• Nem Talált Eredményt

PANEGYRICON AD

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Ossza meg "PANEGYRICON AD"

Copied!
46
0
0

Teljes szövegt

(1)
(2)

BIBLIOTHECA

SCRIPTORUM MEDll RECENTISQUE AEVORUM

RE.DIUIT LADISLAUS JUHÁSZ

SAECULA XV-XVI.

UGOLINUS VERINUS

PANEGYRICON

AD FERDINANDUM REGEM ET ISABELLAM REGINAM HISPANIARUM DE SARACENAE

BAETIDOS GLORIOSA EXPUGNA TIONE

EDIDERUNT

IOSEPHUS FÓGEL

ET

LADISLAUS JUHÁSZ

M CM X X X 111. - L 1PS1 A E - B. G. TE U B NE R

(3)

r x :uoEBAT HoR:;1us ABL.AKI.,. SZEGED ( 11.:NGARIA)

(4)

1NTRODUCTIO.

De nita scriptisque U golini Verini.1

Ugolinus Verinus (Ugolino Verino vel Ugolino de Vieri) a.

1438. :8. Florentiae natus est. Pater eius faber lanificus cívis nobilis erat. Lt. Iuveni.s magistro studiorum humanitatis Christophoro Lan- dino to usus, mox disciplina iuri·s imbutus uotarius aliquot magistrn- tuum1m uflbis patriae factus. Postremo noltarius camerae Florentlnae eliectootus et tabula:rio FlorentinOI priaefectus est. A. 1468. uxorem duxitxit, ex qua plures liberos, amatissimum Michaelem suscepit, qui di duodecim annois natus carmine coodendo ade>O" excellebat, út admimiratione poetarum, qui tunc erant, affiooretur. Ugolinus Veri- nus ps praeter magistratum tempus pueris 110bilibus dooendis quoque consmsumpsit; inter discipulos Iohannes de Medicibus postea papa I..eo Jo X. erat. Consuetudine sui temporis patronum et ipse sibi ad- ipisci sci conabatur, Si:x:tum IV., mox Mathiam Corvinum de Hunyad

rege~em Hunga.riae, cui epigram1na,tum libros VII dedi<'.avit. Codi- .oom m oblatum frater eius Silvester Budam portavit (1484.), sed re- versursus mari prope V ooetias donis a Mathia rege datis spoiia:tus.

est. A A. 1487. filius Michael duodevigin.ti :anno.rum e vita decessit, quemem pater magnopere lu:gebat. A. 1492. tota Baetis provincia Hispaipaniensis Maurorum, cuius caput Granata est, a Ferdinando rege fe et Isaibella regi1na recuperatai est. Poeta gaudio totius Chri- stianianitatis ela.tus panegyricon2 in laudem Ferdinandi et Isabellaie compmpolSuit et iisdem oodicem, qui ad nostram quoque aetatem re- mansinsit (M), dedicavit. ln Panegyrico e du01bus libris consbm.ti descricripsit, quomodo singula oppida arce1'!que Baetidos et demum ipsa 1a Granruta expugnata essenL - Carmen eius epicum longum plus Q.s quam ex octO milibus versuum consfa:ns Oarlias3 Carolo VIII.

regi :i Francorum dedicata. in qua 1giesta Caroli 1.fagni cooinit, maxirximi aestimata est. - Ugolinus Ve.rinus a. 1516. Florentiae 78.

111Jnnumul1li a,gens mol"tuus est, qui wre poieta ChristianHatis nomi,na;ri potestest.

Opera memoratu digna: Carlias, De Christiana religio11e, De illustnstratione urbis Florentiae, De yitiis et virtufüms, Epigram- mata,.ta, Flammetta. Odae, Panegyric001 ad Ferdinandum regem et Isabelbellam reginam Hispaniarum de Saracenae Baetidos gloriosa expugmgnatione, Paradisus, Silvae, Vetus et Novum Testamentum:..

1 1 De Ugolino Verino copiosissime scripsit A. Lazzari, Ugolino e :Mi- chele 'le Verino. Studi biografici e critici. Contributo alla storia dell'umane- simo i10 in Firenze. Torino, 1897.

2 2 Nunc primum in lucem prodit.

a 3 Primum in hac Bibliotheca Scriptorum nobis curantibus bre"-i apparearebit.

(5)

IV INTRODUCTIO

De codieibus Panegyrici.

JJf - Madritum (Maddd). Bibl. Nationalis. No. 5821. Saec.

XV. Mambr. - Qui codex ab ipso poeta Ferdinando regi et Isabellae r,eginae dedicatus est. Folia 1-5 non recto ordine compacta sunt; quae folia hoc modo ordiuanda sunt: 3, 5, 2, 1, 4. Inter folia 5 et 6 folium versus 1-27. Panegyrici libri I. continens periit. - Codice Prae- fationes ad Ferdiuandum (3r-v, 5r-v, 2r) et Isabellam (lr-v, 4r-v) scriptae et Panegyricon (a versu 28. libri I.; 6r-43v) et GratulatiQ (45r-47r) contiinentur.

F - Florentia. Bibl. Na.tionalis. Cl. VII. num. 601. Saec. XV.

Chart. - ln codice Praef!a,tio ad Ferdina.ndum scripta (lr-3r) et Panegyricon (3v-39v) et Gratulatio (40r-4Iv) inveniuntur. - Prae- fatio ad Tsabellam scripta in codice desideratur.

(6)

UGOLINUS VERINUS

PANEGYRICON

AD FERDINANDUM REGEM ET ISABELLAM REGINAM HISPANIARUM.

Praef atio 1.

ad invictissimlllm et Christianissimum Ferdinandum regem Hispaniarum de expugnatione Granalae.

Gloriosa tuac vidoriae nrngnitudo plus, nescio. gaudii 1 Christianis attulerit, quam seeuritatis, crebris enim barbaro- rum cladihus ah nnnis ferme sexeentis vexata res puhlica Christianorum non integram servnhat Furopnm. ah oriente post Asiae Lihyesquc vastitatern, quae caeno Maumettanae haeresis foedatae Christi nitorem perdidere, magna pars orbis Turcarum immanitate c:orrupta est. Thracia ac Graecia : tota deleta est. a quo primum fonte non solum <loctrina philo- sophorum, sed eoclesiastici sermonis eruditio defluxit ad nostros. ln occidente vero per annos prope octingentos Sa- "

raceni Baetieam regionem occupavere non sine catholicae veritatis detrimento, nec minore dedecore nostrne religionis, parumque abfuit, quin hoc incendio discordia principum utraqtie quondam Hispania conflagrarit. Temporihus tandem ' nostris diYinn clementia, virtute tua coepimus respirare. Rep- pulisti g-rave iugum prnepotentis nequititae a cervice Hibe- rorum. Supernsti barbaras nationes multitudine paene innu- merabiles. Domuisti populos omni telorum genere abundantes.

Expugnasti urbes natura et arte munitissimas: ut de aliis 5 sileam, tnntum armorum de ipsa Granata metropoli Mauro- rum detraxisti, quantum vix ex ipsa Carthag·ine quondam sustulere Romani, quundo aequis viribus, uter populus orbi terrarum imperaret, vario Marte certavit. quod magis admi- rari valeam. quam explicare sermone. Non facile dixerim, "

quanto gaudio Italia, praesertim nostra Florentia exultarit, communernque merito victoriam existimavit, nec publice solum sac:ris lustris deo sunt redditae gratiae, quod quide:m magnifice foctum est, sed et privatim non modo tui, qui apud nos peregrinantur, mercatores. verum ci ves nostri certatim diem solcmnern C'clcbrnvere mint utriusque sexus clevotione.

