Dokumentumellátás megtekintése

(1)

Wim C. Luljendijk

E B S C O S u b s c r i p t l o n S e r v i c e s E u r o p e

Dokumentumellátás

A bibliográfiai online adatbázisokban a keresés percek alatt elvégezhető, míg a vonatkozó elsőd

leges dokumentumok beszerzése - ha nincs meg az adott könyvtárban, és más hazai könyvtárbél vagy külföldről kell bekérni - napokig, sőt hetekig is eltarthat. Ez az ellentmondás azonban már feloldható: a korszerű Információs technológiára épülő új és dinamikusan feilodő dokumentumel

látó szolgáltatások révén.

M a o l y a n v i l á g b a n é l ü n k , a m e l y b e n

• a t u d o m á n y o s I n f o r m á c i ó o u t p u t j a ( c i k k e k ) é v e n t e m i n t e g y 7%-kal n ö v e k s z i k ;

• ettől a z o n b a n e l m a r a d az i n f o r m á c i ó f o g y a s z t á s a , s é v e n t e k e v e s e b b m i n t 2%-kal n ö v e k s z i k ;

• a k ö n y v t á r i k ö l t s é g v e t é s e k s t a g n á l n a k ;

• a s z á m í t ó g é p e s t e c h n o l ó g i a g y o r s a n f e j l ő d i k , é s árai e s n e k .

M i n d e z e k k ö v e t k e z t é b e n e g y r e t ö b b k é t s é g m e r ü l tel a p a p í r o n m e g j e l e n ő f o l y ó i r a t é l e t k é p e s s é g é t ille

t ő e n , s ha a p a p í r o n lévő f o l y ó i r a t m e g h a l , a k k o r a k ö n y v t á r a k , a m i l y e n e k n e k i s m e r j ü k ő k e t . m e g h a l n a k v e l ü k e g y ü t t , s e l e k t r o n i k u s s á , d i g i t á l i s s á , v i r t u á l i s s á vagy f a l a k o n k i v ü l i e k k é v á l n a k , hogy c s a k n é h á n y k i f e j e z é s t e m l í t s ü n k a m o s t a n á b a n s o k a t h a l l o t t a k k ö z ü l .

M i n t a v i l á g e g y i k v e z e t ő f o l y ó i r a t - e l ő f i z e t é s i ü g y n ö k s é g é n e k m u n k a t á r s a s z e r e t n é m m e g o s z t a n i ö n ö k k e l i d e v á g ó n é z e t e i m e t .

A m i t e r r ő l az ü z l e t á g r ó l t u d o k , azt l e g j o b b a n az Alice Csodaországban c. k ö n y v b ő l vett i d é z e t t e l l e h e t m e g v i l á g í t a n i .

"Mit tudsz te erről az üzlet

ről? " - kérdezte a király Alice-tői.

'Semmit'- válaszolta Alice.

'Egyáltalán semmit?" - ma

kacskodott a király.

"Egyáltalán semmit" - mondta Alice.

"Ez nagyon fontos" - mond

ta a király.

K e z d j ü k e g y r ö v i d t ö r t é n e t i v i s s z a p i l l a n t á s s a l . 1 6 6 5 . j a n u á r 5 - é n j e l e n t m e g E u r ó p á b a n az e l s ő t u d o m á n y o s h e t i l a p , a Journal des Scavants, a m e

lyet 1 6 6 5 . m á r c i u s 6 - á n k ö v e t e t t a Phtlosophical Transactions.

Az 1 6 6 5 - t ő l 1 7 0 0 - i g t e r j e d ő i d ő s z a k o t h í v j u k a z

" ő s n y o m t a t v á n y o k * i d ő s z a k á n a k , a m i k o r az i d ő s z a k i k i a d v á n y o k s z á m o s e l ő k é p e ( a l m a n a c h , k a l e n d á r i u m , éves k ö n y v j e g y z é k , p a m f l e t , hírlevél stb.) j e l e n t m e g .

1 7 0 0 és 1 S 2 5 k ö z ö l t e g y r e t ö b b n a p i l a p is m e g j e lent, s t ö b b száz t u d o m á n y o s t á r s a s á g o t a l a p í t o t t a k , a m e l y e k u g y a n c s a k m e g i n d í t o t t á k k ö z l e m é n y e i k e t .

Az i d ő s z a k i k i a d v á n y o k s z á m á t t e k i n t v e az igazi n a g y k i b o n t a k o z á s 1 8 2 5 é s 1 8 9 0 k ö z ö t t m e n t v é g b e , a m i k o r m e g s z ü l e t e t t a k u t a t á s i s z a k f o l y ó i r a t t í p u s a . Idézet az Illinois Monthly Magaziné 1 8 3 1 - b e n m e g j e lent s z á m á b ó l :

"Ez az időszaki kiadványok aranykora Semmit nem lehet tenni nélkülük Szektáknak és pártoknak, jótékony társasá

goknak, nagylelkű magánszemélyeknek mindnek megvan a maga folyóirata. Tudomány és irodalom, vallás és jog. mező

gazdaság és művészet egyaránt igénybe veszi a közönség lelvilágositásénak ezt az eszközét. Minden egyén és minden párt. amely egy új elméletet akar alapítani vagy egy régit lerombolni, tevékenységét egy hadüzenettel kezdi meg: létrehoz egy»magazintu. Van évkönyvünk, havilapunk:

szemlénk ortodox ás eretnek nézetekkel; művelődési, hűmén. jogi. vallásos és fizikai folyóiratunk; magazinunk hölgyeknek és uraknak; kereskedelmi, műszaki, metalizikai.

érzelmes, zenei, sziverösítő és zagyva kiadványunk...

Akár utazunk, akár otthon vagyunk, csömörig vagyunk etetve lolyóiretokkal; mint egy járvány, úgy hatják át az ország légkörét. Menj el egy teára, s emlékeztetöket szolgál

nak lel az édességhez; vacsorázz egy barátoddal, a a borhoz szemléket kapsz; sétált az utcán, s egy tickó pros

pektusokkel ront rád; menekülj egy könyvesboltba, s men

helyedet lolyóiratok óriási kupacai torlaszolják el.'

S z á z é v v e l k é s ő b b , 1 9 3 2 - b e n , a m i k o r Carolyn Ulrích e l s ő Periodicals Direclory\a m e g j e l e n t , e z a r e f e r e n s z m ü n e m t a r t a l m a z o t t 6 0 0 0 c í m n é l t ö b b e t ; a Faxon's Librarians' Guide e l s ő k i a d á s a , a m e l y u g y a n c s a k 1 9 3 2 - b e n j e l e n t m e g , az 1 9 3 2 - 3 3 - a s e l ő f i z e t é s i é v r e c s a k 1 1 5 0 c í m e t sorolt t e l .

Az é v e n t e p u b l i k á l t c i k k e k s z á m á t t e k i n t v e s o k k a l n a g y o b b n ö v e k e d é s k ö v e t k e z e t t b e 1 9 5 0 é s 1 9 7 0 között. M á r 1 9 6 5 - b e n a British Library Lending Department ( m o s t B L D S C ) 2 6 0 0 0 f o l y ó i r a t a 8 5 0 0 0 0 c i k k e t t a r t a l m a z o t t , f o l y ó i r a t o n k é n t d u r v á n 3 5 c i k k e t é v e n t e . M a az Ulrich's Periodicals Direclory 3 1 . k i a d á s a ( 1 9 9 2 / 1 9 9 3 ) 1 2 6 0 0 0 c i m e t s o r o l fel, az EBSCO The Serials D / r e c / o r y j á n a k 7. k i a d á s a 1 9 9 3

(2)

Luljandijk, W.: Dokumentumellátás

f e b r u á r j á b a n 1 4 5 6 2 0 - a t , s a h á r o m l e g n a g y o b b n e m zetközi f o l y ó i r a t - e l ő f i z e t é s i ü g y n ö k s é g azt állítja, hogy t ö b b mint 2 0 0 0 0 0 é l ő c í m s z e r e p e l a d a t b á z i s u k b a n (élőn az é r t e n d ő , h o g y v a l a h o l a v i l á g o n e l f o g a d t a k rá e l ő f i z e t é s t )

Ha becslésünk szerint évente 100 cikk jelenik meg egy folyóiratban, akkor ez évente leg

alább 20 millió cikket jelent, tehát naponta leg

alább 80 000 cikket jelentetnek meg.

