DECAS DISSERTATIONUM
ECCLESIASTICO-POLITICARUM DE
CENSORIA LIBRORUM
DISCIPLINA,
SECUNDUM
SERIEM TEMPORUM
A D
ANNUM USQUE 1767. PERDUCTA;
EODEMQUE ETIAM CONSCRIPTA.
QU ARUM
DUABUS POSTREMIS
jam NUPER TYPO DATIS, NUNC PRIMA
QUOQUE ADDITA EST
A B
EMERICO VAJKOVI CS
ELECTO
EPISCOPO ALMISIENSI, ET PREPOSITO MAJ. AC CANONICO M. E. COLOCENSIS, NEC NON
REGIO LIBRORUM CENSORE EMERITO.
PESTIN I,
Typis MICHAELIS LANDERER,
NOBILIS IN FÜSKÚT ,1 7 9 1 .
Ordo praeposteru s, sed necessario commutatus.
i
S, Hyer. L . I . c omment. in Matth.
PR AEFATIO
AD
LECTOREM.
M iraberis (nullus dubito) Lector bene
vole : e x decem dissertationibus meis an
te annos admodum 24. jam conscriptis, eam , quae omnium ultima erat, loco pri
mo e tenebris em ersisse , huicque proxi
me successisse penultimam? ac nunc de
mum veluti per saltum primam omnium typis datam esse? serie quidem inver
sa , sed non sine caussa.
A a Cum
Cum enim in postremis Regni nostri Comitiis, inter inclytas alias deputationes una specialis ad librorum quoque censu
ram fuisset constituta ; cui prae caeteris dissertationibus meis ; decima videretur e sse accom odatior, eo quod separatim ac consulto , de politica dumtaxat librorum Centura ageret; sola isth aec est praelo com
missa, quin tunc de reliquis edendis quid
quam cogitaretur.
Accidit autem , ut pro laudabili ope
rum recentius editorum cum publico com
municandi instituto , hic quoque libellus ad auctorem Ephemeridum latinarum de
ferretur. Isque caeteris suis super eo ob
servationibus eam etiam ju n g e re t, qua magis e re futurum fuisse arbitrabatur. — Si in libertinismi abolitionem stylum meum acuerem , atque converterem etiam con
silium hoc m ihi, pro quadam quasi divina
tionis specie reputari posse videbatur :
utut si arcana scrinii mei fatidico quopiam afflatu fuissent detecta.
Dissertatio siquidem ultimam antece
dens reapse eadem e s t, qum libertinis
mum data opera oppugnat, et iis quidem rationum momentis , quae omnem sanae mentis hominem m overe d eb ean t, au
thoritatibus certe tantis, quibus majores in humanis frustra quaesiveris. Penultimam itaque illam dissertationem nulla mora e x diuturnis carceribus suis ad hanc auram evocavi.
Quid porro factum? Illud nimirum:
ut quemadmodum moto uno catense con
tinuae annulo, reliqui sequuntur; ita nona illa dissertatio, utut a se distantem , v i quadam sympathica traxerit post se hanc
ce omnium omnino primam.
Laudatus siquidem Ephemeridum edi
tor in sua ad fecundi illius opusculi recen- íione, fuum reliquarum etiam diíTertatio- num edendarum ardens adeo ac amplum manifestavit defiderium: ut cuperet , omnes videre!
N ec ílaret per me profeőto, quominus V ir Clariflimus voti e x aiTe potiretur; si morbis ac fenio langvens animus fineret:
non dico, novi quid procudere, sed v e l sub incudem revocari, quod jam olim pro- cufum fuerat.
Quia tamen nihil etiam deferre, tam hrbanaa infmuationi videretur fore inoffi- ciofum. Idcirco, insuper habita nonnulla etiam incommoditate atque molesiia, fit diíTertatio ha?c boni victima consilii.
Cum cseteroquin etiam sinis illius non alius sit, atque reliquarum: prohibitio vi
de-
delicet librorum perniciosorum , non se
cus ac praeli exorbitantis refrenatio.
E x quorum alioquin abusibus, quid aliud q uaeso poterit sibi portendere R es
publica; quam quod in praesentiarum e x peritur Gallia? ubi ceteris turbarum cau
sis , libelli etiam famosi accensentur.
Licentia typi summum attingebat apicem. Inde omnis contem
pta jacebat authoritas.
Ita Rex ipse in nuperno suo ad nationem se rmone.
DISSERTATIO I.
De origine J uris , quod Ecclesi a ha
bet in cens uram librorum , et de usu
ejusdem usque ad Innocentii III. aetatem.
§. I.
J
us ac potestatem censurandi lib ro s, Ecclesiae a Chrisio Domino colla- tam esse , cum ufus ipse juris hujus probatissimus, atque inde ab A postoloram temporibus ferie perpetua ad nos usque deductus, tum vero plurima sacrae etiam scripturae testimouia sat dilucide oftendunt:cumprimisque illa , quibus et Petrus, pa- ftorum princeps ecclesiafticorum constatu- tus esse significatur , et Spiritus Sanctus potuisse Episc opos regere ecclesiam DEI, refertur : Act. 20. 28.
A 5 Quid
Potestatem censurandi
libros a Christ o Do mino deri
vatam esse in Ecclesi
am, proba tur ex scri ptura sacra, et A p o sto lica tradi tione.
Quid eisim ad regimen sanctae Eccle
siae non solum utilius , verum etiam ma
gis necessarium provideri potuit, quam doctrinae sanctioris conservatio, atque una abolitio errorum, quibus R eligio, mores- que hominum, ac sacra depravetur dis- ciplina ? aut quid ad honim corruptelam possit facere periculosius, contagiosiusve, prae perniciosorum librorum lectione ? quos merito pocula dixeris Babylonis ; quem admodum toxicorum varii generis plenif- sima , ita ad invitandum, propinandum- que apprime idonea. Cum plerumque nec desit eis sipecies b o n i, larvaque pietatis, et adsint infiipcr elegantiae nitores , atque lenocinia , ad fascinandos animos Audio- se accomodata, quibus sibi ipsis aditum aperiant, per calles etiam furrivos, et quandoque ad homines ejusmodi , quos operam ipsorum auctores ne tentare qui
dem , ac vel alloqui praefumpsissen t: u t , vigilantia opus sit prorsius paAorali, ne qua ruptis, aut transgressis sepibus, sub- repant ad caulam gregis dominici.
Quare communis Theologorum sen
tentia e A : Ecclesiam, ipsiumque Ecclesiae eaput visibile a ChriAo JDornino inter eae-
teras
teras praerogativas ea etiam jurisdictione donatum essa , qua libros quosvis exami
nare , secernere , ceniurare, judicareque, ac cum opus fuerit, condemnare quoque valeat. Id quod in Concilio Florentino definitum fuissa exisiimatur : Romanum Pontificem Caput, Doctorem, ac Pallo
rem Chriilianoram conilitutum, eique in B. Petro paseemii, regendi, et gubernan
di universalem Ecclesiam a Domino no- ílro JESU Chrillo plenam potessatem tra- tlitam esse. Cum alloqui con ftct: partem potesiatis hujus non modicam , imo ma
ximam eo pertinere, ut Pallores ovibus Chrilli lectionum paseua et salutaria prae
bere noverint, et fuhtrahere possint, at- que etiam debeant nocitura.
