DECLINATIO Haytogatas
SECUNDA REGULA
Si nominis extrema littera consona fuerit, interdum ipsa geminatur, et illi affi xum additur pronomen, interdum vero non geminatur.
Exemplum primi: at¤a, a##a, bat¤a, >ccze, item papp#, bar#tt#, deakk# l>n etc.
Exemplum secundi: ipa, napa, s>e, huga. Nomina erant seorsum posita. A¤, a#, ba¤ >cz, pap, barat, deak. Ip, nap, s>, hug etc.70
Hactenus quomodo affi xa pronomina nominibus adhaereant diximus, nunc quo pacto eadem verbis addantur, ostendemus.
De vocalibus, quae vim affi xorum pronominum in verbis aeque in nominibus retinent
De ‰ recto, tertiae personae singularis numeri
praecepit megparanczol#
iussit megha=#
benedixit ille megald#
maledixit megatkoz#
dixit azt mond#
De A obliquo, tertiae personae singularis numeri
dixit u= monda
optavit ille kiuana
reliquit elha=a
De Ę recto tertiae personae singularis numeri
creavit teremtę
fecit ille tiuę
genuit nemzę
De E obliquo tertiae personae singularis numeri
tulit ßenuede
quaesivit ille kereſe
pepercit meg kimille
6 s>e – corr. ex sue 5
10
15
20
25
SylvesterJános-GrammaticaHungaro66 66
SylvesterJános-GrammaticaHungaro66 66 2006.07.28. 1:53:542006.07.28. 1:53:54
67 De I tertiae personae singularis numeri
pulsat >ti
ferit ueri
facit ille tißi
amat ßereti
contemplatur nizi
De consonantibus notis affi xorum pronominum cum verbis De M primae personae singularis numeri
amo ßeretem
ego doceo illum tanijtom
lego oluaſom
audio halgatom
De D secundae personae singularis numeri
amas ßereted
tu doces hunc tanijtod
legis aut illum oluaſod
audis halgatod
De K primae personae singularis numeri
amo ßeretlek
doceo tanijtlak
ego lego te oluaſlak
audio halgatlak
adiuvo ſeghijtlek
De syllabis quibusdam, primae personae pluralis numeri
amamus ßeret>nk
nos docemus tanijtunk
legimus oluaſunk
audimus halgatunk
5
10
15
20
25
SylvesterJános-GrammaticaHungaro67 67
SylvesterJános-GrammaticaHungaro67 67 2006.07.28. 1:53:552006.07.28. 1:53:55
68
Secundae personae pluralis numeri
amatis ßerettek
vos docetis tanijtotok
legitis oluaſtok
auditis halgattok
Tertiae personae pluralis numeri
amant ßeretnek
illi docent tanijtnak
legunt oluaſnak
audiunt halgatnak
Libet autem verba primum seorsum ponere, id, quod in nominibus fecimus, deinde cum pronominibus affi xis, quo facilius haec pueri assequantur.
Infl exio verborum seorsum positorum
amo ßeretek amas ßereccz amat ßeret
ego doceo tanijtok <tu> doces tanijtaß <ille> docet tanijt
lego oluaſok legis oluaſß legit oluas
audio halgatok audis halgaccz audit halgat
Infl exio cum pronominibus affi xis71
amo hunc ßeretem amas ßereted amat ßereti
ego doceo aut tanijtom <tu> doces tanijtod <ille> docet tanij¤a lego illum oluaſom legis oluaſod legit oluaſsa
audio halgatom audis halgatod audit halgat¤a
amo ßeretlek amas ßereccz amat ßeret
ego doceo te tanijtlak <tu> doces tanijtaß <ille> docet tanijt
lego oluaſlak legis oluaſß legit oluas
audio halgatlak audis halgaccz audit halgat
Observet puer, cum verba infl ectimus ad hunc modum: ßeretek, ßereccz, ß e-ret etc. nullis utimur pronominibus affi xis. Ceterum cum idem verbum infl ecto sic: ßeretem, ßereted, ßereti, aut ßeretlek, ßereted, ßereti, affi xis utor pronomini-bus, quorum vim litterae l, m, d, i etc. exprimunt, numerorumque, temporum ac personarum differentias suapte natura satis indicant. Cum enim ad hunc loquor
29 ßeretlek – corr. ex ßertlek 5
10
15
20
25
30
SylvesterJános-GrammaticaHungaro68 68
SylvesterJános-GrammaticaHungaro68 68 2006.07.28. 1:53:552006.07.28. 1:53:55
69 modum: ßeretem, ßereted, ßereti, aut ßeretlek, ßereccz, ßeret, signifi canter lo-quor non minus, quam si hoc pacto loquar: En ßeretem, te ßereted, > ßereti, En ßeretlek, te ßereccz, > ßeret. Quae res manifestissime ostendit magnam nostrae linguae cum sacra illa Hebraea esse affi nitatem. Ut autem id cunctis sit mani-festum, nostram linguam cum Hebraea quoque coniungemus.