Accedit ad laudem tuae maiestatis uxor tun, lsabella. iustitiue, prudentiue ue religionis unicum et darum exemplar. socia certaminis, foris uc domi pariter desudavit, quae diluit sordes

(7)

2 PH.AEFATIO II.

haereticae foeditatis, ut integru fides Christo servaretur. lfaec s

quanquam magnifica sunt circum lateque foma diffusa, ta- men. nisi monumentis litterarum mandentur, possent citius interire. Proinde nemo tam Musis est inimicus, qui sua non velit 9 egreg·ia gesta a poetis celebrari. Quod Alexander ille Magnus testatus est ad Achillis tumulum fortunatum appellans ittve- :nem, qui tantum sune luudis hahuerit praeconem; lahorum rnerces et virtutis paemium sempiterna gloria perhibetur. Nos 10 vero, qui ab ineunte sumus aetate non mediocriter in hac carminis exercitatione versati, non potuimus in tanta laetitia tacere, licet strepentibus curis nihil ofü nobis relinqueretur et id in Magni Francorum regis Caroli gestis consumc;·emus, tamen, 11 hi tua, C'hristianissime princeps, facta nobis innotue- runt, ncgotiis omissis paulumque Carolo seposito Fer<linandi et gloriosissimae lsabellae tuae panegyrfron scripsi opuscu- lum in duobus libris divisum, in quo apparatus et alacritas tuorum elilraeque victoriae eontinentur poeticis mag;is di- stinctac f ig:uris, quam sit rerum series et ordo servatus, quia poema. non texebam historiam cupiebamque in recenti victo- ria aliquo nosiri ing;cnioli munusculo tihi ianto terrarum inter- vallo graiulari, quod forc tantae maiestati non opinor ingra- tum. licct disertissimi viri et prosa et versu res tuas illustrant, tamcn, nescio, quo pacto fama, quae latius et a pluribus pro- pagaiur, solet esse iocundior-. Quod si magnitudini rerum su-11 mus impnres, nec tantum nobis roboris inest, nec eloquentiae, sum tamen enixus ingenium studio superare, quantum vero profeeerim, sit aliorum iudicium. Sin tuae maiestati me non 12 displicuisse cognovero, si quid ingenii mihi est, si qua carmi- nis exercitatio. Hispaniensi gloriae desudabit. Unum supplico, ne prius excludatur opusculum meum, quam pellectum in<li- cetur, an regia bihliotheca condatur.

Praef atio II.

ad Isabellam gloriosissimam Hispaniarum reginam.

Non sum nescius, lsabella, quantam scriben<li molem 1 susceperim muHosque fore suspicer, qt;i me temeritatis accu- sent, qui maiora viribus meis sim aggressus, Tantae siqui- 2 dem res gestac tuae sunt, ut egregia magis ingenia exercean- tur, quam magniiudinem earum scriptis suis possint aequare, quas potius mirari mihi, quam liceat explicare. Proinde non s

fretus carminis tenui dexteritate, sed Christi fovore confisus, qui fecit rudem Davidem ex pasiore eximium poetam,

Acci ng·ar, regina, tuos celehrare triumphos.

Ubi enim Yictoriae tuae dcnuntiatus est gloriosus eventus, 4

quanta felic:itate, sapientia, iustitia, religione domi forisque

(8)

PRAEFATIO II. 3

tot annos imperium rexeris, exprimere non possern, qnam incrcdibili paene furore exarserim illa mandare rnonumentis, quanquam publicis et privatis curis distentus exig·uurn ternpo- ris habeo Magnusque Carolus in manibus est. Nadus tamen 6 otii paululum intermissoque poemate prope consummaio tua- rum Hispaniarum apparatum, Granatae gloriosam expugna- tionem sum exorsu~. quod bellum pro Christi religione non minu.s acriter, quam feliciter cum Sarac~nis g·essisti. Panegy- • ricon tuarum laudum duobus libris expressi non servata ad unguem temporum serie, quod proprium est poetarum. licet- que illis longius evagari. modo non discrepent veritati eL quod nuda narrat historia. hi figuris, numeris. ae splendore illu- strant decenteraue evnriant, quae. potius a me tentata, quam fatcar esse perfecta. Utinam tuus viveret Geraldinus vates 1

egregius, c11piebatque videre ne propediem futurum pro comperto credebat, ut hoste fortissimo superato ab ornni foe- ditate utranque purgares Hispaniam, ut totus occidens per te Christi niiorem indueret. Iam mente tunc molicbatur Anto- s

nius stilo grandiori tuas ordiri victorias meque non torpentern tanto. sed oneri diffidentern excitabat asserens. quod me ·mi- nime laboris nec pocniteret industriae. Ad hoc me ci vcs mei et 9

mercatores complures impulere. qui de Saraccnorum eversione tibi publi<"e ac privatim gratulantes diem festum nostris an- nalibus celcbravere. Quam ob rcm nostris heroieis multa bre-10

viter pcn;irinxi, quae post aliis memoranda relinquo, quin, si vita supersies mihi fuerit et id ubi cordi esse praesensero, maiori volurriine opus texetur. Munusculum interim meum. 11

supplico, ne spernas. nec inspicias. quid quantumque f,it, sed qua sit mente studioque elaboratum. Jnterea pro maiestate tua 12 pro invictissimo coniuge tuisque liberis tota Christiana res publica precibus ad deum fusis est occupata, ut propinqmmi Libyen prospere ac feliciter aggrediaris et. quicunoue Christo est hostis, tuis victricibus armis opprimatur. Quod speramus is futurum divina freti clementia ac tuarum virium singulari virtute.

(9)

PANEGYRICON

AD FERDINANDUM REGEM ET ISABELLAM REGINAM HISPANIARUM DE SARACENAE BAETIDOS GLORIOSA EXPUGNATIONE.

LIBERI.

Gaudeat alma fides, crucifixi sacra propago Exultet. felix laetetur Hiberia: Tandt"m De caelü plausit niveis Victoria pennis.

Maumetti deleta lues omnisque nefandi

5 Sentina erroris Libycas secessit in undas.

Occiduas demum v.idit sine sordibus urbes Luciferis sol laetus equis vultuque sereno Extremos adiit, purgata cubilia, Gades.

Da, pater omnipotens, caeli terraeque creator,

10 Crescat ut ingenium, maiores ing·ere vires, Christe potens rerum, iam te dimisimus Evam.

Liquimus obscurum Cirrhaei daemonis antrum.

Fns mihi Christiparae, mea numina, virginis aram Amplecti et certum divae sperare favorem.

15 Magnanimi interea sileant victricia Carli Bella mihi longo nondum perfecta labore.

Fert animus magnos regis celebrare triumphos Ferrandi sociaeque simul Martisque torique Gesta Sophocleo reginae ornare cothurno.

20 ln dubio est, seu pace magis, seu clarior armis, An morum probita.<;, an sit sapientia maior, Officiumne pari virtute exercet utrunque.

lmpia pestiferi iam dudum secta tyranni Foeda:fat miserum sceleratis legibus orbem,

20 Exitiale nefas Arabum prorupit ab oris, Romanos re~eret victrix cum Graecia fasces Ac rerum Heraclius summas tractaret habenas;

Tartareis tunc utra lues emersa lacunis Latius ac serpens tanqumn contagia morbi

0 Apprendit Syriam et Nilum Libyenque propinquam Moxque freti tranans celeri compendia cursu

Non procul Herculeis vicinas Gadibus urbes Corripuit pestis. Pudet enarrare, quot annos Christicolum ín medio erroris possederit arcem Prona voluptati, quanquam laxavit habcnas, Gens eff rena, tumen longe est acerrima hellis, Seu densos cuneos invadit comminus ense,

(10)

PANEGYRICI LIBER I.

Sive equitans certas Parthorurn ex morc sag·ittas Torquet, seu iacta funda ferit erninus hmtes.

10 Nec mirum. didicit vicinos inter Hiberos Pugnare et' capta sic aevurn ducere praedn.

Ter deni longa serie per saecula reges Litoreas magnae tenuerunt Baetidos oras Granataeque illic urbem posuere superbam,

1~ Quae caput imperii et Saraceni nominis horror.

Iura dabat populis Christi cnltoribns hmtis, Sacrilego ritu temernvit virginis aedes.

Nec quondam centum longe clarissima portis Tot hella tores habuit Nilotica Thchc,

50 Quot solitne in bellum Cranata erumpere turmae Et quatere hostiles m<:gnis terrorihus· urhes.

Hanc nunquam potuit delcre Hispania labern, Acre genus licet est hominum cluroque labori Assnetum et vitam. quam longa est. tran;;igit armis, Attamen invicti tenuerunt oppida '1auri,

Quae ceperc sernel, nunqunm cxpug·navit Hiberus.

Hactenus occidui meruerunt criminn reg·ni Et neglectus honor spretique iniuria Christi,

lmpius ut sacri Mnumettus deigmatis hostis Cresceret cffundens late. velut hyclra. venenum.

Sed cicus ha_nc belli molem tantumque triumphum Tnvicii tribuit perngi felicihus armis

Christicolum regis, donec cluo lumina torvae lustitine et veri cultores numinis ambo

„,

De cuelo lapsi Ferrandus et inclyta coniunx Sordibus eluerent primum gentilihus urbes lnfectas. Varia suh religione latebat

Illuvies hominurn, crucifixi nominc quidam, Re Iudaeus erat: nec gens est foedior ulla,

10 Pars Veneris primas horas ritumque propinquae Haereseos fictaque deurn pietate colebat.

Haec scelerum exquirens curvis portenta latebris Reµ:ina insequitur; ferro flammisque trucidat Indicitque diem, qua sordes eluat omnis.

15 Imrnundum foedumque pecus scelerata .rropago.

Rex quoque Ferrandus divino percitus oestro Purgahat patriae delictu dornestica terrae.

U t quondam celso Sina e de vertice ~foses Desiliens fregit tahulas irutus et ense

so Arrepto turham, ql'lae fusum oraverat aunnn Proque deo vitulo supplex erexerat aram, Delevit. iustam ut placnret numini-s iram.

