• Nem Talált Eredményt

ALVARIE SOCIETATE JESU

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Ossza meg "ALVARIE SOCIETATE JESU"

Copied!
204
0
0

Teljes szövegt

(1)
(2)
(3)

EMMANUELIS

ALVARI

E SOCIETATE JESU

DE CONSTRUCTIONE

OCTO PARTIUM

ORATIONIS

LIBER II.

IN USUM

MEDIAE, ET SUPREMAE GRAMMATICES CLASSIUM.

EX INDULTU SUPERIORUM

Typis Conantus Csik Somlyóviensis- 1830*

(4)

Grammatice reliquis elementa viamque ministrat Artibus/ et so­

lido cunctas fundamine fulcit.

Syntaxis est recta partium ora­

tionis interse compositio.

Multo labore assiduo studio, varia exercitatione., pluribus expe­

rimentis , , altissima prudentia pracsentissimo Consilio constat ars dicendi sed adjuvatur bis quoque praeceptis!---etc.

Quintil.

(5)

PRAEFATIO,

S Y N T A X I S Alvarinae Regulis N o ta s , quas Tyron ibus vel utiles magis, vel ne­

cessarias existimab am , subjeci ex causa:

ut , ne scio , qua Explicata Syntaxi , aliis

­

que Grammaticis subsidiis tuto jam ca

­

rere , sumptibusque huc faciendis parce­

re possint ium Discipuli, tum Praecepto­

res. I n his N otis Latina potius, quam Vernacula utendum duxi, quod, et con­

firmatiore jam latinitate sint discentes, et plana sint pleraque, nec difficilis intel­

lectionis.

Appendices tertii generis, quae e scholiis seu animadversionibus, q u a s suis Appendicibus Alvarus ipse subjunxit, ex­

cerpta sunt, Charactere Cursivo expres­

simus; ut nota esse t, eas quidem, expli­

candas, non item memoriae mandandas.

Cum enim , ut singulas examinanti pate­

b it, nihil aliud habeant, ac Regulas quas dam, licentias, queis usi sunt Classic i, excusandi; vel Priscorum Comicorum ma­

xim e, uti et Poetis ac H istoricis usitata, Oratoribus vero interdicta loquendi gene­

ra ; vel figuratas quasdam Constructiones;

vel singularis cujuspiam verbi idiotismum

singularem pertractent; hoc ediscendi la-

(6)

bore sine noxa levabuntur Discipuli.

Namque qui Varronem olim, et Plautum, et omne genus Poetarum, ac H istorico

­

rum pervoluturi sunt, suapte e multiplici lectione haec animadvertent; cum iis ve­

ro , qui studia humanitatis deferturi sunt, praeclare agetur, si summas Alvari R e­

gulas utcunque condidicerint.

Etsi vero Regulas de Generibus, ac

Declinationibus Nominum, et Verborum

Praeteritis , jam in inferioribus duabus

scholis exhaustas esse oportuit, adjecimus

tamen ; ut dubitaturi fortasse , easdem

prompte consulere possint.

(7)

DE GENERIBUS NOMINUM, Quae ex Significatione cognoscuntur.

Quae Maribus solum tribuuntur, mascula sunto.

Mascula censentur, Specie depicta Virili.

Et quibus Appositum tantum tribnilse Virile.

Credibile est Veteres, ut: latro, praefui et Hospes.

Foemineum dices, quod foemina sola reposcit.

Jungito Foemineis muliebri praedita forma.

Quaeque Adjectivum tantum muliebre requirunt.

Quae Neutro Apposito gaudent, Neutraliafunto.

E st Commune duum, sexum quod claudit u­

trumque

Articulo gemino; veluti: bos, fortis, et hostis.

Antistes, Juvenis, Vates, Patruelis, et infans, Affinis, nules, cum cive, cliente, Sacerdos, Et Comes, atque Canis, sus, dux, Auetor-

que, Parensque.

Municipi, conjux, adolescens, augur adhaerent.

E st Comune trium, Generi quod convenit Omni.

Pro Maribus pugnant Menses, Montes, Fluviique.

Insula Foeminea, Urbs, Regio, cum nave Poesis.

Faeminea est arbor: foliis oleaster amarus.

Mas est; Hoc Acer, atque Siler, cum Sube.

re robur.

U M Neutris junges, Hominum si Propria demas.

A Plurale Genus neutrum sibi poscit ubique.

No

(8)

Nomen in l Maribus, si sit plurale, reserva.

Trade notas neutri, et vocem pro nomine sumptam.

Et verbum quodvis nuda pro voce repostum.

De Generibus Nominu m

Quae ex Terminatione cognoscuntur.

F

aemineum A primae est: veluti panthera, sagitta.

Adria mas Esto, cui junge, Cometa, plancta.

Hic Mammona petit: Pascha hoc cui jungito Manna.

Nomen in A , ternae Neutrum e st, ceu stig­

ma , toreuma.

E latiale petit neutrum; ut: praesepe, monile.

Faemineum est, Aloe Rhodopeque, et cetera graeca.

1 Neutris tribue: 0 Maribus, ceu pugio, gummi.

E st 10 Foemineum Verbale, aut corporis expers.

Cui caro jungatur, eoenatio, portio, quodque.

Desinit in do, go. Neutris ad feri bito pondo, Harpago, Cudo, Ordo Mas, udo, Cardo, ligoque.

U, C, D da Neutris, Velut: Id cum lacte, geluque.

L , T. Sit neutrum: Hic mugil, sal, solque’ re­

poscunt.

An, In, On. mas. Haec Sindon, icon, et Aedon.

Queis adde alcyo n e m neutris da cuncta secundae.

E n dabitur neutris. Sed hymen, ren Mascula sunto.

En Splen« atque lien , atagen cum pegtiue lichen.

(9)

Postulat Ar neutrum: ceu par cum nectare-

bacchar. „

Er maribus dona: Laver hoc cum tubere poscit, Uber, iter, spinter, laser, cicer,atque papaver.

V er, siser, atque piper cum Verbere, necte cadaver.

Or maribus servit, Muliebris demitur arbor.

Accedunt Neutris cor, ador cumque aequore marmor.

Exigit Ur Neutrum. Hic furfur cum Vulture turtur.

Faemineum As ,- Neutrum vas vasis fasque nefasque.

Mascula fuut Elephas, adamas, as, atque tiaras;

Cumque Vade, ac reliquis flectit quae prima Pelasgum.

Esto nomen in Es muliebre , sed esto virile.

Limes, pes, fomes, termes, cum palmite,trames.

Et gurges, merges, poples, cum cespite vepres.

Et paries, Stipesque meri nomenque diei,- His Graecum primae, vel ternae jungito nomen.

Hippomanes neutris, Panaces, Cacoethes, ad,- haerent.

Is dato foemineis. Mas sentis, piscis, aqualis.

Angliis tum fustis, tum callis, follis, et ensis.

Sic mensis, vectis, torris, g lis ,p o stis, et orbis.

Et fangvis cenchris, collis cum vomere cassis.

Mugilis, atque lapis, Vermis, cum fasce canalis.

Unquis, tum cucumis, tum caulis, pulvis, et axis Nis quoque Anitum, ceu panis, et asse creata.

Mascula in os su n t o : Dos, cos, muliebri?, et arbos.

Da ebaos, atque melos neutris os. argos, epos que»

(10)

Nomen in us mas est, seu quartae , sive se­

cundae:

Forticus, .atque tribus, muliebris: acusque manusque.

Alvus, humus, vannus, colus, idus, carbasus addes.

Et domus, et ficus pomum, mas morbus habetur.

Plurima in Os graeca. A u sonii, fecere latina.

Quae maribus partim, ut: Prologus, paradisus adhaerent,

Partim foemineis; veluti: diphtongus, eremus.

In neutris numera virus; pelagusque profundum.

Postulat Us neutrum, quoties id tertia flectit.

Hic Lepus, et mus, pus graecum composta- que junges.

Sit tibi Foemineum: lagopus herba, volucris.

Cum tellure palus, subscus, pulcherrima virtus, Atque lalus, pecudisque pecus quibus addi­

tur incus.

Quaeque sibi fervus, juvenisque, fenexque jugarunt.

Aes tibi sit neutrum: Laus, fraus muliebria funto.

S. dato foemineis, si confona ponitur ante.

Esto virile rudens, fous, pous, seps, lethifer anguis.

Mons, dens, atque chalybs, assis quibus addi, to partes,

Et polysyllaba ps, forceps dematur adunca.

X dato foemineis; sed e r y x , grex mascula sunto.

E t spadix, bombix vermis, cum fornice, phoenix, Atque calix, coccix, et orix, varixque calixque, Praeterea volvox, quicunx , feptunxque, de­

unxque.

(11)

A x , e x , finitum polysyllabon , esto virile.

