ÉRTEKEZÉSEK
A N Y E L V - É S S Z É P T U D O M Á N Y O K K Ö R É B Ő L .
KIADJA A MAGYAR TUD. AKADÉMIA.
A Z I. O S Z T Á L Y R E N D E L E T É B Ő L
SZERKESZTI
S Z I N N Y E I J Ó Z S E F
OSZTÁLYTITKÁR.
XXIV. KÖTET 6. SZÁM.
SYMBOLAE EXEGETICAE AD PERSII SATIRAS
SCR1PSIT
G E Y Z A N É M E T H Y
SODALIS ORDINARIUS
Commentatio in consessu Academiae Litt. Hung, die 7. Mai ann. 1923. recitata.
P r e t i u m 3000 c o r .
B U D A P E S T . 1924.
SYMBOLAE EXEGETICAE AD PERSII SATIRAS
SCRIPS1T
G E Y Z A N É M E T H Y
SODALIS ORDINARIUS
ComTnentatio in consessu Academiae Litt. Hung, die 7. Mai ann. 1923. recitata.
B U D A P E S T I N I
S U M P T I B U S A C A D E M I A E L I T T E R A R U M H U N G A R I C A E MCMXXIV.
S y m b o l a e e x e g e t i c a e a d P e r s i i S a t i r a s .
A n n o 1903. edidi Satiras Persii a d n o t a t i o n i b u s exege«
ticis instructas.* N u n c c o m m e n t a r i u m illum a d d i t a m e n t i s q u i b u s d a m ditare a t q u e emendare velim.
I.
P r o l o g , vss. 2—3 :
N e c in bicipiti somniasse Parnaso Memini, ut repente sic poéta p r o d i r c m .
Scholiasta a d n o t a t : »Tangit a u t e m E n n i u m , q u i d i x i t se vidisse per s o m n i u m in Parnaso H o m e r u m sibi dicentetn, q u o d eius anima in s u o esset corpore.« Bahlen in e d i t i o n e altera E n n i i ( p . C X L V I I I . ) docet E n n i u m n o n d e Par«
naso, sed de Helicone hoc narrasse ; p r o Helicone igitur Persius p o s u i t Parnasum.
II.
Sat. I. vs. 1 :
O curas hominum, o q u a n t u m est in rebus inane.
Locis parallelis Lucretianis in e d i t i o n e mea allatis a d d e Lucr. V. 1415—1416: » E r g o hominum genus in cassum f r u s t r a q u e laborat S e m p e r et in curis consumit inanibus aevom.«
* A. Persii Flacci Satirae. Kdidit, a d n o t a t i o n i b u s exegeticis et cri- ticis instruxit. Budapestini, s u m p t i b u s A e a d e m i a e I.itterarum Hungaricae, MCM11I.
258 1*
III.
I. 5 - 8 :
N o n , si q u i d t u r b i d a Roma
Elevet, accedas examenve i m p r o b u m in ilia Castiges t . u t i n a , nec te quaesiveris extra.
N a m Romae est q u i s n o n ?
Ita locum e x h i b u i in editione mea. N u n c p r o examenve s c r i b e n d u m censeo ex amen que c u m codice Montepes«
s u l a n o 212. et cum V a t i c a n o l o c u m q u e ita i n t e r p r e t o r : »Si q u i d t u r b i d a R o m a elevet, tu n o n accedas, sed e x a m e n falsum emendes in t r u t i n a ilia.«
Vs. 8. cum c o d i c i b u s d e t e r i o r i b u s o m i t t e n d u m censeo est et i n t e r r o g a t i o n e m ita expleo ex vs. 7 : » N a m R o m a e q u i s n o n se quaerit extra, i. e. quis n o n captat p l a u s u m vulgi ?«
IV.
I. 8 3 - 8 4 :
N i l n e p u d e t capiti n o n posse pericula cano Pellere ?
In e d i t i o n e mea a d n o t a v i : »pellere, cum dativo«. Sed capiti fortasse a b l a t i v u s est, ut Karsten (in e p h e m e r i d e critica B a t a v o r u m , Museum, a n n . 1905. p. 291) m o n e t , q u i affert Catull. 68, 1 2 4 : »Suscitat a cano v u l t u r i u m capiti.«
V.
