T M T 4 4 . é v f . 1997. 7-6. SZ.
E z e k a k i a d ó k n a g y r é s z t e g y - e g y t e r ü l e t r e k o n c e n t r á l n a k . E g y e d ü l a z A u t o m a t e d A r c h i v e s for
g a l m a z k ö z ü l ü k saját k e r e s ő r e n d s z e r t k i a d v á n y a i hoz
Jelentős keresőszoftverek
A z e g é s z C D - R O M - p i a c o n 5 4 2 k e r e s ő r e n d s z e r t n e v e z t e k m e g , e z e k k ö z ü l 2 2 9 - e t h a s z n á l t a k a teljes s z ö v e g ű a d a t b á z i s o k b a n . Ez a s z á m m é g n a g y o b b , 3 5 4 is l e h e t n e , h a a z e g y e d i k é n t m e g h a t á r o z o t t a k a t k ü l ö n s z á m í t a n á n k . A v i z s g á l a t célja a z o n b a n c s a k az e g y é r t e l m ű e n m e g n e v e z e t t kere
s ő s z o f t v e r e k e l e m z é s e . E z e k s z á m a kisebb a r á n y b a n n ö v e k e d e t t , mint a c í m e k é , így egy r e n d s z e r r e t ö b b c í m j u t (8 helyett 9 ) . H a az e g y e d i e k e t is b e s z á m í t a n á n k , a k k o r csak 5, illetve 6 lenne ez a s z á m .
A 2 2 9 m e g n e v e z e t t k e r e s ő r e n d s z e r k ö z ü l csak kilencet h a s z n á l t a k l e g a l á b b 3 0 a d a t b á z i s h o z . Ö n m a g u k b a n m é g a legelterjedtebbek is csak a p i a c kis s z á z a l é k á t f e d i k le. a m a x i m á l i s a r á n y 4 , 3 % . A kilenc e g y ü t t 2 0 % - o t foglal e l , a f e n n m a radó 8 0 % - o n a t ö b b i 2 2 0 o s z t o z i k .
E g y e s k e r e s ő r e n d s z e r e k h a s z n á l a t á n a k n ö v e k e d é s i a r á n y a n a g y o n n a g y , a l e g j e l e n t ő s e b b az e l s ő s o r b a n j o g i é s t ö r v é n y h o z á s i i n f o r m á c i ó k a t f e l d o l g o z ó P r e m i s e e s e t é b e n (4. táblázat).
A k i a d ó k h o z h a s o n l ó a n a k e r e s ő r e n d s z e r e k t ö b b s é g é t is egy a d o t t i n f o r m á c i ó t í p u s r a v a g y s z a k t e r ü l e t r e h a s z n á l j á k . Ez alól kivétel a C D A n s w e r . a K A w a r e é s a SilverPlatter.
A jövő
A teljes s z ö v e g ű a d a t b á z i s o k s z á m á n a k t o v á b b i g y o r s n ö v e k e d é s e v á r h a t ó . Ezt a piaci szeletet m i n d e n k é p p e n v i z s g á l n i kell a j ö v ő b e n , m i v e l j e l e n tős v á l t o z á s o k a t h o z o t t az i n f o r m á c i ó s s z a k e m b e rek é s az o t t h o n i h a s z n á l ó k i n f o r m á c i ó k e r e s é s é b e n .
4. táblázat
A legjelentősebb keresőszoftverek
endszer A rendszert használó Piaci elmek száma
1993 1994
(2111-1
Premise 2.0 23 90 4.3
CD Answer 57 7 5 3.6
B1 54 2.6
GRS 0 53 2.4
Folio Previews 13 34 1,6
Dialóg Ondisc 31 32 1,5
Jane's:ROMware 22 32 1,5
Bureau Van Dijk 24 30 1.4
SilverPlatter 19 3 3 1.4
A C D - R O M m á r t í z é v e létezik, é s n e m t ű n i k o l y a n á t m e n e t i t e c h n i k á n a k , a h o g y a n azt 1 9 9 0 - e s c i k k é b e n T. McSean é s D. Law leírta. A C D - R O M b e b i z o n y í t o t t a , hogy s o k a t t u d n y ú j t a n i a j e l e n é s a j ö v ő s z á m á r a . A piac n ö v e k e d é s é v e l a f e l h a s z n á lók e l v á r á s a i is f o k o z ó d n a k . F o n t o s m e g é r t e n i a k ü l ö n b ö z ő i n f o r m á c i ó s t e r m é k e k j e l l e m z ő i t é s m ű k ö d é s é t , s k i a k n á z n i a z o k a t a f e l h a s z n á l ó k é r d e k é b e n .
