Non potrebbe Vostra Riverenza credere di quanta consolatione mi sia stata la sua dalli 3 di gennaro, capitatami la settimana passata. E stata inesplicabile perchó da lungo tempo non ho havuto lettere sue, e come la tengo continuamente nel cuore, e 1' accompagno cod 1' orationi in coteste fatiche che prende per amor di Giesü, cosi vorrei haverne spesso nova per esser partecipe delli suoi travagli compatendole, e delle consolationi che il Signore le communica rallegrandomi e ringratiando la sua santa e liberalissima mano. Si scrive, acció si deputi un Superiore per cotesta mis-sione, come é necessario e si raccomanda al Padre Martinos che stando bene, come credo che adesso stia, seguiti ad impiegar 1' opera su come ha fatto sin' hora fruttu- osamente.
Rendo alla Maestá Sua cordialissime gratie del lume che con tanti segni della sua divina clemenza communica a quei che riconoscono i loro errori. Piaccia alla sua infinita misericordia di chiamar tutti all' obedienza de suoi santi comandamenti e di móltiplicar he sue gratie a tutti gli operarii del suo santo Evangelio accioché possino sempre con novo fervore lavorare in ossequio della Maestá Sua. Con che mi rac- comendo alli santi sacrificii e 1' abbraccio teneramente nelle viscere di Giest'.
Mai lelőhelye: ARSI Rom 18/II f. 327. Conceptus Jegyzet:
1 Martinus Bauda (LUKÁCS: Catalogi II. 544-54S.)
293
1623. 10. 28. Róma
Muzio Vitelleschi rendfőnök Giovanni Argenti vizitátornak Bécsbe.
Figyelmébe ajánlja a Rómából az Ausztria Provinciába érkező Cseri Mihályt, Paczót Ferencet, Johannes Schegát és Vincentius Amigont. Te gye lehetővé, hogy a háború lecsendesülésével Paczót hazalátogasson örökösödési ügye rendezésére, s ho gy rokonait megtérítse.
Vigesimo quarto huius profecti hinc sunt in Austriam fratres nostri Michael Chieril et Franciscus Paczotth, 2 quibus se in itinere adiunget Pater Joannes Schega3 et Pater Vincentius Amigon,4 nisi tamen Mc ante sit profectus quam hi Lauretum per- venerint. Dominus omnes incolumes in provinciam istam deducat, ubi eos a Reveren- tia Vestra magna caritate excipiendos et ad loca in quibus eorum industria maxime utilis futura iudicabitur, destinandosque confido.
Franciscus Paczotth petiit a me facultatem adeundi, ubi belli tumultus quieverint, patriam suam ut cum suis de haereditate sua transigat, simulque experiatur, num quosdam et consangvineis qui catholici non sunt, ab errore ad veritatem possit dedu-cere. Hisce ergo Reverentiae Vestrae potestatem facio, ut patrem hunc, cum id com-mode fieri posse iudicarit, ad suos proficisci sinat...
Romae, 28 Octobris 1623.
Mai lelőhelye: ARSI Austr 3 I ff. 450-451. Conceptus Jegyzet:
1 LUKÁCS: Catalogi II. 560.
2 LUKÁCS: Catalogi II. 696.
3 LUKÁCS: Catalogi II. 738-739.
4 LUKÁCS: Catalogi II. 536.
294
1623.10.30. Grác
Rumer János a gráci kollégium tanára Muzio Vitelleschi rendfőnöknek Rómába.
Megküldi a Henricus Philippi művéről irt bírálatot. -- Bár tisztában van ereje és képességei szerény voltával, s mindenben engedelmeskedni akar elöljárói akaratának;
mégis megismétli öt évvel ezelőtti kérését. Akkor Erdélybe szeretett volna menni, de most hozzáteszi, hogy szívesen menne a török uralom alatti, vagy bármely pogányok lakta területre is.
Admodum Reverende Pater in Christo. Pax Christi.
Censui libellum patris Henrici, 1 ut potui, quam censuram, rogatus ab authore, mitto Admodum Reverendae Paternitati Tuae. Miseram quidem iam pridem eandem
0
Reverendo Patri Provinciali Bohemiae, qui tunc adhuc Austriam etiam gubernabat provinciam,2 sed litterae illae videntur intercidisse.