I. 92—95. f a u t o r q u i d a m p o e t a r u m N e r o n i a n a e aetatis affert n o n n u l l a novae p o e s e o s specimina, mollitia q u a d a m et curiosa v e r s u u m p a n g e n d o r u m arte i n s i g n i a :
Sed numeris decor est et iunctura addita crudis.
C l a u d e r e sic versum d i d i c i t : Berecyntius Attis, E t : qui caeruleum dirimebat Nerea delphin, Sic: costam longo subduximus Apennino.
Vs. 93. ad v e r b u m didicit s u p p l e n d u m est s u b i e c t u m : poeta novus. E a d e m ellipsis supra vss. 63—66:
Q u i s p o p u l i sermo est ? Q u i s enim, nisi carmina molli N u n c d e m u m n u m e r o fluere, ut per leve severos
259
S y m b o l a e exegeticae. 5
E f f u n d a t iunctura u n g u e s ? Seit tendere versum N o n secus, ac si o c u l o rubricam derigat uno.«
U b i ad seit s u p l e n d u m est s u b i e c t u m : poéta nostvae aetatis.
E o d e m versu (vs. 93.) claudere versum r e f e r e n d u m est ad clausulas h e x a m e t r o r u m , i. e. vs. 93. ad Bercyntius Attis et vs. 94. ad Nerea delphin. F a u t o r scilicet p o e s e o s n o v a e a Persio l u d i b r i i causa i n d u c t u s laudat n o v o s poetas Graecissantes, qui in clausulis h e x a m e t r o r u m liben*
tissime u t e b a n t u r Graecis nominibus e u p h o n i a e gratia. C f . scholia ad vss. 93. et 94 : » H i versus exempli causa p o n u n t u r . N o n sunt a u t e m Persii, sed p o e t a e nescio cuius Graecissantis, qui cum mare describeret, ita d i x i t : delphin in extremitate v e r s u u m . . . Sic r o b u r Latinae e v i r a v i m u s l i n g u a e intermiscendo Graecas glossulas.«
Vs. 95. est crux o m n i u m i n t e r p r e t u m . N a m q u i d sig*
nificet costam subducere Apennino, n e m o a d h u c p r o b a b i * liter explicare p o t u i t . Sed rectam viam hie q u o q u e mon-- strant n o b i s scholia ad vs. 95 : » O m n i a heroicorum carmina ita fere s u n t c o m p o s i t a , ut p r o x i m u s pes ab u l t i m o dac*
t v l u s sit, exceptis a d m o d u m paucis, q u o s spondiazontas a p p e l l a n t , ut a p u d C o r n e l i u m S e v e r u m : »Pinea f r o n d o s i coma m u r m u r a t Apennini.« Longum Apenninum, n o n q u o d a s u p e r o mari ad i n f e r u m e x t e n d i t u r , sed q u o d duobus spondeis terminetur.« E r g o longus Apenninus h o c loco n o n geographico, sed p r o s o d i c o sensu p o n i t u r : Apennino v o x longa est, quia ex q u a t t u o r longis syllabis constat.
A g i t u r certe de hexametris spondiacis, q u i b u s mollitiem q u a n d a m t r i b u e b a n t a n t i q u i , praesertim poetae neoterici C a t u l l i a n a e aetatis, qui libentissime u t e b a n t u r v e r s i b u s spondiacis ita, ut in fine versus G r a e c u m n o m e n e u p h o n i a e causa p o n e r e n t . H u n c m o r e m irridet inimicus eorum, Cicero, c u m Attico i o c a n s ; ipse enim facit mollem h e x a m e t r u m s p o n d i a c u m in n o m e n G r a e c u m d i s p o n d i a c u m e x e u n t e m e u m q u e ironice c o m m e n d a t poetis n e o t e r i c i s ; cf. Ep. ad.
A t t . V I I . 2, 1 : »ita belle n o b i s
Flavit ab Epiro lenissimus Onchesmites.