Nec aliter rem jam fieri potuissa:
ipsum Chrillianse Religionis fysiema prae- primis perfvadet ; si enim facultate hac Ecclesia dellitueretur, ne quidem fides illaesa possat servari, nec Chrillus Dornh nus fatis prospexissat Ecclesiae. QuodBa- ronius quoque disertis assaruit verbis ad annum 447. N. 7 . Frustra Ecclesia , in
quit ille , laboraret in harescblts exstirpan
dis , bouisque moribus fovendis, nifi unde sca-
scatet errorum, ac vitiorum colluvies, fons penitus obstrueretur. Ex quo inferunt sa- pientissimi quique Ecclesiae circa libros, censuram, seu judicium essa omnino in
fallibile. Natalis certe Alexander Tom.
II. ad Saecul. 6. Difsi 5. ita ratiocinatur:
Cum lanam doctrinam ab haeretica dis
cernere pro fuo judicio datum sit a Chrisio Ecclesiae, et cum quaelibet do
ctrina libris aliquibus contineatur; ope
rae pretium erat, ut Ecclesia in judi
cio , quod tulerit de libris, in quibus de sidei , et moralis Christianae quae- silonibus agitu r, non possit deficere. U Unde ulterius siiapte natura sequitur, Chri- ilianos omnes praecepto Ecclesiae, quo certis libris interdicit, parere debere, ne
que enim integrum e si, ejus imperium in re certa adeo ac necessaria, ipsumque sa
lutis aeternae negotium concernente ulli subditonun detrectare. Praeclarum sane utriusque h u ju s, nimirum : potesiatis ju
xta Ecclesiasiicae isi Praelatis, ac subje- ctionis Chrisiianae in fidelibus ipecimen expressam habemus exemplo illo , quod ad praedicationem P a u li, Ephesi datum fuissa his verbis memoriae posieronim com
mendarunt sacrae litterae : Multi autem ex iis,
iis , qui fuerant curiofa fecta ti, contulerunt libros, et combufferunt coram omnibus, et comparatis pretiis illorum, invenerunt pe
cuniam denariorum quinquaginta millium•
A d . 19. v. eodem.
Nec est, quod quisquam hic inter
pellet cum Pecenino : quasi locus isie de solis curiosi s , ac fortilegis libris esset in- telligendus, non vero etiam de illis, qui fidei moribusque adversantur. Telum enim sic temere jactum, grauiori cum ponde
re, et vulnere in id ipsum recidit aucto
rem ; si namque sortilegorum , et vel cu
riosorum operum inquisitio, ac eliminatio juribus Ecclesiae sabest ; quanto magis immorigerorum, atque haereticorum ? Et reapfe D. Auguftinus ad hoc A postoli exemplum remittit fideles Collat. 442. ubi sic habet : Nostis in actis Apostolorum e fje scriptum : quia multi perditi, et vanarum
doctrinatum scitatores , omnes fuos codices, ad Apostolos attulerunt, et ineenfi fiunt li
bri multi. Hactenus Auguftinus. Quid v e ro , quod etiam ipso Lutherul, hic contra Peceninum faciat, cum itaadSpa- latinum 1 Est veteris exempli, et moris an
tiqui, infectos et improbes codices combu•
ren-
Pecenini argutiae ex ploduntur.
rendi, quemadmodum legimus in aciis Apo
stolorum.
Constat itaque, nec ab u llo , nisi ex pertinacia in dubium vocari p o te il: jus dijudicandorum librorum in Ecclesiam a Christo Domino cum ipso adeo munere pastorali, celeberrimaque illa clavium po- testate derivatam esse. Quam subinde Apo- ilo li, usa ac ftrenua executione compro- barint, dum et lectionem voluminum , quae sive gentiles, sive salli Prophetae, sive haeretici in praesidium saorum erro
rum conscripserant, a fidelium lectione in
terposito graui praecepto arcerent. A c ne vel retineri posse n t , eadem publico judicio atque prostitutione exterminarent, in nihilum redigerent.
Ne vero auctoritas haec soli Apoilo- licae dignitati putaretur esse propria, at
que affixa; Apoiloli ipsi eamdem in omnes saos saccessores propagari iludiose volue
runt. Hinc plena sollicitudinis ad Timo- teum Pauli praeceptio: 0 Timothee! dc- pofitum custodi, devitans profanas vocum novitates, et oppofitiones falst nominisscien
tia. i . Tirn. 6. ao. Hinc et dilectissimi Chri-
Chrisii discipuli ad electam ejusqué filios mandatum, grave illud profecto, atque admodum urgens: Siquis venit ad vos, in
quit ille , et hanc doSrinam non affert, no
lite recipere eum in domum, nec Ave ei dixeritis. Qui enim dicit ei Ave, commu
nicat operibus ejus malignis. 2. Joan. v.
10. et 11* Hac etenim insinictione cum periculosa quaevis cum haeterodoxis com
municatio , tum vel maxime ea, quae nul- ia alia esi: periculosior, quaeve (u t mea esi sententia) noxiorum librorum lectione continetur, interdicta esse intelligitur.
Atque ad hos sacrarum Litterarum fontes, ceu rivulum referendam esse au
tumo legem illam , quam auctor const i
turionum Aposiolicarum L . L c. 6. his exprimit verbis: Abstine ab omnibus libris gentilium , quid autem tibi cum alienis for- monitus, aut legibus , aut falfis Prophetis, qua quidem homines a fide reSta detorquent.
Nec alterius originis esi canon ille , qui inter Aposiolicos, sic nuncupatos, loco 59.
censetur, quove non minus fevere, quam salutariter, ita denique habetur sancitum:
Siquis fialfio injeriptos libros , ttmquam fian- SÍM
A postoli corum Pa
trum in ab
olendis se
quioribus libris stu dia
ctos in Ecclesi a publicat ad populi et Cleri perniciem, deponatur.
Sanctu nimirum illa, ac immobilis Patrum veterum in conservanda Ecclesiae primitivae disciplina tenacitas , Apost olicis adeo inhaesit traditionibus , ut easdem si non novis legibus, verbis certe etiam fisis vellet sancitas, atque iterum iterumque inculcatas*
Quoramcunque aurem, auctorum sint haec duo, quae modo attulimus momenta : ipsorumne A postolorum ? an A postolico rum virorum ? vél eorum , qui hos pro
xime exceperunt ? Nihil m oror, dum cousiet (ut coustat certo) illa antiquitatem redolere, et characteribus ac veiligiis pri- scornrn Ecclesiae moram expressis, satis insignita esse.