T o v á b b i v i z s g á l a t o k r a v a n s z ü k s é g e t é r e n . B á r a C D - R O M - k i a d v á n y o k s z á m á r a é s o t t h o n i h a s z n á l a t á r a v o n a t k o z ó a n h o z t u n k a d a t o k a t , a z t n e m v i z s g á l t u k , h o g y a n h a s z n á l j á k e z e k e t a f e l h a s z n á lók, m i l y e n h a t á s u k v a n a k ü l ö n b ö z ő k e r e s ő r e n d s z e r e k n e k , k ö z t ü k a z o k n a k , a m e l y e k e t t ö b b k ü l ö n b ö z ő s z a k t e r ü l e t e n is h a s z n á l n a k . É r d e k e s lesz m e g f i g y e l n i , mely k e r e s ő r e n d s z e r e k m a r a d n a k f e n n é s miért.
/ G R I F F I T H S , J . R . - L A M B E R T , J . S . : CD-ROM Inter- f a c e s : full-text databases. = Library Review, 44.
köt. 8. s z . 1995. p. 20-27./
(Murányi Péter)
Angol és nem angol anyanyelvű kezdő végfelhasználók CD-ROM keresési módszerei
A s z á m í t ó g é p e s bibliográfiai k e r e s ő r e n d s z e r e k b e v e z e t é s e j e l e n t ő s v á l t o z á s t h o z o t t a f e l s ő o k t a t á s i k ö n y v t á r a k b a n . S o k f e l h a s z n á l ó v é g e z h e t i m a g a a k e r e s é s t , i g é n y e i t ő l é s g y a k o r l a t á t ó l f ü g g e t l e n ü l u g y a n a z t a s e g í t s é g e t k a p v a a r e n d s z e r t ő l .
A s t a t i s z t i k a i a d a t o k s z e r i n t e g y r e t ö b b a k ü l földi d i á k az U S A f e l s ő o k t a t á s á b a n , u g y a n a k k o r az a m e r i k a i d i á k o k k ö z ö t t is e g y r e t ö b b az o l y a n , a k i nél o t t h o n n e m az a n g o l az e l s ő nyelv. így N e w
Y o r k C i t y b e n az o t t h o n o k 4 1 % - á b a n v a l a m i l y e n m á s nyelvet b e s z é l n e k , e z 1 9 8 0 ó t a 1 8 % - o s n ö v e k e d é s t jelent. A f ő i s k o l á r a k e r ü l ő d i á k o k eltérő g a z d a s á g i , t á r s a d a l m i , kulturális é s o k t a t á s i háttér
rel r e n d e l k e z n e k , e g y r é s z ü k n e k korlátozott lehet az a n g o l n y e l v t u d á s a .
E g y e s k e r e s é s i m e g o l d á s o k , p é l d á u l a logikai é s helyzeti o p e r á t o r o k , a s z a v a n k é n t i i n d e x e l é s h a s z n á l a t a a s i k e r e s k e r e s é s a l a p v e t ő e s z k ö z e i . Az e g y é b k e r e s é s i t e c h n i k á k m é g s o k k a l i n k á b b
295
Beszámolók, szemlék, referátumok
f ü g g n e k a h a s z n á l ó nyelvi k é s z s é g e i t ő l . E z e k k ö z é tartozik a s z i n o n i m á k k e r e s é s e , a t ö b b e s s z á m
h a s z n á l a t a , ö s s z e t e t t s z a v a k és k ü l ö n b ö z ő h e l y e s írási v á l t o z a t o k a l k a l m a z á s a . A z a d a t b á z i s o k n ö v e k v ő m é r t é k ű ö n á l l ó h a s z n á l a t a s o r á n a nem a n g o l a n y a n y e l v ű d i á k o k h á t r á n y b a k e r ü l h e t n e k . E z e k e t a p r o b l é m á k a t f e l i s m e r v e a k ö n y v t á r o s o k m e g f e l e l ő k é p z é s s e l s e g í t h e t n e k rajtuk.
