TMT 50. évf. 2003. 6 - 7 . sz.
A M ű e g y e t e m i N a p o k r e n d e z v é n y s o r o z a t a z e l m ú l t é v e k s o r á n a h a z a i f e l s ő o k t a t á s i i n t é z m é n y e k e g y i k - s z á m o s v é l e m é n y szerint a - l e g g a z d a g a b b é s l e g s z í n v o n a l a s a b b e s e m é n y é v é nőtte ki m a g á t , s p é l d á u l s z o l g á l n e m egy h a s o n l ó k e z d e m é n y e z é s n e k . M i n d e z t n e m c s a k az e g y r e s o k a s o dó és b ő v ü l ő t e m a t i k á j ú s z a k m a i p r o g r a m o k , v á l t o z a t o s kulturális és s p o r t e s e m é n y e k , e g y r e n a g y o b b s z á m b a n é r d e k l ő d ő külső kiállítók és n e v e s , olykor világhírű e l ő a d ó k s z e r e p l é s e igazolják, h a n e m az is, h o g y a z ipari s z f é r a k é p v i s e l ő i k ö r é b e n e g y r e bővül a z a j e l e n l e g mintegy f é l e z r e s t ö r z s gárda, a m e l y n e k tagjai r e n d s z e r e s e n m e g j e l e n n e k az Ipari Nyílt N a p r e n d e z v é n y e i n , t o v á b b á az, hogy a s z a k - és t ö m e g k o m m u n i k á c i ó s ú l y á n a k és j e l e n
t ő s é g é n e k m e g f e l e l ő e n f o g l a l k o z i k a r e n d e z v é n y ről s z ó l ó h í r v e r é s s e l és t á j é k o z t a t á s s a l . M i n d e z t e r m é s z e t e s e n n e m a v é l e t l e n m ü v e : a siker a s z e r v e z ő k - R e k t o r i Hivatal, D i á k k ö z p o n t , M ű e g y e temi ifjúság S z o l g á l t a t ó Kht., E g y e t e m i Hallgatói Képviselet, az e g y e s k a r o k és i n t é z m é n y e k k é p v i selőiből álló, Horvai György t u d o m á n y o s rektor- helyettes által e l n ö k ö l t K o o r d i n á t o r o k T a n á c s a , v a l a m i n t a Dalios Györgyi v e z e t t e PR Iroda - s o k h ó n a p o s t e r v e z ő , e l ő k é s z í t ő és s z e r v e z ő m u n k á j á n a k g y ü m ö l c s e .
Árkos Iván ( B M E O M I K K )
Hozzáférés: v a n remény a jobbításra?
A l o n d o n i U n i v e r s i t y C o l l e g e t u d o m á n y o s k o m m u n i k á c i ó s i g a z g a t ó j a úgy látja, hogy újra kell é r t e l mezni a t u d o m á n y o s i n f o r m á c i ó k h o z való h o z z á f é rés l e h e t s é g e s k é r d é s e i t és l e h e t s é g e s modelljeit.
A mai h e l y z e t r ő l s o k a n a z t g o n d o l j á k , hogy i l y e n olyan - p é n z ü g y i , j o g i stb. - k o r l á t o z á s o k c s ö k k e n tik a s z ü k s é g e s i n f o r m á c i ó k h o z való h o z z á j u t á s esélyét. A z i n f o r m á c i ó h a s z n á l a t pedig - á l t a l á n o s s á g b a n g o n d o l k o d v a - a s z e m é l y e k és o r s z á g o k s z á m á r a m i n d i n k á b b a g a z d a s á g i siker k u l c s t é nyezője. A k i k h o z z á f é r n e k a s z á m u k r a s z ü k s é g e s i n f o r m á c i ó k h o z , e g é s z e n m á s v e r s e n y h e l y z e t b e kerülnek, m i n t e z t n é l k ü l ö z ő vetélytársaik. „ S z e p t e m b e r 11-e" után r e n d k í v ü l s o k m i n d e n v á l t o z o t t a v i l á g b a n , de a t u d o m á n y o s i n f o r m á c i ó u g y a n o l y a n a l a p t é n y e z ő m a r a d t , m i n t k o r á b b a n volt. V i s z o n t v á l t o z a t l a n az e g y r e e m e l k e d ő ár, a korlátozó li
c e n c , az á l l o m á n y g y a r a p í t á s k ö l t s é g v e t é s i korlátja és e g y e b e k . E g y s z ó v a l : e g y é r t e l m ű e n f o k o z ó d ó s z ü k s é g l e t e k é s i g é n y e k e g y f e l ő l , korlátok, a k a d á lyok a h o z z á f é r é s t e r é n m á s f e l ö l .