Foemineum: thomex, halex, cumsmilace, fornax, Et forfex, vibex, carex adjunge fupeliex, Mobile lit fixum si fixum mente subaudis, Unde genus capit, ut: Sonipes, oriensque,

tonansque.

Mobile fit neutrum, ni fixum mente subaudis.

De Generibus nominum quae ex usu et aucto­

ritate cognoscuntur.

Respicimus fines non significata frequenter.

Zeugma, Reate ideo petit hoc. cum tibure, cere.

Martius Hic narbo, braccatae gloria gentis.

Hoc praeneste, hispal. sulrao hic uberrimus undis.

Haec Damnata diu Romanis Allia fastis.

Respicit interdum nomen generale Poeta;

Unde sibi merito genus inferiora capessunt:

Sic volucrem fequitur bubo, sic flumen Jader.

De Nominibus incerti Generis.

Haec modo foemineis, maribus modo juncta videbis.

Grossus, adeps, atomus, limax, cum torque, phaselus.

Scrobs, serpens, finis cum corbe, diesque , tubusque.

Postulat Hic aut Hoc merito nar, vulgus,et anxur.

Nomina Masculina apud Oratores, quibus

Poetae: interdum in Genere muliebri utuntur.

Mascula Bubo: Specus, cortex,cum pumice, pulvis.

Et calx pars pedis, atque silex, cum margo, palumbes:

Proferet haec caute juvenis muliebria vates.

(12)

Nomina fere faeminina apud Oratores, et

interdum masculina, praecipue apud Poetas.

Est muliebre aminans, volucris, cum scirpe, cupido,

Sardonychen comitatur onix, grus, clunis, et ales.

Cum talpa, linter, cum dama , linxque penusque.

Haec maribus tribues , cinget cum tempora laurus.

Hunc Jubarem, hunc frondem, hunc pinum nimiumque vetusta.

Pacuvii Proavis, Atavisque utenda relinque.

De Genere Epicaeno.

Articulo sexum,quae complectuntur utrumque.

Uno, Epicena vocant Graji: Promiscua Nostri.

DE DECLINATIONIBUS NOMINUM

REGULAE GENERALES.

N

omina Composita inflectes ad simplicis instar.

A d in Compositis flectes tantum modo rectum:

Si recti duo sint, tunc declinabis utrumque.

Sunt Neutris similes tres Casus: nempe Vocandi, Primus cum Quarto. Similem Pluralia Sexto, Tertium habent Casum. Primo par Quintus

habetur.

A Recto semper Genitivus flectitur: Omnes Obliquos reliquos Genitivi inflexio format.

Prima Declinatio.

Rectus A , sed Genitivus in A E fit flexio prima.

Patrium in as Veteres; ai vertere Poetae.

Tertius, et Sextus dant i s ; Equa, Filia, Mula, Nata, Dea, et Liberta, duae, dant abus et ambae.

(13)

Secunda Declinatio.

Altera u s , um faci t , aut e r , i r , ur. sed Pa­

trius e x it.

Semper in ; verum iu s , habent; Uter, ul­

lu s , e t Unus.

Alteruter, nullus, neuter, tum solus, uterque, Alterius, cum to tiu s, Genitivus Alius.

In Dandi casu dant i , Pronominis instar.

Sunt Rectus, Quintusque pares. Us habentia Rectum,

Hoc in e commutant: Deus, unus, semper et idem.

Filius i , poscitque meus: cui propria junges.

Tertia Declinatio.

Tertia multimodis inflexio finibus exit;

A t semper Genitivus in is: Sermonis ovilis.

Usus multiplices formas, et Lexica dicent.

Accusativus Tertiae.

Terminat em Quartus, testem pro teste capelse.

Im contrafaciunt: buris, v is, pelvis, amussis, Et Cucumis, sitis, et ravis, tussi adde Securim, Hispalis, et Tiberis, Zeuxis, et Propria quaedam.

Has junges Tigrim , Syrtim, quibus adde Cha­

ribdim,

Em dat et Im. N avis, Clavis, Sementis, A- qualis,

E t puppis, febris, tu r r is, cum Canabe restis.

Ablativus.

Sextus e finitur, Cicerone, ac Caesare teste.

1 vero cupiunt, quibus im tantummodo quar­

to est.

- +

Adjectiva in is, aut e,vel er, tum Nomina mensis-.

(14)

M u g ilis, atque Memor, str ig ilis, quibus ad­

de canalis.

Et quae Neutra petunt e vel a l, v e l o r , i quoque poscunt.

Sed dat e f a r , bahcarque , jubar , cumque hepate nectar.

Mobile vult e, veli generi quod convenit omni, Deme Senex, puberqie,bipes, cum paupere fospes.

E n s, aut a n s, mediusque gradus per e cre­

brius exit.

Huc vectis, p o stis, classis , fert angvis, et Ungvis.

Imber, et ignis, et amnis, avis cum fine s upellex, E t Vitrix,- ultrix, et rus, civisque , tridensque, Fixaque Mobilium quaedam retinentia formam.

1 donant sexto; Proprium per e rectius effert.

Fraeter e nil fexto ; poscunt, volucrisque, rudisque.

Nominativus Pluralis.

Rectus Pluralis cupit cj sic flecte Parentes.

Semper n Neutra volunt, si sextus donet e tantum,

Ast ia queis e vel i ; Sic Vectigalia dices.

Deme gradum medium, ut, majora, et plu­

ra , vetus que.

Genitivus Pluralis.

Pluralis Patrius facit um, sic flectito florum.

Contra in ium : quibus i postrema est syllaba Sexti,

Aut e vel i praeter vetus, et memor, uber, inopsque.

Degener, et Celer, et dives, s upplexque, pa­

rensque.

(15)

Cum gradibus mediis; sed ium p lu s, p lu ris, habebit.

Es et is optat iu m ,patrio; et parisyllaba recto.

Um retinent: vates,panis, juvenisque, Canisque.

Nomina ium fa ciu n t, quae duplex confona finit, Ut: M ons, Urbs,superadde Uteri Samnisque

Cohorsque.

Et linter, dos, co s, f a u x , v a s, caro, ven­

ter, et alpes.

Ex Glis, lis, as, mas, nix, nox, os, lar, lariumque.

Um, dat, iumque simul genitivus syncopa, et Usus.

Dativus Pluralis.

Tertius est in ibus. Bobus, feu dicito bubus.

Quarta Declinatio.

Quarta dat u s, dat et u ; donec plurale videbis, U non mutabis; sed ui sibi tertius optat, Um quartus: Recto par quintus: fextus in u sit.

Primus pluralis, quartus, quintusque per us fit.

Dant u a , neutra per u , tonitru, Cornuque, genuque.

Patrius optat uum. Cum terno Sextus ibus dat.

A rcus, ubus, specus, atque la cu s, partus­

que, veruque,

Verum quaestus ibus , vel ubus , portusque requirit.

Quinta Declinatio.

Quintae rectus in es ut: Spes, Genitivus in ei.

Se format, vel in e. Requies vult et is , et ei.

Tertius est similis Patrio: sed quartus in em fit.

Est Primo quintus similis, sed e sextus habebit.

Primus cum quarto, et quinto Pluraliter es dant:

Erum vult Patrius: cum Sexto tertius ebus.

(16)

SYNCOPE.

Pluralem Patrium decurtat synenpa graeca.

Pro Peprium Peprum dices, cum Carmina panges.

ANOMALA (SEU DEFECTIVA.) I. NUMERO. A) in genere.

Propria vix unquam numero nectenda Secundo.

Ni careant primo; ni plurcs nominis extent Ejusdem; ni sint Apellativa, minorque In primo Numero gravitas, aut Emphasis adsit.

His junges liquida, et frum enta, metalla, . legumen,

Cum minerali, herbas, et aromata quaeque vel ulnis)

V el libra venduntur; at hordea» balsam a, demes V ina, Crocos, electra, iales, orichalca lupinos, A e ra , fabas, et thura, pices, Zizania, ceras, Earraque cum pisis, et mella, Papavera, Avenas Rutas, malvas, musta: usus te plura docebit ANOMAI.A (SEU DEFECTIVA NUMERO.) B ) in specie.

1 . ) Masculina Singularia tantum, aut raro Pluralia.

Mascula plurali quaedam spoliata leguntur, Nempe: fimus, sangvis, pudor, aer, portus,

et aether,

Hesperus, et Cestus, limus, sopor, addito nem o,

E t V esper, muscus, viscus, prolesque diei.

( id est meridies. )

2 ) Foeminina singularia tantum, aut raro Pluralia.

Posteriore carent numero muliebria; Bilis.