26 0
H u n c O T r o v 5 e i á £ o v T a si cui voles t w v v e u u T e p u u v pro t u o vendito.« D e mollitie talis clausulae h e x a m e t r i m e n t i o n e m iacit etiam Q u i n t i l i a n u s Inst. O r . IX. 4, 65. hunc Persii locum r e s p i c i e n s : »Est in eo q u o q u e n o n n i h i l , q u o d hie singulis v e r b i s bini pedes c o n t i n e n t u r , q u o d etiam in car»
minibus est permolle, nec s o l u m , u b i q u i n a e syllabae n e c t u n t u r , u t in h i s : fortissima Tyndaridarum, sed etiam ubi q u a t e r n a e , cum versus clauditur: Apennino et arma>
mentis et Orione.« Q u a r e r e l i n q u a m u s vestigia e d i t o r u m hue u s q u e o m n i u m , qui v e r s u m 95. ita s c r i p s e r u n t :
Sic costam longo subduximus Apennino
praeter Sic o m n i a reliqua h e x a m e t r i verba poetae c u i d a m Persio a e q u a l i tribuentes, et s c r i b a m u s v e r s u m i t a :
Sic costam l o n g o s u b d u x i m u s Apennino
nil p r a e t e r c l a u s u l a m : Apennino poetae i 11 i irriso relinquen»
tes. A d costam d e i n d e s u b i n t e l l e g a m u s (ex. vs. 93.) d a t i v u m versui et longo Apennino sit n o b i s ablativus instrument, n o n d a t i v u s , ut interpretes h u e u s q u e o m n e s p u t a v e r u n t . Ita s e n s u s evadit a p t i s s i m u s : »Sic costam versui h e x a m e t r o s u b d u x i m u s ( d e m p s i m u s ) n o s , p o e t a e novi, o p e longi Apennini« i. e. in fine versus hanc l o n g a m vocem p o n e n d o : Apennino. N a m q u i d significat h o c loco costam versui subducere? Certe ossa, i. e. d u r i t i e m , s u b d u c e r e versui, quasi exossare, emollire h e x a m e t r u m ; est enim p r o p r i a versui s p o n d i a c o , praesertim q u i in vocem ex d u o b u s s p o n d e i s constantem exit, q u a e d a m mollities, ut s u p r a v i d i m u s . C o n f e r r i potest a p u d P e r s i u m i p s u m Sat. VI. vs.
52., u b i exossatus ager significat a g r u m l a p i d i b u s (tarn, q u a m o s s i b u s ) p u r g a t u m et sic m o l l i t u m .
T o t u s igitur locus Persii (vss. 92 — 95.) agit de clau»
sulis h e x a m e t r o r u m a poetis N e r o n i a n a e aetatis composi»
t o r u m : sed vss. 93. et 94. r e p r e h e n d u n t u r poetae Graecis*
santes, q u i in fine h e x a m e t r i G r a e c a p o n e b a n t n o m i n a e u p h o n i a e causa, vs. a u t e m 95. c a r p u n t u r ii, qui i u s t o saepius u t e b a n t u r mollitiae gratia h e x a m e t r i s spondiacis.
261
Symbolae exegeticae. 7
VI.
I. 1 2 1 - 1 2 3 . :
H o c ego o p e r t u m .
H o c ridere meum, tam nil, nulla tibi v e n d o Iliade.
Hosius (Berliner Philologische W o c h e n s c h r i f t , a n n . 1903.
p. 1486.) confert P e t r o n . 5 2 . : » m e u m intellegere nulla tibi v e n d o pecunia«.
V I I . II. 2 . :
Q u i t i b i l a b c n t i s apponit C a n d i d u s a n n o s .
In p r a e f a t i o n e critica editionis meae erravi lectionem apponit codici M o n t e p e s s u l a n o 125. t r i b u e n s ; haec est enim lectio codicis M o n t e p e s s u l a n i 212. et Vaticani.
V I I I . II. 44—46.:
Rem struere exoptas caeso b o v e M e r c u r i u m q u e Accersis fibra: „Da fortunate Penatis,
Da pecus et gregibus fetum."
Wageningen in editione sua ( G r o n i n g a e , 1911.) recte a d n o t a t hoc loco Penatis s u b i e c t u m esse verbi fortunare et s u p p l e n d u m o b i e c t u m : me. I. e. da, ut Penates fortunent (felicem r e d d e n t ) me et d o m u m meam.
IX.