T u d o m á n y o s k ö z ö s s é g e k , kiadók, i n f o r m á c i ó s v á l l a l k o z á s o k és k ö n y v t á r i e g y e s ü l é s e k , k o n z o r c i u m o k k e r e s i k l á z a s a n a m e g o l d á s módjait. Hol tartunk, m i k az e s é l y e k ?
A b u d a p e s t i f e l h í v á s a nyílt h o z z á f é r é s k e z d e m é n y e z é s é t (Budapest Open Access Initiative = BOAi; http://www.soros.org/openacess) j a v a s o l j a : a t u d ó s o k a z o n r é g i h a j l a m á t , hogy m e g o s s z á k legfrissebb k u t a t á s a i k e r e d m é n y e i t , f e l f e d e z é s e i k e t t á r s a i k k a l és m i n d e n é r d e k l ő d ő v e l , m o s t ö s s z e kell k a p c s o l n i a v i l á g h á l ó nyújtotta t e c h n i k a i háttérrel.
A t u d o m á n y o s k ö z l e m é n y e k s z a b a d és k o r l á t o z á s
nélküli t e r j e s z t é s s e l s z o l g á l j á k a t o v á b b i kutatást, az oktatást, és m i n d e n h a s z n o s k e z d e m é n y e z é s t . Két eljárást j a v a s o l a f e l h í v á s : e g y r é s z t a s z e r z ő k saját digitális a r c h í v u m a i n a k m e g t e r e m t é s é t , m á s részt o l y a n „ a l t e r n a t í v " folyóiratok m e g t e r e m t é s é t , m e l y e k i n g y e n e s e n e l é r h e t ő k a h á l ó n . A f e l h í v á s így v a l ó d i víziót k í n á l a l e h e t s é g e s j ö v ő b e n i m e g o l d á s o k h o z . É r d e m e s a z o n b a n á t t e k i n t e n i a z e g y é b m e g o l d á s i k í s é r l e t e k e t is.
A l e g n a g y o b b ( f o l y ó i r a t ) k i a d ó k által terjesztett
„ c s o m a g o k " m á r s z é l e s k ö r b e n terjednek. E z e k előre m e g h a t á r o z o t t s z á m ú és ö s s z e t é t e l ű e l e k t r o nikus időszaki k i a d v á n y t k í n á l n a k a f e l h a s z n á l ó k nak, e l s ő s o r b a n k ö n y v t á r a k n a k . A „ n a g y üzletről", a h o g y s z e l l e m e s és kritikus c i k k é b e n Ken Frazier n e v e z i ( T h e librarians' d i l e m m a : c o n t e m p l a t i n g t h e c o s t s of the „Big D e a l " . = TMT, 2 0 0 2 . 4 . sz. p. 1 5 5 ¬ 160.), k é t s é g b e v o n h a t ó , h o g y v a l ó b a n a k ö n y v t á rak j a v á t s z o l g á l j a - e . L á t s z a t r a e g y é r t e l m ű e n j ó , hogy n a g y j á b ó l u g y a n a n n y i p é n z é r t t ö b b i n f o r m á c i ó h o z j u t h a t a m e g r e n d e l ő . D e ha a t ö b b e g y b e n s z ü k s é g t e l e n ballaszt is, a m e l y iránt s e n k i n e m é r d e k l ő d i k , a k k o r v a j o n j a v u l t - e j o t t á n y i t is az i n f o r m á c