(17)

Fama , lues, pituita, fames, fuga, gloria, tellus, Alvus^ humus, sitis, atque salus, plebs, ta­

lio , pubes,

Lux, cholera, et tabes, et pleraque Nomina Quintae,

Quaeque aliquod vitium , aut virtutem Nomi­

na signant.

3.) Neutra singularia, aut ruro Pluralia.

V e r , pelagus, barathrum, viscum, nihilumque, penumque,

Lethum, justicium, ( seu juristitium ) fel, coenum, vulgus, et aerum,

Manna, solum, virus, gluten, callumque, lu­

tumque ,

Adde gelu, tabum, solium, pus, fasque, nefasque.

4) Masculina pluralia aut raro singularia.

Mascula sunt quaedam numero contenta secundo.

Liberi, et Annales, Natales, atque Penates, Manes, et Lernures, Fasti, Proceresque, La­

resque ,

Antes, Cancelli, loculi, quibus -addito ludos*

Et propria: ut Gabii, locri, V eji, atque Philippi.

5.) Foeminea Pluralia, vel raro Singularia.

Foeminea Haec Numero sunt despoliata priore : Nundinae, et induciae, Nonae, Idus, atque

Calendae,

Copiae, et Illecebrae, grates,direque,genaeque, Antiae, et exequiae, cunae, valvaeque , mi­

naeque;

Litterae, et inferiae, lactes, nugae, atque te­

nebrae,

(18)

Primitiae, insidiae, tricaequae, manubiae, o­

pesque ,

Vindiciae , thermae , gerrae , quibus adjice Scopas ,

Divitias, et suppecias, ac Oppida multa;

Ut: Thebae, et similes, quarum pars maxi­

ma Grajae.

6 .) Neutra Pluralia; vel raro Singularia.

Pluralem tantum Numerum Sponsalia poscunt, Tempora cum Castris, aestiva, cibaria, rostra.

Cumque utensilibus, magalia , moenia, transtra, Hibernis, sata, tesqua, juga, et Cunabula junges.

Festa quoque, et Ludos, et significantia libros, His aliquas Urbes adde, et Numeralia plura.

II ANOMALA GENERE ( GRAECIS HETEROGENEA )

In Numero Primo sunt mascula Nomina quaedam.

Neutra in Plurali, sic Baltea, Balteus optat.

Masculeum, neutrumque genus pluralia poicunt:

Sibilus, effectus, lenius, locus, acta, jocique.

Carbasus in Numero Plurali Carbasa donat, Sic genus admittit neutrum Plurale, Supellex.

Mascula sunt numero Coelum Argosque Secundo.

Sed raltra, et rastros, et frenos, frenaque dices.

III. ANOMAL A DECLINATIONE. (GRAECIS Heteroclita .)

Vas vasis terni e s t, Vasorum Vasa secundi Ordinis,- at contra in Plurali jugera terni ; Nonnullos casus ex ordine sumit utroque.

IV. ANOMALA ( seu Defecti v a ) CASU

Sunt quaedam unius casus, nonnulla duorum, Quatuor, atque trium, ex usu discenda Magistro.

(19)

APPENDIX A djectiva Deficientia.

Haec per a non formant Neutrum Plurale bicuspis ,

Immemor, atque vigil, perpes, praepesque, cicurque,

A le s, hebesque, teres cum pauper, degener;

addes:

Impuber, uber, locuples pariterque tricuspis^

Dives, inops, memor, atque reses Cum desi­

de, supplex,

Junge bipes, sospesque, tripes; vegei$ atque fuperstes.

DE GRAECORUM NOMINUM DECLINATIONIBUS;

Prima Declinatio.

Graecorum nominum prima declinatio in as , es vel terminatur, ut AEneas, Anchises, Epitomae. Formantur ut in paradigmatibus sequentibus.

Nom. AEneas. G. AEneae. D.AEneae. Acc. AEneam. V.

o AEnea. Abl. ab AEaea. In plurali ut in Latinis.

Nomina in es u t, ( , Nom. Anchises. G. Anchisae. D. Anchisae. Acc. An­

chisen. V. d Anchise. Abi. ab Anchise. Nara. Plur. Ancbi- s* etc. Declinare item potest more Latino: Anchisa, etc.

Nomina in e iit: . Nom. Epitome. G. Epitomes. D. Epitome. Acc. Epi­

tomen. V. 6 Epitome. Abi. ab Epitbine. Plur. Num. E- pitome. G. Epitomarum1. D. Epitoniis etc; more solito.

Nota 1. Latina eadem declinatio lit; ut Epitoma, Epito­

ma;, Epitomam,- etc. sic Grammatice; Dialectice, Rhetorice.

Nota 2. Hebraea nomina instar Latinorurn llectunlur ut: Mathias, Mathiae, Mathiam, etc: sic Abrahum , Ju­

das, Thomas.

Secunda Declinatio.

Secundae declinationis rectus exit in os, on , eus'.

Nomina in os declinantur, ut:

Nom- Menelaos, vel Menelaus'. G. Menelai; D. Men;- ttV:

(20)

lao. Acc. Menelaon, Tei Menelaum. V. d Menele. Abi.

a Menelao. Sic: Timotheos, Pamphilos, Delos, ltliodos, Pathmos. Lesbos, Abydos, Papyros, cte.

Nomina in

0n,

ut:

Nom. Ilion. G. Ilii. D. Hio. Ac. Ilion V. 6 Ili. Abi, ab glio. Sic: Mystferion ,• Svmbdlonj Eucomion, Euclii- ridon, elc.

Nomina in eus, us:

Nom. Orpheus. G. Orphei. D. Orpheo. Ac. Orphe- hm, tcI Orphea. V. o Orphee Ab. ab Orpheo. Sic: Perseus Nereos, Tereus, Tydeus, Euipeus, Theseus, Typhoeus, Achileus, Llysseus, etc. Haec, quia Graecorum nominum quintae declinationi respondent, Accusativum item in a faciunt.

Tertia Declinatio.

Tertiae declinationis, Ut apud Latinos, Taris; sunt terminationes.

Genitivus vel in is exit Latina flexione , vel Graeca in os , v gr. Metamorphosis, vel Metamerphoseos; Puti­

dis, Paridos; Erimanlidis, Erimanthidos; Thetidis, The­

tidos; Poesis, Pocseos; Genensis Geneseos etc.

Grxca foeminina in o longum desinentia, f aciunt in u s, exteri casus Graeci non declinantur; ut Manto, man- tus; Sic: Echo, echus; Alecto, alectus; Calyso , Io, Di­

do, Sapho, Cloto, Clio, Erato etc.

Accusativus desinit in em Latinum , a Graecum , v gr. Hector,- Hectorem, vel Ilectova. Aer, aera; AEther, aethera; Clamys, clamyda; Heroa etc'.

Nomina in is, vel ys foeminina, quae apud Latinos genitivo non crescunt, in in vel ira vlesinant, v gr. poe­

sin vel Peesim; Charybdin vel Charybdim; Neapolin, vel Neapolim, Haeresim, Paraenesim , Synderesim , Exe­

gesim, Syrtim, Erynnim etc.

Quaedam quadruplicem habent Accusativum, in im vel in in vel in rn vel in a ut: Paris'Paridis, Parin , Parim, Paridem vel Parida, Sic Iris iridis, Isis isidis , Thais thaidis etc.

Vocativus Latine similis , est Nominativo; Graece plerumque s Nominativi abjicit; v gr. d Palla, Calcha , Amarilli, Tyndari, Capi, Melamp u , etc.

(21)

ablativus exit in i eorum nominum , quae faciunt Accusativum im vel in , v gr. Poesi, Mathesi ,Syndere­

si. Tribrachi, Syrti, Haeresi, Syntbxi e^lc.

Genitivus Pluralis Latine' in um Graece in on de­

sini t . v gr. Epigrammaton, Haereseou etc.

Dativus Pluralis a nominibus in mu, alibui facit, aut atis, v gr. Thema, thematibus; vel thematis, Emble­

m atis, .Stigmatis ,• Poematis; J(l lauco’matis ctc.

Accusativus Pluralis exceptis neutris' in as desinit, v gr. Tros , Trois, Troas, Delphinas, Crateras etc.

De PRAETERITIS, et SUPINIS VERBORUM.

i. r e g u lAe g e n e r a l e s.

Simplicium leges ferme conjuncta sequuntur.

Hinc aliqua excipies; quorum meminisse juvabit.

Cum geminat primam simplex, composta pri­

orem.

Praeteriti amittunt: praeter praecurro,repungo;

Quaeque sibi gignunt S to , D o , cum Poscere Disco.

Praeteritis quaecunque carent, spoliato Supinis.