Rogo Admodum Reverendam Paternitatem Tuam aequi bonique consulat tenu-itatem meam, et quod superest alias adiungo preces, ut meminerit desiderü mei, quod quinque ante annos Admodum Reverendae Paternitati Tuae proposueram. Idem iam sum, qui tunc fui, idem mihi votum est semper, pro Dei honore, meas vires impendere ubi placuerit sanctae obedientiae. Expetebam tunc Transylvanian. Quidquid sit et Transylvaniam et Turciam et haereticas partes et ethnicas desidero, ut difficilibus molestiis consummem cursum meum. Timeo, ne tam diuturnum silentium mihi obfuerit. Sed ego interea nihil aliud cogitavi, quam satis esse prospectum animum meum superioribus et in nutum obedientiae expectabam. Et vero expectabo deinceps prompt() et constante animo, tantum mihi mea peccata non obsint, quo minus quod opto, assequar. Stationem interea meam non deseram, quamcumque sors tulerit, et in ea enitar desudare graviter ut vel sic impetrem a Deo optimo, quod cupio.
Muftis cum Admodum Reverenda Paternite Tua agere non audeo, quod gra-vioribus occupata Admodum Reverenda Paternitas Tua non habet tempus quod lon- gioribus litteris legendis tribuat. Concludo. Cupio esse quod Deus optimus ad sui nominis gloriam ex me vult esse. Cupio meum animum ita esse, qualem Admodum Reverenda Paternitas Tua in hoc negotio, et ad tantum onus valet esse. Et scio qui- dem me ad maiora adspirare, quam meas vires videam. Semper enim existimavi, hoc genus provinciae ut laboriosum, ita maximae virtutis esse. Sed quis est qui in causa honoris divini fecit aliquid, quod propriarum virium fuit? Spero in eo, a quo bonum omne, qui dedit bene cogitare, dabit facere plus quam a meis viribus expectari possit.
Rogo Admodum Reverendam Paternitatem Vestram parcat balbutienti vel calamo vel animo. Non cupio, nisi bene cogitare et cogitata melius exequi. Deus optimus faciat suam in nobis voluntatem. Me precibus et sacrificiis Admodum Reverendae Paterni- tatis Tuae cum omni humilitatis officio commendo, et Deum optimum rogo Admodum Reverendam Paternitatem Tuam ad suam, Ecclesiae et societatis gloriam servet diu-incolumem.
Graeci 30 octobris 1623.
Admodum Reverendae Paternitatis Tuae filius et servus in Christo
Ioannes Rumer
Mai lelőhelye: ARSI Fondo Gesuitico 755. f. 32. (Indipeta 24.) Jegyzet:
1 Henricus Philippi (LUKÁCS: Catalogi I. 750.) A könyv feltehetően a Generalis synopsis sacrorum temporum. Köln, 1624 című volt.
2 Rumer Gergely, a levélíró bátyja.
295
1623. 12. 16. Róma
Muzio Vitelleschi rendfőnök Rumer János gráci teológia tanárnak Grácba.
Megkapta a Henricus Philippi művéről fit bírálatot. -- Örül, hogy a hódoltsági misszióba vagy Erdélybe szeretne menni. Alkalomadtán sor kerülhet e rre.
Accepi iudicium Reverentiae Vestrae de opusculo Patris Henrici Philippi, de quo quid sit faciendum rescripsi ad Patrem Provincialem.
Desiderium Vestrae Reverentiae offerentis se tanto studio et affectu pro expedi-tione aliqua in Turciam, Transylvaniam aliamve similem provinciam, mihi admodum gratum accidit. Et quamvis hoc tempóre statuere non possim, quando opera Vestrae Reverentiae sim usurus, tamen quia suspicor propediem ostium aliquod alicubi evan- gelio aperiendum, velim ipsa magna sollicitudine desiderium illud suum faveat et augeat, simulque diligenti cura ea omnia conquirat et solida virtutis et doctrinae et alia similia praesidia, quibus in tali expeditione magis utilis divinae gloriae augendae esse possit. Ego interim memor ero desiderii sui, et cum occasio se obtulerit eius explendi, Reverentiam Vestram certiorem faciam. Cuius me sacris sacrificiis com- mendo.
Romae 16 Decembris 1623. 1
Mai lelőhelye: ARSI Austr 3 I p. 468. Conceptus Jegyzet:
1 Vö. az előző levéllel.
296
1623
A budai misszió leírása.