T a n u l m á n y u n k b a n 7 6 új f e l h a s z n á l ó t v i z s g á l t u n k , közülük 4 2 - n e k volt a z a n g o l az a n y a n y e l v e , 3 4 - n e k n e m . K ü l ö n ö s f i g y e l e m m e l k í s é r t ü k a s z ó kincsre a l a p o z o t t k e r e s é s i s t r a t é g i á k a t .
Az irodalom áttekintése
A z irodalom á t t e k i n t é s e is a z t igazolta, a m i t a f e l s ő o k t a t á s i k ö n y v t á r a k b a n s z e r z e t t t a p a s z t a l a t o k a l a p j á n m á r é v e k óta t u d u n k . A f ő i s k o l a i hallgatók á l t a l á b a n k e d v e l i k a C D - R O M a d a t b á z i s o k a t gyor
s a s á g u k és k ö n n y ű h a s z n á l h a t ó s á g u k miatt. A f e l h a s z n á l ó k nagy r é s z e e l é g e d e t t a k e r e s é s é v e l , f ü g g e t l e n ü l a n n a k p o n t o s s á g á t ó l . E l é g e d e t t s é g ü k n e m objektív m é r c e , n e m áll e r ő s k o r r e l á c i ó b a n s e m a t e l j e s s é g g e l és a p o n t o s s á g g a l , s e m a t a l á latok m i n ő s é g é v e l . A z o k a f e l m é r é s e k , a m e l y e k i n f o r m á c i ó t u d o m á n y i k u r z u s o k r a b e i r a t k o z o t t k e z dő hallgatókat v i z s g á l n a k , n e m l e h e t n e k j e l l e m z ő ek a t e l j e s e n k e z d ő f e l h a s z n á l ó k r a .
A kísérlet megtervezése
A z a l a p v e t ő kísérlet az a n g o l és n e m a n g o l a n y a n y e l v ű d i á k o k k e r e s é s i t e c h n i k á i n a k ö s s z e h a sonlítása volt. A k e r e s é s i s t r a t é g i á k a t és a k e r e s é s e k e r e d m é n y e i t k i n y o m t a t t u k , s e l e m e z t ü k elő
t e s z t e k s o r á n kidolgozott e g y s é g e s m é r ő s z á m o k kal.
A v i z s g á l a t a l a n y a i
A z ö s s z e s r é s z t v e v ő a l s ó é v e s , k e z d ő f e l h a s z náló volt, v a l a m e n n y i ü k n e k volt n é m i onlíne kere
s é s i t a p a s z t a l a t a az É S o p e r á t o r r a l a B a r u c h K ö n y v t á r C U N Y + online k a t a l ó g u s á b a n .
A d i á k o k á t l a g é l e t k o r a 2 2 év volt, 4 5 ( 5 9 % ) nő, 31 ( 4 1 % ) férfi. A r é s z t v e v ő k n e k n e m sok g y a k o r l a t u k volt a C D - R O M h a s z n á l a t b a n , 6 5 % - u k m é g e g y á l t a l á n n e m használt ilyet. A két csoport n e m k ü l ö n b ö z ö t t k ü l ö n ö s e b b e n e g y m á s t ó l kor, n e m , k o r á b b i C D - R O M - h a s z n á l a t és iskolai e r e d m é n y e k s z e r i n t . 6 7 % - u k e l s ő - és m á s o d é v e s volt. A 3 4 n e m a n g o l a n y a n y e l v ű hallgató közül 13 kínai, k o r e a i v a g y j a p á n , 11 s p a n y o l , 5 m á s e u r ó p a i és 5 m á s á z s i a i a n y a n y e l v ű volt.
A k e r e s é s
A v i z s g á l a t r a a B a r u c h K ö n y v t á r üzleti i n f o r m á ciós k ö z p o n t j á b a n került sor. A k e r e s é s t é m á j a : Ki v i g y á z a g y e r e k e k r e , a m i k o r a s z ü l ö k d o l g o z n a k ?