II. 55—58. ( d e stultitia e o r u m , qui diis a u r u m in sacrificio placere c r e d u n t ) :
H i n c illud subiit, auro sacras q u o d ovato Perducis facies. „ N a m fratres inter aenos, Somnia pituita qui purgatissima inittunt, Praccipui s u n t o sitque illis aurea barba."
Poeta alludere v i d e t u r ad imperatorem q u o n d a m n o b i s i g n o t u m , qui auro ovato, i e. victoriis parto et in ovationis
262
p o m p a c i r c u m d u c t o , statuas d e o r u m q u o r u n d a m p e r d u c i iussit.
V. 56. Fratres inter aenos sic explicant s c h o l i a : » A c r o n tradit, q u o d in p o r t i c u q u o n d a m A p o l l i n i s Palatini f u e r i n t q u i n q u a g i n t a D a n a i d u m effigies et contra eas s u b d i v o t o l i d e m equestves filiorum Aegypti. Ex iis autem statuis q u a e d a m d i c e b a n t u r p o s t u l a n t i b u s p e r s o m n u m dare ora=°
cula.« Sed t e s t i m o n i u m scholiorum a r g u m e n t i s gravissimis infirmavit Jahn ( p . 133. ed. m a i . ) : » D a n a i d u m statuae in ilia porticu positae etiam ab aliis c o m m e m o r a n t u r (Pro*
pert. II. 23, 4 ; O v . A . A . I. 73. sq. A m . II. 2, 4. Trist.
III. 1, 60 s q q . ) , u n d e discimus fuisse eas inter c o l u m n a s porticus collocatas u n a q u e cum iis patrem D a n a u m stricto ense. P e r m i r u m vero accidit, q u o d n u n q u a m A e g y p t i a d a r u m mentionem f a c i u n t scriptores, qui D a n a i d e s a d m i r a n t u r , atqui q u i n q u a g i n t a statuae equestres etiam R o m a e res erat a d m i r a t i o n e sane d i g n a . P o r r o cur A e g y p t i filiis statuae equestres p o n e r e n t u r , nulla q u a n t u m v i d e o causa inveniri potest. Q u a r e vereor, ne in hac n a r r a t i o n e error q u i d a m insit et s t a t u a e A e g y p t i a d a r u m n o n n i m i s f i r m o talo con- sistant. V e r u m ut f u e r i n t , hie eos in m e n t e h a b e r e Persius n o n p o t u i t . P r i m u m enim n o n est credibile A e g y p t i filios somnia misisse et t a m q u a m deos f a t i d i c o s venerationem accepisse, turn ex tali q u i n q u a g i n t a s t a t u a r u m serie ad o r d i n a n d a m p o r t i c u m collocatarum, inter se igitur similli»
maruin, u n u m a l t e r u m v e eximie b e n e f i c u m h a b i t u m fuisse et tali prae ceteris b a r b a m pro l u b i t u deaurari licuisse vix mihi p e r s u a d e a m . « A d d e , q u o d fi Iii A e g y p t i erant iuvenes, q u i a s c u l p t o r i b u s n o n f i n g e b a n t u r barbati; n o n poterant igitur b a r b a e earum (cf. vs. 58.) inaurari. E a d e m de causa n o n est de D i o s c u r i s c o g i t a n d u m , qui semper imberbes f i n g e b a n t u r .
M e a sententia vs. 56. fratres aeni significant s t a t u a s aeneas q u o r u m l i b e t d e o r u m , quia dii o m n e s , a S a t u r n o orti, arto c o g n a t i o n i s vinculo erant inter se iuneti et Persius ante o c u l o s h a b u i s s e v i d e t u r Verg. Catal. IV. 5.,, ubi divi divumque sorores significant deos deasque. E r g o , si deae s u n t d e o r u m sorores, p o s s u n t etiam dii o m n e s
263
Symbolae exegeticae.
fratres appellari. Intellege i g i t u r : »Inter fratres suos aeneos- sínt praecipui illi, q u i « etc.
X.
II. 64—65. ( d e l u x u r i a ) .
Haec sibi c o r r u p t o casiam dissolvit olivo Et C a l a b r u m coxit vitiato murice vellus.