Arripuere fugnm, quos non consumpserat ignis.

Migravere omnes, quos non confode:rat ensis,

85 Pars ad vicinos hostes et Tunetis urbem

5

(11)

6 PANEUYRICI LIBER I.

Enavit positoque metu: sine tegmine Christi Moribus et lingua T udaea apparuit omnis.

Pars Halas oras longis petiere carinis

Ac tanquam morbus Romana per oppida serpit,

so Hellespontiacas pars plurima f ugit ad un das Et veteres ritus antiquae legis et umbram Amplexa evomuit Christum recutita caterva.

Postquam tam dirum patriis Ferrandus ab oris Atque lsabella nefas telo flammisque fugarunt,

9s Protinus invitant populos sanctumque senatum Magnanimosque duces: nec fit mora, protinus omnis Confluxit coetus mag·ni ad praetoria regis.

Atque ubi suspensi fecere silentia linguis, Iustitiae fulgor, solio rex infit ab alto:,

Hesperiae proceres, nostri fiducia regni, Gens dilecta deo, g·ens invictissima hello,

Quid facimus resides? Quo nos spectavimus usque Ritibus, heu, sacris populum frenare rebt>llcm Et procul Europa Maurorum avertere turmas.

Proh pudor! ante oculos, quotiens sol nascitur, hostem Errare et magnis Granatam implere rapinis

Cernemus nurubusque Arabum famulentur HiberaE' lnque diem gliscente malo patiemur inulti

Ditari Mauros, ahigi de litore praedas,

110 Audire in Christum foedae convicia linguae.

Maumettana manus tot nobis abstulit lll'bes, Bis quater centum quas victrix possidet annis„

Ut linguam et patrios mutarit Hiheria mores, IRomanos ritus Arabum praeverterit error,]

rn Sed nostra et regum forsan delicta priorum ln sincera fides et religionis honores

Polluti tantas merit0- peperere ruinas, Quod si poeniteat scelerum, leviore flagello Corripit errantes superi clementia regis. -

120 Ponite corde metum, Christi placavimus iram, Semina nequitiae patriis evellit ab oris

Regina et sacro fidei succensa f urore lmpura haereseos labis portenta cremavit.

Ultima Maumettus vobis provincia restat

125 Vertenda, ut sali Christo referantur honores.

Quod si etiam certam manif esta periculn mortem lncuterent, alacer quis non discrimen adibit, Cum mars empyreum forti d,et praemia caelum, Egregiam ut felix pariat victoria laudem.

'"°

At vos, cum numero plures et Marte probatos lustior induerit temerati numinis arma

lmpetus, eventum iam nunc sperate secundum.

Nobiscum deus est, huius certaminis auctor,

(12)

PANEGYRICI LIBER I.

Certa salus igitur, praeda ingens, magna trophaea, Immortale decus, quod nullo abolebitur aevo.

Vestra sit utilitas, mea cura laborque regendi, Noctes atque dies vigilare ad commoda regni, Extirpare malos et praemia ponere iustis;

lpsa etiam nostros aequat regina labores.

"" Praecipitate moras, ut primo vere phalangas Victrices auctore deo ducamus in hostem.

Dixit et ingenti gavisa est regia plausu.

Mox proceres abeunt alacres et iussa facessunt.

Martia floruerit quanvis Hispania telis

m Assiduisque aevum victrix contriverit armis, Tunc tamen aspicias totam fervere tumultu Martis et horrentes renovari incudibus enses.

Pars solidum incudit taurorum tergore ferrum, Loricas alii nectunt ex aere trilices,

''" Ardentes poliunt g·aleas cristasque comantes De torvo effieiunt variarum horrore iubnrum (Sit lieet Hispnnis eassis rarissima turmis,)

Spieulaque cxncuunt ehalybem scissura rigentem Fraxineosque aptant nervis stridentibus arcus Et gravidae telis resonant post terga pharetrae, Lancea quin pennis et cuspide fulget acuta.

lndomiti frenantur equi campoque volantes Exereent, urget cari praesentia regis.

Nec leve reginae nomen: nulla oppida cessant.

Ne fuga per pontum pateat, neve Africa possit Praesidium ferre et fruges vectare carinis, Instruit egreg·iam robusto milite classem, Qune Malacae portum vicinaque litora servet.

Interea volucri demmtiat omnia lapsu Ac maiora canit Saracenas Fama per urbes Jnnumeras equitum turmas peditumque cohortes Christic;olum armari totumque triremibus aequor Consterni, iurasse duces telluris Hiberae

Nomen et imperium totaruque excin.dere gentem

"" Maumetti; diris quatiunt terroribus urbes,

Porte~t& haud dubiae populis manifesta ruinae;

De caelo tactae furres et culmina templi

Deiec;ta et lemurum simulacra horrenda per umbras, Quae genti exitium lachrymosa voce canebant, Crebrior et solito pestis regionis amoenae Et proprii totiens demens <liscordia regni.

Quodque seges vanis miseros elusit aristis, Ut neget innumerae victum penuria turbae.

Concilium celebrant, ruit omnis Turdula pubes '"" Praeceps, Alphamae primum rex inclytus urbis

Accepit trepidos et sic est farier orsus:

7

(13)

8 PAKEGYRICJ UBER I.

Cernitis, o cives, ventura pericula, quantis Coniuratu fremat telis Hispania ponto Et tellure simul nos obsessura reclusos.

Ne nos confestim frugcs atque arma parenrns, Ut tolerare famem longeque arcere pericla Possimus. Veteres cingamus et aggere muros Contra fulmineos bombos faucesque malignas Vallis et aethereos praemisso milite montes

100 Firmemus, ne quos aditus et limen apertnm Castu]o dcprendat, nohis ut longior hostis Existut, sic tutus ager praebebit aristas

Atque intacta dabunt suavem pomaria victum.

Per patrios ritus, nostri per saC"ra prophetae,

10., Per libertatem vestram vitueque salutem Obtestor properare: nocet differre parandn, Principiis obstare licet.

~ec pluru locutus Mulleum regem rogat, auxiliaribus armis

Ut properet Martis nascentem extinguere flammam, Mox haee Granatpe accipient incendia t11rres.

Sic strn tccta pcti, sua crech: t moenia cingi.

Nequiquam captis sociis sera agmina iunget.

Nec nisi deletis ).fouris reg·ina qui~scet. --

Quin subito, Libycas, iubet. ut leg·atns ad urbes

20, Alter ucl Aeg-yptum populosae Memphis ad arcem Orator celeret soldani ad regia tecta,

220

Edoceat, quan1is insurgut Cantaber· armis Christicola et quanto Mauris terrore minetur, Ut Tartessiacis Saracenum numen ab undis El regnum evellat. cum nulla fidelior orn Maumetto extiterit. Bellum commune parari,

Commune excidium. Neque enim contentus ab omni Europa Mauros pepulisse im:adet Eoos

Victor et excindet Solimon. Sic vovit Hiberus, Heligio quaecunque suo contraria Christo Ut oereut, cueli crucifixo ut dentur honores, Et faciet, nisi iam properutis advolet armis Africa praesi'diumque ferut Syriaeque cohortes Aegyptique aci"s tantis conatibus obstent.

Nec 'mora fit dicto. conclamant. itur in arma.

Explorant putres m~ros fossasque profundas Evacuant, capiunt saltus et robore firmunt Oppida. si qua labant, et stipant frugibus arces.

Quales post longam brumam iam vere tepenti Exercentur apes per florea rura frequenter, Excussum foliis nectar caelique liquorem Venturae memores hyemis sub tecta reportunt:

Pomif eros sic turha frequens Saracena per agros

(14)

PANEGYRICI LIIlER I.

Excurrit, quam praecipetem m~tus urget amorque

2ao Antiquae patriae, pueros iuvenesque scnesque, Matres atque viros nullo discrimine fosces Lig·norum ingcntes frugumque alimenia Yicleres Longius ex agris humeris ad moenia ferre. - Terru.erant pavidos portentc1 horrenda cie;;rum Fatalemque diem certamque instare ruinam I mperio et legi sortes cecinere tremenclae.

Ast alacres contra et praesenti numine freti Chrisiicolae arma parant regisque ·~xempla secuti Religione prius mentes, quam corpora ferro

210 lmbuere et geminis nituntur viribus hostem Enormemque notam terris clepellere Hiberis. - N u Ila profanatis haesit Yictoria castris.

Dic, precor, alma dei geniirix, dic, virgo, suprem1 Regina empyrii, quantis exereitus arrnis

m Sudarit, da. virgo, novas ad carmina vires,

~il ausim sine te.

Ferranclus, ~doria Martis, Iustitiue exemplum, sanctae pietatis imago Primus init bellum, cui Castulo paret et omnes Arragonum Siculaeque urbes Sardoaque tellus.