Suntque eadem xnrnper conformia il
lis, quae pruni Patres hoc de genere nobis scripta reliquerunt* Plurima funt T em o liani dicta, quihUs nos prohibendi libros fusceptae doctrinae ejus aetate jam vetus liiisse. indicatur. Quem ipse quoque pro felenni fuo gravissimis explicuit atque
ultro
ultro promovit sententiis: quarum e nu
mero esi etiam ista: Nemo inde strui po
test S unde destruitur: nemo ab eo illumi
natur, a quo contenebratur. De Praescript.
C. 2. Hiftoricoram Vero Ecclesiaftico- rum fere nullus esi, qui non adnotarit, in primitiva Ecclesia neminem Philosopho*
rum , aut quorumvis doctiorum virorum gremio Ecclesiae fuissa receptum, nisi qui simul scripta , quae habuisset sequiora , se cum attulisset comburenda , quod Grego- risis Nazianzenus nominarim in magno il
lo Cypriano scribit essa essectum. Palam igitur atque in comperto e si, censoriam librorum disciplinam non jam solum a Christo Dom ino-Apostolis traditam , ve
rum etiam ab his ad primos Patres tra
ductam essa, ac proinde eam tribus pri
mis aerae christianae seculis, adeoque vel isib ipsis Imperatoribus ethnicis ab Eccle
sia iumma cum accuratione atque constan
tia exercitam fuisse.
§. II.
Quid porro sub Imperatoribus Chri
stianis , atque in majori illa sacrae Reli
gionis luce ac libertate egerint , felicis
B illius
Opera pri
morum con
ciliorum in exst irpatio
illius aetatis praesides sanctissimi, adhuc uberius fynchroni nos edocent Hiftorici*
S ic : a Nicaena prima synodo prohibitos b ad rogumque damnatos Arii libros acce- pimus , quos propterea magnus ille Ec
clesiasticarum sanctionum assartor Constan
tinus, poena capitis indicta ve tu it, quo- quomodo ignibus subduci. Idem consti
tuere Patres Ephesini Concilii de scriptis Nesto r ii, qui etiam , ut fui vis decreti latius maneret, atque in usum certius de
duceretur; synodicam praeterea dedere ad Theodosium fecundum epistolam», in qua opem ejusdem his implorarunt verbis : Vestram autem Majestatem iterum atque iterum rogatam cupimus-, ut universam il
lam doctrinam e sanctis Ecclesiis submoveri, tjusdemque libros, ubique locorum repertos , jubeat flammis absumi. Par fuit Chalcedo- nensis quoque Concilii in fupprimendis Eutichetis scriptis solertia , qua id effe
ctum est denique, ut ii edicto Imperato- runi Ubivis locorum conquirerentur. Prae
tereo caetera , quae hic cum dignitate con
geri possent exempla, quoniam haec ejus mihi videntur essa sive authoritstis, sive majeseatis, quae numerum non requirant, 3id fidem de eo faciendam, quod censu-
ran- rem libro
rum noxio rum collata.
randorum jus librorum a Christ o Domi
no acceptum, Ecclesia primis saeculis st re
nue exercuerit.
$. III.
Sunt tamen (quod mirere) adversarii nec tenues, neque p a u ci, qui de possaf- sione lha deturbare, aut parte saltem il
lius aliqua multare connitantur Ecclesiam.
Aliis enim injusium essa videtur , quod Ecclesia sibi proprium faciat jus libro ruin censurandoram, quorum examen com
mune debere essa sidelibus contendunt.
A lii id folum concedunt Pontificibus, ut eosdem examinare, atque etiam conde
mnare queant, sed ad praemonitionem tan
tum , seu cautelam lectorum , non vero etiam ad aliquam conscientiae obligatio
nem , qua ab eorum lectione absierrean- tur. A lii demum quanquam horum utnim- q u e , quin et censurarum in refractarios ferendarum potesiatern non abrogent Prin
cipibus sacris, illud tamen, ut libros con
cremare, aut quovis modo possaffores il
lis spoliare queant, Magisiratui saeculari volunt esse proprium. Nos vero hic omnia contraria siatuemus: nempe et ex
ii a clu-
R e censen tur senten tis eorum
,
qui velli
cant ius Ec clesiae, quod illa habet i n censuram librorum.
eludendos a jure examinandorum libro
rum , homines privatos, et attribuendam esse Ecclesiae potestatem , non modo pro- Jubendi sub reatu culpae, et poenae libros n o xio s, verum etiam eosdem execratio- ue et flammis persequendi. Quartum por
ro genus adversariorum, quoniam ei ho
dierna solum censurae ratio displic e t , ac pro illegitima habetur: tunc demum au
diemus, cum opus hoc noilrum ad no- ilra usque tempora deduxerimus* Uri
nam autem vel ad tria illa , quae modO proposita funt, absque Chronologiae confu- sione rcspondere possemus* Sed enim ini
micorum levitas, et inconilantia ita per omnes aetates sine lege grassantur, ut nos quoque cogat tempora transilire , ac vern
ilioribus quandoque recentiora admiscere.
§. IV*
Proponun
tur et dilu
untur argu
menta eo
rum
,
qui jus legendi libros quos libet volunt esse omni-I i , qui negant ad solius E cclesiae tribunal pertinere jus examinandi, atque dijudicandi lib ro s, nituntur illo A postoli dicto : Omnia probate , quod bonum est, tenete, i . Thes. 5. 21. Qui enim fieri potest, inquiunt, ut de libris deligantur, meliora relictis deterioribus, quos nedun»
. legi»
le g i, sed vel retineo vetet Ecclesia, cui utpote soli examen eorum sit reservatum, jure probandi omnibus aliis su b lato.
Itane vero locum hunc A postoli ad librorum examen traducunt imposto r e s ist i, qui rectius, ac unice inteliigendus esi, de periclitandis id temporis fratribus, cum doctrinam nondum auditam, ac probatam in medium atiulissen t, neque illud priva
rim , aut ad uniuscuiusque arbitrium (quod illi de libris volunt) sed palam, et aper- t e , quo videlicet in Ecclesia, et Con
ventibus , atque Synagogis discernerentur.
Prophetiae ne ii ellent, an Pfeudo-Prophe,- tae. Juxta illu d , quod idem Apollolus alibi fieri praecepit : Propheta , inquit, duo , aut tres dicant, et cateri dijudicent•
i . Cor. 14* 29. Locum equidem ab ad
versariis laudatum de praedicatoribus pro
bandis , non vero de legendis libris con- scriptum essa, aperte de monllrat, vel ver
siculis, quem ei Paulus proxime praemi
sit , dicens : Prophetias nolite /pernere. Ut sensu s sit: in Prophetis, et Prophetiis no
vis omnia probanda , et quae funt bona , tenenda essa. In eo itaque esi parris ad
versis impollura, quod illis Paulli verbis •
B 3 Omnia
bus promi scuum.