i ó h o z v a l ó h o z z á f é r é s , k é r d e z i Frazier. A k o n k r é t f e l h a s z n á l ó a d o t t c i k k e k r e tart igényt, s az ilyet n e m t a r t a l m a z ó k i a d v á n y o k b á r m i l y i m p o z á n s listája h i d e g e n hagyja. így - s z e r i n t e - a „ n a g y üzlet" é r v é n y e s s é g e l e g a l á b b i s e g y o l d a l ú . J o b b a n s z o l g á l ( h a t ) j a a k ö n y v t á r i terület é r d e k é t , ha a k i a d ó (terjesztő) a k o n k r é t i g é n y e k s z e r i n t „ s z e m é l y re s z a b j a " a felkínált e l e k t r o n i k u s k i a d v á n y o k listá
ját. T o v á b b á s o k a t j e l e n t h e t , ha a f e l h a s z n á l á s i s z e r z ő d é s t é n y l e g f e l h a s z n á l ó b a r á t . E t é n y e z ő k e l ő s e g í t h e t i k az ár és a - t é n y l e g e s e n i g é n y e l t -
271
B e s z á m o l ó k , szemlék, referátumok
t a r t a l o m s z o l g á l t a t á s j o b b ö s s z h a n g j á t . E n n é l is r a d i k á l i s a b b m e g o l d á s t h o z h a t a z o l y a n licenc
s z e r z ő d é s , a h o l a t é n y l e g e s e n e l o l v a s o t t - h a s z n á l t k ö z l e m é n y e k - t e h á t m á r n e m a f o l y ó i r a t o k , h a n e m a k o n k r é t a n igényelt i n f o r m á c i ó m e n n y i s é g - s z o l g á l n a k e l s z á m o l á s i a l a p u l ,
A h o z z á f é r é s ismert r e n d s z e r é t h o z t á k létre a k ü lönféle k ö n y v t á r i k o o p e r á c i ó k . E z e k r ő l a f e n n t a r t ó nak a z a v é l e m é n y e , h o g y j ó e s e t b e n p é n z m e g t a k a r í t á s t e r e d m é n y e z h e t n e k . A k ö n y v t á r p o l i t i k u s p e d i g azért t á m o g a t j a őket, mert általuk t ö b b fel
h a s z n á l ó r é s z e s e d h e t az e m e l t s z i n t ű s z o l g á l t a t á s o k b ó l . A k ö n y v t á r i e g y ü t t m ű k ö d é s l e g ú j a b b fejle
m é n y e i h e z t a r t o z n a k a k o n z o r c i u m o k . M a m á r n e m z e t k ö z i szinten is ö s s z e f o g t a k a k o n z o r c i u m o k a z ICOLC k e r e t é b e n (International Coalition of Library Consortia, h o n l a p j a : http://www.library.yale.
edu/consortia), mely által a t a p a s z t a l a t o k é r t é k e s c s e r é j e és m é g s z é l e s e b b ö s s z e f o g á s o k v a l ó s u l h a t n a k m e g . E k o n z o r c i u m o k a n n y i b a n is új fejle
m é n y n e k tekinthetők, h o g y a h a g y o m á n y o s k ö n y v t á r k ö z i k ö l c s ö n z é s t t ú l l é p v e m i n d t ö b b k ö n y v t á r i m u n k a t e r ü l e t r e kiterjedhetnek.