2;0 Proxima florentes duxit regina cohortes

Femineum transgressa decus, pars maxima belli lnferior nulli regum pietate vel armis;

ExeiYit populos regnis Tsabella paternis. • Filius at, quanquam vix pubescentibus annis,

2••

Arma tamen sumit iuvenesque hortatur et arnbit Arlmirante patre et procerum plaudente senatu Quadrupedem indomitum frenis et calce fotigat I nque orbes flectit cogitque per arva volare, Quanta patris tacitum subierunt gaudia pcctus;

200 Sic olim magnum Pellaei regis alumnum

Bucephalum domuisse ferunt, cui regna Philippus Non sat nostra tibi dixit, maiora parabis:

Indole non alia Hispani spes altera regni Surgit, iam Libyes populis formido, loannes, Teque Palaestinae trepidant horrentque parentes.

Cresce, puer, tenero iam nunc maturior aevo, Principis egregii apparet pruclentia rerum, Per te religio est Christi eff undenda per orbem Latius et dirae frenanda superbia sectae.

210 Duxit et insignes equitum peditumque catervas, Purpureum sacra qui portat fronte galerum Cardineique apicis merito decora tus honore, Gloria Mendotiae sobolis pariterque propinquus Hispalis antistes phaleratum protulit agmen

21• Quique regit ditem Zebedei martyris aedem

9

(15)

10 PANl<~GYHICI J,TllER I.

Non pietate minus, quam bello fortis et armis.

Mille equites duxit duro sub ~forte probatos Misit et insignes bello Cantera cohortes

Traxit et armiferos duc~or Calatrave maniplos

•so Et totidem fortis praefectus ab arce Leonis, Dux quoque Medinnae turmas eduxit equestres lnvictosque viros Christi inflammatus amore Contra Maumettum rapuit Limphantius heros, Qui regit Herculeos maiori nomine Gades,

2s5 Affuit et plures sub se venere phalanges.

Tresque alas equitum rexit dux Martius Alvae, Multa Placentinis <lux agmina traxit ab oris, lpsa suo tribuit rectori Castulo turmas lnstructas armis. fortissima pectora bello,

21)0 Quin Biliana phalanx thorace insignis et arcu

Iuravit, nunquam nisi victo abscedere Mauro.

Hoc quoque promisit reginae Astorgi us heros, Nec non belligeris suffultus Morius alis Accessit dominusque Ari, cui Castulo fortes Exhibuit peditum cuneos, ad regia castra Venit et auxilium pariter Beneventia pubes Attulit et validis rector Zifontius armis Regis iuvit opes iuvenesque Corugnius acres Ad }Jellum movit galeisque insigne tremendis.

•oo Impiger eduxit princeps Urognius agmen Bellatorque Caprae, Saraceni principis horror, Ensibus ac longis pedites exercuit hastis,

Qui volucres rapidis praevertunt cursibus auras.

Nec tu carminibus nostris indictus abibis,

•o5 Egli~e, Tondilii sceptri clarusque vetustae Nobilitatis honor, dudum suscepit ovantem Te mea, dum transis laeto, Florentia, vultu.

Tu licet Aonio biberis de forite liquores

Et

tua Socraticis ornaris tempora chartis,

•10

Tu quoque Bistonii nosti f era proelia Martis, Sub duce

te

fortes bellum subiere cohortes.

Praeterea multi insignes fulgentibus armis Diversis venere locis gentesque ducesque, Qui Sicorim potant amnem fontemque Sueri

•1•

Auriferumque Tagum Larnensisque incola saxi Militiae assuetus, quam longa est, ducere vitam.

Nec Nova Carthago, quondam Phoenicia sedes, Scipiadum statio, sumptis cessavit ab armis Saldiniaeque omnes gentes Octanaque pubes.

a20 At quid plura canam? Conspirat Hiberia tota Non procerum iussu, precibus non concita blandis, Sed tanquam ad certae ferreiur praemia palmae, Certatim ante diem Ferrandi ad castra cucurrit.

(16)

PANEGYRICJ LIBER I.

Tantum reginae praeclarum nomen amatae

•20 Religioque dei potuit lauclumque cupido, Ut dulci patria, natis, uxore. parente Desertis tolerarc nives et sidera Cancri

Terribilemque optent invadere comminus hostem.

Aere merent nullo, solo sed regis amore.

a30 Decrevere luem Saraceni abolere veneni

Aut pulchram Christi pro nomine quaerere mortem.

Convenere duces anirnisque et viribus ornnes Arrnati. quocunque velit regnator Iliberae Ducere telluris: procerurn nec defuit unus, Qui non ante diem regis venisset in aulam.

Suhlimis postqt)am solio regina paterno Arma repercusso longe radianiia sole

Utque simul turmas alacres rex vidit et omnem Hesperiam tacito poscentem pectore bellum,

"'o Ne qua mora impediat coeptum, sic ore locutus:

0 genus electurn, fortissirna pectora bello, Quis nos Maumetti rítus abolere nefandos Impurumque nefas nostris expellere terris Fidimus, en animos vestros roburque paratum Cerminus. lte alacres, felicia sumite bella.

N unc merito g-rates agimus maiora da turi Praemia, cum coeptis aderit deus ipse secundis.

Quid mof"or? lte citi, medio quae consita regno est.

Diripite Alphamam Saracenae Baetidos arcem;

""o Mox iter ad ma11:nae Babylonis moenia tutum Pandetur, tum litoreas incursihus urbes

Praedari Almeriam et Malacam expugnare licebit.

Nec plura. lnsonuere tubae clangore sonoro.

Corripuere viam volucresque per arva cohortes Ibant et laudes Christi regisque canebant Reginamque suam ceu numen ad astra ferebant.

Hispani interea praenuntia Fama tumultus Maurorum excierat populos celeresque manipli Praemissique equites servabant litoris oras.

3eo Ut vexilla procul viderunt regis Hiberi

Victricisque crucis rutilantia signa per auras, Maumettana phalanx paulo conterrita cessit, Ni dictis Anemar ductor firmasset amal'is:

Quo fo!ótis? telum nondum contorquet et enses

31;~ Christicola enudat. Tanti quae cau,sa pavoris?

State, viri, firma1e gradum, non 1erga, sed ora Sunt hosii vertenda: Alphamam credite muros Granatae. Hic belli moles, hic impctus omnis Sistendus, donec coepto delusus inani

"'" Expulsusque petat patrias inglori11s oras

Cantaber: - et vanos nunc nunc prosterne f urores~

11

(17)

12 P ANEGYIUCI LIBER 1.

Miles ait stimulisque urget pungentibus armos Quadrupedis teloquc Degum transfixit ncnto Menclotine claro ... tirnis dc semine cretum.

Hoc ducis exemplo Saracena accensa iuventus Crebrn procellosae iaculatur grandinis instar Spicula, mox strido propius mucrone cohortes lrruit Hispanas, sed non Astorgius heros, . Nec l\1edinneus retro secessit Alonsus;

3so Regius omnis eques medius prorupit in hostes.

Non secus Aeolii patefacto careere montis Ventmum vis atra furit caelumquc serenum N ubibus obscurat. vertit ma re, sibilat aer, Decussae strident violento turbine silvae:

385 Regia sic primos deiecit tnrma fürores.

Nec mora, nec requies datur, urgct Martia pubes lnsistitque ferox Mauris ductore perempto Perquc agros omnes Saracenum sternitur agmen, Praecipiti cursu pauci elabuntur ad arccm.

aoo lnsequitur victrix non tardis pnssibus aln Reg:inae et portns Alphamae cuspide pulsat Disquiritque aditus urbis murosque minores.

Qun scalis penetrare queat frendensque minatur Exitium, stnbulis clausis ccu turba leonum Mane urgente fame discurrit ovilin eircum, Unguibns ac rnbido frangit magnlin morsu;

Stat mutum pecus et tuto munimine valli Ostia non audet pastor resernre molossis:

Sic Maumettani pedites in Ü'irribus alhs

400 Mi"ssilibus certant, neque enim se eredere campo, Nec rursus siricto tentant concurr&e ferro,

Subsidium frustra expectant, nam protinus omnes Christicolae densa muros cinxere corona.

Nam trabe ferrata portarum robora frangunt,

4os Ardua fulmineis nunc scindunt moenia hombis, Pars tollunt altas castella aequantia turres, Decutiunt altis stantes pro moenibus hostes, Noctes atque dies alternis viribus urbem Üppugnant, instant proceres, praesentia regis

uo Urget et impellunt spcratae praemia palmae Conspectu in tanto certatim nscendere turrim.