Ez m á r m o s t c s i l l a g á s z a t i s z á m , s a k u t a t ó k é s a k ö n y v t á r o s o k e g y a r á n t azért p a n a s z k o d n a k , hogy a k i a d ó k miért n e m u t a s í t a n a k v i s s z a s o k k a l t ö b b k é z iratot. M e g k e l l a z o n b a n m o n d a n o m , hogy azért n e m j e l e n i k m e g t ö b b c i k k , a m i n t a m e n n y i m e g j e l e n i k , m i v e l a t ö b b i t v i s s z a u t a s í t o t t á k .

Már a 1 9 . s z á z a d v é g é n p r o b l e m a t i k u s s á vált az i n f o r m á c i ó h o z való h o z z á f é r é s , s t a n ú i l e h e t t ü n k a s z e k u n d e r f o l y ó i r a t o k l é t r e j ö t t é n e k : Index Medicus ( 1 8 7 9 ) . Chemical Abstracls ( 1 9 0 7 ) , Biological Ab- s f r a c í s ( 1 9 2 1 ) .

Vannevar Bush, az a v i l l a m o s m é r n ö k , a k i a m á s o d i k v i l á g h á b o r ú b a n c s a t a s o r b a állította a z a m e rikai t e c h n o l ó g i á t , ezt igy f o g a l m a z t a m e g az Atlantic M o n í f i í y b a n 1 9 4 5 - b e n m e g j e l e n t c i k k é b e n ("Ahogy g o n d o l h a t n á n k " ) :

"Az emberi tapasztalat mennyisége tüne

ményes gyorsasággal növekszik, és minket saját termékeink temetnek el. Minden héten a nyomtatott anyag tonnái ömölnek ránk, benne haladásunk szempontjából fontos gondolatok

kal. Sok közülük elveszik. Sok mást újra meg újra megismételnek."

A b b a n az i d ő b e n a k ö l t s é g v e t é s e k m é g m e g t u d t a k b i r k ó z n i a t u d o m á n y o s i n f o r m á c i ó e l b u r j á n z á s á v a l a f o l y ó i r a t o k b a n . A k ö n y v t á r a k igen s o k új c í m e t i l l e s z tettek g y ű j t e m é n y e i k b e . C s a k t á j é k o z t a t á s u l : 1 9 4 5 - b e n a The American Journal ol Medicat Sci

ences 1 0 . 5 0 . d o l l á r b a k e r ü l t ; 1 9 4 9 - b e n , azaz négy é v v e l k é s ő b b , a z ár " e l k é p e s z t ő " ö s s z e g g e l , 4 5 c e n t té! 1 0 , 9 5 d o l l á r r a nőtt. M a ez a f o l y ó i r a t az e u r ó p a i i n t é z m é n y e k n e k m i n t e g y 2 3 0 d o l l á r b a k e r ü l . N e m n a g y o n r é g e n a g a z d a g a m e r i k a i e g y e t e m e k m e g v e t tek m i n d e n f é l e k ö n y v e t é s f o l y ó i r a t o t , a m i b e c s a k b e l e b o t l o t t a k ; p é l d á u l a U n i v e r s i t y of T e x a s k ö n y v t á r á b a n 1 9 7 0 - b e n t ö b b m i n t e g y m i l l i ó k a t a l o g i z á l a t l a n kötet h a l m o z ó d o t t f e l .

A mai v i l á g b a n a z o n b a n a k ö l t s é g v e t é s e k m á r n e m t u d n a k l é p é s t t a r t a n i a t u d o m á n y o s i r o d a l o m r o h a m o s n ö v e k e d é s é v e l , é s - e l t e k i n t v e a t t ó l , hogy a c s ö k k e n t h o z z á f é r é s régi p r o b l é m á j a m é g m i n d i g f e n n á l l - , a t u d o m á n y o s i n f o r m á c i ó a n y a g i l a g m a j d n e m m e g e n g e d h e l e t l e n n é vált m o s t a n r a .

Ann Okerson ( A s s o c i a t i o n of R e s e a r c h L i b r a r i e s

= A R U 1 9 8 9 - b e n így f o g a l m a z t a m e g a p r o b l é m á i t :

" a n y a g i k o r l á t o k é s a t u d á s a n y a g h o z való c s ö k k e n t h o z z á f é r é s " .

A t u d o m á n y o s i r o d a l o m a z o n b a n a k u t a t á s n ö v e k e d é s é v e l a r á n y o s a n b ő v ü l , s föl kell t e n n i m a g u n k nak a k é r d é s t , h o g y a n h a s z n á l j u k h a t é k o n y a n az új t e c h n o l ó g i á t a k u t a t á s é s az i n f o r m á c i ó b u r j á n z ó n ö v e k e d é s é n e k k e z e l é s é r e . Az A m e r i c a n C h e m i c a l S o c i e t y ( 2 3 f o l y ó i r a t o t ad ki) p é l d á u l 1 9 9 3 - r a

1 0 4 5 0 0 o l d a l k i a d á s á t i r á n y o z t a e l ő k ö l t s é g v e t é s é b e n : ez 1 2 % - o s e m e l k e d é s t j e l e n t !

A h a t v a n a s é v e k b e n - a L o c k h e e d n e k és a N A S A - nak k ö s z ö n h e t ő e n - t a n ú i v o l t u n k az o n l í n e a d a t b á z i s o k l é t r e j ö t t é n e k , s a Gale Directory of Databases

1 9 9 3 - a s k i a d á s a s z e r i n t r e n d e l k e z é s ü n k r e áll 5 1 8 3 o n l i n e a d a t b á z i s , 2 2 0 4 a d a t b á z i s - e l ő á l l í t ó , 8 1 8 o n l i n e s z o l g á l a t , 9 9 g a t e w a y .

Gateway

nline szolgálat

Adatbázls-előáltitó

A m ú l t b a n , Gutenberg előtt a d o k u m e n t u m e l l á t á s t í r n o k o k v é g e z t é k , a k i k sok p é l d á n y b a n m á s o l t á k le a k é z i r a t o k a t .

A t e c h n i k a i f e j l ő d é s k ö v e t k e z t é b e n ma á l l a n d ó a n j a v u l a b i b l i o g r á f i a i f o r r á s o k h o z való h o z z á f é r é s , s n a p j a i n k b a n a d o k u m e n t u m o k iránt n ö v e k v ő k e r e s l e t ből é s a d o k u m e n t u m e l l á t á s b ó l a d ó d n a k a n e h é z s é g e k . H o g y a n is lehet m o s t a d o k u m e n t u m o k a t / c i k k e ket m e g s z e r e z n i ?

A c i k k e k m á s o l a t a i t m e g lehet k a p n i :

• k ö z v e t l e n ü l a s z e r z ő t ő l .

• a k ö n y v t á r s a j á t g y ű j t e m é n y é b ő l .

*• a k ö n y v t á r k ö z i k ö l c s ö n z é s r é v é n ,

• s p e c i a l i z á l t d o k u m e n t u m e l l á t ó k ö z p o n t o k o n k e r e s z t ü l ,

• az új f e j l e m é n y e k s e g í t s é g é v e l .

Dokumentumellátó központok

Amerikai Egyesült Államok

1. A r t i c l e E x p r e s s I n t e r n a t i o n a l , Inc. E n g í n e e r i n g I n f o r m a t i o n I n c . (Ei). H o b o k e n , N J

(3)

TMT 4 0 . évf. 1 9 9 3 . 6. az.