1623-ban két jezsuita indult el a török uralom alatti területekre azoknak a kiszabadítására, akik Bethlen Gábor hadjárata idején a törökök fogságába kerültek. A téli utat nagy nehézségek közepette tették meg majd magánházaknál, olykor titokban, a kálvinisták gyűlöletétől és a török gyanakvásától kísérve miséztek. -- Ennek ellenére Budán egy kálvinista házában mintegy száz boszniai kereskedőnek szolgáltatták ki a szentségeket. Felkereste őket egy katolikus asszony, megkereszteltek két rác gyermeket. A rácok közül többeket meggyőztek arról, hogy szertartásaik ellenére fogadják el a római hitet. Egyikőjükből kiűzték az ördögöt, s az illető nyomban katolikus lett. -- A törökké lett keresztények közül sokan keresték fel őket titokban. Ezek e gyike nagy segítségükre volt a keresztény gyermekek kiváltásában. -- A legkülönfélébb eretnekségeket valló, de aztán katolikussá lett embereket váltottak ki a fogságból (minte gy háromszázat), akik
abban az illúzióban éltek hogy Bethlen Gábor megszabadítja őket a pápista zsamok-ságtól. Ezek elmesélték azt is, hogy a török micsoda kegyetlenségeket művelt a keresztényekkel.
Missio Budensis 1623
Sub anni MDCXXIII decursum missi duo e nostrisi in Turcicam Hungarian, Strigonium, Budam, Agriam, caeterosque fines barbaros, eorum captivorum redimen- dorum gratia, qui praeteritae aestatis exitu a Bethleemiticis rebellibus, Hungaris foe- deratis Tartaris ac foedi fragis Turcis e Moravia et Austria in duram Turcorum servi- tutem stint abrepti. Ea vero itineris totius fuit asperitas, ut praeter invios accessus, nivium altissimarum incommoda, quotidiana etiam vitae ac servitutis subeundae fuerint praecavenda pericula: lectus nuda humus, victus ad aquam cibarius panis, lautitiae si bubula accederet. IVullum uspiam ad rem divinam templun, ritus ecclesiae nulli, nullus sacerdos, sacra in tectis privatis, nonnisi et raro et clam et cum periculo agebantur, adeo omnia calvinistarum odiis, suspicionibusque Turcicis referta.
Actum tamen Deo propitio Budae est, ut in pertinacissimi calvinistae domo divina pro Bosnensibus mercatoribus festis dominicisque diebus ab nostrorum alterutro, non adverso hospite et Turcorum conniventia fierent. Porro caeteros, etsi Christi sacri initiatos, qui tamen plerique aut athei aut calvinistae audiant, frustra con- veniebamus. Centum circiter Bosnenses confessione expiati, eucharistiaque refecti, qui in fide vacillabant, Mahometemque iam redolebant, ut ne labarent, sunt confirmati. Matrona catholica audito nostrorum Budam adventu, a decem leucis animi sui latebras apertura ad nos advenit. E Rascianis sacro lavacro tincti infantes duo, aliis persuasum, ut schisma abiicerent, vicarium Christi agnoscerent et ceremoniis suis retentis cum ecclesia Romana sentirent, neque sacerdotem ullum ad sui curam adscis-cerent, qui non verba eadem iuraret. Rascianorum aliquis, ut noster volebat, fascina-tus, ut Turcae et populares Rasciani, enurgemenus; cui Rascianus sacerdos multa ad tollendam sive fascinationem, sive daemonium frustra exhibuerat, catholici cuiusdam Germani suasu ad opem nostram confugit. Accersitus noster hominem mutum reperit, hortatus circumstantes ut ardenter positis genibus pro homine Deum una precarentur, inter populi suspiria et preces, ad animi quandam inusitatam tranquillitatem, non tamen ad linguae usum rediit. Adhibitis deinde sanctorum reliquiis et agni Dei cerea effigie, rupto silentio mutus ille loqui distincte caepit, inductusque ut ad malum ab radice tollendum de peccatis suis confessionem admitteret et schismate abiecto, deinceps cum catholicis in omni vita reliqua vera sentiret; praestitit utrumque serio, et cum omnium etiam Turcarum admiratione (quod nostri Budae morabantur) ut omnes referebant magna gratulatione, recte habuit.
Turcae olim christiani, cum nostros caeteris illarum terrarum sacerdotibus et religiosis vidissent vivere Deo et conscientiae conformius, occulte ad nos ventitarunt, testati cum lacrymis se cultu quidem externo Turcos, sed mente christianos et esse et velle, instructi pro temporis et loci ratione, ut de negato publice Christo saepe conte- rentur, et cum potestas esset ad christianos excederent, turn ut quoties orarent, non nisi Christum adorarent, neque alias praeter christianas preces usurparent. Unus illo- rum, qui prae caeteris apostasiam suam amplius deplorabat, magno nobis. usui fuit in
puerulis puellulisque christianis passim a Turcis redimendis, quotquot nactus erat, eos nobis precio minori vendebat, cupiens illis cautum prospectumque, ne christiana illa aetatula Turcicis superstitionibus ac perfidia imbueretur.