Saxa, sudes, flnmmas protecti umbonibus arcent;

Urbs triplici quanquam muro est munitaque fossis, Ut mos est Mauris, paene insuperabilis hosti,

415 Cuncta tamen Martis superat aiscrimina virtus.

Portarum vectes et claustra morantia frangit, Jrrnmpit vidor densis exercitus armis

Alphamam, luctus, caedcs clangorque tubarum Auditur, saevis reboat clamoribus aether:

(18)

PANEGYRICI LIBER I.

•20 Sic olim captam Poeno irrumpente Saguntum

l'~xortus fremitus caesorum urbisque ruina, Obvia turha cadit, numerosa cadavera passim Stern11ntur. Celsa vcxillum attollitur arce Ferran<li dirumque nefas et templa profana

420 Emundat signumque crucis victricis in aede Suspendit devota cohors lachrymisque profusis Prona salutiferi exorat mysteria ligni.

I nde ubi solemnes sacrorum ex ord ine pompas H ispani fecere pii votisque solutis

4ao Educunt acies ac proxima quaeque metendo Litoreas crebris populantur caedibus urbes Ac pelago externas excludunt classe phalangas.

Oceani primum conspersam fluctibus arcem Et ponto et terra cing-tmt et amoeha vireta Diripiunt, vastant villas et pinguia rura Expoliant: nullis industria maior arandi,

Tanta nec arboribus datur usquam cura serendis, Baeticolas quantam referunt posuisse colonos, Quin etiam adiuvit placidi indulgentia cneli

440. Et naiura soli et passim de colle perennis

Ductilis humor aquae fecundos irrigat hortos.

Cedat odoratis nutrix Aeneia pomis

Malaque pervigili Hesperidum servata dracone, Alcinoi et biferi cedant pomaria Paesti. - m Haec Arabum extremis demissa colonia terris

Excoluit longa annorum per saecula pace, Dum se Christicolne fodiunt eivilibus armis, Maumettana lues urbes infecit Hiberas Permittente deo, propter delicta priorum

450 Discordesque animos invisa potentia crevit.

A t postquam vicos castellaque plurima ponti Ferrandus cepit, Malacensem protinus arcem, Conventum portumque maris, facile unde carinis Est iter in Libyen, victrix regina secundo

Marte premit. muros numeroso milite cingit,

Qua spectat terram, qua verg·it ad aequoris aestum.

Per rnare rostratae currunt servantque triremes, Ne fugere hinc possint frug·esque inferre carinis, Quin etiam turres celsis de puppibus urgent

4rm Sulphure fulmineo, telis quoque moenia nudant.

Bactrorum circum sic prima Semiramis arcem Pugnavit regnoque viri coniunxit Eoos:

Spumi:mti sic fertur equo regina per agmen Fulgenti insignis clypeo lustratque tremendis

.„

Moenia luminibus facilesque explorat in urbem Accessus, nec voce magis, quam rebus ovantes lncendit pedites maioraque viribus audent.

(19)

PANEGYUICJ LIBER 1.

Noctes atque dies terra pelagoque premuntur;

Nec mora, nec requies Malacensibus ulla dabatur,

410 Quos magis urgebat penuria saevior hostis, Ut mallet ferro, quam mox sine laude necari.

Dum vidor Malacam densis exercitus armis Obsidct inque dies Saracenos artius urget Imperiosa fames, Malacensis Mucius arcem Deserit et parva sica sub veste latenti

Castra inimica petit venientique innuit hosti Enarratque fugae causam regemque requirit, Cui reserare cupit, quanto in discrimine cives Versentur, latebrasque urbis faucesque malignas

4Bo Pandere, quis tuto irrepat Celtiber in arcem.

Tunc Gaditanus, qui primus in aggere t:ustos Castrorum astabat, vinoque ciboque refecii Confectum macie et pallentem morte futura Ad regem ducit. - Quid enim timui'iset inermem

486 Concipere et tantas moliri pectore vires? -- Aestus erat mediusque dies, cum Syri us agros Torret anhelantes; rex et regina quieti

Se dederant thalamoque ambo interiorc iacebant.

Vestibulo in primo coniunx ducis inclyta gemmis

•eo Ac Lusitanus princeps insignis et auro ln solio iuxta recubabant limina r~gis,

Quos ubi conspexit, furiis incensus et ira

Airnreditur Maurus. strictum rotat imp1ger ensem Obstantemque abigit nudo rnucrone cohortem,

4os Prostratos frustra repetito vulnere caedit;

Reginam et regem nequiquam credidit esse.

Venantum ut densa pardus circumdatus alu Irruit in gladios venabulaque ore cruento Rodit et apprenso vitam deponit in hoste:

500 Sic l'.ecidit fossus numeroso Mucius ictu.

At deus a tanto eripuit discrimine regem, Ut foret invictus temeraii numinis ultor.

Al'.rius arma capit Ferrandu5 et aurea coniunx Per medios furibunda dobos ad moenia tendit

605 Exclamans: Proceres, Malacensem excindite pubem, Quae voluit nostrum per fraudem haurire cruorem. - Tunc ruit impulsus furiali exercitus oestro;

Implentur fossae, muros turresque capessunt.

f nteriusque hostes ad tertia rnoenin pelhrnt

510 Crassaque ferratae perfringunt robora portae, Irrumpunt magnis trepidam ch1moribus urbem Hispani et stricto inquirunt penetraliu ferro, Captiva horrendis innectunt l'.ol!a cutenis.

~ericae vestes, argenti pondus et auri

51• Et quicquid longu Mauri peperere quiete,

(20)

PANEGYRICI LIBER 1.

Egeritur, fidis replent custodibus arces.

Moxquc profanatas Maumetti ritibus aras Emundat castus caelesti thure sacerdos

Frendentemque sacris cxpellit daemona templis.

520 Rex ubi Ferranclus Malacam dicione subegit Perfectisque sacris una Mavortia coniunx Iuteriora petunt valido conamine regni Oppida harbarici, saltus faucesque latentes, Ne fraus hostilis coeptis obsistere posset,

52~ Per iuga per rupes et saxa per invia dudum Baeticola expulso celeres tenuere cohortes.

lnde, velut rapidis tempestas actn procellis Prosternit segetem, populantur ditia rura, Mox ipsam invndunt inopino turbine Batfam,

5:10 Quae celso muro et fossis munita profundis

Praesidioque ferox valido rectoris Hiberi.

Arma retardavit, quanquam noctesque diesque Hispani strietis peterent mucronibus urbem Aereaque evomeret vastos bombarda molares Crebraque letiferis striderent spicula pennis.

Non tamen obsessis cessit fiducia Mauris, Quin ultro erumpunt portis et comminus enses Destringunt ipsisque audent concurrere castris Saepe lacessentes, quod, si violentius agmen

Mo ChristicoluJJl urgerent sensim Battana relabens Turma, nec effusis repetebat cursibus urbem, Frumento et telis et forti milite princeps

Baeticola implerat Battam; quippe altern sedes Robur et imperii Saraceni et ianua regni.

m Stabant pro portis equites clypeataque pubes Christicolasque procul crebris hastilibus arcet.

At matres humeris subvectant saxa trabesque Et muros replent pueri innuptaeque puellae lnvalidique senes, tanquam in discrimine summo,

500 Tela sudesque vehunt, hortantur voce manuque Armatos iuvenes, patriam ut tueantur ah hoste:

Cernite, qui casus nostris cervicibus instent, Quae caedes victis, quae permutatio sacrae lmmineat legis? Nurubus famulentur Hiberis Uxores vestrae? Vincti vos aere perenni Servitio vitam grnviorem morte feretis?

His accensa fuút stimulis Battana iuventus;

Nec muros tantum et portas et castra tueri Urbe procul, sed enim nuais mucronibus audet

soo Alipede eff reno Hispanos tentare maniplos.

Ardua quin Battae vicini in vertice montis Praesidium obsessis petraei numinis aedes

Praebuit, hanc muris cinxit Saracena propago,

15

(21)

16 P ANEGYJUCI LIBER I.

Haec multos menses urbem defendit ab hoste.

Praeterea autumnus letali corpora morbo Afflixit, nimio sive haec confecta labore Sub dio pariter tolerabat frigus et aestum, Seu crudus manans de rupe et noxius humor Morbida corripuit violento viscera tubo.

5;0 At pius aegrotis princeps statione remota Exhibult gratis medicamina. pavit eg;enos, Nee puduit re~;em aceensum pietatis umore, Ut verum Christi eultorem instarque purentis, Solari afflidos et visere saepius aegros.

575 Letiferae quanquam serpant conü1g·ia pestis Vulgaturque magis contadu luridus humor, Nam plures dirus morbus. quam perculit ensis, Rex tamen instnr erat medic·i miserosque fovebat.

Orta soror bis ter renovarnt cornua Phoebi.

lam ~.daeialis hiems Alpinis C'asirn pruinis Urgebat g:elidoque opplebat vellere montes, Ex quo Battanas obsedit Castulo turres.

