TMT 48. évf. 2001. 3. SZ.
A könyvtárközi kölcsönzési hálózat fejlesztése
A z ö s s z e k a p c s o l t hálózat két é v e n belül é p ü l f e l , az e g y e t e m i k ö n y v t á r i h á l ó z a t b ó l , a F r a n c i a N e m zeti K ö n y v t á r b ó l , és n é h á n y nagy k ö z k ö n y v t á r b ó l f o g állni. A z e g y ü t t m ű k ö d ő i n t é z m é n y e k k a t a l ó g u sai e g y ü t t v é v e 14 millió á l l o m á n y i r e k o r d o t f o g n a k t a r t a l m a z n i .
A F r a n c i a Közös Katalógus
(Catalogae Collectif de Francé = CCFR)
A F r a n c i a N e m z e t i K ö n y v t á r ( B i b l i o t h é q u e N a - t i o n a l e de F r a n c é = B N F ) e projektje 2 0 0 0 első f é l é v é t ő l e g y s é g e s h o z z á f é r é s t nyújt
• a B N F saját i n f o r m á c i ó s r e n d s z e r é h e z (7 millió rekord),
• az e g y e t e m i d o k u m e n t á c i ó s r e n d s z e r h e z (4,5 millió r e k o r d ) ,
• kb. 5 0 k ö z k ö n y v t á r retrospektív k o n v e r t á l á s s a l épített k a t a l ó g u s á h o z (kb. 2,5 m i l l i ó r e k o r d ) . A k a t a l ó g u s o k Z 3 9 . 5 0 s z e r v e r e n v a n n a k , f u n k c i ó i k és s z o l g á i t a t á s a i k m e g e g y e z n e k a C C F R - r e l . A r e n d s z e r b e n k ö n y v t á r k ö z i k ö l c s ö n z é s is lesz: az o l v a s ó v a l a m e n n y i k a t a l ó g u s b a n k e r e s h e t , és s a j á t k ö n y v t á r á n keresztül t o v á b b í t h a t j a m a j d k ö n y v t á r k ö z i k ö l c s ö n z é s i igényét. A C C F R - h e z k a p c s o l ó d i k a f r a n c i a k ö n y v t á r a k r ó l r é s z l e t e s i n f o r m á c i ó k a t t a r t a l m a z ó a d a t b á z i s is.
Az egyetemi dokumentációs rendszer
Ez a 110 k ö n y v t á r a t ö s s z e f o g ó r e n d s z e r 2 0 0 1 - t ő l m ű k ö d i k . A projekt irányítására a h o l l a n d P I C A s z e r v e z e t e t v á l a s z t o t t á k . A k ö n y v t á r a k e g y e t l e n k a t a l ó g u s h o z f o g n a k c s a t l a k o z n i , a m e l y integrált e s z k ö z e i r é v é n m e g o l d j a a j e l e n l e g i p r o b l é m á k a t . A r e n d s z e r s z o l g á l t a t á s a i :
• a k a t a l ó g u s h a s z n á l a t a , a m e l y m o n o g r á f i á k , s o r o z a t o k , d i s s z e r t á c i ó k , t é r k é p e k , a u d i o v i z u á l i s d o k u m e n t u m o k s t b . bibliográfiai leírását és á l l o m á n y a d a t a i t (4,5 m i l l i ó rekord) f o g j a tartal
m a z n i ;
• d o k u m e n t u m r e n d e l é s , a m e l y a k a t a l ó g u s b a n v a ló keresés v é g é n k ö z v e t l e n ü l f e l a d h a t ó ;
• e l e k t r o n i k u s d o k u m e n t u m o k onlíne l e k é r é s e a W e b d o c m o d u l o n k e r e s z t ü l ;
• osztott k a t a l o g i z á l á s , a r e k o r d o k letöltése a h e l y i k ö n y v t á r a k k a t a l ó g u s a i b a ;
• h o z z á f é r é s a C C F R - e n keresztül a z ö s s z e s f r a n cia d o k u m e n t u m f o r r á s h o z .