U t Wageningen in e d i t i o n e sua recte monet, n o n murex, sed vellus vitiatur, sicut vs. p r a c e d . n o n casia, sed o l i v u m corrumpitur. Ipse Persius VI. 40. ( d e luxuria) recte d i c i t : »Faenisecae crasso vitiarunt u n g u i n e pultes«, i. e.
n o n u n g u e n vitiatur, sed p u l s vitiatur u n g u i n e . S c r i b e n d u m igitur videtur cum W a g e n i n g e n o v it i at um. C o r r u p t e l a facile explicatur h a p l o g r a p h i a litterae m.
X I . II. 66—67. ( d e avaritia) :
Haec bacam conchae rasissc et stringere venas Ferventis massae c r u d o de pulvere iussit.
Persius ante o c u l o s h a b u i s s e v i d e t u r Catull. 66, 49, 5 0 : » E t qui principio s u b terra quaerere venas Institit ac ferri stringere duritiem.»
X I I . II. 6 8 — 6 9 :
Peccat et haec, peccat, vitio tarnen u t i t u r . At vos Dicite, pontifices, in sancto q u i d facit a u r u m ?
In editione mea ad peccat et haec a d n o t a v i : » H o c loco pulpa ( s u p p l e n d a ex vs. 63.) est s u b i e c t u m , haec a u t e m obiectum sententiae.« Rectius Wageningen in e d i t i o n e sua ( G r o n i n g a e , 1911. II. p. 39.) ad et haec:
» p u l p a q u o q u e , h. e. c o r p u s peccat l u x u r i a e se d e d e n s , at magis peccat animus, q u i mores s u o s diis attribuit.«
Haec ( = p u l p a ) est igitur s u b i e c t u m sententiae.
264
X I I I .
I I I . 71—72. ( d e officiis h o m i n u m ) ;
q u e m te deus esse Iussit et h u m a n a qua parte locatus es in re.
I. e. q u o loco, t a m q u a m miles in statione, p o s i t u s es a d e o in republica h u m a n a . Locis parallelis in e d i t i o n e mea allatis a d d e D e m o s t h . O l y n t h . 3, 3 6 : Trapaxuupeiv . . . Tfj<; T ü S e t u q Ttiq aperng et H ö r . Epist. I. 16, 17: »locum v i r t u t i s deseruit«.
X I V .
III. 8 3 - 8 4 . ( d e a b s u r d i s p h i l o s o p h o r u m d o g m a t i b u s ) : Aegroti veterís m e d i t a n t e s s o m n i a : gigni
D e n i h i l o n i h i l u m , ir, n i h i l u m nil posse reverti.
I n t e l l e g e : s o m n i a veteris c u i u s d a m philosophi insa-- nientis; n a m d o g m a t a p h i l o s o p h o r u m i n t e r d u m a b s u r d a s u n t , sicut somnia a e g r o t o r u m d e l i r a n t i u m . Cf. Varr. Sat.
M e n i p . fr. 122. ( e d . B u e c h e l e r ) : » P o s t r e m o nemo aegrotus q u i c q u a m somniat tarn i n f a n d u m , q u o d non aliquis dicat p h i l o s o p h u s « et L a c t a n t . D i e ira dei 10, 3 : » Q u i (sc.
L e u c i p p u s ) ea l o q u e r e l u r , q u a e nec aeger q u i s q u a m delirare nec d o r m i e n s posset somniare«.
X V . IV. 5 :
. . . d i c e n d a tacendave Calles.
Locis parallelis in editione mea allatis Hosius (Berl.
Phil. W o c h e n s c h r i f t ann. 1903. p. 1486.) a d d i t E n n . f r a g m . 194, 10: » P r u d e n t e r qui dicta loquive tacereve possit.'<
X V I . IV. 1 0 - 1 1 :
. . . rectum discernis, u b i inter C u r v a subit, vel cum fallit pede regula varo.
Persius ante o c u l o s habuisse videtur Lucret. IV.
496—497 : »si prava est regula p r i m a N o r m a q u e si fallax rectis r e g i o n i b u s exit«.
269
S y m b o l a e exegeticae. 11
X V I I .
V. 1—7. agitur d e poetis tragicis et epicis c e n t u m
•ora et centum linguas sibi p o s c e n t i b u s :
Vatibus hie mos est, centum sibi poscere voces, C e n t u m ora et linguas optare in carmina centum, Fabula seu maesto ponatur h i a n d a tragoedo, Vulnera seu Parthi ducentis ab inguine ferrum.