Quem non amovit rnorbus. non frigus et aestus,

>:ec vclox totiens inopinis eursibus hostis Reppulit Hispanos: pro Christo ponere vitam Et caelurn vcra decrernt laude mereri. -

At regina novis remeans in C'astra nurniplis Hostibus inC'ussit tcrrorem. g;liseit 1-libens Ardor et optatae rcnovatur Lgloria pugnae.

5"" Educit strudas ac:ies, strepit aere eanoro Buccina terribilis. damoribus intonat aer.

lpsa sed antevolans alacres lsabella phalangas Nunc precc, nune dictis virtutem accedit amaris.

Sic quondam gclidum prope Thermoclontn pucllas Penthesilen trahens peltatas agmine magno Bistonios populatur agros qualisque tremendis Vallibus inclnsum Cyrum Persasque potentes Ulta necem na ti Scythiae regina peremit:

Talis apud Battam Ferrandi Martia coniunx

Consilio et dextra populum inflammabat in hostem.

Extimuit Saracena manus. ne concitus urbem Christicola irrueret vidor. :Re caede nefanda Perderet aut long·is vinciret colla catenis.

Ante oculos Malacae strages captivaque turha Venernt et turpis mentes inYaserat horror.

Ergo legatos mittunt pactaque salute Oppida reginae triplici circumdata muro Pandunt et custos aperit victoribus arcem.

Mitius hic actum est neque cnim desaeYit Erinys, Nec Maumettano roravit sanguine mucro.

Atque ubi divino purgavit rore sacerd011

(22)

PANEGYRICI LIBEH I.

Delübrn et cunctis posuit vidricin templis Signa erucis sacraque agnus caelestis in ara.

Hostia viva. deo est flammis cnritatis inustus.

Tunc rex insig·ni pariterque lsnbelln triumpho Intranint Bnttnm proeerum comitante phalange.

Qualis Phleg-rneae victor post f unern pug·nae Iuppiter f daeas urbes et reg·ia 1 uno

Sublimi in eurru valvis penetrarat apertis,

020 Pone seqúebantur varin sub imngine divi Vietcnisque lovis laudes atque arina eanebnnt:

Haud secus Hispani reg;in<lm ad sidera tollunt Gestaque Ferrandi Smyrnaeo digna furore Concelebrnnt. postquam ceperunt moenin Battae.

025 Jmperii Babylona putant enput esse perernptum~

Et merito. validum fuernt munimen et obiex.

Granatae mmquam interius licuisset adire.

Si non Bnttanum fregisset robur 1-liberus.

lntnen horrendis stridebat hruma proC'ellis.

i;30 Abdita qunndo fcras celat spehmca latentes;

At non in luxu eaptiva per oppida segnes Hispani ducunt hiemem: sed Martin puhes

r

ndomitos exereet cquos silvasque per omn'es Quaerit apros reparatque novas nd proelia vires.

Quo propior pnlma est et pulsi ~dorin Mauri, Acrior hinc stimulus turmam ad eel'tumina raptat. - Vixdum vere novo mitescere coeperat aer.

Cum subito erumpit nitidis exercitus armis Et nova Ferrandi tollunt vexilla per nurns

Mo Reginamque omnes proceres uno ore canebant:

Sic olim raris coluit sua saecula ludis

Roma potens rerum: Phoebum castamque Dianam Alternis cecinit rlIYthmis intonsa iuventus.

Interea Libye hc'>rrendo commota pavore Ut Malacam et Battam sensit cecidisse superbam, Granatae in magno regnum versare periclo, Nequiquam sero parat auxilinrihus armis Maumetti imperium et legem fuleire ruentem.

Quin etiam rniseros Afros civilis Erinys - Concussit. quotiens derncns discordia reges

Evertit patruumque nepos natusque parentern Fodit et occisis tellus inarata colonis

Horrendam sine more fomem cnusamque malorum Praebuit et Libyes tenuit penurin ~!:entcs,

""" Trans freta ne celeres posset Caetulia turmas lumrere fü>eticolis bellumque arcere tremendum.

At rex Ferrandus pedites equitesquc feroces , Urbibus educit, petit arva hostilia, qualis ! Emicat ad solem sublato corpore serpens j !.:.

(23)

18 PANEGYRICI LIBERI.

114111 Exutus veteri spolio iam vere tepenti,

Exi t i n a rva ferox et sibila t ore trisu l co:

Talis in attonitos alacer rapit agmina Mauros Hesperiae extremae princeps et regia coniunx.

His comes insigni natus virtute Ioannes - Haeret et ante annos rerum prudentia Yelox

Eminet.

L

supera Iliacam Pyliamque senectam, Regna tibi; venerande puer, maiora paternis Debentur, caeli multum indule:entin favit.

Quid non sperabis natus felicibus astris.

010 N utritus castris, crucifixi numinc tutus?

f;i pater et genetrix Maumettum extrudit Hiberis, Tu Libycis terris Saraceni opprobria caeni

Purgabis. Magnos iam nunc imitare pnrentes.

Egregiam accendant exempla domestica laudem.

Quadorum ut rector turmas in~tare tremendas Victricesque in se novit properare cohortes, Diffisus rebus propriis secessit ad oras Tunetis. cxterno patriam si milite posset

Servare aut sceptrum Afrorum discorclibus armis

oso Arripere. Incassum Maurus speravit utrunque.

Quis tam mentis inops, alieno ut tradat habenas, Qui sua nescierit superatus iura tueri?

Interea Quados circumdant agmine denso Christieolae proeeres et crebris moenia bombis

1185 Et tecti querna fodiunt testudine muros.

Evolat ante omnes primo sub flore Toannes Alite vectus equo, sine casside, vertice nudo.

0 fortes proceres, - clamat, - disrumpite portas, Ante meos oculos scalis ascendite turres.

8!IO Cepistis Battam, Malacensis strag"is acervus

Roboris est testis, Saracenis urbibus horror.

Quid sperent cives? Fugit rex ipse relicta Urbe vagus, trepidant, nulla est fiducia clausis.

Haec vos Granatae victoria ducet in arcem.

~ Dixit et alipedís fodit calcaribus armos.

Primus ut hostilem stridenti cuspide portam Figeret, at, quanquam genitoris gaudia peetus Pertentant, revocat tamen invitumque retractat, Praecipitet temere incautum ne gloria praecox

700 Martis et exponat corpus puerile periclo.

Tunc vero incubuere omnes, praesentia eari Principis impellit coramque ostendere robur Prodiga gens animae studet et diserimen adire.

lrrumpit vicum disruptoque obice valli

70• Invadit muros magno clamore secundos Urbis et aereas festinat scandere turres.

(24)

PANEGYRICI LIBER II.

At cives, ne quid gravius p:1terentur ab hoste, Supplicibus verbis veniam pacemque rogantes Christicolis reserant portas urbemque domcsque

110 Ac sese dedunt. Vetuit clemenüa regis, Ne fieret caedes. neu res raperentur, et acri Praesidium imposuit iussitque abolere nefandns Maumetti ritus: haec prima et maxima belli Causa fuit sanctam crucifixi extendere legem

11• Atque omnes alias Hispano a· litore sectas Pellere. Tam iusti quae voti gloria maior Esse potest?

Captis. Quadis vicina repente Oppida Fuscariae reginae„iussa facessunt:

Litoreaeque omnis regio pulcherrima pomis

120 Paruit Almeriae, L~nui quae vellerc Seras Vincit, odoratos malis Atlantidos hortos. - lamque ultro claves portarum Maura propago Mittit et imperio reginae parct Hiberae.

Occiduae iantum Babylonis curia restat

m F'renanda, at quoniam pnene insuperabilis urbs est Innumeraeque manus Granatae moenia complent.

Iam glacialis hiems canentibus arva pruinis Opplerat longoque aestatis Marte cohortes Defessae alü;rnam visae spectare quietem,

r.io Dum reparent alacres maiora ad proelia vires,

Provida Ferrandi statuit sapientia reg·is, Ne qua per occultos calles alimenta ferantur Obsessis, sperans puncis sic mensibus omnem Consumi annonam et venturam aestate sine ullo

1:ir. Marie capi. et, magno quod tunc discrimine caedis

Tentaret, tuta firmum in statione reliquit Robur, ut observet vicini litoris oras,

Ne quod praesidium e:xternum surrepat in arcem Munitisque locis venientcs arceat hostes,

'IO Neu struat in campis acies, sed in aggerc tuto Baeticolum residens nullo terat agmine turmas;

Ipse autem repetit patriam victrice phalange Purpureique duces altoque Isabella triumpho Hispanas vehitur populo plaudente pe:r urbes.

LIBER II.

