é s m e g f e l e l ő m e g e l ő z ő i n t é z k e d é s e k s e g í t s é g é v e l t o v á b b f e j l e s z t e n i . A m i n ő s é g f e j l e s z t é s h e z k i v á l ó s e g í t s é g e t a d h a t n a k a T Q M - m ó d s z e r e k , p l . az ö n ­ é r t é k e l é s .

A z O M I K K e z e n az úton s z e r e t n e h a l a d n i , és é r v é n y e s í t e n i m i n ő s é g p o l i t i k á j á n a k e g y i k a l a p g o n ­ d o l a t á t : „ A z O M I K K n é v h e z k a p c s o l ó d j é k a f e l ­ h a s z n á l ó k é s p a r t n e r e k b i z a l m a és e l é g e d e t t s é g e . "

A z O M I K K n e m áll e g y e d ü l M a g y a r o r s z á g o n a m i n ő s é g i s z í n v o n a l e m e l é s é r e irányuló t ö r e k v é s é ­ v e l . A Katona József Könyvtár ( K e c s k e m é t ) e g y h á r o m é v e s b r i t - m a g y a r p r o g r a m k e r e t é b e n - a British L i b r a r y h e z h a s o n l ó a n - megvalósította a TQM átfogó minőségirányítási rendszert. E b b e n a r e n d s z e r b e n e l ő s z ö r kialakították a m i n ő s é g i kör­

n y e z e t e t : új é p ü l e t , k o r s z e r ű b e r e n d e z é s e k , m e g ­ f e l e l ő t e c h n i k a i f e l s z e r e l é s e k s t b . így m e g t e r e m ­ t e t t é k a z o k a t a f e l t é t e l e k e t , a m e l y e k k ö z ö t t m e g ­ v a l ó s í t h a t ó e g y ú j , m i n ő s é g s z e m l é l e t ű m u n k a k u l ­ t ú r a . A z a n g o l és a m a g y a r s z a k e m b e r e k e p r o j e k t k e r e t é b e n , s o k t r é n i n g s e g í t s é g é v e l m e g t a n í t o t t á k a k ö n y v t á r ö s s z e s m u n k a t á r s á n a k , h o g y a n kell a f e l a d a t u k a t e l l á t n i , h o g y e l é r h e t ő l e g y e n a t a r t ó s a n j ó m i n ő s é g m i n d e n s z o l g á l t a t á s b a n . J ó l b e v á l t a z új s z e m l é l e t ű k i s c s o p o r t o s t e v é k e n y s é g , k o m o ­ l y a b b s z e r e p e t s z á n t a k a t o v á b b k é p z é s n e k , n a ­ g y o b b h a n g s ú l y t k a p o t t a k ü l s ő é s belső k o m m u n i ­ k á c i ó k é r d é s e , f o n t o s n a k b i z o n y u l t , h o g y a k ö n y v t á r i t e v é k e n y s é g e t m i n é l t ö b b t e l j e s í t m é n y ­ m u t a t ó a l a p j á n l e h e s s e n m é r n i , e l e m e z n i , ö s s z e ­ h a s o n l í t a n i .

Zalainé Kovács Éva és m á s o k e l ő a d á s a i é s p u b l i k á c i ó i a l a p j á n m e g á l l a p í t h a t ó , h o g y m a M a ­ g y a r o r s z á g o n m e g n ő t t a k ö n y v t á r a k é s a z infor­

m á c i ó s i n t é z m é n y e k m i n ő s é g f e j l e s z t é s é n e k j e ­ l e n t ő s é g e , a m e n n y i s é g i s z e m l é l e t h e l y é r e a m i ­ nőségi i r á n y e l v e k k e r ü l t e k . E z d e r ü l t ki a z 1 9 9 9 . n o v e m b e r 11-én tartott k ö n y v t á r i s z a k m a i n a p o n i s , a V I I I . M a g y a r M i n ő s é g Hét k e r e t é n b e l ü l . E z a f ó r u m lehetőséget a d o t t t a p a s z t a l a t c s e r é r e , és k ö r v o n a l a z t a a m i n ő s é g b i z t o s í t á s i p r o g r a m m e g - honosítási f o l y a m a t á t a k ö n y v t á r ü g y b e n .

W. E. Deming, a m i n ő s é g ü g y e g y i k l e g n a g y o b b úttörője, így n y i l a t k o z o t t a m i n ő s é g b i z t o s í t á s r ó l és a z I S O 9 0 0 0 - e s r ő l : „Nem kell megtenned, a túlélés nem kötelező"

Irodalom

MSZ EN ISO 8402: 1996, Minőségirányítás és minő­

ségbiztosítás. Szakszótár,

A kormány 3545/1992. sz. határozata a minőségügyről.

A kormány 2006/1993. sz. határozata a Nemzeti Minő­

ségdíjról és 3 Nemzeti Minőségügyi Programról.

Az 1995. évi XXVIII. számú törvény a nemzeti szabvá­

nyosításról.

Az 1995. évi XXIX. számú törvény az ellenőrző szerve­

zetek akkreditálásáról.

Az 1997. évi C X L számú törvény a kulturális javak védelméről és a muzeális intézményekről, a nyilvá­

nos könyvtári ellátásról és a közművelődésről.

FEIGENBAUM, A. V.: Teljes körű minőségszabályozás.

Budapest, EL Kiadó, 1991.

HAJDÚ L : A vállalkozások minősége. Az ISO 9000 rendszer és alkalmazása. Budapest, ÁPV Rt.. 1996 (tanulmány).

JURÁN, J . M.: Minőség-Tervezés, Szabályozás. Mű­

szaki Kiadó, 1976.

KÁLMÁN A . - M O K R Y Ferencné: Nemzeti Minőségügyi Program előkészítése. MMT, 1998. évi konferencia előadásai, p. 75-76.

REICH György: Minőségirányítás, minőségtervezés és minősítés 3 könyvtárakban. Budapest, OMIKK, 1996.

SMITH, M.: The British Library, 2"" NORTHUMBRIA Conference. England, 1997.

TUNKLI G.: TQM vagy ISO. = MM, 1995. 5. sz. p. 9 - 1 1 . ZALÁIN É KOVÁCS Éva: A TQM alkalmazása a könyv­

tárban. Budapest, OSZK, 1997 (szakirodalmi szemle).

ZALAI N É KOVÁCS Éva: Minőség és könyvtár. Minő­

ségfejlesztés a könyvtárban. = TMT, 45. köt. 5. sz.

1998. p. 170-175.

ZWART, R. J . : Delft University of Technology, 2"*

NORTHUMBRIA Conference. England, 1997.

Beérkezett: 1999. XI. 26-án.