K a p c s o l ó d ó h o n l a p o k : http://www.sup.acd.education.fr/bib/
http://www. abes. fr http://www.inist.fr
/MENIL, Céline: Interlibrary lending in Francé: the s i t u a t i o n today. = Interiending & D o c u m e n t S u p p l y , 27. köt. 4. SZ. 1999. p. 166-169./
(Góth László)
E l e k t r o n i k u s d o k u m e n t u m e l l á t ó r e n d s z e r S z l o v á k i á b a n ( J A S O N - S K )
A N S Z K O k t a t á s i és T u d o m á n y o s , K u t a t á s i és T e c h n o l ó g i a i M i n i s z t é r i u m a t á m o g a t t a a n é m e t és k ö z é p - k e l e t - e u r ó p a i t u d o m á n y o s k ö n y v t á r a k e g y ü t t m ű k ö d é s é t c é l z ó , 1 9 9 6 és 1 9 9 9 k ö z ö t t v é g rehajtott p r o g r a m o t . E n n e k k e r e t é b e n v a l ó s í t o t t á k m e g - e g y e b e k között - a p o z s o n y i E g y e t e m i K ö n y v t á r , a kassai M ű s z a k i E g y e t e m i K ö n y v t á r és a bielefeldi E g y e t e m i K ö n y v t á r r é s z v é t e l é v e l az É s z a k - R a j n a - V e s z t f á i iában m á r 1995 óta s i k e r e s e n m ű k ö d ő , e l e k t r o n i k u s f o l y ó i r a t c i k k - s z o l g á l t a t ó r e n d s z e r átültetését.
Első l é p é s k é n t ö s s z e k ö t ö t t é k a bielefeldi E g y e t e m i K ö n y v t á r és a p o z s o n y i S z l o v á k M ű s z a k i K ö n y v t á r h á l ó z a t á t . így 1 9 9 5 v é g é t ő l k e z d v e a s z l o v á k h a s z n á l ó k is h o z z á f é r h e t t e k a J A S O N - N R W s z o l g á l t a t á s a i h o z , a kért c i k k e k e t e - m a i l e n k ü l d t é k
m e g . A t o v á b b i a k b a n a p o z s o n y i és kassai E g y e t e m i K ö n y v t á r b a n és a kassai M ű s z a k i E g y e t e m i K ö n y v t á r b a n is m e g t e r e m t e t t é k a k ö z v e t l e n m e g r e n d e l é s feltételeit.
M i n d e z z e l a l a p o t k é p e z t e k a t o v á b b l é p é s h e z . K ö z b e n a J A S O N - t áttették a w e b r e , s ezt a t e c h n o l ó g i a i fejlesztést a s z l o v á k i m p l e m e n t á c i ó is kö
v e t t e . P o z s o n y b a n és K a s s á n két s z e r v e r t állítot
tak fel a l e l ő h e l y e k a d a t b a n k j á v a l és a m e g r e n d e lési m o d u l l a l . M i n d k é t s z e r v e r t B i e l e f e l d b e n k o n f i gurálták, m a j d S z l o v á k i á b a szállították. A t e c h n o lógia u g y a n a z , m i n t a J A S O N - W W W - n é l : w e b o r i entált, U N I X s z e r v e r ( s z e r v e r r é felfejlesztett S U N ultra 1 m u n k a á l l o m á s ) , S U N / S o l a r i s o p e r á c i ó s rendszer, az á l l o m á n y a d a t o k B R S / S e a r c h a d a t b á z i s b a n .