Interea proceres, saevit dum bruma procellis, Convenere omnes Ferrandi ad regia tecta,

Hispalis urhs ,longe est celeberrima gentis Hiberae, Nomine nunc alio Sibilia Magna vocatur,

" Oceani refluo quam gur~dte pontus in:undat;

Illic regi fico ducun,tur h_ibernia luxu.

19

(25)

20 PANEGYHICI LIBER II.

Filia reg:is erai plenis iam nubilis nnnis.

Moribus ne forma insig·nis de nomine matris:

Haec Lusitanum coniunxit foedere re!!em

10 Dissolvitque odium, quod tot dururat 'in annos;

lnvicto regi princeps era t unica proles

Nomen avi referens, Edvartus, robore praestans.

Tam claro ut sponso, tam clnra Isabella iugali Nectatur vindo. Sacris pepigere peractis

15 Legati et longo celebrarunt ordine pompas.

Nos quoque, Pimpleo madeat si ling·lw liquore lntumentqt!e sacro maius mihi numine pectus.

Solemnes celebri referemus carmine ludos.

Dum nova purpureae fiunt sponsalia n:.Jptae,

20 Tristia dum cessant brumali frig-ore bella.

Liberiore loco felix Hispania irnudet. - ln medio est urbis fuh·a :•ubstratus hnrena Cnmpus. ubi innumerae possunt certare cohortes,

'~•imea quem !!:radibus cinµ:unt subsellia miris, Quae rex ornarat pretioso tecta colorc.

Sidoniis iterata vad.is Ephyresquc rnhore.

Plurima vestis erat variis depictn fornris.

Undique nendebant suhlimi nulea theatro.

Atque ubi dicta dies nderat, c~rtnmi111s omnes

3o Confluxerc duces g·emmis auroque nitenies Sublimes in equis tecti radinntibus armis.

Prnemia victori suspenditur aurea Clssis.

Nec mora fiL puro secessit ab aequore turbn.

Hinc litui. hinc strepuere tubae clnnµ:rire -,onoro.

35 Tunc vero aspicias simulacra horrentia Martis.

Concurrere duces di versa e parte feroces:

Non máiore ruunt reserato carcere venti.

Hine l\fotu'i. hinc Aquilo terram, mare, ~idcra verrunt.

Primus inii pugnam rex paee insignis et armis

40 Spumanti subvectus equo galeaque comanti Tectus et •ingenti connixus viribus hasta lnvicti dtwis umbonem confodit aenum:

Sustinuit thorax letalem fulminis ictum, Confrncta est ornus, petierunt nubila frusta.

4• Hinc alii proceres infesta cuspide nixi

Certarunt sonuitque tremendis ictihus aether.

Nec tot f'í'Íntillas Vulcanius e!!,'erit ignis, Dum nudus cuclit Brontes Tritonidos arma, Quot tunc certantum galeae vomuere micantes.

Nec quisquam de plebe fuit. Proceresque ducesque Hr·rrida terribilis ludi simulacra ciebant:

Non ~ic !'i1eYn truí'es tentant certamina tauri, Rorantes fodiunt inimieis cornihus armos.

Esse putes reges, phaleris ornatus et auro

(26)

PANEGYRICI LIBER II.

Omnis eq11es nitidis radiabat purpuru g·ernmis.

Quicquid Erythraeue scrututor repperit un<lae Condrnrum. fulvi quicquid Pactolus et auri Egerit. Hispunis procerum radiabnt ín arrnis.

Non ita Persarurn pretiosn opulentin reg·um

ao Tndor11mq11e nitet rutilans exercitus nuro, Hispalis ui dives phaleris fulgebat equorum.

Atque ubi perfecto primi certarnine ludi Ter quini in C'ircum tauri erupere minaces, Quos rabidae movere canes, quDs eµ:it in iram

"" Nudus eques gyro et flexis elusit habenis Nequiquam cornu et minitantes lumine torvo.

Quaclrupedem tantn velox moderatur Hiberus Arte lcvem. oua les Pisaeo e carcere quondnm Ad metam celeres referunt flexisse quudrigas:

Nee doC'iles sic Parthus equos Gaet11lnq11e pub~s

Momento reg·it. ut nutum Celtiber ad unum.

At regina trucum tolli spectacla ferarum lussit ct Hispaliam proceres accersit in aulam.

Tedum ing·ens centum longis sublime c·>lumnis Marmoreis stratum te~n1lis. Haec re§!'ia sede'-;

Milia multa virum spatio tenet ampla c·apaci.

Nec locus ullus erat, qui non tegeretur ab ostro.

Ar§!'enti multum fulvi lieet esset et auri, Materiam vineehat opus dnpibusque paratis

so Purpureos rep:ina duces accepit in amplis Porticibus, sol io residet rex a ltus eburno.

Expediunt niveam Cererem Bacchique liquorem, lmmortule rnerum fumuli crntere reponunt Gemmato pelagoque dapes silvasque per omnes

113 Quaesitae portantur aves, phoenicopterus ingens Assaque cum pictis ales I unonia pennis

Extabat similis spiranti in lancibus aureis Tsmariusque Ttys et variarum mille voluerum Regifica pompa ponuntur··fercula tÍlensis

•• Ebosiumque melos, cannis educta madere Crustula. nec posses agnoscere. copia maior, An fuerit rerum lautarum pulchrior ordo.

Postquam exempta fomcs et dicta silenüa linguis, Egregias laudes ac magni reg·is honores

•• Reginae in primis fama super aethera notae Cantat Apollinen <loctus testudine vates, Haereseos labe ut primum purgarit Hiberos, Ut Christi causn Saracenum invaserit urbes,

Alphamam. Malacam. Tondam Battumque potentem.

''"' Almeriarn. Quados et centurn ceperit arces, Vertenda üt solum Granatae moenia restent.

Et cahit Hispanos proceres, quos gloria mortis

21

(27)

22 PANEGYHICI LIBER II.

Evehit in caelum, qui pulsis undique Mamis Aeternum peperere decus. Nec plura locutus.

105 Sidereis subito micuerunt atria flammis

Ac quinquag·inta praestanti corpore nymphne Reginam. quocunque ierit, comitantur euntem, Sed forma et toto collo supereminet omnes:

Qualis hamadryadas Latonia virgo puellas

110 Et superat pulchras nivea cervice napaeas.

Ulla nec istarum Lucinae experta labores.

Quin sacra virgineus celebrat mysteria coetus Et geminae semper genuflexae ad virginis aras Praesentem exorant Christum. discrimen ut omne

rn Arceat et victo redeat Ferrandus ab hoste.

Noctes utque dies iugis haec oruiio templis Hispanas defendit opes et numina piacai.

Solemnes postquam celebravit H iberia ludos, Dimisit _proceres vultu reg·ina benig·no

120 Muneribus laetos longe maiora daturu,

Cum magnnm. occiduae Babylonis ceperit urbem.

I nterea Saracena phalanx ha ud ne-;cia belli Venturum excidium metuens genus omne puravit Telorum et scissos occarat vomere campos.

m Omnibus uddiderat praeceps calcaria terror.

Prona licet Veneri sit Maumettana propago, Purca cibi tamen est suavisque ignara Lvaei, Sedant poma famem, sitienti sufficit un;la.

Proinde manum celerem Granatae misit in arva

1ao Ferrandus, segetem ut tenera succidat in herba, T urdu la ne proles venturam speret aristam.

Arboribus strages indixit, diruit hortos.

Hoc magis impavidos, quam bellum, termit hostes.

Rex Baudillus erat, quo non prudcntior alter

1a5 lmperium multos Granatae rexerat annos Christicolumque diu regis versatus in aula Noverat, Hispani sit quanta potentia regni, Reginaeque animos pro religione tremenc.ios Extimuit, ne summa dies regnoque sacrisque

uo Maumetti instaret, cum tot castella, tot urbes Ceperit et vidor portis Ferrandus in ipsis Pugnet et insultans casuram territat arcem.

Nequiquam auxilium Libyes Syriasque catervas Et vanam expectavit opem, quin omnia vatum ... Portendi exitium. sectae cecinere nefandae.

At ieiuna fames saevis urgentior armis

Baudil1um impulerat non aequo foedere pacem Te'Zltare et tacito bellum componere pacto.

Hoc ubi cognov-it furiis Saracena iuventus

••• Incensa arrnu capit, petit atria regis et aulam

(28)

P ANEGYRICI LIBER II.

Obsidet excutiens, tanqunm sit prodita, foedus.

Ast ubi per proeeres rahies sedata furentis Plehis et horrisonae paulum siluere cntervae, Tunc rex purpureo solio sic infit ab alto:

Non hoc nostrn fides, cives. charitasque meretur, Scitis enim, scitis, quotiens discrimina primus Pro patria subii et nostrae pro numine legis Nil nisi vestra salus nostro versatur in ore, Ut vos incolumes longo f'eliciter aevo

100 Degatis. Vigili ducuntur pectore noctes, Nil intentntum liqui: nil Africa vobis, Nil dedit auxilii soldanus. Litoris arces.