Reducti ex indigna servitute trecenti, qui omnes, demptis XV, varia haeresi laborabant. Erant hussitae alii, alii picarditae, nonulli calvinistae, multi anabaptistae, swenckfeldiani seu fratres helvetici plurimi, pauculi lutherani, qui omnes ubi nostro- rum in expectatam maxima asperrimaque hyeme circa se conspexere charitatem, eiu-rata ex animo haeresi ad Ecclesiae sinum rediere. Multa sunt questi de ministrorum suorum inani pollicitatione, cum facerent spem Bethleemum non futurum hostem, sed ex tyrannica papistarum caesareorum servitute redemptorem, nemo proinde fugeret, nemo se, nemo sua abderet, nulli malum nisi papistis verendum. Atque ita delusi, velut de coelo venientem Betleemum excepturi agminatim congregati, servi facti bar- barorum, qui miti christiani Caesaris imperio tanquam iugo tyrannico refragabantur.
Questi sunt et de Tartarorum ac Turcarum immanitate, qui.senibus ad iter inep- tis misere caesis, infantes ab uberibus matrum quod vagirent abstractos, canibus quorum catervas subodorandarum insidiarum causa secum trahunt, infelix et lamentabile pabulum obiiciebant, alios clamosiores terrae allidebant, in crucis formam alios ad solem expansos torrebant, denique in paludes, sepes, fossas deturbabant alios, mutire non ausis matribus minarum vi et plagarum, si interitum suorum quererentur. 2
Mai lelőhelye: ARSI Austr 135 p. 289-290.
Jegyzet:
1 LUKÁCS: Catalogi II. 260. szerint In missione quinqueecclesiensi et in Hungaria sub Turca Joannes Czemeki, Georgius Svetie, Matthaeus Vodopia, Daniel Berlich, Daniel Bastelius és Leonardus Bagnus volt. Az első három Pécsett és környékén működött, míg Bagnusnál (Catalogi II.
541.) és Berlichnél (Catalogi II. 548) szerepel az in missione turcica, illetve a missio in Hungaria megjelölés. Ők jártak tehát Budán, s jelentésük alapján készülhetett ez az
évkönyvrészlet.
2 E misszióhoz adalékul szolgál a rendfőnök Giovanni Argentihez 1624. 10. 19-én írt levele, amelyből kiderül, hogy a két atya Altham gróf kíséretében kereste fel Budát: „Domino Comiti ab Altham eunti Budam duos socios datos laetor, sed quod Reverenda Vestra suggerit, unum ex illis Sophiam mitti posse, ut se alteri patri ibidem commoranti iungat, nescio quo spectet, cum neminem adhuc Sophiae commorari putem ideoque duos p ro hoc loco a Reverenda Vestra petii litteris 7 Septembris scriptis..." (Mai lelőhelye: ARSI Austr 3 II p. 551. Concep-tus)
297
1623. Róma
Georgius Bujtul Muzio Vitelleschi rendfőnöknek Rómába.
A karánsebesi katolikusok neki Írt magyar nyelvűt . levelének lefordításával ad nyomatékot kérésének: minél előbb szeretne visszatérni hazájába. -- A levél írói 1622.
áprilisában elhatározták; hogy elhagyják az eretnekek egyházát. Azóta legfeljebb ünnep-napokon érkezik hozzájuk pap Temesvárról va gy Belgrádból. Bujtul azt fgérte, hogy 1622.
júliusában megérkezik hozzájuk; de hiába várták, s e gyre nehezebben viselik el hiányát.
Mivel a törökkel béke van, bátran jöhet Belgrádon keresztül. Vannak patrónusai a fejedelemnél, s különben is mindent megkap, mivel az övéihez tér haza. -- Bujtul hoz-záteszi még hogy a belgrádi papok legfeljebb misézni tudnak Karánsebesen, mivel nem tudnak sem magyarul, sem románul. Minél előbb szeretne visszatérni, mivel már nyugodt álma sincs az övéi lelki szűkölködése miatt.
Admodum Reverende in Christo Pater. .