( W h o t a k e s c a r e of t h e c h i l d r e n w h e n t h e p a r e n t s is at w o r k ? ) A SilverPlatter P s y c L I T a d a t b á z i s á t kellett h a s z n á l n i u k . írásos u t a s í t á s t kaptak, hogy g o n d o l j a n a k o l y a n rekordok k e r e s é s é r e , a m e l y e k b e n s z e r e p e l a day care v a g y child care és a working mothers v a g y a working fathers k i f e j e z é s .
A k e r e s é s e l v é g z é s e után a r é s z t v e v ő k k é r d ő ívet t ö l t ö t t e k ki, a m e l y b e n s z e r e p e l t e k a l a p v e t ő d e m o g r á f i a i adataik, nyelvi h á t t e r ü k , k o r á b b i C D - R O M - h a s z n á l a t i t a p a s z t a l a t a i k . A k é r d ő í v e t u t ó l a g kellett kitölteni, hogy a m i k o r r á j ö n n e k a r r a , a kísér
let a n y e l v i hátterüket v i z s g á l j a , ez m á r ne b e f o l y á s o l h a s s a őket.
A l e g f ő b b e l e m e z e t t t é n y e z ő k a k ö v e t k e z ő k v o l t a k :
> N y e l v i a l a p o n álló m ó d s z e r e k h a s z n á l a t a , pl.
t ö b b e s s z á m , s z i n o n i m á k , a caretaker s z ó a l t e r n a t í v f o g a l m a i : baby-sitter, grandparent, k u l c s s z a v a k , k ü l ö n b ö z ő h e l y e s í r á s i variációk, d e s z k r i p t o r o k .
> M ű v e l e t i t e c h n i k á k a l k a l m a z á s a , pl. B o o l e - o p e - r á t o r o k é .
> A h a t é k o n y s á g m é r é s e , pl. a r e l e v á n s hivatko
z á s o k a r á n y a a z ö s s z e s kiválasztott t é t e l h e z k é p e s t , t o v á b b á a k o r á b b i h a l m a z o k f e l h a s z n á lása.
A z a d a t b á z i s k i v á l a s z t á s a
A z é r t v á l a s z t o t t u k a SilverPlatter P s y c L I T adat
bázisát, mert ez sokfajta m e g f i g y e l é s r e a d lehető
séget. V i z s g á l h a t t u k a k u l c s s z a v a k t ö b b e s s z á m á nak h a s z n á l a t á t , a logikai és helyzeti o p e r á t o r o k a l k a l m a z á s á t , az e g y e s m e z ő k r e k o r l á t o z o t t k e r e sést, a c s o n k o l á s t , a t e z a u r u s z o k és a s z ó i n d e x e k h a s z n á l a t á t .
Elemzés és tárgyalás
A k e r e s é s i l é p é s e k v i z s g á l a t a (1. táblázat) a z t m u t a t t a , hogy m i n d k é t c s o p o r t b ó l t ö b b d i á k t a l á l kozott u g y a n a z o k k a l a n e h é z s é g e k k e l . A P s y c L I T a d a t b á z i s t ö b b a l a p v e t ő l e h e t ő s é g é t ő k n e m h a s z nálták ki. E z e k k ö z ü l e g y e s e k t a l á n t ú l s á g o s a n h a l a d ó s z i n t ű e k az alkalmi k e r e s ő k s z á m á r a , m á s o k a z o n b a n a s z á m í t ó g é p e s k e r e s é s b e n a l a p v e - t ő e k (logikai o p e r á t o r o k , a k e r e s é s m ó d o s í t á s a , a t ö b b e s s z á m h a s z n á l a t a ) .
K e r e s é s i e r e d m é n y e k
B á r ö s s z e s s é g é b e n n e m látszott k ü l ö n b s é g a két c s o p o r t között a teljes k e r e s é s s o r á n alkotott h a l m a z o k között, az a n g o l a n y a n y e l v ű e k t ö b b r é s z h a l m a z b ó l ( 2 , 4 5 ) v á l a s z t o t t á k ki t é t e l e i k e t , mint a t ö b b i e k (1,5). L e h e t s é g e s , h o g y ez a z a l a c s o n y a b b s z á m a nyelvi n e h é z s é g e k k e l volt ö s s z e f ü g g é s b e n . A p o n t o s s á g o t m é r v e is m u t a t k o z o t t n é m i eltérés a két c s o p o r t között.