Ut glisco, vergo, ferio, cum polleo, vado, Ambigo, cum satago, quaeso; quibus hisco, fatisco,-

Et furit, et moeret, tum aveo, tum ringor, et ajo;

Et vefeor, liquor, medeor,reminiscor adauge;

Insuper a Verbo seu Nomine nata: tepesco, Mitesco veluti, queis nomen ab incipiendo;

Aut certe capiunt a Verbis, unde trahuntur His,dempto Esurio, junges Meditantia Verba­

II. REGULAE SPECIALES. PRIMA CONJUGATIO.

Praeteritum Prima: lacit avi, atumque Supinum Ut neco; nam necui nedum sibi pignora servant;

(22)

A t cubui, domui, crepui, vetuique supina Dant in itum , ut cubitum, Haec tonui, sonui­

que sequuntur.

M, Cubo cum recipit, tantum tibi tertia flectit;

A st id Praeteritis expungitur, atque Supinis.

Dimicat a vi, atum, micui nil amplius optat.

A fricui frictum * a fecui deducito fectum.

A lavi lotum, autum, nec sperne lavatum.

E x Lavo compositum, ceu Diluo, tertia polcit.

Potatum a Poto, seu potum flectito. J u v i, A Juvo praeteritum tantum; sed ab Adjuvo

jutum .

Dat Plicui, Plicitum : Compostum poscit u­

trumque.

Supplicat avi, atum , Replicoque, et Nominei nata.

D o , dedit, atque datum poscit, compostaque Primae.

Quae venum, pessum, circumque, satisque crearunt.

A st d id it, atque ditum faciunt, quae Tertia flectit.

A Sto flecte Steti ,• Statum; Stiti at inde pro­

fecta ,

Atque Stitum cupiunt; multo sed crebrius atum.

SECUNDA CONJUGATIO.

Altera Praeteritis dat ui, dat itumque Supinis.

Ut: Moneo, Taceo; sed tostum Torreo gignit.

Sorbeo cum lociis dat ui, tamen absque Supino:

Arceo ui tantum: sed itum sua Pignora poscunt.

A Doceo doctum, a Teneo deducito tentum:

Censeo fert Censum; mistum tibi Misceo donat.

Neutrum, quod dat u i , Timeoque cajrento Supinis.

(23)

Poscif itum Valeo, Careo, Placeoque, Doletque:

Pareo, cum Jaceo, Caleo, Noceoque, Licetqtte.

Dant d i, sum , Video, iedeo, cum prandeo;

verum

S geminat fessum ; Stridi nil postulat ultra.

Mordeo Praeterito geminato flecte momordi, Morsum -, Sic spondet, tondet, sic pendeo flectes.

Dant Maneo, et Proles, si, sum ; sed ui Emi­

net optat,

Praeminet, Immineo , cum Prominet absque Supino.

Haereo dat si, sum, cum svadet, mulcet, et ardet, Tergeo, cum mulget, ridet, sed torqueo tortum.

V u k Jubeo, jussi, jussum ; ast indulgeo si, tum.

Urgeo si tantum, cum fulget, turget, el alget.

Lugeo, Praeteritum luxi, luctum que Supinum.

Luceo duntaxat lu x i, sic Frigeo, frixi.

Augeo Praeterito facit Auxi, auctumque Supino, livi, etum, Vieo, Flet, Net, cum Deleo, quaque A Pleo nascuntur, ceu: repleo,suppleo,complet.

Civi sume citum a cieo: citum a cio quartae.

Nunc Oleo dat u i, dat itum , Compostaque, odoris

Quae fervant sensum : si non, evi eff er, et etum.

A st Abolevit itum dat: fert Adolevit, adultum.

Ex veo fit v i, tum , a Caveo deducito cautum.

A Faveo, fautum: tantum Conniveo, v i , x i , Et Fervere, bui; sic Langveo, languit optat.

Et Paveo pavi, nil Flaveo, L iveo, habebunt.

Audeo nunc ausus, gavisus Gaudeo poscit.

Et Solitus 1'oleo folui tibi Chrispe placebat*

TERTIA CONJUGATIO.

(24)

Composita a Specio, aut Lacio dant exit, et ectum.

Elicui elicitum: a Feci deducito factum.

A Jeci jactum : dat Fodi S duplice fossum.

Vult fugi , fugitum, fapui , fapiive, uec ultra Progreditur Sapio. Cupio ivi giguit, et itum.

Dat Capio cepi, captum; sed Coepio priscum Fer Coepi, coeptum. A Rapui deducito raptum, Dat Peperi partum, aut paritum, funt Pignora

quartae.

A Quatio, c u s s i, cussum comporta tulere.

U O .

Rite uo poscit n i, ac utum , sit Diluo testis.

A Ruo dic ruitum, sed utum dant Pignora tantum.

A Struxi, rtructum: a Fluxi deducito fluxum.

Respuo, nulla Luo, Metuoque, Pluoque Supina:

Innuo, cum Renuo, Batuo, Ingruo, Congruo gignunt.

Bo dat b i, dat itum; scabo, Lambo, carento Supinis.

A Scripsi, scriptum, a Nupsi deducito Nuptum.

C O

I ci, fert ictum: A Vici depromito victum.

A parsi, parium, geminat quoque Parco, peperci.

Duco cupit duxi,ductum : a Dixi exige dictum.

SCO.

Sco: v i , tumque petit, ceu Nosco, Svesco, Quiesco.

A g n itu s, Agnoscr : cognosco jungitur illi.

Dat Pasco partum: Conquexi linque Vetustis.

Ut Disco didici tantum, sic Posco poposci.

Dispesco dat ni; cum Compesco, absque Supino.

(25)

D O .

D o , d i, sum gignit, velati defendere, cudo;

N tamen amittunt fundo, cum scindere findo.

S geminat fissum, ac scissum: dat pandere palfuni.

Tundo, petit tu tu di, tunsum; sed pignora tusum.

Sume Cado, cecidi casum: cape caedo, caecidi Caesum. Dat lentum , vel tensum, Tendo,

tetendi.

Pendo pependit habet , pensumque; at Pedo pepedi.

Tum Hudo, tum Sido, tum Strido carento, Supinis.

Ex D o, das, d id it, atque ditum dant Pi­

gnora Ternae.

Dant S i, Sum, Claudo, Laedo, cum Rodere, Trudo.

Divido cum Plaudo, Rado, cum ludere: V a si, A c Vasum a Vado capiunt sibi Pignora tantum.

Cedo petit Cessi; Cessum facit inde Supinum.

GO. GUO. HO.

Dant x i, ctum G O , GUO, ut Rego : Plango, Extinguo Supinis.

N tamen abjiciunt Stringo, cum Pingere Fingo.

Tango cupit tetigi, tactum: E g i, A go, poscit, et Actum.

Sume Pago pepigi,pactum-, cape Pangere panxi.

Olim etiam pegi, quod nunc comporta refervant.

Dat Legi, lectum: Fregi dat frangere fractum.

Negligit exi, cetum, cum Intelligo, Diligo polcit.

Prodigo, Dego, egi: Suxi, Sugo absque Supinis.

Dat Pungo pupugi, punctum; dant Pignora ferme Funxi. Vult si, sum Spargo cum Mergere Tergo:.

(26)

Dant x i , x um , F i g o , Frigo; caret Ango Supino.

A T r a x i, tractum, a Vexi deducito vectum.

Mejo cupit m in xi, mictumque, a mingere sumptum.

L O .

Lo lu it , atque litum. Colo cultum, consulo gignit

Consultum: Occulit occultum-, ast Alo poscit, et altum.

Ante-carent-Cello, Praecello, Excello Supinis.

Et Volo cum sociis, sed falsum fallo fefelli.

Dic Psallo psalli tantum; cui junge refelli.

A st velli; vulsum\ Percello percidit optat Perculsum, Pepuli, pulsum dat, Sustulit atque.

Sublatum T o llo : Salli fert sallere salsum.

1 ' ' MO. 'et NO.

M o per wi dat itum-, Tremo flectitur absque Supino.

Dant, p s i, ptum, Demo, Promo cum Sume­

re como.

Emi fert emptum: Premo, pressi, s duplice pressum.

Dat posui, positum: genitum genuisse reposcit.

Dat cecini, cantum: cinui dant Pignora centum.

A Sino fit sivi atque situm ; dat sternere stravi.

A c stratum ; sprevi, spretum dat spernere.

Cerno '

Crevi; sed cretum cupiunt sibi Pignora folum.

Dat tempsi , temptum , T em n o , si legeris usquam;

Sed Lino dat lin i, liv i, levique, litumque.

PO. et QUO.

Po, p si, ptumque petit. Strepo sed strepui, strepitumque»

(27)

A Rupi, ruptum. A Coxi deducito coctum.

Linquo sibi liqui tantum: addunt Pignora lictum.

R O , SO.

Quaero, quaesivi, quaesitum: Carro, cucuri, Cursum : tum V erro , Versi, versumque Supino, A Gero dic g essi, gestum: tr iv i, a T e r o ,

Tritum.