A 4 5 0 0 m é r n ö k i f o l y ó i r a t o t ó s k o n f e r e n c i a a n y a g o  k a t t a r t a l m a z ó , C o m p e n d e x c í m ű i n d e x é h e z c s a t l a k o z t a t v a k í n á l j a az E I D D S n e v ű d o k u m e n t u m e l l á t ó s z o l g á l t a t á s t . 1 9 9 1 f o l y a m á n az E n g i n e e r i n g I n d e x k i f e j l e s z t e t t e az E i P a g e O n e - t , azaz egy o l y a n s z o l g á l t a t á s t , a m e l y l e h e t ő v é t e s z i a 4 5 0 0 f o l y ó i r a t u k t a r t a l o m j e g y z é k e i b e n ( T O C = t a b l e of c o n t e n t s ) való b ö n g é s z é s t é s v i s s z a k e r e s é s t . T o v á b b á h o z z á t e t t e k m é g 3 0 0 0 0 r e k o r d o t az I n t e r n a t i o n a l T r a n s l a t i o n C e n t r e - t ő l (ITC) a t e c h n i k a , a m é r n ö k i é s t e r m é s z e t t u d o m á n y o k t e r ü l e t é n l e f o r d í t o t t c i k k e k r ő l . Ez a s z o l g á l t a t á s C D - R O M - o n k a p h a t ó {neve: Ei R e f e r e n c e D e s k S y s t e m ) , é s t e l j e s s z ö v e g ű d o k u m e n t u m e l l á t á s t k í n á l a z A r t i c l e E x p r e s s I n t e r n a t i o n a l Inc. r é v é n , a m e l y e t a z Ei k ö z ö s e n hozott létre ú j o n n a n a D i a l ó g g a l . Az e u r ó p a i h a s z n á l ó k r é s z é r e s p e c i á l i s s z o f t v e r k a p c s o latot f e j l e s z t e t t e k kl a B L D S C - h e z .

Á r a k : 1 - 2 0 l a p 1 5 . 4 0 d o l l á r p l u s z 4 d o l l á r c o p y r i g h t ó s k e z e l é s i k ö l t s é g : g y o r s s z o l g á l a t : 1 - 2 0 lap 3 4 d o l l á r ( 1 5 d o l l á r p l u s z 19 dollár f e l á r ) ; fax: 3 4 d o l l á r p l u s z 3 0 c e n t o l d a l a n k é n t .

2 . A S K - I E E E , I n s t i t u t e for E l e c t r i c a l a n d

E l e c t r o n i c s E n g i n e e r i n g (IEEE), P i s c a t a w a y . NJ A z IEEE 1 9 9 3 - t ó l u g y a n c s a k b e k a p c s o l ó d o t t a d o k u m e n t u m e l l á t á s b a , é s s z e r z ő d é s t kötött a D y n a - mic I n f o r m a t i o n n e l , h o g y s e g í t s e a s z o l g á t t a t á s s i k e r e s s é g é t .

Á r a k : n e m i s m e r t e k .

3. A T A T B e l l , az A m e r i c a n C h e m i c a l S o c i e t y é s a C o r n e l l U n i v e r s i t y k ö z ö s . C O R E ( C h e m i s t r y O n l i n e R e t r í e v a l E x p e r i m e n t ) n e v ű p r o j e k t j ü k k e r e t é b e n e g y ü t t d o l g o z n a k a z o n . hogy az A m e r i c a n C h e m i c a l S o c i e t y m i n d e n f o l y ó i r a t á n a k teljes s z ö v e g é t a g r a f i k á k k a l e g y ü t t 1 9 8 0 - t ó l k e z d v e e l e k t r o n i k u s fájlra v i g y é k .

4 . C h e m i c a l A b s t r a c t s S e r v i c e ( C A S ) , C o l u m b u s , O H

Igen g a z d a g k é m i á b a n , v e g y é s z m é r n ö k i , m é r n ö k i t u d o m á n y b a n , tiszta é s a l k a l m a z o t t t e r m é s z e t t u d o m á n y o k b a n é s k ü l f ö l d i a n y a g o k b a n . S z á m l a n y i t á s h o z 5 0 0 d o l l á r l e t é t r e v a n s z ü k s é g .

Á r a k : d o k u m e n t u m o n k é n t 1 0 dollár, ha S T N re

k o r d a z o n o s í t ó s z á m s z e r i n t r e n d e l i k ; 14 dollár, ha p o s t á n , t e l e f o n o n , t e l e x e n v a g y f a x o n r e n d e l i k ; 1 8 dollár, h a c s a k b i b l i o g r á f i a i idézet a l a p j á n . K e z e l é s i k ö l t s é g e k e t is f e l s z á m í t a n a k .

5 . D i a l ó g I n f o r m a t i o n S e r v i c e s , Inc., N e w Y o r k , NY A D i a l ó g m i n t e g y 3 2 . 9 millió r e k o r d o t kínál t ö b b mint 4 0 0 a d a t b á z i s b a n , t o v á b b á t ö b b mint 1 6 0 0 fo

lyóirat t e l j e s s z ö v e g é t tárolja.

Á r a k : 6 - 1 6, 5 0 d o l l á r .

6. D l s c l o s u r e Inc., B e t h e s d a . M D

S a j á t g y ű j t e m é n y é r ő l ( 1 9 6 8 - t ó l ) , a d a t b á z i s b ó l és C D - R O M - r ó l p a p í r m á s o l a t o k a t , m i k r o f i l m l a p o k a t v a g y e l e k t r o n i k u s h o r d o z ó k a t n y ú j t . S p e c i a l i t á s a : v á l l a l k o z á s i ó s b e f e k t e t é s i i n f o r m á c i ó k , j o g , s n e h e z e n m e g t a l á l h a t ó a n y a g o k .

Á r a k : n o r m á l : 2 5 dollár, g y o r s í t o t t : 5 0 d o l l á r p l u s z c o p y r i g h t k ö l t s é g ; f a x : 2 d o l l á r o l d a l a n k é n t .

7. D o c u t r o n l c s I n f o r m a t i o n S e r v i c e s , N e w Y o r k , NY K í n á l a t a : v á l l a l k o z á s , b e f e k t e t é s , ú j s á g o k , n e h e zen f e l l e l h e t ő a n y a g o k .

Á r a k : n o r m á l : 3 5 c e n t o l d a l a n k é n t p l u s z a v i s s z a k e r e s é s i i d ő k ö l t s é g e ; g y o r s í t o t t : 3 d o l l á r o l d a l a n k é n t p l u s z a v i s s z a k e r e s é s i i d ő k ö l t s é g e . C s a k a leszállí

tott d o k u m e n t u m o k é r t k é r n e k térítést, n i n c s e l ő f i z e t é s i d i j .

8. D y n a m l c I n f o r m a t i o n , B e t h e s d a , M D

M i n d e n t é m a k ö r r e k i t e r j e d , b e l e é r t v e a v á l l a l k o zást, a p é n z ü g y i d o k u m e n t u m o k a t , a t e r m é s z e t t u d o m á n y t é s t e c h n o l ó g i á t , a p s z i c h o l ó g i á t é s g y ó g y s z e r é s z e t e t . A d o k u m e n t u m o k a t a k ö v e t k e z ő f o r r á s o k b ó l biztosítja: k e r e s k e d e l e m , I n t e r n a t i o n a l P h a r m a c e u t i - c a l A b s t r a c i s . P S Y C I n f o , fizetett v i s s z a k e r e s ő k or

s z á g o s hálózata a nagy k ö n y v t á r a k g y ű j t e m é n y e i n é l , s z e r z ő k , k i a d ó k , t á r s a s á g o k , e g y e s ü l e t e k é s m á s o k . A h a s z n á l ó k m e g r e n d e l é s e i t e l e k t r o n i k u s ú t o n t e l j e s í t i k .

9. E R I C D o c u m e n t S e r v i c e , Inc., E d u c a t i o n a l R e s o u r c e s I n f o r m a t i o n C e n t e r (ERIC).

S p r i n g f i e l d , VA

Az o r s z á g o s i n f o r m á c i ó s h á l ó z a t o t a z z a l a c é l l a l h o z t á k létre, hogy g y o r s h o z z á f é r é s t b i z t o s í t s o n a p e d a g ó g i a i i r o d a l o m h o z . A v i l á g l e g n a g y o b b p e d a g ó giai a d a t b á z i s a t ö b b m i n t 7 3 5 0 0 0 d o k u m e n t u m , f o l y ó i r a t c i k k , e l ő a d á s , k o n f e r e n c i a a n y a g , k ö n y v , s z e m le és t a n t e r v i a n y a g b i b l i o g r á f i a i r e k o r d j á v a l .

Á r a k : n o r m á l : 1 - 2 5 o l d a l 3 , 2 0 d o l l á r p l u s z 2 , 7 9 d o l l á r s z o l g á l t a t á s i é s k e z e l é s i k ö l t s é g ; f a x : p l u s z 2 5 c e n t o l d a l a n k é n t ; az é j s z a k a i p o s t á z á s k ö l t s é g e f ü g g a s ú l y t ó l é s a s z á l l í t ó e s z k ö z t ő l . K ö v e t e l m é n y : m i n i m u m 3 0 0 d o l l á r letét.