296
T M T 4 4 . évf. 1997. 7 - 8 . sz.
1. táblázat
Az alkalmazott keresési t e c h n i k á k
Angol Nem angol Együttesen
anyanyelvűek A Boole-algebra elemei
Az ÉS használata Az ÉS helyes használata Az ÉS helytelen használata A VAGY használata A VAGY helyes használata A VAGY helytelen használata
23 (54,8%) 23 (54,8%) 3 (7,1%) 8 (19,0%) 8 ( 1 9 , 0 % ) 3 (7,1%)
19 (55,9%) 18 (52,9%) 2 (5,9%) 10 (29.4%)
6 ( 1 7 , 6 % ) 4 (11,8%)
42 (55,3%) 41 (53,9%) 5 (6,6%) 18 (23.7%) 14 (18,4%) 7 (9,2%) Egyéb alkalmazott eszközök
Tezaurusz Index
Kiterjesztett fogalmak Csonkolás
Többesszámú formák
2 (4,8%) 7 (16.7%) 16 (38,1%) 1 (2,4%) 40 (95,2%)
3 (8,8%) 5 (14.7%) 4 (11.8%) 0 (0,0%) 23 (67,6%)
5 (6,6%) 12(15,8%) 20 (26,3%)
1 (1,3%) 63 (82,9%)
A s z ó k i n c s r e a l a p o z o t t m é r ő s z á m o k
J e l e n t ő s k ü l ö n b s é g e k m u t a t k o z t a k a z o k b a n a m ó d s z e r e k b e n , a m e l y e k a l e g k ö z v e t l e n e b b ü l k a p c s o l ó d n a k a s z ó k i n c s h e z . Ide tartozik az e g y e s és t ö b b e s s z á m ú a l a k o k , a s z i n o n i m á k és a kiterjesz
tett f o g a l m a k h a s z n á l a t a .
Egyes és többes számú fonnák. A z angol a n y a n y e l v ű hallgatók s o k k a l n a g y o b b m é r t é k b e n h a s z n á l t a k t ö b b e s s z á m ú f o r m á k a t . B á r a c s o n k o lással k ö n n y e n k i k ü s z ö b ö l h e t ő az e g y e s és t ö b b e s s z á m o k o z t a g o n d , 7 6 diák k ö z ü l m i n d ö s s z e egy élt e z z e l a l e h e t ő s é g g e l .
Szinonimák és kiterjesztett fogalmak. A z elekt
r o n i k u s a d a t b á z i s o k h a s z n á l a t á n a k f o n t o s t é n y e z ő j e a s z i n o n i m á k k e r e s é s e . A z a n g o l a n y a n y e l v ű d i á k o k m a j d n e m 4 0 % - a keresett alternatív s z ó r a v a g y f o g a l o m r a (pl. baby-sitters v a g y nannies), a m á s i k c s o p o r t b a n ez a z arány c s a k 1 2 % volt. A z e r e d m é n y n e m m e g l e p ő , m i v e l a s z ó k i n c s i s m e r e t e s z o r o s a n ö s s z e f ü g g az a n y a n y e l v v e l .
A z e g y é b k e r e s é s i t e c h n i k á k n e m kellő k i h a s z n á l á s a
> A d i á k o k n a k alig t ö b b mint a f e l e ( 5 5 % ) h a s z nálta a z É S o p e r á t o r t ,
> 2 4 % h a s z n á l t a a V A G Y o p e r á t o r t ( e z e k c s a k n e m e g y h a r m a d a h e l y t e l e n ü l ) ,
> 1 6 % h a s z n á l t a az indexet,
> 7 % h a s z n á l t a a t e z a u r u s z t ,
> c s a k 1 d i á k h a s z n á l t a a c s o n k o l á s t .
A d i á k o k g y a k o r l a t i l a g c s a k n e m t e l j e s e n e l h a n y a g o l t á k a m e z ő r e korlátozott k e r e s é s t , p e d i g ezt a h a s z n á l a t i ú t m u t a t ó r é s z l e t e s e n b e m u t a t t a .