121
Beszámolók, szemlék, referátumok A J A S O N - W W W á t v é t e l e g a r a n t á l t a a k o r s z e r ű
t e c h n o l ó g i á t , s j e l e n t ő s fejlesztési és k a r b a n t a r t á s i k ö l t s é g m e g t a k a r í t á s t e r e d m é n y e z e t t . A r e n d e l é s i szoftvert n y e l v t ő l f ü g g e t l e n n é f e j l e s z t e t t é k , így l e h e t ő v é vált a használói felület s z l o v á k r a f o r d í t á s a . E g y b e n a J A S O N - r e n d s z e r t k i e g é s z í t e t t é k két s z l o v á k a d a t b á z i s s a l : külföldi f o l y ó i r a t o k a s z i o v á k k ö n y v t á r a k b a n és s z l o v á k f o l y ó i r a t c i k k e k . A p r o j e k t részét k é p e z t e 6 5 folyóirat e l ő f i z e t é s e 16 0 0 0
D E M é r t é k b e n P o z s o n y , s 2 8 - é 24 0 0 0 D E M ér
t é k b e n K a s s a s z á m á r a . (A s z l o v á k k ö n y v t á r a k a n y a g i h e l y z e t e a z o n b a n kérdésessé t e s z i a p r o j e k t lejárta után a z előfizetés folytatását.)
A s z l o v á k i a i J A S O N - r e n d s z e r t 1997 v é g é n , n é m e t és s z l o v á k s z e r v e z e t e k által t á m o g a t o t t s z e m i n á
rium k e r e t é b e n adták át, s h a m a r o s a n m e g k e z d t e rutinszerű m ű k ö d é s é t . A projekt k ö l t s é g v e t é s é b ő l m e g s z e r e z t é k a British Librarytöl a J A D E ( J o u r n a l A r t i c l e s D a t a b a s e ) l i c e n c é t S z l o v á k i a s z á m á r a . A J A S O N / J A D E integrált rendszert az E g y e t e m i K ö n y v t á r m u n k a t á r s a i B i e l e f e l d b e n i m p l e m e n t á l t á k , s 1 9 9 9 m á r c i u s á b a n P o z s o n y b a n a h a s z n á l ó k r e n d e l k e z é s é r e b o c s á t o t t á k . (A J A D E 1999 n o v e m b e r é t ő l m á r 9,3 millió á l l o m á n y a d a t o t t a r t a l m a z . ) A r e n d s z e r c s a k k ö n y v t á r a k t ó l f o g a d el m e g r e n d e l é s e k e t . A rendelési j o g o t a p o z s o n y i E g y e t e m i K ö n y v t á r t ó l a z o k a k ö n y v t á r a k k a p h a t j á k m e g i n g y e n e s e n , a m e l y e k e g y ü t t m ű k ö d é s i szer
ződést k ö t n e k a J A S O N - S K - v a l . ( E b b e n e g y e b e k között az s z e r e p e l , h o g y k ö t e l e s e k statisztikai a d a t o k a t s z o l g á l t a t n i , s m a g u k s e m s z e d n e k térí
tési díjat.)
A s z l o v á k és a z é s z a k - r a j n a - v e s z t f á l i a i J A S O N adatbázist e g y ú n . c o n c a t e n a t e d s e a r c h (össze
láncolt keresés) köti ö s s z e ; így a h a s z n á l ó é s z r e s e m v e s z i , m i k o r lép át e g y i k b ő l a m á s i k b a . A
s z l o v á k h a s z n á l ó n a k t e h á t t o v á b b i 1 2 5 0 0 0 folyó
irat áll r e n d e l k e z é s é r e ; a m e g r e n d e l é s e k e t a bielefeldi E g y e t e m i K ö n y v t á r bonyolítja le.
A s z l o v á k k ö n y v t á r a k r e n d k í v ü l h a s z n o s n a k ítélik a saját J A S O N - r e n d s z e r f e l é p í t é s é t részint azért, mert s e g í t s é g é v e l a m e g l é v ő f o l y ó i r a t - á l l o m á n y o kat s o k k a l h a t é k o n y a b b a n h a s z n á l h a t j á k (mielőtt m é g a külföldi d o k u m e n t u m e l l á t ó szolgáltatások
h o z f o r d u l n á n a k ) , részint m e r t a felsőoktatás s z a k i r o d a l m i ellátása j a v u l , s az előfizetési költsé
g e k e t c s ö k k e n t h e t i k .