1 0 . E S L I n f o r m a t i o n S e r v i c e s , E n g i n e e r i n g S o c i e t i e s L i b r a r i e s (ESL), N e w Y o r k , NY

Az E S L a v i l á g l e g n a g y o b b g y ű j t e m é n y e a m é r n ö k i t u d o m á n y o k t e r é n , s o k m é r n ö k i t á r s a s á g k i a d v á n y a i n a k letéti h e l y e . N a g y o n e r ő s a k o n f e r e n c i a a n y a g o k t e k i n t e t é b e n .

Á r a k : n o r m á l : 15 dollár az e l s ő 15 o l d a l é r t p l u s z 4 0 c e n t o l d a l a n k é n t 4 9 l a p i g é s 2 , 2 5 d o l l á r c o p y r i g h t k ö l t s é g : 5 0 l a p fölött 1 dollár 1 0 l a p o n k é n t ; f a x : 2 0 d o l l á r az e l s ő 2 0 l a p é r t , a z t á n 5 d o l l á r m i n d e n t o v á b b i 10 o l d a l é r t : F e d e r a l E x p r e s s 2 0 d o l l á r ; E x p r e s s M a i l 10 d o l l á r ; U P S t é n y l e g e s k ö l t s é g e k .

1 1. F a x o n X p r e s s , F a x o n R e s e a r c h S e r v i c e s (FRS), C a m b r i d g e , M A

A m i n t e g y 1 0 0 0 0 f o l y ó i r a t r a k i t e r j e d ő d o k u m e n t u m e l l á t ó r e n d s z e r az I n t e r n e t e n k e r e s z t ü l 1 9 9 2 n o v e m b e r e óta áll r e n d e l k e z é s r e

1 2 . I n f o r m a t i o n A c c e s s C o . , Fostor C i t y , CA

F o l y ó i r a t i n d e x e k o n l i n e s z o l g á l t a t ó j a . A k ö n y v t á r a k l A C - s z a l a g o k a t v e h e t n e k á l , v a g y az IAC h á l ó z a t á n k e r e s z t ü l f é r h e t n e k h o z z á . C D - R O M t e r m é k e i is v a n n a k . 16 a d a t b á z i s a k ö z ö t t s z e r e p e l n e k : General Periodicals, Magaziné Index Plus. Academic Index,

(4)

Luijendijk. W.: Dokumentumellátás

Expanded Academic Index, Business Index, National Newspaper Index. Health Index. Legal Resource Index, Investext és m á s o k . T e l j e s s z ö v e g ű m á s o l a t o  kat lehet r e n d e l n i a k e r e s é s s o r á n .

E l ő f i z e t é s i d í j : 2 0 0 0 - 4 5 0 0 0 dollár.

1 3 . I n f o r m a t i o n E x p r e s s ( I E ) , P a l o A l t o , C A

M i n d e n s z a k t e r ü l e t r e k i t e r j e d ő e n k í n á l j a d o k u m e n t u m e l l á t ó s z o l g á l t a t á s á t , s a n e h e z e n f e l l e l h e t ő a n y a g o k r a s p e c i a l i z á l j a m a g á t . Az IE s a j á t f o r r á s a i n és g y ű j t e m é n y e i n k í v ü l h a s z n á l j a a S t a n f o r d é s a U n i - v e r s i t y of C a l i f o r n i a k ö n y v t á r a i t is, t o v á b b á s p e c i á l i s p r o b l é m á k m e g o l d á s á r a o l y a n f o r r á s o k a t , m i n t az E n g i n e e r i n g S o c i e t i e s L i b r a r y t , a L i n d a Hall L i b r a r y t , a L i b r a r y of C o n g r e s s t , k ü l f ö l d i k ö n y v t á r a k a t , s z e r z ő ket, k i a d ó k a t és e g y e s ü l e t e k e t .

Á r a k : a f e l h a s z n á l t f o r r á s t ó l f ü g g e n e k . 1 4 . I n f o r m a t i o n O n D e m a n d ( I O D ) , M c L e a n , VA

A d o k u m e n t u m e l l á t á s ú t t ö r ő j e : e r ő s a n e h e z e n f e l l e l h e t ő és e g y é b d o k u m e n t u m o k t e l j e s s z ö v e g ű m á s o l a t a i b a n , m i n d e n s z a k t e r ü l e t e n é s a d a t b a n , a f o l y ó i r a t c i k k e k b e n , az a m e r i k a i é s k ü l f ö l d i s z a b a d a l m a k b a n , a k o n f e r e n c i a a n y a g o k b a n , m ű s z a k i j e l e n t é s e k b e n , k o r m á n y z a t i d o k u m e n t u m o k b a n é s s o k m á s b a n . S a j á t g y ű j t e m é n y é n kívül k ü l s ő f o r r á s o k a t is h a s z n á l ( p l . C I S T I . N A L . B L D S C ) . Az l O D - n e k saját o n l i n e r e n d s z e r e v a n .

Á r a k : b e k a p c s o l ó d á s i díj 2 0 d o l l á r ; 14 d o l l á r d o k u m e n t u m o n k é n t p l u s z c o p y r i g h t k ö l t s é g és 3 5 c e n t l a p o n k é n t ; n o r m á l é s é j s z a k a i p o s t á z á s (plusz 7 d o l l á r ) ; n e m z e t k ö z i p o s t a és f a x : 2 0 d o l l á r p l u s z 5 0 c e n t l a p o n k é n t .

1 5 . I n f o r m a t i o n S t o r e , S a n F r a n c i s c o , C A

D o k u m e n t u m e l l á t ó t á r s a s á g . M o t t ó j a : H a létezik, mi m e g t a l á l j u k . M i n d e n t é m a k ö r , b á r h o l , b e l e é r t v e a n e h e z e n f e l l e l h e t ő a n y a g o k a t .

Á r a k : 10 l a p i g 1 2 . 5 0 dollár, h a v o n t a 1 0 0 - 1 9 9 d o k u m e n t u m - 1 0 , 5 0 d o l l á r d a r a b j a , 2 0 0 - 2 9 9 d o k u m e n t u m - h a v o n t a 8 , 5 0 d o l l á r d a r a b j a . M e g á l l a p o d á s k é r d é s e a h a v o n t a t ö b b m i n t 3 0 0 d o k u m e n t u m a l a p d í j a .

1 6 . I S I G e n u i n e A r t i c l e s , I n s t i t u t e for S c i e n t i f i c I n f o r m a t i o n , P h i l a d e l p h i a , PA

E r ő s s é g e : t u d o m á n y o s f o l y ó i r a t o k , k ü l ö n ö s e n a k é m i a , m é r n ö k i t u d o m á n y o k , o r v o s t u d o m á n y , tiszta és a l k a l m a z o t t t e r m é s z e t t u d o m á n y o k , h u m á n é s tár

s a d a l o m t u d o m á n y o k t e r é n . A G e n u i n e A r t i c l e s k i t e r j e d az ISI Current Constensében é s a Science Citation Indexében f e l d o l g o z o t t f o l y ó i r a t o k r a .

Á r a k : n o r m á l : 1 0 , 7 0 d o l l á r ; k e d v e z m é n y e k k a p h a t ó k ; g y o r s s z o l g á l a t f a x o n : 1 0 , 5 0 dollár t ö b b l e t k ö l t s é g ; é j s z a k a i p o s t á z á s : 11 dollár t ö b b l e t k ö l t s é g ; az 1 9 8 8 e l ő t t i c í m e k r e k i t e r j e d ő s z o l g á l t a t á s : 7 , 7 5 dollár t ö b b l e t k ö l t s é g . S z á m l a n y i t á s h o z 3 0 0 d o l l á r l e t é t r e v a n s z ü k s é g .

1 7 . L E X I S D o c u m e n t S e r v i c e s , S u b s of M e a d Data C e n t r a l , Inc., S p r i n g f i e l d , IL

H o z z á f é r é s t biztosít teljes s z ö v e g ű jogi i n f o r m á c i ó s a d a t b á z i s o k h o z (USA s z ö v e t s é g i é s á l l a m i ,

E g y e s ü l t K i r á l y s á g , F r a n c i a o r s z á g ) és a j o g á g a z a t o k a n y a g a i h o z ( a d ó , é r t é k p a p í r o k , b a n k , n e m z e t k ö z i k e r e s k e d e l e m , s z a b a d a l o m , t á v k ö z l é s , m u n k a , ener

gia, k ö z s z e r z ö d é s e k s t b ). T ö b b mint 7 millió r e k o r d a p é n z ü g y i a d a t b á z i s b a n t ö b b mint 1 5 0 0 k ö z t u l a j d o n b a n lévő a m e r i k a i é s n e m z e t k ö z i t á r s a s á g r ó l 1 0 0 i p a r á g b a n . Az e l ő f i z e t ő k n e k s z e r z ő d é s i k e l l a l á í r n i u k , hogy t e l j e s s z o l g á l t a t á s t k a p j a n a k .