A k o n z o r c i u m o k elősegíthetik, h o g y a k á r o r s z á g o s h o z z á f é r é s i j o g o s u l t s á g o t is s z e r e z z e n e k az é r d e kelt i n t é z m é n y e k , illetőleg k ö n y v t á r a i k . A z angliai NESLI (National Electronic Site Licence Initiatíve, h o n l a p j a : www.nesli.ac.uk) u g y a n a k k o r a l e h e t s é g e s e g y e t e m i k ö n y v t á r a k k i s e b b h á n y a d á t fogja c s a k át, s a licenc által szolgáltatott e l e k t r o n i k u s f o l y ó i r a t o k s e m k é p v i s e l n e k e l é g nagy s z á m o t . A v á g y o t t j ö v ő k é p s z e r i n t l e h e t ő l e g m i n d e n é r d e k l ő
d ő n e k el kellene j u t t a t n i az ö s s z e s l e h e t s é g e s forrást. M e g o l d h a t ó - e e z a s z á n d é k a k ö n y v t á r i k o n z o r c i u m o k a k á r m i l y e n s z é l e s b ő v í t é s e által?
A l i g h a , hisz a t u d o m á n y o s k o m m u n i k á c i ó f o l y a m a t á n a k a k ö n y v t á r a k c s a k egyik, s n e m is a legjelen
t ő s e b b l á n c s z e m e i . B i z t o s a n f o n t o s a b b a k m a g u k a s z e r z ő k és a kutató i n t é z m é n y e k (ide sorolva az e g y e t e m e k e t is).
Az e l e k t r o n i k u s d o k u m e n t u m s z o l g á l t a t á s is s z é l e s körű e l i s m e r t s é g e t s z e r z e t t az e l m ú l t é v t i z e d b e n . A k o r á b b i k ö n y v t á r i d o k u m e n t u m s z o l g á l t a t á s l é n y e g é b e n a köz s z á m á r a f o n t o s é r t é k k ö z v e t í t é s é r e v á l l a l k o z o t t ( n e m profitért, s t ö b b n y i r e ritkábban h a s z n á l t f o r r á s o k a t , f o l y ó i r a t o k a t érintett m a g a a s z o l g á l t a t á s ) . A m a i k i a d ó i e l e k t r o n i k u s d o k u m e n t u m s z o l g á l t a t á s k é t i r á n y b a n i g y e k s z i k t e r j e s z k e d ni. E g y r é s z t m e g c é l o z z a a f i z e t ő k é p e s keresletet - f e l e d t e t v e a k ö n y v t á r i n o n p r o f i t o t - , m á s r é s z t n a g y s z á m ú f e l h a s z n á l ó i n t é z m é n y n e k kínál n a g y
t ö m e g ű információt ( l é n y e g é b e n a folyóirat- előfizetés a l t e r n a t í v á j a k é n t ) . A k i a d ó k n e m örülné
nek, ha a k ö n y v t á r a k m a g u k látnák el e feladatot, h i s z e n a k k o r a folyóiratok kialakult l é t e z é s m ó d j a k e r ü l n e v e s z é l y b e ( m i n d k e v e s e b b előfizetés, e g y re t ö b b c i k k i g é n y i é s a n é l k ü l , h o g y a kiadó r é s z e s e d n e a bevételből). Egy másik angliai projekt, az EASY ( T h e E l e c t r o n i c Article S u p p I V j a k ö z é p u t a s m e g o l d á s t c é l o z z a : kiadói b e l e e g y e z é s s e l (és r é s z e s e d é s s e l ) i g y e k s z i k u g y a n o l y a n á r o n s z o l g á l tatni, mint a h a g y o m á n y o s d o k u m e n t u m e l l á t á s . É r d e k e s , m é g s e m n a g y o n terjed. E n n e k az lehet a z o k a , hogy a n a g y - b r i t a n n i a i f e l h a s z n á l ó k a n n y i ra m e g s z o k t á k a British Library i m m á r t ö b b évtize
d e s szolgáltatásait, h o g y n e m k í v á n n a k újabb m e g o l d á s o k k a l k í s é r l e t e z n i . A BL-t v i s z o n t a k i a d ó k p á r h u z a m o s a n létrehozott v á l l a l k o z á s a i i g e n c s a k fenyegetik, ö s s z e s s é g é b e n a d o k u m e n t u m szolgáltatás a t u d o m á n y o s k o m m u n i k á c i ó e g é s z é n
• b e l ü i n a g y s á g r e n d i l e g m a r g i n á l i s s z e r e p e t játszik ( f ő k é n t a folyóiratpiacot tartva s z e m előtt). A k i a d ó k o l y a n új v á l l a l k o z á s a i , m i n t a CrossRef (http://www.crossref.org), a m e l y a bibliográfiai
referáló a d a t b á z i s t ó l k ö z v e t l e n k a p c s o l ó d á s t , linket kínál a teljes s z ö v e g ű v á l t o z a t h o z , j e l e n t ő s e n fel
gyorsíthatják a k o n k r é t t a n u l m á n y o k a z o n n a l i szol
gáltatási menetét.