» Q u o r s u m haec ? A u t q u a n t a s robusti carminis o f f a s Ingeris, ut par sit c e n t e n o gutture niti ?«
Vs. 3. fabula ponatur e x p l i c a n d u m ex I. 70 : pone re lucum ; nam ponere p r o p r i e dicitur de artificibus s t a t u a s aut picturas f a c i e n t i b u s (cf. O v . M e t . V I I I . 159—160. d e D a e d a l o : »fabrae c e l e b e r r i m u s artis Ponit o p u s « ) ; sed transfertur etiam ad p o e t a s carmina c o m p o n e n t e s . E r g o fabulam ponere hoc loco significat tragoediam fingere.
A d vs. 4 locis parallelis in editione mea allatis a d d e O v . M e t . V. 132—133 : . » H u i u s in o b l i q u o missum stetit inguine ferrum ; Letifer ille locus.«
Vs. 7. ingeris explicari nequit. Scribendum v i d e t u r eg er is ( a b egerendo), i. e. evomis. C f . O v . M e t . V I . 664. ( d e Tereo, qui filium s u u m inscius comedit, cibos n e f a n d o s evomere c o n a n t e ) : »Egerere inde dapes immer«
s a q u e viscera gestit«. Similiter dicit Martial. X I . 90, 6.
d e tragicis g r a n d i l o q u i s , fortasse h u n c ipsum Persii l o c u m respiciens: » A e r i u s et q u i d q u i d P a c u v i u s q u e vomunt.«
C f . H o r . A P. 4 5 7 : » d u m sublimis versus ructatur*.
X V I I I . V. 1 2 7 - 1 2 8 :
. . . servitium acre Te nihil impellit.
Locis parallelis in editione mea allatis a d d e Lucret.
V . 8 7 . : »Et d o m i n o s acris adsciscunt«.
X I X . V. 134—137. ( d e mercatore) :
. . . En, saperdam a d v e h e Ponto, Castoreum, stuppas, h e b e n u m , tus, lubrica Coa ; Tolle recens p r i m u s piper ex sitiente camelo.
Verte a l i q u i d : iura.
266
A d verte a d n o t a t scholiasta: » N e g o t i a r e et speciem p r o specie c o m m u t a . « Cf. P o r p h y r , ad H ö r . Epist. I. 20. 1 :
» V e r t u m n u s d e u s est praeses vertendarum rerum, hoc est e m e n d a r u m et v e n d e n d a r u m . «
X X V. 1 4 7 - 1 4 8 :
. . . V e i e n t a n u m q u e r u b e l l u m Exhalet vapida laesum pice sessilis ó b b a ?
Locis parallelis in e d i t i o n e mea allatis a d d e Pseudo»
verg. C o p . vs. 11 : » v a p p a c a d o n u p e r d e f u s a picato«.
X X I . V. 180:
Herodis venere dies . . .
L o c u m ita i n t e r p r e t a t u s sum in e d i t i o n e m e a : »dies festi I u d a e o r u m , i. e. s a b b a t a . H e r ó d e s M a g n u s , Iudaeae rex, A u g u s t i amicitia h o n o r a t u s , erat R o m a n i s notissimus • hoc loco p o n i t u r p r o p o p u l o suo«. C f . I u v e n a l . 6, 159.
(de I u d a e a ) : » O b s e r v a n t u b i festa m e r o p e d e sabbata reges.«
X X I I .
V. 189—191. (de centurione i n e r u d i t o p h i l o s o p h o s c o n t e m n e n t e ) ;
Dixeris haec inter varicosos centuriones, C o n t i n u o crassum ridet P u l f e n n i u s i n g e n s Et c e n t u m Graecos curto centusse licetur.
Vs. 191. curto centusse, i. e. c e n t u m assibus n o n integris et p r o b i s , sed l o n g o usu detritis. C o n t r a r i u m est III. 69. asper summus, i. e. pecunia nova et p r o b a , n o n d u m trita, i u s t u m p o n d u s habens. Persius ante o c u l o s habuisse videtur Varr. Sat. M e n i p . fr. 404 (ed. B u e c h e l e r ) : »Si q u a n t u m o p e r a e sumpsisti, ut t u u s pistor b o n u m faceret panem, eius d u o d e c i m a l ! ! philosophiae dedisses, ipse b o n u s iam p r i d e m esses factus. N u n c ilium q u i n o r u n t , v o l u n t emere m i l i b u s centum, te q u i novit, n e m o centussis.«
267
Symbolae exegeticae. 13
X X I I I .