Etsi meum animum iam satis superque Admodum Reverendae Paternitati Vestrae perspectum esse non dubitem, quia tamen ignis in sinu positus abscondi nequit, saepe saepius ut erumpat necesse est, atque tunc vel maxime, cum illius incendium nequaquam ultra sustineri valet. Cum itaque indies muftis ac miris modis pectoris mei flamma ac desiderium iuvandae patriae accendatur, continere me non possum, quin Admodum Reverendae Paternitati Vestrae hunc animi ardorem iterum aperiam atque pro illius refrigerio ad eandem confugiam. Epistolam a Caransebesien-sibus catholicis ungarico idiomate mihi scriptam in latinum transtuli, ut ex ea Admodum Reverenda Paternitas Vestra illius loci spiritualem necessitatem coniiciat.
„Lectae sunt coram omnibus catholicis Reverendae Dominationis Vestrae lit- terae, ex quibus quantam animi laetitiam perceperimus, quasve praepotenti Deo egerimus gratias, quod Vestram Reverentiam inter tot tantasque procellas servarit incolumem, exponere satis nequimus. Laetamur cuncti quod ex hac nostra civitate servum sibi Dominus elegerit, per quem sanctum suum nomen inter valachos quoque anunciari vult. Et quidem si ulla natio sub caelo reperitur, quae spirituali fraudetur alimento ista sene, ob innumera scelera iusto Dei iudicio ab omnibus derelicta, fame tabescit. Nos omne qui residui sumus catholici Deo inspirante in unum convenire caepimus 24 Aprilis praeterlapsi anni, relicta tandem haereticorum ecclesia, quam vel inviti ob spiritualium rerum inopiam frequentabamus. Singulare hoc Dei erga nos beneficium esse agnoscimus; unde tamen ortum habeat ignoramus. Aliquem sibi Dominus reliquit fortassis virum, qui pro hac misera ac afflicta nostra patria fundat preces, quarum intuitu rorem suae benignitatis super nos effundit. In domo quadam orationi, ac piis exercitiis vacamus absque sacerdote. Ad solemniora festa Themes- varino aut Belgrado (quod abest quatridui et amplius) aliquem ad sacrum peragen-.
dum advocamus. Toto cordis affectu Vestram Reverentiam desideramus et expecta-mus. Scripserat enim se circa finem Iulü praesentis anni adfuturam, sed necdum videre licuit arbitramur necessariis occupationibus praepeditam moram traxisse.
Verum, ubi quaesimus utilius se occupare poterit? ubi nam uberiorem Domino fruc-turn cumulare poterit, quam inter nos, quorum corda, ut Vestra Reverenda optime novit, ob sacrosancti missae sacrificii caeterorumque sacramentorum sitis ardorem, languent penitus? Nec dubitamus de bona Vestrae Reverentinae erga nos voluntate ac affectu, sed expectare difficile admodum ac molestum nobis est.
Quotidie namque cum lachrimis ac magno cordis dolore innumeros sine sacra- mentis e vita discedere conspicimus. Quia vero summa inter nos et Turcam est modo tranquillitas, securius ac citius Vestra Reverentia Belgrado in patriam remeare poterit. Spes nobis affulget non exigua, ut mediante Vestra Reverentia altera eccle- siarum nobis cedat; stint quippe Vestrae Reverentie egregü patroni, qui a Serenissimo Principe facile quod volet, impetrabunt. Nec calvinistae obstare poterunt, quo minus
0
Vestra Reverentia inter nos domi suae commoretur, atque adeo spirituali necessitati nostrae succurrat. Plura scriberemus, ni mercatores Venetias properarent. Faxit Deus, ut coram non per litteras nostras miserias Vestrae Reverentiae edicere possimus.
Deus Vestram Reverentiam ad multorum solamen diu servet incolumem.
In Caransebes 1 die augusti 1623."
(Hátlapon:J Georgio Buitul Transylvano
Cernit Admoduum Reverenda Paternitas Vestra quanto sudore unicum duntaxat pro solemnioribus missae sacrificium comparent. Neque enim alia ecclesiastica ministeria Belgradenses sacerdotes (nisi forte per interpretem) inter illos obire queunt, cum nec Ungaricam nec Valachicam, qua in ilia civitate ac territorio utuntur, linguam calleant. Quamobrem per immensam Iesu Christi, qua nos dilexit, charitatem Admodum Reverendam Paternitatem Vestram humillime supplico, ut paterna sua erga eos viscera commonstret, succurratque miseris, qui omnem suam spem in Admodum Reverenda Paternitate Vestra collocarunt. Horum recordatione mei oculi paene quotidie lachrimis madent, tantoque illos iuvandi desiderio flagro, ut ne somnum quidem quiete capiam. Scio namque, quam multas Christo Domino, eius adiuvante gratia, acquirerem animos. Non me labores terrent, non incommoda, unicus solummodo Admodum Reverendae Paternitatis Vestrae accedat consensus, extemplo intrepidus ibo. Deus optimus Maximus Admodum Reverendam Paternitatem Vestram diutissime servet incolumem.