E g é s z e n m á s m e g k ö z e l í t é s az, a m i k o r a p é n z ü g y i r e n d e z é s a v a g y f i n a n s z í r o z á s m á r a z inputnál m e g j e l e n i k . M á s s z ó v a l : m i k o r a k i a d á s t t á m o g a t j á k , hogy u t á n a a h o z z á f é r é s n é l m á r ne merüljön fel térítési k ö t e l e z e t t s é g . A S P A R C - p r o j e k t (Scholarly Publishing and Academic Resources Coalition, honlapja: http://www.arl.org/sparc/) k e r e t é b e n - a N é m e t Fizikusok T á r s a s á g á v a l és az Intstitute of P h y s i c s P u b l i s h i n g g a l e g y ü t t m ű k ö d v e - a s z e r z ő k f i z e t n e k k ö z l e m é n y e i k g o n d o z á s á é r t és m e g j e l e n t e t é s é é r t . H a s o n l ó m o d e l l t k ö v e t a BioMed Central (www.BioMedCentral.com) is, a h o l t ö b b e l e k t r o n i k u s folyóiratot g o n d o z n a k u g y a n í g y .
A h o z z á f é r é s új l e h e t ő s é g e i k ö z é t a r t o z n a k a szer
z ő k , i n t é z m é n y e k vagy s z a k m a i t á r s a s á g o k áital fenntartott w e b o l d a l a k . K é t s é g t e l e n ü l h o z z á j á r u l a fizikai i n f o r m á c i ó s h o z z á f é r é s j a v í t á s á h o z p é l d á u l a L o s A l a m o s - i Kutatóintézet honlapja. Á l t a l á b a n is h a s z n o s , ha a s z e r z ő k kutatási j e l e n t é s e i a m e g f e lelő i n t é z m é n y h o n l a p j á n b á r m i k o r é s b á r k i által e l o l v a s h a t ó k . Ez ö n m a g á b a n n e m oldja m e g a t u d o m á n y o s i n f o r m á c i ó á r a m l á s t , á m k i e g é s z í t é s k é n t az e l e k t r o n i k u s f o l y ó i r a t o k h o z , a referáló a d a t b á z i s o k t ó l a teljes s z ö v e g ü e k h e z e l v e z e t ő linkekkei m á r ígéretesnek m o n d h a t ó .
272
TMT 50. évf. 2003. 6-7. s z .
V é g ü l a k ö n y v t á r a k v á l t o z ó s z e r e p é t é r d e m e s e m líteni: a h a g y o m á n y o s g y a r a p í t á s helyett e g y r e i n k á b b a h o z z á f é r é s t segítő n a v i g á l á s l e h e t m e g h a t á r o z ó f u n k c i ó j u k .
/FRIEND, Frederíck J . : Improving a c c e s s : is there any hope? = Interlending & Document Supply, 30.
köt. 4. s z . 2002. p. 183-189./
(Sonnevend Péter)
Az információs technológia költségvetése és kiadásai:
m e n n y i b e kerül évente?