Omnia probate, a reliquo corpore avul
sis , generalem quamdam quidvis proban
di veniam datam esse fidelibus contendat, quae contextim (ut diei amat) accepta, experimentum in praedicatoribus solis do- ceat esse faciendum.
Sed demus sententiae illi ampliorem senfum inesse. Attamen ultra dubias ac incertas r<es, atque quaestio n es, eam ne
mo extenderit, minime vero omnium Apo
llói u s , de quo conila t , quod e a , qui
bus certus sive boni, sive mali character insedifset, nunquam voluerit novo com
mitti judicio , sed ut illa indubie teneri, ita haec conilsnter repudiari jufserit. Hinc et Corinthios commendat ab observatio
ne eorum , quae ipso tradente didicerant, et T h essalonicaenses poil eadem ipsa, quae adversarii toties pro se laudant verba, mox ita est cohortatus: Ab omni specie mali abstinete. Potestue autem quidquam pejus videri prae libris pravae doctrinae ? Poftquam ii sive fuo se prodiderint legen
tibus indicio, sive a palloribus Ecclesiae iiint pro improbis declarati.
Aece-
A ccedit, quod ipsa haec res dubias, ac incertas probandi venia a Paulo Apo- llolo fidelibus data , -non aliter sit acci
pienda, quam per prudentem quandam oeconomiam, et commenfurate ad fuum cujusvis modulum : ut nimirum ea quis
que probare possit, quibus ipse par esset probandis. Cum itaque palam sit, pau
cos admodum reperiri litterarum peritos, neque ex his pollere quemuis ingenio at
que judicio, quod discernendis sapiendo
rum sariptis fussicsiat. Jam causae hujus patronos fateri necesse est ; aut tribunalia ab iis e x ig i, quibus praesideat insipien
tia, aut aliquibus jure denegari librorum promiseue legendorum licentiam. Ego ve
ro iis etiam viris , quorum conspicua sit doctrina ac eruditio , adeo vetitum esse censeo librorum prohibitorum lectionem, ut hanc nec Episcopis concedam, nisi de licentia fupremi Ecclesiae Palloris, ita enim jura statuerm it, ut infra videbimus.
A t inquiunt : aliud fuit hoc de ne- gotio Hyeronimi judicium, qui haec ipsa Apoiloli verba pro scuto objecit impu- gnatoribus. Sic enim seribit ad Miner, et Alexandr. ,, Siquis immurmurat, qua-
B 4 „ te
re eorum explanationes legam , quo
rum dogmatibus non acquiesco , sciat me illud Aposiosi libenter audire : omnia probate, quod bonum est, retinete. Cur me lacerant amici mei, et adversu s si
lentem crallae lues grunnitant ? meum propositum esi: antiquos legere , pro
bare singula, retinere, quae bona funt, et a fide Catholicae Ecclesiae non rece
dere.Ci Haec ex Hyeronimo. Addunt autem ei Theophilum etiam Alexandri
num , obtrectantibus, quod libros Orige-1 nis legeret, talia reípondentem : Zlquid boni in illis reperio, illud excipio ; si vero spinojum quid vifwn■ fuerit, hoc tanquam aculeatum quid prestcreo. Accumulant his alia quoque Patrum exempla sane splen- didissima , ut nimirum perftringant oculos;
ne per nimiam tantorum virorum lucem
id
quod rectum verumque esi: videamus.Quid tamen essic iu n t , nisi ut eos vel in Ilis fuis conatibus deficere , atque altum prolabi velut manibus contrectemus : qui nempe quo promiscuam faciunt librorum legendorum veniam , fummorum Ecclesiae Praefulum
ac
Doctorum utuntur exem plis;perinde
ac
si par esse t aquilarum, noctua- rumquernagisiri, ac
discipulonim, pasio-ris
isis et gregis, Principum et plebis, Du
cum ac gregariorum ratio. Sed propriis eos armis aggrediamur , ac conficiamus.
Hyeronimus equidem quantum re
probaverit librorum, qui R eligioni, bo
nis moribus, ac pietati obsirnt, lectionem non uno prodidit loco : tum nempe Epi
sto la 10. ad Furiam , cui legem eam po
fiik : Doliorum ut hominum legeret libros, eorumque duntaxat, quorum fides nota est, non nccesse, a it, bales aurum in luto qua
tere. Tum in Reg. M on. Melius etiam est, inquit ille , aliquid nescire, quam cum periculo discere. Omnium autem conten
tiosissime verbis , quae nobis Sixtus Se
nensis L . II. T . i . prout feqvuntur con- servav k : Nemo ad lupanar mittit virgines scias, quamvis quadam ibi r eper iri poscent, de turpi corruptione lugentes, nemo ha se
dem scuitm latronum turba committit, iit discat audaciam ; nemo in perforatam in
trat cymbam, ut discat vitare naufragium % et ad planum prostibulum, harefibus plenum volumen animam diriges *mmunem doli, ut ibi discas catholicam veritatem. lita est Hyeronirni doctrina, quam nos sequi de
cet magis , atque sive e ju s, five aliorum
B 5 ipsi
ipsi aequalium Patrum hoc in genere exem
pla , nam illa generalis e lt , quae ad omnes pertineat fideles, haec vero singularia adeo finit, ut in comniunem sequelam a nobis trahi non possint, quoniam vel ista re
probanda forent , nisi licentia fummi Ec
clesiae Palloris culpam ab iis removisset.
Quid si (ut ego quidem exiftimo) Praesu
les illius aetatis, qua Hyeronimus floruit, peccato exem it, quartum Chartaginenfe Concilium, quo jam anno facultas da
ta est Episcopis legendi libros haereticorum pro tempore et necessita te .
Dyonisius certe Alexandrinus , qui his temporibus major fuerat, cum fluctua
ret s num sibi licita esset haereticorum li
brorum lectio, confutandi gratia suscepta, tamdiu nihil conilituere apud se potuit, donec voce iila de caelo lapsa confirma
retur : lege omnia, qua in manus tuas ve
niunt, valebis enim expendere, et probare fingnia. Quisnam autem quantusve fuerit hic Dyonisius, is folum ign orant, qui in Hiftoria Ecclesiaftica sit peregrinus.
Erat quippe vir ut sanctitudine, ita do
ctrina zeloque celeberrimus, qui et Chi- liastas 3 et N ovitiaiios, et Nepotianos ,
et
et Sabellium, et Fabium Antiochenum, et Paulum Samosotenum devicit, atque profligavit. Hunc tamen suae ipsius- oves desii tucrnnt, cum iis suboluilfet Pasiorcrn ipsum libris haereticorum paullo plus fui si se intentum, ut a Pontifice eorum que-, relis fatigato, admoneri debuerit Dyoni
siu s : ne pergeret ultra offendiculum prae
bere i is , quibus exemplo esse obligetur.