N e m m e g l e p ő , hogy n e m volt j e l e n t ő s különb
s é g a két c s o p o r t k ö z ö t t a logikai o p e r á t o r o k h a s z n á l a t á b a n . S o k n y e l v b e n , f ő l e g az i n d o e u r ó p a i n y e l v e k b e n v a n m e g f e l e l ő j e az E S és V A G Y s z a v a k n a k , így s z á m u k r a ez e g y s z e r ű fordítási p r o b l é m a , e g y e s ázsiai n y e l v e k b e n , e l s ő s o r b a n a kína
iban a z o n b a n nincs ilyen s z ó . N e m volt a z o n b a n nagy k ü l ö n b s é g az a n g o l és a kínai a n y a n y e l v ű diákok között az o p e r á t o r o k h a s z n á l a t á b a n , ez g y e n g í t i a f o r d í t á s s a l k a p c s o l a t o s m a g y a r á z a t o t . S z ó i n d e x e k
N e h é z s é g e t o k o z s z ó i n d e x b e n keresni o l y a n k i f e j e z é s e k r e , m i n t child care v a g y day care, a m e lyek m i n d e g y e t l e n s z ó k é n t , m i n d k i f e j e z é s k é n t k e r e s h e t ő k . M i v e l a k e r e s é s p o n t o s a n arra a for
m á r a korlátozódik, a m e l y e t beírtunk, a r e n d s z e r n e m találja m e g a k ü l ö n b ö z ő helyesírási v a r i á c i ó kat és az ö s s z e t e t t s z a v a k a t . A t e z a u r u s s z a l ellen
t é t b e n itt n e m k a p u n k o l y a n j a v a s l a t o k a t , hogy t o v á b b i találatokat k a p h a t n á n k , h a a f o g a l m a t m á s k é n t írnánk b e . C s a k n e m 8 0 0 tételt n e m ka
p u n k m e g , h a c s a k a childcare f o r m á t h a s z n á l j u k , a child care f o r m á t n e m (childcare 2 6 4 , child care 9 4 8 , childcare vagy child care 1 0 5 7 ) .
T e z a u r u s z
C s a k 5 hallgató ( 7 % ) h a s z n á l t a a p e r m u t á l t t e z a u r u s z t , a m e l y a u t o m a t i k u s a n logikai V A G Y - g y a l k a p c s o l j a ö s s z e a k i v á l a s z t o t t f o g a l m a k a t , k a p c s o lódó v a g y s z ű k e b b f o g a l m a k a t ajánl, kiterjeszti a f o g a l m a k a t . A h a s z n á l a t i ú t m u t a t ó n e m ad kellő s e g í t s é g e t e h h e z .
Következtetések
A n e m a n g o l a n y a n y e l v ű d i á k o k fő n e h é z s é g e a s z ó k i n c c s e l volt k a p c s o l a t o s : a t ö b b e s s z á m ú for
m á k és s z i n o n i m á k h a s z n á l a t a , a f o g a l m a k kiter
j e s z t é s e .
A vizsgálat a nyefvi j e l l e g ű t e r ü l e t e k e n m u t a t o t t ki jelentős k ü l ö n b s é g e t a két c s o p o r t között, az e g y é b k e r e s é s i m ó d s z e r e k a n n y i r a k i h a s z n á l a t l a nok v o l t a k , h o g y n e m l e h e t e t t k ü l ö n ö s e b b diffe
renciát találni a két c s o p o r t között. Ez arra utal,
297
Beszámolók, szemlók, referátumok hogy a C D - R O M h a s z n á l a t á r a való f e l k é s z í t é s
s o r á n f o g l a l k o z n i kell a logikai o p e r á t o r o k k a l , a z index és a t e z a u r u s z h a s z n á l a t á v a l és a c s o n k o lással. A n e m a n g o l a n y a n y e l v ű d i á k o k o k t a t á s a s o r á n k ü l ö n kell figyelni a c s o n k o l á s r a a t ö b b e s s z á m ú formák miatt, é s a t e z a u r u s z o k h a s z n á l a t á ra, h o g y az alternatív f o g a l m a k a t is m e g l e h e s s e n kapni. E z e n k í v ü l a z a d a t b á z i s o k előállítói o l y a n k e r e s ő r e n d s z e r e k e t a l k a l m a z h a t n á n a k , a m e l y e k r é s z e az intelligens a u t o m a t i k u s pluralizáció.