A z i n f o r m á c i ó s t e c h n o l ó g i a f e j l e s z t é s e a k ö n y v t á rak m o d e r n i z á l á s á t és á t a l a k í t á s á t j e l e n t i . M o d e r n i z á l á s o n a m e g l é v ő f u n k c i ó k é s s z o l g á l t a t á s o k a u t o m a t i z á l á s a é r t e n d ő a h a t é k o n y s á g n ö v e l é s e é r d e k é b e n . E n n e k l e g k é z e n f e k v ő b b példája e g y integrált k ö n y v t á r i r e n d s z e r b e v e z e t é s e . Á t a l a k í t á s o n az a u t o m a t i z á l á s k ö v e t k e z t é b e n s z ü k s é g s z e r ű új m u n k a m ó d s z e r e k k i a l a k í t á s á t értjük. E n n e k egyik s z é p példája a távoli, teljes s z ö v e g ű a d a t b á z i s o k e l é r é s é n e k , v a g y a k ö n y v t á r a k t á v o k t a t á s i p r o g r a m j a i b a n v a l ó r é s z v é t e l n e k a b i z t o s í t á s a a f e l h a s z n á l ó k s z á m á r a .
A m o d e r n i z á l á s é s á t a l a k í t á s m e g v a l ó s í t á s á n a k k i a d á s a i t és k ö l t s é g v e t é s é t a k ö n y v t á r o s o k n a k m á s m ó d o n kell m e g h a t á r o z n i u k és e l ő t e r j e s z t e n i ük. A teljes s z ö v e g ű i n f o r m á c i ó k s z o l g á l t a t ó i pél
dául n a g y o n k ü l ö n b ö z ő á r s t r u k t ú r á v a l kínálják s z o l g á l t a t á s a i k a t , s a k ö n y v t á r a k n a k e n n e k m e g f e lelően kell d ö n t e n i ü k (pl. h á n y s z i m u l t á n h o z z á f é rés l e g y e n , e z e k j e l s z ó k ö t e l e s e k l e g y e n e k - e ) . A l e g t ö b b e s e t b e n a k ö n y v t á r a k n e m birtokolják az e l e k t r o n i k u s t a r t a l m a k a t , c s u p á n bérlik, s ha v a l a melyik fél felbontja a s z e r z ő d é s t az a d a t b á z i s t a r t a l m a a t o v á b b i a k b a n n e m lesz h o z z á f é r h e t ő . A távoli h o z z á f é r é s d i á k o k e z r e i n e k teszi l e h e t ő v é , hogy o t t h o n u k b ó l v a g y m u n k a h e l y ü k r ő l h a s z n á l j á k az a d a t b á z i s o k a t , s m e n t e s í t i a k ö n y v t á r a t a m u n k a á l l o m á s o k b e s z e r z é s e é s f e n n t a r t á s a alól. N e m is s z ó l v a arról a k é n y e l m e t l e n s é g r ő l , amit a k ö n y v tárban v a l ó s o r b a n á l l á s , s c s a k a nyitvatartási ó r á k alatti h a s z n á l a t j e l e n t .
A z i n f o r m á c i ó s t e c h n o l ó g i a j e l e n t ő s é g e é s f o n t o s s á g a e l l e n é r e a k ö n y v t á r i g a z g a t ó k a m a i n a p i g s e m é r t e t t é k m e g teljes m é r t é k b e n az i n f o r m á c i ó s t e c h n o l ó g i á k k ö l t s é g e i n e k belső struktúráját, é s n e m t e r v e z i k m e g f e l e l ő k é p p e n a kezdeti és v i s s z a térő k i a d á s o k a t . A m o d e r n i z á c i ó e l s ő l é p é s e i t ( m u n k a á l l o m á s o k , C D - R O M - o k ) a k ö n y v t á r a k t ö b b s é g é b e n r e n d s z e r i n t az év v é g i m e g t a k a r í t á s o k b ó l a d h o c j e l l e g g e l f i n a n s z í r o z z á k . A z e g y s z e r i a d o m á n y o k é s m e g n y e r t p á l y á z a t o k u g y a n c s a k a t e c h n o l ó g i a i f e j l e s z t é s e k e t hivatottak szolgálni. A
k é s ő b b i e k f o l y a m á n a z o n b a n rendszerint k i d e r ü l , hogy a t e c h n o l ó g i a i e s z k ö z ö k k a r b a n t a r t á s á h o z , illetve az i n f o r m á c i ó s z o l g á l t a t ó k k a l kötött m e g á l l a p o d á s o k h o z s z ü k s é g e s , r e n d s z e r e s e n v i s s z a t é r ő költségek e l ő t e r e m t é s e g o n d o t o k o z , s a f e d e z e t ü k n e m e g y s z e r c s a k s z a k k ö n y v e k , s z a k f o l y ó i r a t o k terhére t e r e m t h e t ő e l ö .