Ferre, tu li, latumque,- Uro dabit u ss it, et ustum.

A Sero fit sevi, atque satum; vi rustica proles.

Atque situm; serui, et sertum fert cetera turba.

So s iv i, jitawque petit. Dat Visere, v is i, A c Visum. Incesso, incessi, tamen absque

supino.

Pinsitus , ac p istu s, pinsusque a pinsuit exit.

TO . VO. XO.

X i, x u m dat Flecto, sed Pecto, x i , x u i t , et xum.

Necto ferunt, Plectoque. Peto cupit ivit, et itum.

Stertuit a Sterto tantum; Meto messuit optat, A c messum s gemino. Misi dat Mitto, Supinum.

S. duplici missum. A Verti deducito Versum.

Sisto,stiti, statum, Activum .-Neutrale fequetur Sto Verbum,- unde s t it i, atque stitum sibi

Pignora sument.

A V ix i, victum , a Volvi deflecte volutum.

Texui amat Texo, ac textum .- solvique solutum.

QUARTA CONJUGATIO.

Ivi, itum , ut: Polio, Fastidio, Quarta requirit:

pert Veni, ventum, Venio; Sepelire, sepultum.

Singultum, singultit amat: dat Amixit, amictum.

Ex Pario natum per ui flectatur, ec ertum.

Comperio, reperitque tamen ri format,et ertum.

Sancio dat sanxi, sanctum, quod format et itum.

(28)

Sentio vult, s i , sum. Sepsi dat sepio, septum.

Hausi fert hausium . Dat Pinxi, vincio, vinctum.

Farcio dat fa r s i, Jartum. Vult Fulcio, f u l s i , A c fultum. Sarsi, sartum dat Sarcio Verbum.

Veneo fer venum, quod ferme veniit optat.

Dat salui, saltum; Proles sibi vendicat ultum.

DE PROTERITIS ET SUPINIS VERBORUM

DEPONENTIUM,

Ex or finitis Activam fingito Vocem,

Ut: Vereor, vereo, veritum; fluit hinc veri­

tus sum.

A st Fateor, fassus: Patior, vult sumere Pas s ns.

Nanciscor. A actus: dant xus duo Pignora Ple­

cto.

Orsus ab Ordiri deducitur: Usus ab Utor.

A Reor esto R a tu s: Proficiscor sume Pro­

fectus. I

Metiri Mensus gignit: Pactusque paciscor.

Com-que - miniscor amat Commentum, Adi­

piscor, Adeptum.

Ultus ab ulciscor venit: Expergiscor habebit.

Experrectus; et Oblitum obliviscor adoptat.

Dat Labor, L a p su s: Misereri funde Miser­

tus.

Fert Utus Loquor, atque sequor; Queror ac­

cipe Questus.

Dat Nitor , nixus , nisusve : Gradi accipe Gressus.

Redde Fruor, F ru itus: Morior tibi Mortuus haeret.

Nascor amat N a tu s: tandem fert Ortus oriri:

In tribus extremis per iturus flecte futurum.

(29)

DE

INSTITUTIONE GRAMMATICA

EMMANUELIS ALVARI

LIBER II.

Notis ad usum Juventutis illustratus.

DE CONSTRUCTIONE

OCTO PARTIUM ORATIONIS.

V

erbum Personale finiti modi postulat ante se Nominativum aperte, vel occulte, ejusdem Numeri, et Perfonae. Cic. Si vales, bene est, ego quoque valeo. Terent. Quid fiamus? cur non imus hinc.

Nam Verbum infiniti modi ante se Accu- fativum habet. Cic. Hunc quidem nimbum ci­

to transiisse laetof.

Nota. Etiam impersonalia quaedam Nominativum pe­

tunt, quae tamen Defectiva melius dicerentur, nempe per­

sonis praecipuis, prima, ct secunda deficientia. Talia sunt:

ea res mede Udat , juvat ; id mihi lihet , expedit , convenit etc. In Passivis ut: pugnatur , luditur etc. putant aliqui subintelligi Nominativos: pugna, ludus, cursus etc.

Appendices I. Generis.

I. Voces copulatae saepius Verbum Plurale desiderant. Cic. Hic nobiscum sunt N icias, et Valerius. Interdum singulari contentae sunt. Cic.

Mens, et ra tio, et consilium in Senibus efi.

Quod intelligitur, etiamsi nonnunquam omitta­

tur

(30)

tar Conjunctio. Cic. Frons, ocu li, vultus

per­

saepe mentiuntur, oratio vero saepissime.

Nota. Copulatae vocrs sunt, per particulas copulativas : que, ac, atque etc. Inter sc conjunctae v gr. Virtus, et honestas, et pudor cum Consulibus esse cogebat. Saepe etiam sine particulis copulativis referiuntur voces copulatae.

II. Verbum Plurale nobiliorem Personam se­

quitur. Prima nobilior est, qtlam lecunda: et tertia: secunda tertis anteponitur. Cic. Si t u , et T u llia , lux nofira valetis, ego, et svavis­

simus Cicero valemus.

Appendices II. Generis.

I. Prima, et lecunda Perfona ferrne non ex­

plicantur, nisi cum diverfa studia significamus.

Cic. Ego capitis mei periculo patriam liberavi:

vos liberi sine periculo esse non vultis.

Nota I. Harum Personarum : ego , ego, tu , tu etc. o~

iliosa esset repetilio , ac praeterea inulilis, cum Latinus*

exitus: Amo, as, at. Amamus, atis, aut seipso suam Personam indicet.

Nota II. Diversorum studiornm nomine veniunt actio­

nes contrariae, u t : Laudo, vitupero Laboro , desideo Amo , aversor. Studeo, ludo etc. Tu diem ludo perdis, ego ad

serum studeo.

Aut cum plus significamus, quam dicimus, Cic. in Ferrem: Tu tnnocentior Metello. tu plus significat, quam Verbum ipsum declaret.

^ Nota. Significat enim : tu Verres, homo rapacissime, scelerate, crudelis etc. Metello, temperatissimo, sanctis­

simo eic. innocentior ? Sic : .Vos hoc teramus ? Id est: Li.

heri, Nobiles, Magistratus? a servis etc. Tu cum Apol­

line certes? Mirsia, inscite Faune, etc.

II. Verbum Infinitivum interdum partes No­

minativi agit. Terent. M entiri, non est meum.

Item: Verbum cum suo casu. Cic. Vacare cul­

pa, magnum est solatium.

(31)

Nota. id in Verbis Defectivis, quae Impersonalia vul­

go nominari diximus frequens est, ut: apparet esse com­

motum. Non me fallit, id te agere. Pernitet, peccasse.

Non me fugit, te inter meditari. Idem est de Verbo Vi­

deor , quando impersonaliter sumitur.

Appendices I I I . Generis.

Poetae Verbo plurali utuntur aliquandd intercedente praepositione Cum. Virg. Remo cum Fratre QuirinUs ju ra dabant. Quin Ver­

bum plurale praestantiori personae reddunt.

Virg. Divellimur inde Iphitus, et Pelias mecum.

Quod Oratoribus usitatum non est.

ADJECTIVUM cum SUBSTANTIVO.

N

omina Adjectiva, Pronomina, et Participia cohaerent cum Substantivis in Genere, Numero et Casu. Cie. Parva saepe scintilla contempta magnum excitavit incendium.

Appendices I. Generis.

t. Substantiva conjuncta fere Adjectivum Plu­

rale desiderant, ut: Livius. Hippocrates et E- picides nati Carthagine ,J’ed oriundi ab Syra­

cusis.

Quodsi Adjectivum singularis sit Numeri, cuin viciniore Substantivo in Genere, Nume- r o , et Casu confentiet. Cic. Multorum arro­

gantia, multorum odia, superbia, et molestia perferenda efi.

X

Nota. Seu res animatae sint, seu inanimes, ntriusque' numeri, Adjectivum cum propriorc concordari poterit;

ut inox dicetur, v gr. Video omnium ora, oculosque iri me esse 'conversos, etc.

I I . Adjectivum plurale praestantius Genus sibi veu-

(32)

vendicat. Virile prazstantius est muliebri et ne­

utro , Terent. Domus , uxor Uberi inventi invito Patre. Neutrum muliebri praefertur prae­

cipue , eum de rebus inanimatis est sermo. Sa­

lust. H is genus, aetas, eloquentia prope pa­

ria fuere. Idem: Divitiae, decus, gloria in oculis sita sunt.

Nuta Itaque male diceretur: muri, portae , tecta combusti pro combustii. 2. Si tamen omnia Substanti­

va foeminina essent, erit itidem Adjectivum, ut: Juiti- tiae conjunctae sunt pietas, liberalium, elc.