VI. 3—4. ita a l l o q u i t u r C a e s i u m Bassum, lyricum p o e t a m :
Mire opitex numeris veterum primordia vocum A t q u e marem strepitum fidis intendisse Latinae.
I. e. qui numeris (i. e. ad n u m e r o s , s e c u n d u m nume*
r o s ) veterum lyricorum Graecorum artificiose scis i n t e n d e r e
<hordas et marem strepitum lyrae Latinae. Primordia vocum, i. e. origines v o c u m ( u n d e voces o r i u n t u r ) , sunt chordae;
abstracte d i c t u m ad e x e m p l u m Vergilii, q u i A e n . VI. 646.
septem c h o r d a s lyrae appellat sepiem discrimina vocum.
Veteres a p p e l l a b a n t u r a Graecis recentioris aetatis et a Romanis scriptores Graeci classici i n d e ab I l o m e r i t e m p o r i b u s u s q u e ad A l e x a n d r u m M a g n u m . H i s a d n u - m e r a n d i sunt lyrici a n t i q u i septimo et sexto a. C h r . n.
saeculo florentes, q u o s H o r a t i u s et C a e s i u s Bassus imi*
t a b a n t u r . Cf. H o r . Sat. II. 6, 61: » v e t e r u m libris.« Numeris veterum . . . fidis Latinae, eadem antithesis, q u a e a p u d H o r . III. 30, 13—14: »Aeolium carmen ad Italos d e d u x i s s e m o d o s . «
Numeris . . . primordia vocum . . . intendisse, ex Verg.
A e n . VI. 6 4 6 : » O b l o q u i t u r numeris septem discrimina vocum« et A e n . V I I . 7 7 6 : » n u m e r o s i n t e n d e r e nervis«.
Strepitum . . . fidis, ex H o r . C a r m . IV. 3, 17—18:
» O testudinis aureae D u l c e m q u a e strepitum, Pieri, temperas.«
X X I V . VI. 2 4 :
N e c tenuis sollers turdarum nosse salivas.
Turda p r o : t u r d u s femina, insolenter. H a n c vocem Persius a V a r r o n e m u t u a s s e v i d e t u r ; cf. Varr. Sat. M e n i p . fragm. 446. (ed. Buecheler) a p u d N o n . C o m p , doctr. p.
2 2 9 : »turdi generis feminini. V a r r o Quinquatribus: turdae«.
X X V . VI. 6 9 - 7 0 :
. . . mihi festa luce c o q u a t u r Urtica et fissa f u m o s u m sinciput aure.
268
Intellege sinciput porci f u m o siccatum. In e d i t i o n e mea a d n o t a v i : »Solent in H u n g a r i a subulci aures s u u m fissuris sibi propriis notare, ut suam q u i s q u e suem etiam in alieno grege a g n o s c a t . I d e m fecisse v i d e n t u r a n t i q u i . « Hosius (Berl. Phil. W o c h e n s c h r i f t , a n n . 1903. p. 1486.) c o n t r a : »fissa aure ist, trotz heutiger ungarischer Sitte schwerlich das z u m Kennzeichnen des E i g e n t u m s ge»
schlitzte O h r , s o n d e r n das Loch im Ohr, an dem der Schweinskopf im Rauch hing«. C o n f e r r i potest P s e u d o v e r g . M o r e t . 58—59: » T r a i e c t u s m e d i u m sparto sed caseus o r b e m . . . p e n d e b a t . «
X X V I . V I . 7 1 - 7 3 :
U t t u u s iste n e p o s olim satur anseris extis, C u m m o r o s a v a g o singultiet i n g u i n e vena, Patriciae immeiat vulvae ?
Immeiat d e .coitu. Locis parallelis in editione mea allatis a d d e C a t u l l . 67, 29—30. ( d e patre u x o r e m filii c o n s t r u p r a n t e ) : » E g r e g i u m narras mira pietate p a r e n t e mv Q u i ipse sui gnati minxerit in g r e m i u m « .
269