Mai lelőhelye: ARSI Fondo Gesuitico 732. Nr. 367.
Jegyzet:
1 A datálatlan levél 1623 végén íródhatott, mivel a karánsebesiek levele 08. 01-én kelt. Bujtul 1625-ben került haza Felsőmagyarországon keresztül.
298
1624.01.20. Róma
Muzio Vitelleschi rendfőnök Giovanni Argenti tartományfőnöknek Bécsbe.
Jól látja, hogy a háború veszélyezteti a török missziót. A harcok befejeztével azonban gondoskodnia kell róla.
Missionem turcicam belli tumultu impediri Reverentia Vestra bene monet. Ubi ale conquieverit, cogitationem de illa adornanda iterum spero resumet.
Mai lelőhelye: ARSI Austr 3 I f. 476.
•
299
1624.02.03. Róma
Muzio Vitelleschi rendfőnök Paczoth Ferencnek Bécsbe.
Őrül, hogy társaival együtt szerencsésen megérkezett, s hogy jól halad tanul-mányaiban. A tartományfőnök majd döng hogy Bécsben, vagy Grácban végezze a teológiát. Ha előre sejte tte volna az elkövetkező hadi eseményeket, Itáliában tartotta volna. A tiltott könyvek olvasására a tartományfőnöktől kérjen engedélyt. Nem engedheti meg hogy bizonyos pénzösszeg felett rendelkezzék.
Gavisus fui plurimum cum ex litteris tuis intellexi, salvum te et incolumem cum sociis in provinciam pervenisse, et iam studiis theologicis applicatum esse. Rationem ob quam males his Graecii quam istic operam dare, cum sperem propediem mutan- dam, non erit spero difficile tibi desiderium tuum superiorum consilio conformare.
Ceterum quod doles, non licuisse tibi curriculum studiorum in Italia percurrere, ego si perturbationem provinciae istius, quam Betleni rebellio excitavit, praevidere potuis- sem, haud.gravate in Italiam te cum sociis retinuissem. Nunc quando aliter factum est, solare te quod obedientiae ductum secutus istuc veneris, cuius merito futurum spero, ut te nunquam eius poeniteat. Facultatem legendi libros prohibitos Pater Provincialis, cum ea tibi opus erit, haud gravate concedet. Dandi autem et accipiendi intra viginti iuliorum pretium, neque ego unquam habui, neque tibi concedendam puto, cum simi-les facultates in Societate condedi non soleant, et semper in promptu habeas superi- ores, qui libenter concedent, quod sine iniuria religiosae paupertatis hoc in genere poterit concedi. Hos ergo cum submissione adeas, cum quid dandum erit aut accipi-endum et meritum paupertatis hoc humilitatis exercitio augere non recuses. Quod reliquum est, divina bonitas animum tuum gratiae suae donis cumulet, eique me sacris
Ceterum quod doles, non licuisse tibi curriculum studiorum in Italia percurrere, ego si perturbationem provinciae istius, quam Betleni rebellio excitavit, praevidere potuis- sem, haud.gravate in Italiam te cum sociis retinuissem. Nunc quando aliter factum est, solare te quod obedientiae ductum secutus istuc veneris, cuius merito futurum spero, ut te nunquam eius poeniteat. Facultatem legendi libros prohibitos Pater Provincialis, cum ea tibi opus erit, haud gravate concedet. Dandi autem et accipiendi intra viginti iuliorum pretium, neque ego unquam habui, neque tibi concedendam puto, cum simi-les facultates in Societate condedi non soleant, et semper in promptu habeas superi- ores, qui libenter concedent, quod sine iniuria religiosae paupertatis hoc in genere poterit concedi. Hos ergo cum submissione adeas, cum quid dandum erit aut accipi-endum et meritum paupertatis hoc humilitatis exercitio augere non recuses. Quod reliquum est, divina bonitas animum tuum gratiae suae donis cumulet, eique me sacris