Ita nempe in primordiis Ecclesiae, libri, ea ipsa re , quod heterodoxos haberent auctores , communi quadam lege pro pro
scriptis fuerunt habiti, atque in su sp icio nem haeresis venirent, quicunqueeos abs
que. licentia Papae legissen t , esio adhue nulla peculiari censura afficerentur; va
lebat quippe tunc , et jam insiar axioma
tis habebatur, quod post ea Gregorius Magnus Athanasio Patriarchae Antioche
no scripsit: Damnato quodam haretico omnia ejus opera statim damnata habenda este.
Donec videlicet (quae mea esi opinio) ar
bitrium Jabiverint Ecclesite. Quando ergo o r t a , aut unde ducenda esi lata illa , ac omnibus promiscua librorum legendorum facultas ? Hyeronimum taincn facultate hac a D amaso Papa donatum fuisse ne
mo dubitaverit, qui quidem n o rit, ilii ab .
ab eodem Pontifice negotiorum in Eccle
sia DEI omnium gravissimum demandatum fuisse , scripturarura videlicet sacrarum ver
sionéin , correctionem, ordinationem. Con- sirmaturque res opposito Theophili .Pa
triarchae . qui Hyeronimi fere aequalis fue
rat caiu. Hunc enim Socrates Hift. L . 6. C. 17. a Concilio quodam damnatum fuisse re fert, quod non compellato Pon
tifice Romano, libros Origenis volutaffet.
Quid quod ipse etiam Hyer. in Reg. Mon.
fateatur a DEO fuhinde se coercitum, at
que flagellatum fuisse , quod fors curio
sitate et -aviditate legendi victus, aliquan
do ultra limites praescriptos prosiliifset.
Jam v e r o , si vel primis illis saecu
lis orthodoxorum Scriptorum adhuc mul
tum egenis, ac pene v a c u is , pro grandi piaculo imputabitur magnis etiam Eccle
siae Antiftitibus, volumina haereticorum absque facultate Romana lcgisse. Quid de aetate pollenon censendum est, quae ut annorum, ita librorum optimorum nu
mero c r e v it, eoque demum pertigit, ut prope plusquam necesss sit, abundaret?
Anne major haec salutarium pascuorum copia necessitatem aut vel facultatem ad
ierat
ferat cuilibet obvio gramen pertingendi perniciosam ? v i x equidem credam, qui his le c tis , aut undeunde Cognitis sic ad*
huc insaniat, ut librorum quorumvis ar
bitrium aut ah Ecclesia a v e ll a t , aut cum Ecclesia velit etiam aliis passirn essa com mune.
Sed su nt alii juris ac patrimonii hn*
jus a Christo Domino Ecclesiae relicti de
peculatores , qui quidem minus detrahunt de hac potestate Ecclesiae ; iidem tamen nihil minus , quin plus nocent fidelibus.
Priores enim illi, qui librorum omnium di sentiendorum , ac judicandorum pote- statem cuivis fidelium liberum faciunt, ipso hoc Hierarchiae Ecclesiafticae contem*
ptu fatis produnt, se extra Ecclesiam ese s e , ac perinde fidem , qua carent, apud fideles non inveniunt. A il h i, cum qui
bus jam res nobis ese, quoniam ortho
doxis accensentur se ut receptae in sinum aspides nocent periculosius. Sunt autem Claudius Fleurius, Petrus Sva vis , Van Espeuius, et Petrus Giamioni, quorum fere .eo recidit opinio, ut consentiant Ec^
clesiam
Claudii Fleurii, Pe
tri Svavis, Van E spe
n ii, Petri G iannoni opiniones proponun
tur.
clessam non plus pofíe in libros , et ma- Éuscripta , quam ut dispiciat omnia, pro
ba discernat ab improbis, haecque demum damnet, aut potius jure quodam naturae damnata essa declaret, populisque pro
ponat : judex denique sit mali, nulla au
tem ratione legislatrix , quae vinculo quo
quam obliget animos, absirahatque a li
bris quibus cunque legendis. Satis illud essa ajunt illi ad homines, quorum timo
rata rectaque sit conscientia a contagione Avocandos. Issam libertinorum, pertina- ciumque curiositas (ut iidem augurantur) prohibitionibus , praesertim rigidioribus , multoque plus intentatione censurarmn provocatur potius, quam coercetur. Ad
dunt his et illud, quod rigore hoc qua
si murus quidam objiciatur viris peritio- iribus; quem cum perrumpere non audent, serpere sinunt sentes et lolia in agro do
minico , quae exilirpare prohibentur cum ingenti fidelium, praesertim simpliciorum, adeoque ipsius Ecclesiae detrimento.
Tuentur se etiam per Gelasii Papae Primi decretum, anno 494. in Concilio quodam Romano publicatum. Quo Clau
dius Fleury DiiT. 7. §. 13. Elenchum li
bro-
hrorum ita propositum fuisse assant, ut in eo libri quidem authentici ab apochry phis secernantur. V estigia vero prohibi
tionis aut censurae alicujus prorsu s nulla se offerant, sed admonitio solum ad cani telam lectorum adjecta ad calcem haec conspiciatur ,, Cum ista ad Catholico
rum manus advenerint!, Beati Pauli Apo st oli praecedat s e n t e n t i a Omnia pro
bate , quod bonum ese, tenete. Exem1- plum esi isiuc (exclamat hic Claudius) prudentis, et moderatae antiquitatis in sola videlicet populorum inst ructione acquiescentis , non vero caecam illam submissionem i quae • ignorantiae effectus et causa eife solet praetendentis." Fleu rio Van Espenius in eo consentit, quod decreto Gelasiano privata quidem ac do-1 mesiica libroram apocryphorum lectio mi
nime sit prohibita , verum publica folum, quae in caetihus Ecclesiasiicis haberi; id temporis solebat, habet jiaee Van Espe
nius Par. I. Tit» 22. De Congr. Cardin.
C. 4. 11. 2. Ambo autem refugium ex
tremum , et quasi arcem causae suae con- siituere videntur in Hormisdae Pontificis authoritate. Qui Episi. 70. ad Poffefio- rem laudatis toties Aposioli verbis: Omnia
pro-
probate, cet. librorum pravorum lectionem non modo reprobavit (quod ipsi putant) verum etiam svasit, commendavitque ea allata ratione, quod nisi libertate hac scriptores gaudeant orthodoxi, technae inimicorum non aliter sint detegendae, quam ruinis Catholicorum, Cujus Ponti
ficis etiam dictum: Non legentes incon~
grua in culpam veniunt, sed scquentes. re
gulae insiar ac axiomatis habent,
§. V I.