III. Cum Substautivis rerum inanimatarum sa

e p e jungitur neutrum plurale. L iv iu s, Ira et avaritia imperio potentiora erant Cicero ta . men fere proximi habet rationem, ut; Tibi o- mnium salus, liberi, fortunae sunt charissimae;

Nota. ila:c ratio expeditissima est, ne anxie conflic­

tentiir Tirones, aiit iiac in re , multum difficultatis inesse suspicantur.

Appendices II. Generis.

I. Participia: d ictu s, fa c tu s , creditus, vi­

s u s , dicendus, et appellatus, inter duo Sub­

stantiva diversi generis, et numeri posita, cum eo concordant, quod elt basis, et funda­

mentum orationis. Plin. Puteoli, Colonia Di- caearchid appellati.

Nota, lias is, et fundamentum orationis est , de quo praecipue sermo est, et de quo ad quaestionem . Quis?

respondetur v. gr. Ludi Megalesia appellati. Quis appel­

latus est Megalesia V ft. Ludi. Verbum caro lactum est;

Quis caro factum est ? i*. Verbum.

II. Adjectivum foemininum interdum respon­

det viciniori Subiantivo pluralis numeri. Liv.

Hoc Senatus consultum', litteraequae in Hetru-

(33)

riam misae sunt. Si de rebus animatis fermo sit, satius est circuitione uti, hoc modo.- L u ­ cretia castissima f u i t , qua virtute etiam ejus mancipium floruit; potius, quam Lucretia, et

ejus mancipium caita luere.

Appendices I I I . G eneris.

Figurata constructio censenda est, cum a- pud probatos Auctores adjectivum cum minus praecipuo e duobus Substantivis consentit. Cic.

Non omnis error stultitia dicenda est. Pauper­

tas onus grave mihi visum est. Gens universa Veneti appellati.

Poetae Substantivis Praepositione Cum co­

pulatis pluralem adjungunt. Ovid. Sors ea­

dem Ismarios * Hebrum cum strymone siccat.

Ismarios Adjectivum est duorum fluviorum.

Et sequuntur etiam generis praestantiam, O- vid. Ilia cum Lauso de Numitore sati.

RELATIVUM cum ANTECEDENTE.

R

elativum • Q ui, quae, quod concordat cum antecedente in genere, et numero. Cic. Nemo nos amat, qui te non diligat. Item Pronomi­

na: Hic, ifie, ille, ipse, is, idem cum fiunt Re­

lativa. Cic. Venit mihi obviam puer tu u s, is, mihi litteras a te reddidit.

Appendices

1. Generis.

I. Relativum: Qui, quae, quod, curri antece­

denti praeponitur, cum eodem, genere, nume­

ro, et casu, perquam venuste cohaeret. Cic. Quos cum Mario pueros miseras, epistolas mihi tu ­ lerunt. Saepius tamen Pronomen subjicitur. Cic.

Quam quisque norit artem , in hac st exerceat.

A(imt>nle aut Urbe Thraciae Ismaro.

(34)

Nota. Hunc non tam construendi Regulam , quam Collocationis elegantiam esse, breviusque, et venustius dici: Populo placebant, quas feci fabulas , tjuam : ae Fa­

bulae placebant, quas feci. Hic collocandi modus, .Ne­

poti, Ciceroni etc. quam frenquentissimus est.

II. Quodsi inter duo Substantiva ponatur, cum alterutro confentire poterit. Cic. Est locus in carcera, quod Tullianum appellatur.

Sic: Unus erat toto naturas vultus in orbe, quem di­

xere Chaos. Herculi sacrificatum in loco , quem Piram appellant. Jovis. Stella , quae Phaeton appellatur. Ad lo­

cum, quae Pharsalia dicitur. Luna: accessus, quod inter­

lunium vocatur.

III. Quantus , qualis i etc. cum Relativa fiunt, non cum antecedente, sed cum conse­

quente Substantivo confentiunt. Cic. Dixi de te tanta contentione, quantum e fi forum.

Appendices I I . G eneralis.

I. Nominativus et Verbum, Adjectivum, fet Substantivum, Relativum , et autecedens in­

terdum , maxime apud Historicos, et Poetas, fensu, ct significatione concordant, etsi voce discordent. Virg. Pars in f r usi a secant. Ubi ille est scelus, qui me perdidit, hoc est: ille sceleratus. Pars in ludos versi.

Nota 1. Vox Pars, Singularis Numeri, et Generis Foeminini est; significatio, Pluralis; et Masculini.

Talia sunt Nomina Collectiva, ut: Turba Quiritum Deum placant, Populus clamant, convocant, tumultuantur.

Equitum Turma invasere castra. Manus, manipulus militum victoriam peperere. etc. Pars earum foeminarum volucres factae. Huc pertinent Partitiva nonnulla , ut: Pro se Quis­

que de vi queruntur, Uter meruistis poenam. Uterque delu­

duntur. Neuter ad me accedatis. Alter in alterius sangui­

ne mactati. Samnitum duo millia caesi.

(35)

IT. Orationis membrum interdum vice au- tecedencis ponitur , idque in neutro genere.

Cic. Pompejus, quod mihi summo dolori f u ­ i t , ipse se afflixit.

Appendices JI I . Generis.

Siplura antecedant Substantiva copulata, i- 'ctem observandum, quod supra de Adjectivis dictum est Cie. Scis, quae vita Htifira, quaejvq.

vita s, ad quae recuperanda per fortunae in­

cumbe. Interdum redditur Relativum vicinio­

ri Substahtivo. Cic. Mihi non venerat in men­

tem, furorem , et infaniam objicere vobis, in quam incidifiis.

SU BSTAN TIVA CONTINU ATA.

S

ubstantiva. continuata, quae ad eandem rem spectant, cafu concordant, quamvis genere,'ei*

numero aliquando dissentiant. Cic. Tulliola , deliciae nostrae, tuum munusculum flagitat.

N o ta. Substantiva continuata sunt, nulla inter se copulante particula vincta, utcum nomen generale Nomi­

ni proprio personarum, vel locorum, rerumque aliarum praemittitur, ut: Urbs Roma Rhenus fluvius. Motis AEthna etc vel interquae Relativum qui adhiberi potest, ut: Scipi­

ones qut sunt duo fulmina belli, extincti. Cicero, qui est mei tuum, el oculus. Effodiuntur opes, quae sunt irritamenta inalorum.

Appenditis I I I . Generis.

I. Interdum alterum genitivi est casus;

quamquam alterum alio casu efferatur. Cic.

In Oppido Antiochiae, pro : in Oppido A nti­

ochia. Celsam Buthroti ascendimus arcem pro Buthrotum.

(36)

I.

Si

e

duobus Substantivis continuatis al­

terum sit proprium hominis, cum eo tam Ver- bum, quam Adjectivum melius concordat, ut Deliciae A Esopus ejusmodi fu it. Si vero pro­

prium fuerit Locorum, ac rerum inanimata­

rum , cum magis generali consentiet, ut: De Solis urbe, quae in Cilicia e st, egerunt. So­

li , Solorum, nomen est Urbis.

, Sic: Ungri Civitas Gallia; fontem habet insignem.

Volsonii Oppidum Thuscorum totum concrematum. Co­

rioli Oppidum captum. Suburra Vicus hominibus con­

fertus. Ludi Taurdia per biduum facti. Pergo ad delen­

dam Urbem Vejos. Locri Civitas ampla excisa.

INTERROGATIO, ET RESPONSIO.

Interogatio, et Responsio casu confentimit*

ut: Cujus efi haec Oratio? Ciceronis. Cui praeceptori dedisti operam? Platoni.

Nota. Excipe, si de pretio interogetur. v. gr. Quanti e misti librum? Floreno, non Floreni. Item: si de Possessi­

vis : meus, tuus, suus, noster, sit quaestio, v. gr. cujus est ha e toga? mea. non mei. Secus dicetur; Antonii, Pauli el«.

DE CONSTRUCTIONE VERBI ACTIVI.

V

erbum Activum est, quod littera O finitum Passivum fit addita littera R, ut; Amo, amor.

PRIMUS ORDO ACTIVORUM .

Verbum Activum post se accubandi casum postulat. Cic. Avus tuus amavit unice Patri­

am et Cives suos. Talia sunt: Am o, fero, le­

go, audiot doceo, edo etc.

(37)

SECUNDO ORDUS ACTIVORUM.

Q u a e d am Verba Activa praeter Accusati- vum , personae Genitivum admittunt poenam crimenve significantem. Ea fere fnnt; accusa n ii abfolvendi damnandi. Cic. An non intelligis, quales Viros summi sceleris arguas? Hujusmo­

di funt: Accuso, incuso, arguo, defero, arces­

s o , accerso, postu lo , insimulo, coarguo; in­

fam o, convinco, damno, condemno.

