Dc tertia O vidii uxorc

De tertia Ovidii uxore in História litterarum Romanarum Teuffeliana legimus: «Früher zweimal vermählt und bald wieder geschieden; seine dritte Frau, Fabia, blieb dem Verbannten treu».

Similiter dicit Schanz: «Nachdem zwei Eben zusammengebrochen waren, scheint sich endlich eine dritte, in der er sich mit einer Römerin aus dem Hause der Fabier verband, auf wahrer und dauernder Zuneigung aufgebaut zu haben». Quibus se adiungit Ribbeck in História poeseos Roinanae: «Es war eine junge Witwe aus dem altadeligen Geschlecht der Fabien.

Fontem huius erroris tarn late dispersi reperimus Ep. ex Pont.

I. 2, vs. 138., ubi Ovidius Paullum Fabium Maximum, gentilem Fabii Cunctatoris, consulem anni a. Chr. n. 11. ita alloquitur:

Ille ego, de vestra cui data nupta domo est,

ubi interpretes haec verba: de vestra domo idem atque de vestra gente significare falso putaverunt. Sed iam Peter, interpres Fasto- rum, rem non ita se habere vidit in excursu ad Fast. VI. vs. 802.

scripto: «In betreff der dritten Gemahlin Ovids bemerke ich noch, dass sie kaum eine Fabia Maxima gewesen sein kann, da Ovid nirgends ein verwandschaftliches Verhältnis zu Fabius berührt, so viel Veranlassung er auch dazu gehabt hätte».

Rectissime: Fabiam enim fuisse Ovidii uxorem is tantum affirmare potest, qui versum supra laudatum solum legit, omissis versibus sequentibus; nam, si etiam versus sequentes perlegeris, aliter rem se habere statim apparebit. Sciendum enim est huius

9

N é m e th y : A d O v id ii T r is tia .

1 3 0 EXCURSUS I.

Fabii Maximi, fautoris Oviclii, uxorem fuisse Marciam, filiain Mar­

cii Philippi et Ati®, materter® Augusti, ut ex Fast. VI. 801. sqq.

elucet, ubi Ovidius ita mentionem facit de ®de Hercule et Musa- rum a Marcio Philippo restituta:

. . . clari monimenta Philippi Aspicis, unde trahit Marcia castra genus . . . Nupta fuit quondam matertera Caesaris illi:

0 decus, o sacra femina digna domo.

Verba Ovidii confirmantur Corp. Inscr. Gr®c. num. 2629:

Mapxia (ßiXhmoü doyarpi, avetptg. Kaiaapog deob Xeßaarou, yuvatxi Jlw'Aoi) @aßiou Ma&fiou, le ß a a r /ß 1b'npou 7j ßoulr, xdi ö dr^pog.

Legamus nunc totum locum in qu®stionem vocatum, verba poet® ad Fabium et Marciam, Ep. ex Pont. I. 2, 138—142:

lile ego, de vestra cui data nupta domo est.

Hane probat et primo dilectam semper ab ajvo Est inter comites Marcia censa suas, Inque suis habuit matertera Ccesaris ante:

Quarum iudicio si qua probata, próba est.

Unde apparet uxorem Ovidii initio non Fabio ipsi fuisse iunctam, sed socrui Fabi®, materter® Augusti, matri Marci®, qu® earn in suis, i. e. in domo sua, habuit; hinc venit, comes Marci®, in domum Fabii et ex hac domo (de vestra domo, non: de vestra cjente) data est in matrimonium Ovidio. Si re vera Fabia, pro- pinqua Fabii, gentilis magni illius Cunctatoris affinisque Marci®

fuisset, certe non potuisset comes Marcice vocari.

Sed legamus finem quoque eiusdem Epistulce, ubi poéta uxorem suam Fabio et Marci® (vss. 147—150.) ita commendat:

Sed de me ut sileam, coniunx mea sarcina vestra est:

Non potes hanc salva dissimulare fide.

Confugit haec ad vos, vestras amplectitur aras:

lure venit cultos ad sibi quisque deos.

.Uxor igitur Ovidii, ut deos, coluit Fabium et Marciam, unde earn neque propinquum Fabii neque affinem Marci®, sed clientam amborum fuisse elucet.

EXCURSUS I. 131 Conferendus praeterea est cum hoc loco locus alter, Ep. ex Pont. III. 1, 75—78., ubi poéta ad uxorem haec verba dirigit:

Hoc domui debes, de qua censeris, ut illám Non magis officiis, quam probitate colas.

Cuncta licet facias, nisi eris landabilis uxor, Non poterit eredi Marcia culta tibi.

Domus igitur, propter quam uxor Ovidii magni aestimatur (de qua censeris), est domus Marciae, cuius cultrix erat. Eodem modo dicit Ovidiis Salano, Caesaris Germanici in rhetoricis magistro, Ep. ex Pont. II. 5, 73—74:

Pro quibus ut maneat, de quo censeris, amicus, Comprecor ad vitse tempóra summa tusé,

ubi verba: de quo censeris significant: Salanum propter amici- tiam Germanici esse magni aestimandum. Deinde etiam his ver­

bis: Marcia culta tibi, docemur uxorem poetae non fuisse Marciae affinem: nam in domibus nobilium cultores sive veneratores domus appellabantur homines inferiors ordinis domum frequentantes, qualis fűit Ovidius ipse in domo fautoris sui, Messalini, qui erat filius maior Yalerii Messallae; cf. Ep. ex Pont. I. 7, 54—56. (ad Messalinum):

Non est, cur tua me ianua nosse neget:

Culta quidem, fateor, citra, quam debuit, illa est:

Sed fuit in fatis hoc quoque, credo, meis;

deinde Ep. ex Pont. II. 2, 1—2. (ad eundem):

lile domus vestrse primis venerator ab annis, Pulsus ad Euxini Naso sinistra freti.

Eestat locus unus, Trist. I. 6, 25—28. (verba poetae ad uxo­

rem):

Femina seu princeps omnes tibi culta per annos Te docet exemplum coniugis esse bonse, Adsimilemque sui longa adsuetudine fecit,

Grandia si parvis adsimulare licet.

Femina princeps hie commemorata, ut ex locis praecedentibus apparet, est Marcia ipsa; eadem grandis, uxor autem poetae parva

9*

132 EXCURSUS II.

vocatur. De Fabia quadam, femina nobilissima, certe non pote- rat poéta ita loqui.

Nomen igitur gentile uxoris Ovidii ignoramus; sed verisimile est earn honesto loco esse ortam. Nam matertera August! earn, fortasse pupillám, in domo sua educandam curavit comitemque elegit filiae suae, Marciae. Postquam Marcia Fabio nupsit, comes eius in domum Fabii venit, unde in matrimonium data est Ovidio.