Haec illi contexuerunt sane operose, nos autem eadem nullo retexemus nego
tio. Ideoiie eisim non sit sas Ecclesiae libros prohibere noxios > aut a prohibi
torum lectione minis censurarum fideles arcere: quod ipsa haec tam severa prohi
bendi ratio licentiosae vitae hominibus oc
casio sit futura multiplicandarum praeva
ricationum? Alt si huic rationi pondus aliquod inesse t , jam nullae leges humanae valerent, cum ea sit humanae naturae cor
ruptio , qua (ut Poeta canit) nitimur in vetitum scmper, cupimusque negata, sed nec obtineret amplius tritum illud Juris utriusque diverbium, quod itidem carmi
ne R e sponde
tur ad Clau
dii Fleurii argumenta.
ne expressam habemus : Nam metuunt pec
care mali formidine poena. ,, Quod le
ges violentur , ( inquit Chrifoftomus ) non earum est natura , sed hominum malitia ; neque tamen juftis praeceptis est abstinendum , ut amplietur licen tia hominibus quidvis impune agendi.“
Id venim essa negaverit nemo , leges hu
manas , quae a paucis , nec nisi admo
dum difficulter observantur , neque feren
das, nec si latae fuerint tolerandas essa.
A t quidnam quaeso difficultatis est in pe
tenda facultate, ut libri prohibiti legi, ac haberi possint ? quam nempe Episcopi nun
quam libentius largiuntur , atque causa confutandi. Scriptor profecto quilibet quo sapientior est : eo etiam ftudiosius enitetur ad licentiam hanc obtinendam, propterea, quod argumentum quodvis pe- riculofum liberius securiusque sit versatu*
ru s, si hoc quoque sento adversius hő
sies muniatur, plane ut miles , qui tum vel maxime confulit exiftimationi silae, cum jussa pugnat R e g io , reportaturus haud dubie infamiam, si privatae ftudio vindictae in Monomachiam prorupissat.
Illtid vero non ita facile definivero:
admiratiohemne, ah indignationem merea tu r, quod Fleunus adeo oculos suos sponte obcaecavaerit ; ut nullo modo in Gelasiano decreto conspicere bellet pro hibtionem; cum tamen Hormisdas Papi nd Poffessorem scribens tesietnr, illo non repudiari solum, verum etiam eliminari , imo indissolubili anathematis vinculo ih aeternum damnari scripta haereticorum. An fors damnationem hanc directivam so lum, non vero etiam praeceptivam; mul
to autem minus coactivam putet Clau
dius? Ita equidem ille, led iterum cae
ce: Clemens siquidem V III. in consti tu
rione Sacrosanctum dam 17* Octobris , 1595. palam ed ixit, a Gclasio sub cen- fiira detentores, et lectores libronim il
lorum jam damnatos fuisse. Deprehensos esi; itaque Fleurius iii aperto imposturae / flagitio , qui quemadmodum alias ad mo»
deruam Ecclesiae disciplinam in odium, atque contemptionem adducendam, vern
ilioris Ecclesiae exempla passim per omnia sua opera perquam artificiose proponit;
ita hic ut salutarem, quo nunc Ecclesia in censurandis libris utitur, rigorem ca
villetur , primitivae Ecclesiae, benigniorem hoc
hoc in genere agendi rationem attribuit.
Quam autem falso et subleste iftud, sa- tis, ut opinor , a me detectum est • tum nunc in Gelasii decreto > tum jam nuper in A posto lis , Aposiolicis viris, caetero- rumque 5. primorum saeculoram conciliis, atque Episcopis. Leo sane M. dimidio fere saeculo superior fiiit Gelasio • is ta- inen Epift. 15. unde inquit- ,, Siquis Episcoporum apocrypha haberi per do-1 mos non prohibuerit, haereticum so noverit judicandum1 quoniam si alios ab errore non revocat, se ipsum erra*
re demonftrat.44 In responso vero ad S. Tnribium de Apollinarisiarum, et Di»
ctinii Episcopi scriptis ita diserte pronun- Ciat: „ Sed nemo haec Catholicus praefu»
mat, nec inter Catholicos censeatur j quisquis utitur scriptis ab Ecclesia Ca
tholica damnatis.44 Quaenam ergo esi:
haec Claudii temeritas ? dicere Ecclesiam ad Gelasii uique tempora prohibitionis li
brorum potesiate nunquam usam fuisse»
§. V ÍL
Nec meliori apud me est loco Van E spenii opinio* Dum Gelasianum hoc de-
C a ere- -
Van E spe
nius consu tatur.
cretum a privata lectione abftractum , ad publicam duntaxat restringit prohibitio
nem. Cui enim vel privato homini, ac vel inter domesticos parietes liceat attin
gere libros , quos Pontifex ipse pro eli- minatis, haereticis , anathemate prosc ri
ptis habet, quorum detentores idem da
mnatis adnumerat? Monitio autem illa judici Gelesiano aduita, cui Fleurius ju
xta ac Espenius tantam vini indunt, ro- hurque fummum faciunt, non utique ad omnes promiscue, sed ad illos solos lon
ge optime directa esse intelligitur , quibus jam alioquiu haud desit facultas libros legendi prohibitos, nam et hi opus ha
hent cautela , et monito Pauli; Omnia probate, quod bonum est, tenete.
A t Papa quoque Horrnisdas hanc in rem laudatur ? I ta , sed pari side, id est, subdola. Horrnisdas namque conful- tus erat a Polsessore de libro Gennadii, qui nondum confixus erat, sed sub judi
ce solum, et acri apud Constanrinopoliin controversia versabatur. De hoc itaque solum, aliisque huic similibus volumini
bus nondum vetitis , respondit Papa: Non legentes, sed sequentes incongrua in culpam
vi-
venire. Gnarus alioquin , nec aliorum haereticorum lectione peccaturum Poffef- fessorem , qui e numero esset Episeopo.
rum, quibus non multo ante veniam hanc feciifet Concilium IV. Chartaginense , ni
li fors ( quae non vacua est sententia) dubitant Poffesso r , adeoque confulueric etiam Pontificem num Africanam hanc Synodum ita approhaffet Roma , ut istam ejus concessionem in uniuerfam una ex
tendi voluerit Ecclesiam ? 'Verba* profe
cto Hormisdae nonnisi violente , ac frau
dulenter possunt traduci ad auferendam omnem ab Ecclesia libros, quos ipsa ju
dicaverit prohibendi potestatem. Platina namque appendice in Hormisdam et Ba- jerling voce , Dedecus. Laudant nobis hunc Pontificem inde etiam, quod Mani
chaeorum , aliorumque haereticorum libros praecepto gravissimo legi vetuisset. Fi e- rine autem potuit , ut legislator corda
tus universe laxet simul fraenos liberrime, simul adducat eosdem Unctissime ?
§. V III.