Á r a k : n o r m á l : 2 8 d o l l á r p l u s z 3 d o l l á r s z o l g á l t a t á s i é s k e z e l é s i k ö l t s é g : fax: 2 dollár o l d a l a n k é n t ; é j s z a k a i k i s z á l l í t á s : 1 6 d o l l á r .

1 8. T h e M a r i n e B i o l o g i c a l L a b o r a t o r y L i b r a r y , W o o d s H o l e , M A

C i k k e l l á t ó r e n d s z e r t kínál k ö r ü l b e l ü l 3 0 0 0 b i o l ó giai f o l y ó i r a t a l a p j á n .

1 9 . T h e N a t i o n a l L i b r a r y o f M e d i c l n e ( N L M ) , B e t h e s d a , M D

A D O C D E L - n e k n e v e z e t t d o k u m e n t u m e l l á t ó r e n d szert k í n á l j a .

A r a k : n e m i s m e r t e k .

2 0 . N a t i o n a l T r a n s l a t i o n s C e n t e r , D o c u m e n t Delivery L i b r a r y of C o n g r e s s . W a s n i n g t o n , DC M e g r e n d e l é s r e m á s o l a t o k a t a d a t e r m é s z e t - , o r v o s i é s t á r s a d a l o m t u d o m á n y o k t e r é n b á r m i l y e n n y e l v b ő l a n g o l r a f o r d í t o t t a n y a g o k n e m p u b l i k á l t f o r d í t á s a i r ó l . Á l t a l á b a n k u r r e n s f o l y ó i r a t c i k k e k , s z a b a d a l m a k , k o n f e r e n c i a a n y a g o k és m ű s z a k i j e l e n t é s e k f o r d í t á s a i r ó l van szó.

A r a k : n o r m á l : 3 5 dollár p l u s z N T C v i s s z a k e r e s é s i k ö l t s é g ; f a x : p l u s z 1 0 d o l l á r ; m á s n a p r e g g e l r e : p l u s z 1 0 dollár; m á s n a p d é l u t á n r a : p l u s z 7 dollár.

2 1 . N e w s B a n k / R e a d e x Q u i c k D o c , N e w C a n a a n . C T C i k k m á s o l a t o k a t a d ú j s á g o k b ó l , t o v á b b á m a g a z i n o k b ó l t u d o m á n y o s , o r v o s i , k ü l f ö l d i a n y a g o k r a , h u m á n t á r g y a k r a , v á l l a l k o z á s r a , p e d a g ó g i á r a , U S A k o r m á n y z a t i a n y a g o k r a , s z í n j á t s z á s r a é s e g y e b e k r e k i t e r j e d ő e n . Az ú j s á g o k és m a g a z i n o k j e g y z é k e r e n d e l k e z é s r e á l l .

Á r a k : n o r m á l : 1 0 - 1 5 dollár, b e l e é r t v e a c o p y r i g h t k ö l t s é g é t i s ; f a x : 5 dollár 2 0 l a p é r t ; é j s z a k a i p o s t á z á s 12 dollár.

2 2 . O C L C D i s p a t c h S e r v i c e , O C L C , Inc., D u b l i n , O H Az O C L C b e v e z e t é s előtt álló új d o k u m e n t u m e l l á t ó s z o l g á l t a t á s a l e h e t ő v é teszi a d o k u m e n t u m o k m e g r e n d e l é s é t vagy a k ö n y v t á r k ö z i k ö l c s ö n z é s t . A L i b r a r y P a t r o n S e r v i c e s k i t e r j e d a F i r s t S e a r c h C a t a l o g tar

t a l m á r a , a m e l y k a p c s o l ó d i k n é h á n y e g y e d ü l á l l ó a d a t b á z i s h o z , k ö z ö t t ü k a W o r l d C A T - h e z ( O C L C U n i o n C a t a l o g ) , az A r t i c l e F i r s t h ö z és a C o n t e n t s F i r s t h ö z ( f o l y ó i r a t o k t a r t a l o m j e g y z é k e i ) , t o v á b b á az M L A B i b l i - o g r a p h y h o z . Az A r t i c l e F i r s t é s a P e r i o d i c a l A b s t r a c t s az e l s ő k é t o l y a n a d a t b á z i s , a m e l y l e h e t ő v é t e s z i a d o k u m e n t u m o k m e g r e n d e l é s é t . A d o k u m e n t u m o k a t a U M l ' s A r t i c l e C l e a r i n g h o u s e f o g j a s z o l g á l t a t n i , s v a l ó s z í n ű l e g t ö b b d o k u m e n t u m e l l á t ó s z o l g á l a t lesz k a p c s o l a t b a n m i n d e n e g y e s F i r s t S e a r c h a d a t b á z i s s a l . Az O C L C k i v á l ó m i n ő s é g ű , m e g b í z h a t ó s z o l g á l -

(5)

T M T 4 0 . évf. 1 9 9 3 . 8 sr

t a t á s t g a r a n t á l . A L i b r a r y S e r v i c e s közé t a r t o z i k a P R I S M I n t e r l l b r a r y L o a n Is, a m e l y e t d o k u m e n t u m r e n d e l é s r e i s l e h e t h a s z n á l n i l o n t o s a b b f o r r á s o k b ó l ( T h e B r i t i s h L i b r a r y , C h e m i c a l A b s t r a c t s stb ).

Arak: kb. 2 0 d o l l á r c i k k e n k é n t .

2 3 . R e s e a r c h L i b r a r l a a G r o u p ( R L G ) , M o u n t a i n V i e w , C A

A C i t a D e l n e v ű d o k u m e n t u m e l l á t ó s z o l g á l t a t á s t k í n á l j a , a m e l y h o z z á f é r é s t biztosít n é h á n y igen n é p s z e r ű , k e r e s k e d e l m i i d é z e t t s é g i a d a t b á z i s h o z ( m i n t p l . a Dissertation Abstracts).

Arak: N e m i s m e r t e k .

- Az R L G az A r l e l s z o f t v e r t f e j l e s z t e t t e k i az I n t e r n e t t e l e k o m m u n i k á c i ó s r e n d s z e r e h a s z n á l a t á r a a k ö n y v t á r a k k ö z ö t t i d o k u m e n t u m k ü l d é s c é l j á b ó l . A r i e l P r o s - p e r o s z o l g á j a volt Shakespeare A v i h a r c. d a r a b j á b a n ; ő o l y a n g y o r s a n t e l j e s í t e n e a p a r a n c s o k a t , a h o g y a n m e s t e r e k í v á n t a . A d o k u m e n t u m e l l á t á s b a n A r i e l e g y o l y a n s z o f t v e r c s o m a g , a m e l y k é s z e n k a p h a t ó h a r d v e r e s z k ö z ö k e t I n t e g r á l d o k u m e n t u m o k r ó l k é s z í t e t t m á s o l a t o k k ü l d é s é r e , f o g a d á s á r a é s k i n y o m t a t á s á r a . E g y m i k r o s z á m í t ó g é p , e g y s z k e n n e r , e g y l é z e r n y o m t a t ó é s t á v k ö z l é s i e s z k ö z ö k k o m b i n á l á s á v a l k i v á l ó m i n ő s é g ű c i k k m á s o l a t o k a t s z o l g á i t a t .