Nota 1. Rationem Regulae dant recentiores, quod sub Genitivo ; Criminis, per figuram Ecclipsis, seu omissionis subintelligatur Substantivum aliud, v. gr. Accusare ali­

quem sacrilegii, idem esse, ac propter crimen, vel de crimine, in crimine sacrilegii. Arcessere, deferre, postu­

lare quempiam furti, subintelligi: in causa , de causa , ob causam furti, vel actione .furti Dicitur etiam : aliquem injuriarum, furti etc. agere. Intellige rerum.

> Nota 2. Dicitur etiam accusare., aliquem Judici, Se­

natui, praetori, etc. vel apud judicem, senatum , plebem aliquem postulare, vel Judicio postulare.

Appendices 1. Generis.

I. Genitivus criminis, maxime cum his ver­

bis : Accuso, arguo, postulo, infimulo, damno, condemno, abfolvo, in Ablativum cum Praepo­

sitione de mutari potest. Cic. Non committam posthac, ut me accusare de Epistolarum negli­

gentia possis. Hoc tamen nomen Crimen A b­

lativo sine praepositione effertur. Cic. Si ini­

quus e s in me J udex, condemnabo ego eodem te crimine.

Dicimus etiam capite aliquem damnare, punire, plectere. Cic. Eum vos ju rati capite damnastis.

Nota Praeter Capitis vix alios Genitivos' Poenae cum verbis damnandi reperies praesertim illos, qui in-

(38)

rtrumentnm poenae denotent. Nec enim dixerim : damnare quem cnicis gladii, restis, fustigationis, virgarum, besti­

arum etc. Sed ad crucem , restem, etc. Quod si occurre­

rint ejusmodi Genitivi, ut: damnari exilii, suspendii, necis, etc. Per Ecclipsim intelliges ad poenam.

2. Damnari voti, est consequi id cujus causa vo­

tum est factum, seu rerum fieri voti exolvendi.

I I Verba: Absolvo, Ubero, alligo, ad­

stringo, mulcto, obligo, obstringo quemad­

modum fuapte natura Ablativum petunt, ita et Ablativum significantem pccnam, crimenve sine Praepositione admittunt. Cic. Ego me etsi peccato absolvo, fupplicio non libero.

' Sic: Magno se scelere (illigare, obligare, obstringere. Eitia hominum ignominiis, vincti- l i s , verberibus

4

e x iliis, morte mulctantur;

Magno te piaculo adstringisi

Appendices I I . Generis.

I. Non temere uti debemus Verbis accu­

bandi etc. nec enim corripio, reprehen­

d o, vitupero, culpo, castigo, punio, plecto, mulcto, excuso cum Genitivo criminis jungun­

tur. Sic: culpare- reprehendere aiicujus par­

simoniam, ambitionem, dicam potius, quam culpare aliquem parsimoniae, ambitionis.

Sic male diceretur: Increpare aliquem pi­

gritiae, improbitatis notare, purgare tardi­

ta tis, sugillare incuriae, vituperare nimiae le­

n ita tis, traducere levitatis; castigare impu­

dentiae.

VERBA EMENDI.

Etiam Verba emendi, vendendi, locandi praeter Aceusativum, hos tere Genitivos assu­

munt: ta n ti, quanti, plurim i, minoris, tan-

t ti

(39)

tidcm , quanti cunque. Pretium tamen Ablati­

vo effertur. Cic. Emit humo cupidus ta n ti, quanti Pythius voluit.

Talia sunt: Emo, coemo, mercor, commercor, comparo, redimo , vendo, divendo, venumdo, distraho, vaeneo, liceo, liceor, licitur stat, constat valeo, loco , eloco.

Sic. emere tanti quanti piaris, minoris tantidem quanti - cunque.

Nota. Putant aliqui sub his Genitivis subintelligi: ae­

ris pretio v. g. emi tanti ( aeris preetio. )

VERBA AESTIMANDI,

Verba aestimandi: praeter hos genitivos, i stos etiam habent: M a g n i, parvi, maximi, minimi. Terent. Merito te semper maximi fe­

ci Chreme.

Talia sunt: AEstimo, duco, habeo, pendo, puto, fa­

cio, v gr. Magni aestimat pecuniam, n.rnimi virtutem.

Magni fit a Civibus, parvi penditur ab exteris, etc.

Appendix 1. Generis,

Dicimus etiam: magno, permagno, par­

vo testimare. Cic. Tu ista magno aestim as, cn temet parvo aestimas.

Nota. Reper ies item apud probatos Auctiores, nimio plurimo minimo aestimare , ubi liquet pretio subintelligi.

Certum vero pretium, ut librum emi f loreno, est Ablati­

vus commuuis pretii.

Appendices II. Generis.

I. Nauci, flocci, p ili, a ssis, teruntii, ni­

hili cum verbo Facio junguntur. Cic. Eum ni­

hili f a cit.

Dicimus etiam: Tuas minas hujus non fa ­ cio ; flocci, nihili tuas fortuitas pendo: non assis, 'non flocci ce testimo, pro nihilo habeo, duco, puto dividas omnes prae virtute.

II. Sum pro aestimor Genitivos magni

(40)

•cteroique admittit. Cic. Magni mihi erunt tuae litterae. Conscientia mihi pluris est, quam hominum fermo.

III. JEqui, bonique, vel aequi boni consu­

lo , singularia sunt. Terent, equidem ifihoc ae­

qui bonique facio. Hanc moram boni consulo.

Nota. Singularia su n t, id est Phrasis , seu loquendi

modus Latinis proprius. 1

He c item Verba: Admoneo, commoneo, commonefacio Genitivum habent cum Accusa­

tivo. I.iv. (fui admonerent eum Romani foe­

deris. Grammaticos: sui officii admonere.

Eadem tamen pro Genitivo poisunc Abla­

tivum cum Praepositione de admittere. De quo

vos paulo ante admonui.

TERTIUS ORDO ACTI FORUM, Dativus cum Accusativo.

Q

uaedam Verba Activa praeter Accusativum, Dativum exibunt. Ea fere sunt Dandi, redden d i, committendi, promittendi, declarandi, an­

teponendi, postponendi. Cic. Salutem tibi ti­

tiem dare potuerunt, qui mihi reddidere.

Nota. Non Activorum, solum, sed omnium Verbo­

rum Dativus, revera videtur esse Dativus Communis rei, vel persona:, cui acquiritur, vel demitur, commodatur vel incommodatur aliquid. Quod Alvari regulas exami­

nanti facile patebit. Nec adeo haec de Dativi Regimine, doctrina multum difficultatis affert Tironibus.

Verba dandi: Tribuo, praibeo, pra-sto, sdppedilo,

»nb, ministro, assigno, procuro, concedo, dedo, porrigo,

•xbibeo , impendo, commendo, m«'tf Juido, mitto, red­

de, refero, restituo, impendo repono, retribuo, com­

penso, solvo remitto

(41)

Committendi. Committo, maudo, commendo, trado, prodo.

P ro m itten d i. Declaro, expono, explico, aperio, dico,nar- ro , refero, significo, nuncio, denuncio, demonstro, scribo.

Anteponendi. Antepono, antefero, antehabeo, praeha- beo, prajfero, praepono, postpono, posthabeo.

Appendices I. Generis.

I. Alia sunt hujus tertii ordinis, ut: Facio tibi injuriam: facio tibi fidem; ago tibi gra­

tias ; mitto tibi litteras, etc,

Nola. Apertum est haec, aliaque Infinita Dativi com­

munis esse , nec Regula eguisse.

II. Multa denique Composita ex Activis, et Praepositionibus: ad , in , ob,prae sub prae­ ter Accusativum etiam Dativum, postulant.

Cic. Inimici mihi mea eripuere.

Nota. Haec Regula latissime pertinet’, cum pauca Activa sint, quae non compositum ejusmodi progehcrent.

Iloruul permulta Linguarum prope omnium Svntaxi , et Interrogationi. Cui respondeut. Dissident alia, ex Autho­

ribus, vel indiculo subjecio discenda.

I. Composita ex Propositione ad: addico, adjudico, addo, adjicio, apparo, adjungo, admetior, adclamo, adhaereo, admurmuro, aequiparo, adfero, adnumero, annuo, adpla- udo, adpitigo , adpropinguo, adsentio, adsi- gno, ait sim ilo, adsifio, adscribo,

Variant in permultis linguis, et fere Gum aliqua Praepositione conflruuntur alia, ut:

Admisceo vino aquam.

Admoveo manum ori.

Advertere navem littori.

Advolvere se pedibusalicujus.

Aliigare aliquem columna;.

Allinere colorem iabuta;.

Applico me stadiis.

Sibi aliquid arrogare.

Accedere alterius'sententiae.