J ö v ő b e n i k u t a t á s i t e r ü l e t e k
Mielőtt a k ö v e t k e z t e t é s e k b ő l á l t a l á n o s í t a n á n k , f i g y e l e m b e kell v e n n ü n k a m i n t a c s o p o r t n a g y s á gát. U g y a n a k k o r a z o n b a n a v i s z o n y l a g h o m o g é n csoport t ü k r ö z i a z o k a t a tipikus p r o b l é m á k a t , a m e l y e k k e l a k e z d ő , a l s ó é v e s hallgató v é g f e l h a s z nálók s z e m b e k e r ü l h e t n e k . A j ö v ő b e n n a g y o b b mintát kellene h a s z n á l n i . Ez é r v e n y e s arra is, ha a k ü l ö n b ö z ő n y e l v i c s o p o r t o k a t akarjuk v i z s g á l n i .
A z , hogy a l e g t ö b b d i á k n e m h a s z n á l ki b i z o nyos k e r e s é s i m ó d s z e r e k e t , arra is utal, hogy t o v á b b i k u t a t á s o k k a l kellene a k e z d ő f e l h a s z n á l ó k s z á m á r a h a s z n o s e s z k ö z ö k e t kialakítani. A f e l használási s e g é d l e t o l y a n k e r e s é s i m e g o l d á s o k k a l foglalkozik, a m e l y e k a k e z d ő f e l h a s z n á l ó k s z á m á ra túl n e h e z e k (a m e z ő k s z e r i n t i , a t e z a u r u s z b a n
és az i n d e x b e n v a l ó k e r e s é s ) , a k é p z é s n e k e g y s z e r ű b b k e r e s é s i m ó d o k r a kellene koncentrálnia.
J a v a s l a t o k
A C D - R O M a d a t b á z i s o k n a k sok o l y a n j e l l e m z ő je v a n , a m e l y v o n z ó a v é g f e l h a s z n á l ó k s z á m á r a . A z i n f o r m á c i ó t u d o m á n y s z a k e m b e r e i n e k t i s z t á b a n kell lenniük a z z a l , m i l y e n h a t á s a v a n a n n a k , hogy e g y r e n ö v e k s z i k és differenciálódik a f e l h a s z n á l ó k k ö r e . M i n d e n k i n e k s z ü k s é g e v a n általános f e l h a s z n á l ó i k é p z é s r e , a n e m a n g o l n y e l v ü e k n é l ezt ki is kell e g é s z í t e n i .
A m i k o r a j ö v ő b e n a f e l h a s z n á l ó b a r á t r e n d s z e reket próbálnak kialakítani, f i g y e l e m b e kell v e n n i a z o k a t a p r o b l é m á k a t , a m e l y e k k e l a f e l h a s z n á l ó k t a l á l k o z n a k . Bár a Z 3 9 . 5 0 protokoll és e g y é b s z a b v á n y o k a l k a l m a z á s a n a g y o b b m é r t é k ű s z a b v á n y o s í t á s t biztosít a k ü l ö n b ö z ő k e r e s ő r e n d s z e r e k között, m é g j o b b cél l e n n e o l y a n k e r e s ő r e n d s z e r k i a l a k í t á s a , a m e l y a l e g k ü l ö n b ö z ő b b f e l h a s z n á l ó k n a k n y ú j t a n a m a g a s s z i n t ű h a s z n á l a t o t .
/DIMARTINO, D.-FERNS, W. J . - S W A C K E R , 8.: CD- ROM search t e c h n i q u e s of novice e n d - u s e r s ; Is the English-as-a-second-languagc student at a d l s a d - v a n t a g e ? = College and Research Librarles, 5 6 . köt.