A pozsonyi E g y e t e m i K ö n y v t á r azt t e r v e z i , hogy t o v á b b i könyvtárakat v o n be m i n t a k t í v szolgáltató partnereket ( e h h e z a k ö n y v t á r a k a t M E D E A állo
m á s o k k a l kell f e l s z e r e l n i ) , s a J A D E licencköltsé
geit S z l o v á k i a s z á m á r a l e h e t ő l e g saját forrásokból f e d e z i . A J A S O N - S K m e g v a l ó s í t á s a p é l d a m u t a t ó lehet más, hasonló p r o j e k t e k s z á m á r a a k ö z é p kelet-európai á l l a m o k b a n .
N é h á n y adat a J A S O N - S K h a s z n á l a t á r ó l :
1998: 2534 megrendelés; ebből teljesítve 1574 (16 418 oldal), 198 negatív válasz, 762 nem teljesített ké
rés);
1999: 9892 megrendelés; ebből teljesítve 9105 (83 019 oldal), 424 negatív válasz, 337 nem teljesített ké
rés.
/ANDROVIC, A l o j z - K O E P E R , B e t t i n a : Der Aufbau e i - nes elektronischen D o k u m e n t l i e f e r d i e n s t e s für die Bibliotheken der S l o w a k i s c h e n Republik (JASON- SK). Ein k o o p e r a t l o n s p r o j e k t in Z u s a m m e n a r b e i t der U n i v e r s i t á t s b i b l i o t h e k e n B r a t i s l a v a , Kosice und Bielefeld. = B i b l i o t h e k s d i e n s t , 34. köt. 2. sz. 2000.
p. 228-233./
(Papp István)
Az internet szervezése: a probléma „ma
M á r 1 9 9 4 - b e n f e l m e r ü l t , hogy az interneten m e g j e l e n ő h a t a l m a s m e n n y i s é g ű i n f o r m á c i ó v i s s z a k e resését v a l a m i l y e n e g y e z m é n y e s s z e m a n t i k á v a l kellene t á m o g a t n i . A k ö v e t k e z ő é v b e n az O C L C t á m o g a t á s á v a l 5 2 k ö n y v t á r o s , l e v é l t á r o s és t u d ó s jött ö s s z e , h o g y m e g á l l a p í t s a , m i l y e n leíró e l e m e k re v a n s z ü k s é g a z internetes „ d o k u m e n t u m o k "
j e l l e m z é s é r e . M u n k á j u k e r e d m é n y e az ú n . Dublin Core Metadata Element Set. A k ö n y v t á r o s o k s z a k m á j u k j e l l e g é n é l és a m e t a a d a t o k k a l v é g z e t t m u n k a s o r á n s z e r z e t t t a p a s z t a l a t a i k r é v é n - n e m z e t k ö z i ö s s z e f o g á s s a l - j e l e n t ő s s z e r e p e t j á t s z
hatnak az i n t e r n e t e s i n f o r m á c i ó k s z e r v e z é s é b e n . Erre nagy s z ü k s é g v a n , m e r t az interneten f e l m é r hetetlen m e n n y i s é g ű i n f o r m á c i ó v a n , közülük s z á m o s csak e l e k t r o n i k u s f o r m á b a n . A v i l á g h á l ó n e l é r h e t ő k e r e s ő p r o g r a m o k v i s z o n t n e m kellően kifi
n o m u l t a k , ezért a k e r e s é s i e r e d m é n y e k rendkívül redundánsak. Miért ne l e h e t n e a h a g y o m á n y o s könyvtári e s z k ö z ö k e t h a s z n á l n i a r e n d e z é s r e ? E n nek s z e l l e m é b e n az O C L C k i d o l g o z t a a Cataloging Internet Resources: A Manuál and Practical Guide (www.purl.org/oclc/cataioging-intemet) c í m ű s e gédletet. A M A R C t é t e l e k t ú l z o t t a n m u n k a i g é n y e -
122