Non ita est , inquit Svavis PolanuS nec istud agitur : num Papa, aut etiam
C 3 Eccle-
Petri Sva vis opinio convellitur
Ecclesia, ampliare , diminuereque valeat librorum legendorum veniam, quam ut»
pote s jure ipso natur» jam alioqui da- tam aut negatam essa consiet; datam isi sis, quibus nullum'; negatam, .quibus ali
quod creet lectio periculum, ut omnino superilua sit isth ic omnis Ecclesiae con- cessio, aut prohibitio, quae nec prosit periculo obnoxiis, nec obsit illius exper
tibus, Bella sane ratiocinatio , qua nimsi rum ipsa DEE praecepta infringuntur. Quo
ties praecipiunt, aut vetant, quae jam alio- qui lex naturae animis hominum inseusi psit ? Cujusmocii cum plurima, tum po
tissimum fune ea , de quibus agit Decalo
gus. Si itaque D E U S , qui nihil un
quam frusira operatus esi, cur non et Ecclesia nomine DEI queat imperare, aut prohibere , quae natura quoque prae feri- psit, aut proscripiit. Id ut minus nega
ri nequit, leges divinas juxta atque hu
manas valere plurimum , tum ad excitan
dam conservaudamque jurium naturae me
moriam, tum ad tollendas aut impedien
das illusiones , quibus quis perfvadcre li
bi facile possat, sefe fupra corruptionis pericula positum essa, tum ac vel maxi
me ad homines in officio continendos, poenis
poenis etiam extensis ac temporalibus pro- positis, quas jus naturae per se nullas ir
rogavit, sed sidi auctori reservavit natu
rae. Plura hic adjicienda forent, redar- guendusque etiam Svavis de nonnullis in
geniose (ut ille putat reipsa autem impe*
rite ab ipso eodem prolatis. Sed haec in praesentiarum fussiciant, erit locus isia ea
dem retractandi, cum nimirum diseutie- tur quaeseio: An le x , qua Ecclesia libro- rum noxiorum lectionem prohihet, ad eos etiam pertineat, qui nullum conta
gionis inde contrahendae adducunt pericu
lum ? Vide infra Dissert. 2. §. 9. 10.
§. IX.
Nunc ad id respondeamus, quod pe- sercmo objectum esi: loco. .— Negabatur nempe corruptorum voluminum combu- seionem, aut aliam quamvis desiructionem ah Ecclesia decerni posse : utut enim mer
c e s ‘hae perniciosis essent, ac propterca non condemnari solum, verum etiam si
delibus interdici ab Ecclesia jure ac me
nto possint, earundem tamen possessione homines privare non ad alium pertinere, quam qui in ipsa privatorum bona tein-
C 4 po-
Petri Gian noni ratio vana esse ostenditur.
poralia ac fundos, alto quodam jure pro tempore et necessitate exercendo, praedi
tus esset. Quod equidem jus tam gene
rale Ecclesia nunquam adhuc sibi arroga
vit , nec arrogare deinceps potesi. Illuc post Svavem Polanum non ita pridem do
cuit Petrus Giannoni j qui eoam inde fa
ctum esse alserit, quod ipsa adeo prima Ecclesiae Concilia opem Imperatorum im
ploraverint ad libros haereticorum, tum e manibus fidelium, interminatione poena
rum temporalimp extorqvendos, tum poli- quam extorri fuerint penitus abolendos:
quo videlicet sic de jure fuo iuppleant Principes laiei defectum juris Ecclesiasti ci.
Quod si Pontificum aut Episc oporum ali
qui haec fuo fieri jufferint aliquando no
mine, id nonnisi abufui atque arrogantiae eorum adseribendum esse exisiimat Gian- nonius.
Non is ego fum, qui Principes poli
ticos execntores solummodo faciam • Ec- clesiailieorum Decretorum , quin potius jura eorum, quibus Reipublicae commo
dare queant, usquequaque protensa, at
que ad fummum cumulata velim , potesta- tern certe, quam a fupremo omnium re
ge
ge acceperunt, ne hilum quidem pergo imminutum. Neque tamen propterea sive timore, sive gratia illa me unquam abri
pi sinam, ut Ecclesiasticae jurisdictioni , quod quidem ejus sit, vel minimum de
traham , ut inde velut ex rapina ditem potentiam laicalem. Quod cum rebus in pluribus locum habere censeam; tum etiam in hoc, quo de agimus argumento. Qua
re quemadmodum olim reservato nempe mihi tempore jus disperdendorum libro
rum, cum ii Reipublicae noxii fuerint.
Principibus saecularibus consulto sum as
sarturus; ita nunc indubitanter affirmo , idem Principibus quoque Ecclesiasticis absque ullis aliorum praejudiciis jure quo
dam proprio competere. Nam quamvis libri materia conste n t, atque jure civili possideantur a Dominis, iidem tamen si
mul in jus invadunt spirituale, dum vide
licet pestem continent periculosissimam, et contagione sua perdere parant animos subditorum Ecclesiae. Cui cum cura sa
lutis fidelibus procurandae a DEO cum
primis demandata sit, quis est, qui non perspiciat, potestatem una ab eodem nu
mine ipsi esse collatam , ad removenda fidei et morum bonorum,- sine quibus bea-
C 5 ti-
titudo futura non obtinetur, quoquo mo
do obsiacula ? DÉUS equidem nemini negat media ad finem, quem propofuit, alsequendum, necessaria. Quamquam po- testatem hanc lex natur» potius atque insita, et cognata quaedam charitas Ec
clesiae afferuiife videtur. Ut nimirum , cum corniuunis iit Chrisiiauoram omnium mater, venenum e manibus filiorum, quo.
sibi aeternum exitium conciscere stolide volunt, excutere possit, esio excussione h ac, fet vinis pelfum e a t, et poculum diffringatur. Quamobrem Petrus Gianuo- nius similis mihi esse videtur puero non
dum ufum rationis affecuto, aut adulto dementi, qui inde vel maxime furat, quod v i extorquetur ipsi culter, quo femet jpfum mox erat confecturus.
Quod vero Papa , Concilia , Episco- pi brachio Imperatorum , quemadmodum
§. 2. commemoravimus, in hanc rem per- saepe ufui fuerint; id 'quidem argumento esi, Ecclesiam extensis viribus tum fuisse desiitutam , quae siissecissent coercendis , praesertim potentioribus. Non vero jure etiam ipso, nisi comprobatum fuerit isiud ah ca nunquam fuisse exercitum , ne tunc
' qui-
quidem, cum poterat ae debebat exerce
ri. Atqui innumera suppetunt exempla , quae ofteudaut, non sancitas modo fui fio ab Ecclesia de libris comburendis legas;
veram etiam quamprimum et quoties res tulit, effectui strenuissime mancipatas. Nec per abusum, atque arrogantiam illud, ut calumniatur Giannoni, sed plane legitimed cum et parte ah una nihil vererentur1 Praesides sanctissimi, ne hac re limites ho-.
nestatis transilirent, et parte ab altera Imperatores non modo nihil obmoverent in contrarium, sed et fumme venerantur t t zelum eorum, veluti juris a Christo Domino accepti specimen , laeti fuspice- rent. Idemque jam tum sentirent, quod Carolus Magnus de se subinde praedica
bat dicens : ,, In memoriam Beati Petri honoremus Romanam et A postolicam sedem, ut quae nobis sacerdotalis ma
ter est dignitatis, esse debeat magistra Ecclesiasiicae rationis. Quare servan
da esi cum mansvetudine humilitas, ut liceat vix ferendum ah illa S. sede im
ponatur jugum, tamen feramus, et pia devotione toleremus/4 Legere est haec in Cone. Tribur. Caii. 30. Ut adeo, qui potestate hac spoliat Ecclesiam, quo eam
totam
Exempla disciplinae librorum Censoria ad seriem tem
porum di gesta.
totam in politicos tranferibat Magiilratus.