2 4 . R e s e a r c h P u b l i c a t l o n s , Inc., W o o d b r i d g e . C T Az U S A s z a b a d a l m i é s v é d j e g y h i v a t a l a i h i v a t a l o s m i k r o f i l m s z á l l í t ó j a . M i n d e n a m e r i k a i é s a l e g t ö b b ipari o r s z á g b e l i s z a b a d a l o m r ó l p a p í r m á s o l a t o t s z o l g á l t a t . D o k u m e n t u m e l l á t ó s z o l g á l a t o t k í n á l válla

lati é s s z a k k ö n y v t á r a k r é s z é r e , s azt t e r v e z i , h o g y az ellátó s z o l g á l a t o t k i t e r j e s z t i a f e l s ő o k t a t á s i é s m á s k ö n y v t á r a k r a i s . Az RPI 1 9 9 3 k ö z e p é r e e l l á t á s t kínál á l l o m á n y á n a k s o k s z á z e z e r m a i és t ö r t é n e l m i d o k u m e n t u m á r ó l , m a m á r n e m k a p h a t ó k ö n y v e k r ő l , r ö p l a p o k r ó l , ú j s á g o k r ó l és r i t k a k é z i r a t o k r ó l . E l s ő d l e g e s , 1 6 - 2 0 . s z á z a d i n y o m t a t o t t f o r r á s a n y a g o t t a r t a l m a z az a m e r i k a i é s az a n g o l t ö r t é n e l e m , az a m e r i k a i é s az a n g o l i r o d a l o m , a t á r s a d a l o m - é s g a z d a s á g t ö r t é n e t , a n ő k é r d é s , a s z í n h á z és z e n e t e r ü l e t é r ő l . M ű s z a k i , o r v o s i , k é m i a i és v e g y é s z e t i c i k k e k e t is f o g s z o l g á l t a t n i , s n e h e z e n f e l l e l h e t ő a n y a g o k a t is.

Arak: m á s o l a t : 9 , 5 0 d o l l á r p l u s z 7 5 c e n t m i n d e n 1 0 l a p f ö l ö t t i o l d a l é r t ; g y o r s s z o l g á l a t : 1 2 , 7 5 d o l l á r p l u s z 7 5 c e n t m i n d e n lapért 1 0 fölött; s z u p e r g y o r s - s z o l g a l a t : 2 0 d o l l á r p l u s z 7 5 c e n t m i n d e n lapért 1 0 f ö l ö t t .

2 5 . T h e U n C o v e r C o m p a n y , D e n v e r , C O

Ez a C A R L S y s t e m s ós az U n C o v e r 2 k ö z ö s v á l l a l k o z á s a : a d a t b á z i s u k n a k az a r é s z e , a m e l y b e az o x f o r d i B.H. Btackwell i n v e s z t á l t . T ö b b m i n t 1 2 0 0 0 f o l y ó i r a t b ó l b i z t o s í t c i k k e k e t .

Á r a k : 9 0 0 d o l l á r az é v e s e l ő f i z e t é s , p l u s z 1 9 d o l l á r c i k k e n k é n t ; f a x : p l u s z 6 , 5 0 dollár.

2 6 . U M I A r t i c l e C i e o r l n g h o u s e , U n l v e r s i t y M i c r o f i l m s I n t e r n a t i o n a l , A n n A r b o r , M l

A U M I t ö b b m i n t 1 2 0 0 0 c í m e 1 9 8 7 előtti t u d o m á n y o s f o l y ó i r a t o k a t , n é p s z e r ű m a g a z i n o k a t , k o n f e r e n c i a a n y a g o k a t ö l e l f e l . K a t a l ó g u s t k í v á n s á g r a r e n d e l k e z é s r e b o c s á t a n a k .

Á r a k : m á s o l a t o k : 9 , 9 5 d o l l á r ( n e m s z á m l á r ó l 1 1 , 7 5 d o l l á r ) ; f a x : 9 d o l l á r p l u s z 3 0 c e n t l a p o n k é n t . S p e c i á l i s t é r í l é s i d í j a k é r t a U M l - h o z kell f o r d u l n i . A U M I f e d e z i a s z e r z ő i díjat, n e m k é r letétet (de e n g e d m é n y t a d , ha v a l a k i 2 0 0 d o l l á r t l e t é t b e h e l y e z ) . A U M I o n l i n e n y ú j t t é t e l e k e t a Dissertation A b s f r a c í s b ő l p a p í r o n , m i k r o f i l m e n v a g y m i k r o f i l m l a p o n .

2 7 . U n i v e r s a l S e r i a l a n d B o o k E x c h a n g e , C l e v e l a n d , O H

E g y m á s t í p u s ú d o k u m e n t u m e l l á t ó s z o l g á l a t . V i s s z a m e n ő l e g e s f o l y ó i r a t s z á m o k e r e d e t i p é l d á n y a i t s z o l g á l t a t j a . Á l l o m á n y a m i n t e g y 15 0 0 0 f o l y ó i r a t k b . 5 millió s z á m a .

Á r a k ; n o r m á l : 7 d o l l á r p l u s z s z o l g á l t a t á s i ó s k e z e l é s i k ö l t s é g ; g y o r s í t o t t ; 7 d o l l á r p l u s z 3 d o l l á r s z o l g á l t a t á s i é s k e z e l é s i k ö l t s é g . L e t é t i s z á m l á t k é r . 2 8 . U n l v e r s i t y o f C a l i f o r n l a , S a n F r a n c i s c o , C A

A c a m p u s o n k i l e n c k ö n y v t á r h a s z n á l e g y M e l v y l - n e k hívott i n t e g r á l t k ö n y v t á r i r e n d s z e r t (ILS), a m e l y e n k e r e s z t ü l e g y M E L D O C - n a k n e v e z e t t d o k u m e n t u m e l látó s z o l g á l a t o t m ű k ö d t e t n e k . A l a p g o n d o l a t : a h a s z n á l ó n a k o l y a n d o k u m e n t u m - v i s s z a k e r e s ő " b o l t o t "

k í n á l n i , a m e l y e t e l é g e g y s z e r f e l k e r e s n i . Á r a k : n e m i s m e r t e k .

2 9 . U.S. N a t i o n a l T e c h n i c a l I n f o r m a t i o n S e r v i c e ( N T I S ) , S p r i n g f i e l d . V A

M i n t a U.S. D e p a r t m e n t of C o m m e r c e ö n f e n n t a r t ó ü g y n ö k s é g e , az N T I S a n y i l v á n o s h o z z á f é r é s l e g n a g y o b b f o r r á s a a s z ö v e t s é g i k o r m á n y á l t a l előállított i n f o r m á c i ó k h o z . É v e n t e 1 2 0 0 0 0 ö s s z e f o g l a l ó t k a p a f o l y a m a t b a n lévő a m e r i k a i é s k ü l f ö l d i , á l l a m i l a g f i n a n s z í r o z o t t k u t a t á s o k r ó l é s f e j l e s z t é s e k r ő l .

Á r a k : n o r m á l : 7 . 5 0 d o l l á r p l u s z 3 d o l l á r s z o l g á l t a t á s i é s k e z e l é s i k ö l t s é g p l u s z 3 , 5 0 d o l l á r l é g i p o s t a i k ö l t s é g K a n a d á b a vagy M e x i k ó b a ; f a x v a g y g y o r s s z o l g á l a t : 1 2 d o l l á r c í m e n k é n t ; e x p r e s s z : 2 2 d o l l á r p l u s z 5 d o l l á r s z o l g á l t a t á s i é s k e z e l é s i k ö l t s é g .

És m é g s o k más...

Európa

1 . T h e B r i t i s h L i b r a r y D o c u m e n t S u p p l y C e n t r e ( B L D S C ) , B o s t o n S p a , U n i t e d K i n g d o m

1 9 9 1 - b e n m i n t e g y 3 , 4 millió c i k k e t s z o l g á l t a t o t t . E n n e k 6 7 % - a az á l t a l u k előfizetett, k b . 5 0 0 0 0 f o l y ó i r a t b ó l s z á r m a z i k ( k ö l t s é g v e t é s : 4 , 5 millió f o n t é v e n t e ) . Az 5 0 0 0 0 f o l y ó i r a t b ó l 2 2 0 0 0 a n g o l , 1 3 0 0 0 a m e r i k a i , 2 0 0 0 k a n a d a i é s 2 0 0 0 h o l l a n d . Az

1 9 9 1 - b e n s z o l g á l t a t o t t 3 , 4 m i l l i ó c i k k 2 2 V á t m o n o g r á f i á k é s k o n f e r e n c i a a n y a g o k m e g í r á s á h o z h a s z n á l t á k f e l . É r d e k e s a z o n b a n , h o g y a k é r é s e k 70" -a az E g y e s ü l t K i r á l y s á g b ó l é r k e z e t t . A c i k k e k r e v o n a t k o z ó k é r é s e k 5 0 % - a a l e g u t ó b b i h á r o m é v r e v o n a t k o z i k , s 8 0 % - u k a l e g u t ó b b i 1 0 é v r e . A B L D S C

1 9 9 2 - b e n c s a k 6 0 0 0 0 d o k u m e n t u m o t s z o l g á l t a t o t t A m e r i k á b a , m í g a p i a c o t m i n t e g y 11 m i l l i ó r a b e c s ü l i k .