Almeriae et Malacae portus iam possidet hmtis.

Nullum post Battam tutum munimen habemus, Hoc tenet Hispanus. vix sola haec moenia restant Haec licet horrendis victor eircumpremat armis Celtiber. nunquam tamen haee capiendn putavi, Cum robur norim vestrum spectataque bello Pectora, sed frugum duris in rebus eµ:e;;tas,

1;0 Imperiosn furnes ornni violcntior lwstc

Territnt: hoc timui. non proelia Martis Hiberi.

Respuitis postquum non aequo foedere pucem Et sedet hoc nnimis tenture peri<'ula belli.

Praecipitapda mora est. Duce me vel milite signa Tollite. Christicolas stricto mucrone petamus.

Aut hic obsessam tutabitur impetus urbem Aut si fata vetant et inevitabile tempus T mperio nostro et Saraeenis imminet uris.

Ne macie attriti lentis moriamur in umbris,

1so Neve instar peeorum misere iugulemur inulti.

Dedecus hoc vestris, cives, propellite dextris, Ut puriter fuso victoria sanguine constet Lue:eat et nostra victrix Hispania clade.

Nec plura. Erumpit portis armata iuventus.

1ss f nnumeri pedites. quibus arcus et aenec:-J umbo, Ensis et horrifcris aderant hastilia pennis Milleque fulminei generis tormenta vehebant Scutatique equites, vitam qui ducere rapto Christicolum assuerant, violenti turbinis instar

100 lnfestis hastis Vilienu ad cnstra volabant:

Non ita praeeipiti sinuosa Druentia cursu lmbribus Alpinis per saxa sonantia fertur Avulsasque ornos Rhodani devolvit in undam.

At du:x; Hispanus tuta stniione fnrorem Excipiens rabiem Mauri frustratur inanem:

Atque ubi Sidonii micuerunt eornua tauri, Canus et ex altis defluxit moni.ibus humrr.

Tune rex Ferrandus ter denas Marte probatas,

(29)

24 PANEGYRICI LIBER II.

Quae binis lustris claros peperere triumphos

200 Vincendo. ducit Saracena in proelia turmas F'ulmineique duces, quos caelo gloria Martis Sustulit. in dextram iurarunt regis Hiberi Non prius ad patriae redituros limina terrae, Quam rex invictam Granatae everterit urbem Sacrilegumque nefas legis delerit iniqua~.

Accelerant alacres et paucis castra diebus Colle locant tute non longe a turribus nltis.

Educitque acies et purum erumpit in aequor Christicolum princeps, pugnandi ut copia detur

210 Hostibus. et torvo sonuit fera buccina eornu.

Nec rex Baudillus pugnam detractat l't ultro lmpellit magno frendens clamore nrnniplos:

String-ite nunc ~dndios. rapite nrcus, fundite tela, Hostis adest, vestrae leg-is destrudor et urbis.

Moenia nequiquam, quos non defenderit ensis, Servnbunt: animis opus est et robore firrno.

Principium nostrae forsan lux ista snlutis Aut erit exitium . .'.\1oriamur in nrma ruente;;!

His agitur stimulis praeceps in proelia proles

220 Tu rdula: dant vires metus. ira et con..,cia virtus.

Ac magno clamore ruens decurrit in hostem Hispanus pariter densis exercitus hastis:

Torrenti similis Saracenum fertur ín agmen.

Concurrere acies animis et virihus aequis.

225 Hos Christi alma fides, hos desperatio raptat ln mortem maluntque mori. quam vertere terga.

Per medias acies reges horrore f eroci

Discurrunt, stricto rumpunt densa ag·mina ferro.

Quisque suum populatur iter: sic Troia circum Aequora fulmineus Teucros sternebat Achilles,

Parte alia Danaos ... scindebat Martius Hector.

Hinc Mnurus princeps, hinc instat rector Hiberus, Nunc voce hortatur, nunc claris dextern factis Accendit socios primique pericula tentant

2a5 Purpurei proceres. Dubio certamine Mauros Ad neutramque diu flexit victoria partem, At Gaditanus medio dux agmine pugnans

Baeticolum innumeram sternit sine nomme turbam.

Ceu stimulante fame Lihycis egressus ab antris

2w Rugit et horrendo vacc11s invadit hiatu Mane leo; sic acer equum direxit in hosres Herculeae ductor gentis. Scinditque voratque Obstantes turmas Caprae Mavortius heros, 2ellator ·cpwndam Saracenis notus in oris.

m Dux quoque Medinnae magna stipante catervn Devolat in densos cuneos princepsque

r

,eonis

(30)

PANEGYRICI LIBER II.

Ense. metit Pocnos Maumettanumque furorcm Sustinet et multos cruciandos tradidit Orco.

Tondiliusque heros nudo mucrone cat~rvas

2:;o Perforat, ut pavidas magno stridore columbas

Falco premit. pisces veluti ballaena minores lnseqúitur, - non terga tamen vertere cohortes Mi11leae obnixaeque acuunt clamoribus iras Pectoraque obíciunt telis mortemque minantur Tmrnemoresque sui discrimina cuncta capessunt.

Ceu generosa furit silvestris gloria ta uri,

ln foveam postquam cecidit. mansuescere nescit:

Sic Arabum proles, ubi maior saevit Erinys,

Haud d11biam -in mortern densos prormnpit in hostes,

2uo Depromit pharetris hastilia tinda veneno.

Missilibusque dies tegitur reboatque trernendis Concuss11s bornbis et crebris ictibus aer.

Mortis 11bique pavor: strepitus gemitusque .cndentum A11ditur. pleni despumant snnguine rivi.

Cndique eaesorum ingentes spectantur aC'ervi.

Stant ohnixne aeies et C'edere nescia virtus I nc11rs11s perfert: compensat vu lnern laude Pro patria et folsi pugnat pro lege prophetae Muumettann phnlanx, Crnnatae \tutin proles,

010 Cui reliq11i forhma nihil servarnt ndernptis Cnstellis. raptis populati fr11iúbus agri.

Celtiber contrn laetus, qui Marte bilustri Victor erat. vcro crucifixi nurnine fretus Pugnat et an1e oculos cari praesentia regis, Ceu calcnr, stim11lis alacres pungentibus urget.

Iamq11e emensus erat devexum Phoebus Olympum Oceiduos properans intrare, cubilia, Gades,

Christicolum furiis cum rex incensus et ira ln rnedios hostes devectus fulminat ense

2~0 Proxima quaeque metens rnontani fulminis instar, C11m populutur agros plenus rupto obice torrens:

Sic Arabum cuneos scindit Ferrandus et ense Fulrnineo invitos retro cornpingit in urbern.

Filius huic comes insigni virtute loannes A patre pro castris donatus equestribus armis J n Mauros fertur, sequitur quem regia t urma Hectoreique duces circurn glornernntur: at illum Non retinere queunt rnultum revocante parente, Quin volitaret equo densos violen1us in hostes.

200 Ut catulus torvae proles generosa leaenae lndignatur ali contemptoque ubere rnatris Et praeda advecta rneditantem proelia taurum Aggreditur saltuque trucis prorumpit in armos:

Haud secus Hispani princeps spes maxima regni

25

Hivatkozások

KAPCSOLÓDÓ DOKUMENTUMOK

Time-course of changes in cell size and water permeability in human induced plu- ripotent stem cells exposed to high glucose-induced hyperosmolar stress: iPS cells were detached

Poly(ADP-ribose) glycohydrolase (PARG) degrades poly(ADP-ribose) (PAR) polymers, generating free PAR polymer and ADP-ribose. Overactivated PARP also facilitates the activation of

Milyen magasra tehető egy villanyóra? .... Az értelmezési keret rögzítése érdekében először áttekintjük a magyar történelmi alkotmány lényegére vonatkozó

34 A belügyminisztérium leiratában először csupán a járások számának csökkentését kérte, mivel azonban a megye közönsége ragaszkodott eredeti tervezetéhez, így

A polgári közigazgatás kiépítése során a magyar országgyűlés így ismételten vissza- tért a rendi korszak hagyományait érvényesítő elvhez, elvetve a neoabszolutizmus idején

Kuncz Ödön tudományos munkásságának legfőbb területe a kereskedelmi jog volt, ami azonban nem jelenti azt, hogy a „jog birodalmával” általánosságban ne foglalkozott

pediendi belli compendja omnia interclusisse vide- bantur. Vix singulares viatores, difficiles Calles et brumae rigentis iter superare poterant. Et iam ante- quam Moses moueret,

Вudae, 1839. Сroatiae ac Slavoniae cum Regno Нung. nexus ac relationes. Аborigines et incunabula Маgyaro rum et gentium cognatarum Populi Роntici, Pontus. Genus, incunabula et