1. SZ. 1 9 9 5 . p. 4 9 - 5 9 . /
(Murányi Péter)
Szakmai információk
kommunikálása az iparban
Időről időre f e l m e r ü l a k é r d é s : az objektív s z ü k s é g l e t e k h e z k é p e s t m e g f e l e l ő - e a s z a k m a i infor
m á c i ó k k o m m u n i k á l á s a az i p a r b a n , az e g y e s ipar
á g a k b a n , konkrét ü z e m e k b e n . A d o l o g ui. f e l e t t é b b ö s s z e t e t t , é r d e m i m e g í t é l é s é h e z , az e s e t e n k é n t s z ü k s é g e s k ö z b e a v a t k o z á s o k h o z t ö b b f é l e m e g k ö z e l í t é s r e v a n s z ü k s é g . R á a d á s u l a világ n e m r é g m é g „ s z o c i a l i z m u s t é p í t ő " tájain e z a k o m m u n i k á ció az ipari á g a z a t o k - ü z e m e k t r a n s z f o r m á l á s á n a k - m a g á n o s í t á s á n a k és strukturális á t a l a k í t á s á nak - bonyolult k ö r ü l m é n y e i között m e g y v é g b e , m é g p e d i g a z z a l a z i g é n n y e l , hogy hozzájáruljon a z érintett i p a r á g a k n a k a v i l á g ipari c s e l e k m é n y e i b e i n t e g r á l á s á h o z .
H o g y é r d e m i k é p e t t u d j u n k k a p n i v a l a m e l y iparág v a g y ü z e m i n f o r m á c i ó k o m m u n i k á l á s i g y a korlatáról, legalábbis a k ö v e t k e z ő n é z ő p o n t o k b ó l kell v i z s g á l ó d n u n k - e l e m e z n ü n k :
> a k o m m u n i k á c i ó r é s z t v e v ő i (az e g y e s a z o n o s v a g y h a s o n l ó f e l a d a t k ö r ű c s o p o r t o k f i g y e l e m b e v é t e l é v e l ) ;
> a k o m m u n i k á c i ó s s z i t u á c i ó k válfajai (pl. csillag, lánc, villa a l a k z a t ú a k , illetve k o m b i n á c i ó i k ) ;
> a k o m m u n i k á c i ó t í p u s a i (pl. s z ó b e l i , írásbeli, e g y é b f o r m á j ú k ö z l é s e k ) ;
> a k o m m u n i k á c i ó irányai (vertikális és h o r i z o n t á lis szintek, b e n t r ő l - b e n t r e , b e n t r ő l - k i n t r e , kintröl- kintre tartók);
> a k o m m u n i k á c i ó érdekeltjei { e g y e d e k , c s o p o r t o k ) ;
> a k o m m u n i k á c i ó j e l l e g e ( n e m n y i l v á n o s , félig n y i l v á n o s , n y i l v á n o s , a z a z s z a k i r o d a l m i d o k u m e n t u m o k r a é p ü l ő ) .
A z i n f o r m á c i ó k ö z l é s i f o l y a m a t o k z a v a r t a l a n s á g á t m i n d i n k á b b a s z á m í t á s t e c h n i k á n alapuló e s z k ö z t á r garantálja a h a g y o m á n y o s e s z k ö z t á r f e l v á l t á s a k é p p e n .
Á t t é r v e az i p a r b a n f o l y ó i n f o r m á c i ó k o m m u n i k á lás n é m e l y s a j á t o s s á g á r a , m i n d e n e k e l ő t t azt kell m e g e m l í t e n i , hogy a k o m m u n i k á c i ó s szituációk m e g h a t á r o z o t t r é s z e az i p a r ű z é s b e n s z ü k s é g e s t a l á l é k o n y s á g g a l , ö t l e t g a z d a g s á g g a l f ü g g ö s s z e , azt t á r g y a z z a . A közölt i n f o r m á c i ó k e j e g y b e n a z invenciót serkentik, újfajta m e g o l d á s o k r a s a r k a l l nak. E n n e k folytán új e r ő f o r r á s o k t á r u l n a k f e l , újra és újra m o z g á s b a j ö n az e g é s z s t r u k t ú r a .
T o v á b b i s a j á t o s s á g : az ipari i n f o r m á c i ó k g y a korta különféle v é d e l e m b e n r é s z e s ü l n e k . Ilyenkor az alkotó jellegű k o m m u n i k á l á s a v é d e l e m átfogta t á r g y a k és eljárások új m e g o l d á s o k k a l való t ú l s z á r n y a l á s á t c é l o z z a .
298