Ne is et Papas, Concilia, atque Epifeo- pos injuftitiae impudentiaeque palam arguit, qui in jus alienum involaverint, et Impe
ratores , aliosque Principes politicos tur
pis inseientiae , aut diffolutionis accusat, qui jura iha aut ignoraverint, aut aper
te passi sinit proculcari. Sed de li
brorum prohibitorum concrematione alibi paulo aliter disseremus. Dissertatione V.
§. 6. cum offenderimus jus quidem anti- qvum in Ecclesia permansisse , sed usam juris hujus ex nova disciplinae ratione nonnihil immutatum esse.
§. X.
Nunc ii sant fecundum temporum se
riem recensendi, qui comhuftione jus idem exercuerunt. Leo equidem M. An. 443.
Manichaeorum libros simul damnavit, si
mul authoritate propria in rogum conjici jussit. Idemque debere fieri ab Episcopis quoque sc ripsit ad Turibium Antistitem , verba ejus retulimus §. 6. in fine. Fe*
cerant hoc ante Leonem non solum Con
cilia , quae jam toties laudavimus, veram etiam doctissimi quique ac sapientissimi
Prae-
Praesides-. S. Epiphaidus, ct Theophilus insuper feverus adeo et immobilis exsti t it , ut cum rogaretur, ne bona plurima Origenis cum paucioribus malis pari sor
te haberet, responderit : L ectionem peni
tus este vespuendam , quae plus nocitura es se t insipientibus , quam sapientibus profutu
ra. Sed exemplum Leonis M. plures tra
xit postea in fui imitationem: nam et Sy
machus Papa sub finem saeculi V* et Hor
misdas sub initium V I. illum studiose aemu
labantur in eliminandis Manichaeorum com
mentis. V estigiis his inftitenmt sub inde Concilia duo generalia V . 4to. et VII.
8vo. saeculo, illud scripta Theodori, Theo
doreti Mopfvestini, et Ibae episto la m : hoc Iconoclastarum libros profligando, atque, qiii eos legerent, execrando. Nec decrevit crescente tempore rigor hic sa
lutaris. Nam saeculo IX. et Nicolaus I.
in Saracenorum , et qui mox eum in Pon
tificatu excepit Hadrianus II. in Photii scriptis prohibendis , ac e rerum natura eliminandis nihil non operae posuerunt. De
cimo porro saeculo , quoniam illud et ss ri
ptorum fterile admodum esse t, nec ulla iu eo se haeresis magnopere efferret, cen
sura etiam Ecclesiae libraria tantisper con- quie-
quievit» Benedictus tamen V II. celebra
to Romae Concilio Simoniaconim cona
tus saeculo eodem multum refrenavit. A t mox ut auctores peiliferi se movere coe
perunt ; Ecclesia quoque sua resumsit ar
tu a , eaque statim saeculo XI. et Leo IX.
in Scoti Erigens, et Nicolaus II* in Be- rengurii. Dein vero Sacculo XII* Inno
centius II. in Abailardi, et Arnaldi Bri
xiensis , ac demum Honorius III. saeculo XIII. rursus in Scoti Erigenae, sed alias chartas intorsit iisque incendium intulit, et vaftitatem» Ultra iam haud procedo:
quoniam Innocentii III» aetatem non atti
gi solum, verum etiam aliquantum prae
tergressas fum , quem tamen terminum prae- stitueram huic dissertatioui* Et licet pars solum dicta sit edrum , quae dici'poterant j haec ipsa nihilominus idmodi funt, ut me
rito unumquemque subeat admiratio, ac pene stupor: qui fieri potuerit, ut iis cognitis réperiantur scriptores tam per
frictae frontis , quos chartae allinere, ac afferere non puduerit examinandorum li
brorum potestatem haud essa propriam Ec
clesiae, sed communem cum privatis homini
bus, jus vero libros noxios prohibendi, aut quovis modo disperdendi nec ipsi quidem
Ecclesiae competere. Exem-
Exempla profecto , quic in hanc Dis
sertationem congessi, et sab initium ejus*
dem inde ab Apostolorum temporibus ad saeculum Vi et nunc sub finem a saeculo V . usque ad XIII. fere ejus generis de
legi , in quibus jus triplex , videlicet:
examinandi, prohibendi et comburendi li
bros quosvis noxios ab Ecclesia st etisse perhibetur. Arrogantis sane , ne dicaro, impudentis animi eiset, duos tresve ho
mines privatos, quales funt, qui hic se non tam nobis oppofuerunt * quam veri*
tati * proptereaque etiam confutati exi
stunt contra nubem testium; publica, ea- que summa auctoritate praedictorum depo
nere , et praevalere velle*
0. A. M. X). O,
Seqvuntur Tituli Dissertationum
ineditarum.
D I S S E R T A T I O II.
De fonna Disciplinae librorum censoriae, quam Ecclesia a tempore Innocentii III. usque ad Leonem X. adhibuit.
D I S S E R T A T I O . III.
De censoria librorum difeiplina a Leone X.
usque ad Clementem V III. producta.
D I S S E R T A T I O IV.
De Clementis V III. indusiriis, quibus ille censoriam librorum disciplinam multum pervolvit,
D I S S E R T A T I O V.
De constitutionibus Gregorii XV. et Urbani VIII. ad rem censoriam pertinentibus.
D I S S E R T A T I O VI.
De iis, quae Alexander VII. in censoria li
brorum disciplina explicuit, aut innovavit.
D I S S E R T A T I O V II.
D e via et ratione, qua Benedictus XIV. ar
tem librorum censoriam ad perfectionem perduxit.
D I S S E R T A T I O VIII.
De indicibus librorum prohibitorum juffu Be
nedicti X IV . editis.
Duae sequentes diifemtiones jam typis datae fuut.
D I S S E R T A T I O IX.
De Clementis XIII. Pontificis maximi, et Auguftissimae Imperatricis ac Reginae Hungariae | Mariae Theresiae conatibus A postolicis in sibro- rum perniciosorum abolitionem impensis.
D I S S E R T A T I O . X.
In qua difquiritur: Num et qua ratione com
petat Principibus iaecularibus jus censurandi li
bros ? A c specialiter agitur de disciplina Pofot niensis Cenfurae.