El kell f o g a d n u n k , hogy a z i n f o r m á c i ó s t e c h n o l ó g i a n a p j a i n k r a a k ö n y v t á r a k ü z e m e l t e t é s i i n f r a s t r u k t ú rájának e g y i k a l a p p i l l é r é v é vált. N e m e g y s z e r i b e r u h á z á s r ó l v a n s z ó , f e n n t a r t á s a h o s s z ú távú a n y a g i e l k ö t e l e z e t t s é g e t j e l e n t . A z i n f o r m á c i ó s t e c h n o l ó g i a k ö l t s é g e i a k ö v e t k e z ő h á r o m c s o p o r t ba s o r o l h a t ó k :
• Egyszeri beruházások, p é l d á u l e g y integrált k ö n y v t á r i r e n d s z e r é s a z ü z e m e l t e t é s é h e z s z ü k s é g e s h a r d v e r e s z k ö z ö k b e s z e r z é s e . J ó l l e h e t itt e g y s z e r i k ö l t s é g r ő l v a n s z ó , n e m s z a b a d elfelej
teni, h o g y ez ö n m a g á b a n is v i s s z a t é r ő , r e n d s z e res k ö l t s é g e k g e n e r á l ó j a .
• Kezdeti költségek, p é l d á u l e g y a d a t b á z i s h o z v a l ó h o z z á f é r é s , illetve a h a s z n á l a t á h o z s z ü k s é g e s f e l s z e r e l é s b e s z e r z é s e (itt is f e l m e r ü l h e t n e k r e n d s z e r e s f e n n t a r t á s i k ö l t s é g e k ) .
• Visszatérő költségek, a m e l y e k e g y - k é t p é n z ü g y i é v r e k i h a t ó a n j e l e n t k e z n e k . E z e k e t fel kell m é r n i , m e g kell t e r v e z n i , és n y o m o n kell k ö v e t n i .
A t e r v e z é s k o r s z á m o l n i kell az a d o t t i n f o r m á c i ó s t e c h n o l ó g i a v á r h a t ó é l e t t a r t a m á v a l is. A m u n k a á l l o m á s o k p é l d á u l e l a v u l h a t n a k , n ö v e l v e e z z e l a v i s s z a t é r ő k a r b a n t a r t á s i é s é v e s k ö v e t é s i k ö l t s é geket. A k ö l t s é g e k e t t e h á t m i n d e z e k e t f i g y e l e m b e v é v e t ö b b é v r e e l ő r e kell m e g t e r v e z n i .
Egy i n f o r m á c i ó t e c h n o l ó g i a i fejlesztés t e r v e z é s e k o r c é l s z e r ű e g y k i a d á s i struktúra modellt a l k a l m a z n i . E modell e l e m e i a k ö v e t k e z ő k :
• a f e l h a s z n á l ó i i g é n y e k é s a piacon m e g l é v ő t e c h n o l ó g i á k f e l m é r é s e é s a lehető l e g j o b b ö s z - sze p á r o s í t á s a ;
• t á r g y a l á s o k arról, m i k é p p e n lehet a z i n t é z m é n y v a g y k o n z o r c i u m g a z d a s á g i és j o g i e l ő n y e i t biz-
273