visitavit eum visitasti eum visitavi te visitavi eum meg latogat# meg latogat#d meg latogat#lak meg latogat#m
visitaverunt te visitastis eum visitavimus te visitavimus eum meg latogat#nak meg latogat#tok meg latogat#nk meg latogatok
Quae verba re ipsa idem signifi cant cum affi xis, quod cum separatis. Meg l#togat#m >tet, meg l#togat#lak tighedet, meg l#togat#m azt etc.
Pronomini accidunt sex: qualitas, genus, numerus, fi gura, persona, casus.
QUALITAS
Qualitates pronominum sunt tres: fi nita, infi nita, minusque fi nita.
Finita, quae certum notat numerum et orationem dirigit ad certam personam, ut ego, en.
Infi nita est, quae certam non recipit personam, ut quis, quae, kiczoda; quod, miczoda.
Minusque fi nita est, quae certis et incertis personis aptari potest, ut ipse, >.
GENUS
Genera pronominum sunt quatuor: masculinum, ut hic; femininum, ut haec;
neutrum, ut hoc, ez; commune, ut ego, en; tu, te.
Diximus supra, cum de articulo nostri sermonis ageremus, particulam az articulum esse, qui omnia complecteretur genera et numero. Hic rursum admo-nendi sunt pueri particulas amaz, ez pronomina esse, quae ad omnia referantur genera masculinum, foemininum et neutrum, idque contra Hebraei, Graeci, pa-riter et Latini sermonis proprietatem. Dicimus enim: ille homo, amaz ember;
illa mulier, amaz aſßo# ember; illud ens, amaz #llat; hic homo, ez ember; haec mulier, ez aſßo# ember; hoc ens, ez #llat.
5
10
15
20
25
30
SylvesterJános-GrammaticaHungaro69 69
SylvesterJános-GrammaticaHungaro69 69 2006.07.28. 1:53:552006.07.28. 1:53:55
70
NUMERUS
Numeri pronominum sunt duo: singularis, ut ego, en; pluralis, ut nos, m>.
FIGURA
Figurae pronominum sunt duae: simplex, ut quis, kiczoda; composita, ut quis -quis, ualakiczoda.
PERSONA
Personae pronominum sunt tres: prima, ut ego, en; secunda, ut tu, te; tertia, ut ille, amaz.
CASUS
Casus pronominum sunt sex, ut et nominum: nominativus, genitivus, dati-vus, accusatidati-vus, vocatidati-vus, ablativus.
Observet puer, ut nomina, ita pronomina quaedam esse, quae vocativum non habeant. Cum autem vocativus usurpatur, id fi eri per adverbium. Ceterum, quae de nominum infl exionibus tradidimus, hic quoque locum habent. Pauci enim sunt pronominum casus, qui a nominum in nostro sermone varient casibus. Id uno aut altero paradigmate pueris demonstrasse suffi ciat, quos volumus abso-lutam pronominum infl exionem ex Donato petere. Divisimus autem pronomina in duas classes, quo facilius pueri unumquodque pronomen eiusdem formae in suo ordine discant infl ectere, quod fi eri in turba non poterat.
DECLINATIO
Declinationes in pronomine sunt quattuor.