Assuere frustum pallio.

Adstringeri ; sibi aliquem.

Abrogare alicui Consulatum.

Aspergere alicui aquarn.

Adsciscere sibi socio*

(42)

Apponere aquam igni.

Alligere reum cruci.

Agglutinare asserem asseri.

Attrahere sibi spiritum.

Advehere merces alicui.

I*. Composita ex Praepositione. Con: Com­

minor, communico, comparo, compono, com­

penso, conficio , confiteor, congratulor, con­

socio, conniveo, consecro, consigno, contra­

dico, dissentio, diffido.

Mutato Casu.

Colloquor illi.

Colludere hosti.

Confidere se alicui.

Conjungere se alicui.

Consentio tibi.

Consvescere alicui.

Convivere Militibus.

Consonat orationi vita.

Comitiari Magistratibus.

Collacrimor vobis.

Collaborare alicui.

Circumdare Urbi aggerem.

vel Urbem aggere.

III. Composita ex Propositione In ejusdem Casus: Immineo, impero impertio incutio, indico,t in d o , indui geo, infero, inhio, ingero, inge­

nero, bihalo, inhibeo, infideor, in fit lio, inter­

curro , interdico , ignosco, invideo etc.

Mutato Casu.

Illigare Rosas serto Illinere atramentum charta;

Illucescit nobis dies.

Imponere alicui.

Importare domui malum.

Incubare lecto.

Incumbere scamno. • Inniti sella;.

.Indignor homini, lndoleo tibi.

Indormio' curis.

Infigo mihi acum, infodere thesaurum terra;.

Inhaeret pedi spina.

Immergere se fluvio.

Immittere tignum muro.

Impendere se scientiis.

Instare, insistere alieni.

Insuere nummos vesti.

Inspergere cibo salem.

Inspirare alicui animos.

Intendere lectioni.

Intercedere legi.

Interloqui aliis.

Interponere gaudia curis.

Juterjicitur nobis murus.

Intervenio vobis.

Intexere panno flores.

(43)

kInnatare mari. . Invidere felicibus, inscribere nomen libro. Inurere alicui maculam.

Inserere plantam terra;. ■ Irascor tibi.

Insidere eyuo.

IV. Composita ex Praepositione Ob: Obdu­

co , objicio, obligo, obtrudo ■ obsifio , obtin­

g o , obvenio, occino, occurro, obedio, oblo­

quor, obnuncio, obrepo, offendo, offero, op­

pono, etc.

«

Variato Casu.

Obequitare Urbi. Obtrectare laudibus.

Obstruere luminibus alicujus. Obvertere se alicui.

V. Composita ex Propositione Prae eodem Casu: Pendo, parco, praedico , praebeo, prae­

cipio , praecinopraecludo , praeeo, praejio , praefero, praefido. praenuncio, praescribo, praesideo, praesagio, praehabeo, praeludo, praepono, praecipio. ■ /

VI. Compostita ex Propositione Sub, eodem Casu: Subito, subduco, subjicio , sublego, sub­

m inistro, suppedito, submitto, subnecto, sub­

servio, subjierno, succresco , succumbo, sug­

gero, sufficio, supponq, surripio etc.

Succenseo vobis. Suppetit nobis annona.

Supplico tibi. Supervenit nobis hostis.

Subolet mihi. Succedere alicui in munere.

Appendices II. Generis.

I. Habeo tibi fidem, id est, credo , usitatis­

simum est. Dubium vero, an in eodem signi- iicato, adhibeo tibi fidem, rite dicatur. Praejio tibi fidem, idem est , ac servo tibi fidem.

II. Sunt quibus geminus Dativus alter rei, Personae alter praeter Accusativum apponit ur, ut

Do

(44)

Do tibi hoc laudi, vitio, culpae, crimini* pigno­

ri; vertis id mihi stultitiae: id tibi ducis ho­

n o ri, gloriae, laud i, damno, emolumento.

Appendices I I I . Generis

I. Verbum mutuo non est hujus lo ci; non enim dicimus : mutuavi pecunias, sed mu­

tuas dedi pecunias. Dicimus autem dare mu­

tuum de pecunia, aliisque rebus, quae non redduntur eaedem, j-erf ejusdnn generis. Nam de caeteris commodare usitatlim est; quod in­

terdum etiam de pecunia dicitur. Cic. Mulier se aurum commodasse Caelio dicit.

II. Jubeo, cum imperare, aut velle signi­

ficat, fere Accusativo Infinitivi aperti, vel occulti ju n g itu r, ut: J ubeo te bene sperare.

Ne respexeris, dum te jussero; intelligitur respicere.

J ubeo cum Dativo, et particula ne dixit Caesar: j u s s i t militibus, ne qui eorum viola­

rentur. Quod mirandum potius, quam imitan­

dum est.

Nota. Minus imitandi sunt, Tacitus, Claudianus, alii­

quo Dativo passim utentes, ut: Britannico jussit assurgere Hispanis jubet. Minus illi, qui Conjunctionem ut subjici­

unt , u t: Jussit, ut hoc faciam. pro jussit hoc f ieri, vel me facere.

Cum autem decernere, fi afuere, creare signi­

ficat, non solum Acculativum r ei, sed etiam Personae adn it.it. Populus Romanus legem ju s s it : Consulem jubere, pro creare.

Nota. Idem intellige d e aliis hujus significationis Ver­

bis, quae vnigo secundum idiotismum Germanicum cum Praepositione in male construuntur u l: cum dicunt:

aliquem eligere in Consulem pro Consulem, dare alicui filiam in uxorem, ducere aliquem in uxorem pro uxo­

rem ; sumere aliquem in arbitrum

(45)

QVARTUS ORDO ACTIVORUM

Geminus Accusativus post Verbum.

Q

uaedam Verba Activa post se duos Accu­

sativos, rei nempe, et Personae admittunt.

Cic. Silii causam te docui.

Talia sunt: Doceo, edoceo aliquem Grammaticam, Rogo, reposco, posco , flagito Patrem pecuniam. Interro­

go quempiam nova. Celo te veritatem. Id te moneo.

Nota. Moneo, admoneo, commoneo: item Verba pe­

tendi, ac percontandi, non quoslibet Accusativos, sed Pro­

nominum tantum admittunt: Hoc, istud, illud, idem, id, quod, aliquid, multa, pauca, unum; nec enim di­

xeris: monui puerum efficium, sed officii, etsi rite dica­

tur: dudum id puerum monui.

Appendix 1. Generis.

M oneo, admoneo, commoneo, commonefa­

cio , erudio, cum significat certiorem facio i i­ tem celo, Accusativum r e i, Ablativo cum pne- positione de mutant. Cic. Terentiam moneatis de tejiamento, Celo voce passiva Dativo gaudet

ferent. Si hoc celetur Patri, in metu sum.

Sic : De re quisque sua me doceat. Senatu'm edocet de itinere hostium, Bassus me de hoc libro celavit. Iis­

dem de rebus me interrogavit De rebus omnibus me erudias, velim.

Appendices II. Generis.

I. Verbo commoneo non ansim geminum Accusativum dare, sed Accusativum cum Ge­

nitivo, vel Ablativo, ut supra dictum est.

II, Erudio, instituo, informo, instruo, im­

buo, quamvis sint Verba Docendi, non tamen geminum Accusativum, sed Ablativum rei ha-

be-

Hivatkozások

KAPCSOLÓDÓ DOKUMENTUMOK

(A) Raman spectra of the pure silicon carbide (SiC) and PANI, and the SiC/PANI nanocomposites (with the UV component filtered below 300 nm): (a) SiC, (b) SiC/PANI, 5 min

Tor- nando però all’impostazione tomista della tirannia della maggioranza, si può affermare che tale problematica era presente nelle riflessioni politico-teologi- che del periodo,

Urfö ld (schol. Hosarii, Sodo SS. Cordis Jesu, Sod. Posta el sI. Pozsony.) Posta in loco, st..

Sed sunt non nullae disciplinae, quae propositis bonorum et malorum finibus officium omne pervertant. Nam qui summuin bonum sic instituit, ut nihil habeat cum virtute

Ferma, Baiardo mio, deh ferma il piede 1 Chè 1' esser senza te troppo mi nuoce. Per questo il destrier sordo a lui non riede, Anzi più se ne va sempre veloce. Fugge tra

Hec sunt nomina pistorum de eadem villa: Chuka, Stepban cum sua cognacione et filiis, qui sunt preter iuuenes et paruulos VIIII mansiones; et isti secundum confessionem suam

Keywords: curriculum development, joint Master’s programme, competence-based programme development, international curriculum, market orientation, needs analysis, competence

However, in order to keep things simple, Baijaard and his associates (2007) suggested that learning of teachers can be divided into initial teacher education – the formal education