A B L D S C 1 9 9 2 o k t ó b e r é b e n e g y új p r o j e k t e t i n d í tott I n s i d e I n f o r m a t i o n n é v e n . Ez e l e k t r o n i k u s ú t o n rögzíti a m i n t e g y 1 0 0 0 0 l e g h a s z n a l t a b b f o l y ó i r a t t a r -

(6)

L u i j e n d i j k , W.: Dokumentumellátás

t a l m á t , s m i n t egy A S C I I ( A m e r i c a n S t a n d a r d C o d e for I n f o r m a t i o n I n t e r c h a n g e = az i n f o r m á c i ó c s e r e a m e r i kai s z a b v á n y a i ) s z ö v e g e s fájl áll r e n d e l k e z é s r e m á g n e s s z a l a g o n ( h e t e n k é n t állítják e l ő ) , v a g y a fájlt n a p o n t a k ü l d i k át a h a s z n á l ó h á l ó z a t á b a . 1 9 9 3 t a v a szától h a v i C D - k e t á l l í t a n a k e l ő ezzel az i n f o r m á c i ó val. Az E B S C O k i z á r ó l a g o s s z e r z ő d é s t írt alá v e l ü k s z o l g á l t a t á s a i k a m e r i k a i t e r j e s z t é s é r e . Az E B S C O - t arra is f e l h a t a l m a z t á k , hogy a B L D S C I n s l d e I n f o r m a t i o n p r o j e k t j e k e r e t é b e n k a p o t t T O C - i n f o r m é c i ó h o z a b s z t r a k t o k a t a d j o n hozzá p l . az E B S C O s a j á t f á j l j a i b ó l vagy a M E D L I N E - b ó l .

2. F o u r n l t u r e d e s D o c u m e n t s s u r R é s e a u E l e c t r o n i q u e ( F O U D R E ) , F r a n c i a o r s z á g

Egy k é s z ü l ő b e n lévő, 1 0 e g y e t e m i k ö n y v t á r b ó l á l l ó hálózat e l e k t r o n i k u s d o k u m e n t u m e l l á t á s r a .

3. I n s t i t u t N a t i o n a l d e r i n t o r m a t l o n S c i e n t l f l q u e e t T e c h n l q u e ( I N I S T ) , N a n c y , F r a n c i a o r s z á g

M i n t e g y 2 6 0 0 0 c í m r e fizet elő, s 1 9 9 1 - b e n 5 5 0 0 0 0 c i k k e t s z o l g á l t a t o t t , t ö b b s é g ü k e t F r a n c i a o r s z á g b a n . Ezek m i n d az á l l o m á n y á b a n lévő f o l y ó i r a t o k b ó l k é s z í t e t t m á s o l a t o k v o l t a k . A h a s z n á l ó k a z o n ban n e m n a g y o n v o l t a k m e g e l é g e d v e a m i n ő s é g g e l , s ezért az INIST k i v á l a s z t o t t m i n t e g y 1 9 0 0 f o l y ó i r a t o t (ezekre é r k e z e t t a k é r é s e k t ö b b s é g e ) , h o g y s z k e n n e l - j e é s A S C I I , v a l a m i n t k é p i f o r m á t u m b a n t á r o l j a ő k e t o p t i k a i l e m e z e k e n . így m o s t v a g y l é z e r n y o m t a t á s ú m i n ő s é g b e n s z o l g á l t a t h a l j á k a c i k k e k e t , v a g y A S C I I f á j l o k a t é s k é p m á s o k a t k ö z v e t í t e n e k a h á l ó z a t o k o n , hogy h e l y i l e g n y o m t a s s á k ki ő k e t l é z e r n y o m t a t ó k o n . Az E B S C O c é g k a p c s o l a t b a n áll az I N I S T - t e l , hogy egy k o o p e r á c i ó s p r o g r a m o t v a l ó s í t s o n m e g az E B S C O N E T e l e k t r o n i k u s h á l ó z a t o n k e r e s z t ü l .

4. L I N N E A ( L i b r a r y I n f o r m a t i o n N e t w o r k f o r A c a d e m i c L l b r a r i e s ) , F i n n o r s z á g

O l y a n k ö z p o n t i k a t a l ó g u s k é n t fog m ű k ö d n i , a m e l y e n k e r e s z t ü l d o k u m e n t u m e l l á t á s is m e g v a l ó s í t h a t ó . 5. R A P D O C . P i c a , H á g a . H o l l a n d i a

A Pica f e j l e s z t i ki a R A P D O C n e v ű g y o r s c i k k s z o l g á l t a t ó r e n d s z e r t , a m e l y b e 2 2 k ö n y v t á r tartozik, k ö z t ü k v a l a m e n n y i e g y e t e m i k ö n y v t á r . A v é g s ő c é l egy t e l j e s c i k k e l l á t ó s z o l g á l t a t á s m e g k ö z e l í t ő l e g 7 0 0 0 f o l y ó i r a t a l a p j á n . E 7 0 0 0 f o l y ó i r a t b ó l k i e l é g í t h e tő a k é r é s e k 8 5 V a .

6. S w e t D o c , S w e t s S u b s c r i p t i o n S e r v i c e , L i s s e , H o l l a n d i a

A P i c a á l l o m á n y á n k e r e s z t ü l ez az e l ő f i z e t é s i ü g y n ö k s é g is k í n á l d o k u m e n t u m e l l á t ó s z o l g á l t a t á s t . 7. T I B D O C , H a n n o v e r , N é m e t o r s z á g

D o k u m e n t u m e l l á t ó s z o l g á l a t a h a n n o v e r i M ű s z a k i E g y e t e m K ö n y v t á r á n a k t ö b b m i n t 5 0 0 0 f o l y ó i r a t a a l a p j á n .

8. T i l b u r g U n i v e r s l t y P r o j e c t , H o l l a n d i a

A f o l y ó i r a t o k a t s z k e n n e l i k , é s T O C - o k a t , a b s z t r a k t o k a t é s - n é h á n y a l a p v e t ő f o l y ó i r a t b ó l - teljes s z ö v e g e k e t t á r o l n a k o p t i k a i l e m e z e k e n azzal a c é l l a l , hogy d o k u m e n t u m e l l á t ó s z o l g á l t a t á s t v e z e t h e s s e n e k b e

És még s o k más...

A h o g y már k o r á b b a n e m l í t e t t ü k , a f e l s ő o k t a t á s i t u d o m á n y o s k ö n y v t á r a k s t r e s s z h e l y z e t b e n v a n n a k , é s s o k a n k ö z ü l ü k ú j r a g o n d o l j á k s z o l g á l t a t á s a i k a t . K é t f o n t o s p r o j e k t r e s z e r e t n é m f e l h í v n i a f i g y e l m e t :

• A V i r g í n i a P o l y t e c h n i c I n s t i t u t e a n d S t a t e U n i v e r s i - ty " T h e B l a c k s b e r g E l e c t r o n i c V i l l a g e P r o j e c t " - j e egy c i k k e k e t t a r t a l m a z ó a d a t b á z i s a c a m p u s h á l ó z a t á n b e l ü l , a m e l y ki fog t e r j e d n i a k ö r n y e z ő t á r s a d a l m i k ö z e g r e is. Ez a p r o j e k t m i n d e n valószí

n ű s é g s z e r i n t az i n f o r m á c i ó t f o l y ó i r a t f o r m á b a való á t c s o m a g o l á s a h e l y e t t c i k k e n k é n t i e l a d á s f o r m á j á b a n teszi h o z z á f é r h e t ő v é .

• A C a r n e g i e - M e l l o n U n i v e r s i t y " T h e M e r c u r y P r o j e c t " - j e . A k ö n y v t á r i h á l ó z a t b a n m i n d e n s z á m í t ó g é p - t u d o m á n y i f o l y ó i r a t ASCII f o r m á t u m b a n teljes s z ö v e g g e l h o z z á f é r h e t ő .

A kiadók is é r d e k e l t t é v á l n a k a f o l y a m a t o s f i g y e l ő s z o l g á l a t o k b a n é s a d o k u m e n t u m e l l á t á s b a n . Az a l á b b i a k a t s z e r e t n é m m e g e m l í t e n i .

1. A D O N I S , A m s t e r d a m , H o l l a n d i a

M i n t e g y 5 0 0 é l e t t u d o m á n y i f o l y ó i r a t r a a l a p o z o t t d o k u m e n t u m e l l á t ó r e n d s z e r t ( k b . 1 5 0 0 0 0 c i k k ) kínál h e t e n k é n t C D - n . A f o l y ó i r a t o k k b . 5 0 k i a d ó t ó l é r k e z n e k .

2. C S A ( C a m b r i d g e S c i e n t i f i c A b s t r a c t s ) , B e t h e s d a , M D

Ez a k i a d ó egy új k a m p á n y t indított, a m e l y n e k s o r á n e g y új f o l y ó i r a t m i n d e n előfizetője 1 5 0 d o l l á r n y i j ó v á í r á s t k a p , a m i é r t a C S A d o k u m e n t u m e l l á t ó s z o l g á l t a t á s t nyújt.

3 . E l s e v i e r S c i e n c e P u b l i s h e r s , A m s t e r d a m , H o l l a n d i a

F o l y a m a t o s f i g y e l ő s z o l g á l a t o t biztosít, a m e l y b e n n é h á n y f i z i k a i á g a z a t f o l y ó i r a t a i n a k T O C - j a e l e k t r o n i k u s p o s t á n , az I n t e r n e t e n k e r e s z t ü l jut el m i n t e g y 7 5 0 h a s z n á l ó h o z v i l á g s z e r t e .

Az E l s e v i e r f e j l e s z t i a C A P C A S - t ( C o m p u t e r A i d e d P r o d u c t i o n for C u r r e n t A w a r e n e s s S y s t e m s ) is, egy T O C - o s - s a m á s o d i k f á z i s b a n a b s z t r a k t o s - a d a t b á z i s t , a m e l y b e n a f o l y ó i r a t a i k k ö z ü l m i n t e g y 4 0 0 e l e k t r o n i k u s a n h o z z á f é r h e t ő lesz m é g a n y o m t a tott v e r z i ó m e g j e l e n é s e előtt két h é t t e l . A C A P C A S 3, a h a r m a d i k fázis p e d i g v é g s ő f o r m á j á b a n egy teljes s z ö v e g ű c i k k s z o l g á l t a t á s lesz. A s z o l g á l t a t á s 1 9 9 3 - b a n i n d u l , v i s s z a m e n ő l e g e s k ö t e t e k r e n e m ter

j e s z t i k k i .

4. S p r i n g e r - V e r l a g , N é m e t o r s z á g - N e w Y o r k A S p r i n g e r 1 9 9 3 m á r c i u s á t ó l S p r i n g e r J o u r n a l s P r e v i e w S c i e n c e n é v e n új s z o l g á l t a t á s t vezet be, a m e l y 3 0 , k i v á l a s z t o t t é l e t t u d o m á n y i f o l y ó i r a t r a terjed k i , k ö z ö t t ü k a l e g k e r e s e t t e b b e k r e : Cell and

Tissue Research, Molecular and General Genetics, Humán Genetics. Pflügers Archív ó s Roux's Arcnives.

A S p r i n g e r e l e k t r o n i k u s p o s t á z ó s z e r v e r é r ő l az I n t e r n e t e n k e r e s z t ü l T O C - s z o l g á l t a t á s t é s a b s z t r a k t o kat ( B i b l i o A b s t r a c t s ) k í n á l . Ezt az i n f o r m á c i ó t h a t héttel a s z á m o k t é n y l e g e s m e g j e l e n é s e előtt b o c s á t -

(7)

TMT 40. évi. 1993. B. sz.

j á k r e n d e l k e z é s r e . A T O C - s z o l g á l t a t á s i n g y e n e s , de a B l b l i o A b s t r a c t s évi 2 0 d o l l á r b a k e r ü l . Fizetni c s a k h i t e l k á r t y á v a l l e h e t , s a h i t e l k á r t y a s z á m á t e l e k t r o n i k u s p o s t á n k e l l k ö z ö l n i .

K i z á r ó l a g az a m e r i k a i p i a c s z á m á r a az A T & T Bell L a b o r a t o r i e s é s a U n l v e r s i t y of C a l i f o r n i a S a n F r a n c i s c ó b a n , v a l a m i n t a S p r l n g e r - V e r l a g N e w Y o r k b a n 1 9 9 3 J a n u á r j á b a n e g y k o o p e r á c i ó s p r o g r a m o t indí

tott, a m e l y 3 0 m o l e k u l á r i s b i o l ó g i a i é s r a d i o l ó g i a i f o lyóirat t e l j e s s z ö v e g é t és á b r á i t h o z z á f é r h e t ő v é teszi e g y k ö n y v t á r i h á l ó z a t o n . N e v e : R i g h t P a g e s . A teljes s z ö v e g m e l l e t t T O C - o k a t é s a b s z t r a k t o k a t is k ö z ö l . 5. T U L I P ( T h e U n l v e r s i t y L l c e n s l n g P r o j e c t ) ,

E l s e v i e r S c i e n c e P u b l i s h e r s , A m s t e r d a m . H o l l a n d i a

M i n t e g y 1 5 a m e r i k a i e g y e t e m i k ö n y v t á r s z á m á r a e n g e d é l y e z i , h o g y t u d o m á n y o s f o l y ó i r a t a i k teljes o l d a l a i t ( s z ö v e g p l u s z á b r á k ) h o z z á f é r h e t ő v é t e g y é k c a m p u s a i k h á l ó z a t á n .

T e k i n t e t t e l m i n d a z o k r a a f o r r á s o k r a , a m e l y e k t ő l fo

l y ó i r a t c i k k e k e t l e h e t k a p n i (s m i n d e n b i z o n n y a l v a n n a k e g y é b f o r r á s o k is. mint a m e l y e k e t a f e n t i e k b e n f e l s o r o l t a m ) , l e g a l á b b négy fő k r i t é r i u m o t kell m é r l e g e l n i , h o g y m e l y i k f o r r á s t v á l a s s z u k :

• a c i k k m i n ő s é g e ,

• a l e s z á l l í t á s g y o r s a s á b a .

• a c i k k á r a ,

• a r e n d s z e r h a s z n á l ó b a r á t volta.

A c i k k s z o l g á l t a t á s m i n d e d d i g és a t ö b b s é g s z á m á r a m o s t is az o l d a l a k r ó l k é s z í t e t t f é n y m á s o l a t o kat j e l e n t e t t é s j e l e n t , a m e l y e k e t p o s t á n vagy f a x o n k ü l d t e k m e g . A t e c h n o l ó g i á n a k k ö s z ö n h e t ő e n most már a n y o m t a t o t t i n f o r m á c i ó s z k e n n e l h e t ö , é s ASCII f á j l o k b a n v a g y b i t t é r k é p e s f á j l o k b a n t á r o l h a t ó . (Bit

t é r k é p e z é s : egy s z á m i t ó g é p k é p e r n y ő j é n m e g j e l e n í t e t t k é p k e z e l é s é t végző t e c h n i k a . A k é p e r n y ő m i n d e n e g y e s k é p p o n t j a m e g f e l e l t e t h e t ő a t á r b a n lévő egy v a g y t ö b b bitnek.)

Ez az e l j á r á s a z o n b a n n e h é z k e s n e k l á t s z i k , h i s z e n e g y e s e s e t e k b e n a s z ö v e g már A S C I I f á j l b a n v a n , a m e l y r ő l a f o l y ó i r a t n y o m t a t o t t p é l d á n y a i k é s z ü l n e k . A k ö n y v t á r a k m e g v e s z i k e z e k e t a f o l y ó i r a t o k a t , s n é h á n y k ö n y v t á r m á r b e s z e r z e t t O C R - ( o p t i c a l c h a r - a c t e r r e c o g n i t i o n ) f e l s z e r e l é s t , s m e g k e z d t e a T O C - o k é s a c i k k e k t e l j e s s z ö v e g é n e k s z k e n n e l é s é t . K é t s é g t e l e n , h o g y ezért a c i k k s z o l g á l t á t á s n e v e e l e k t r o n i k u s d o k u m e n t u m e l l á t á s r a v a g y e l e k t r o n i k u s d o k u m e n t u m s z o l g á l t a t á s r a fog m ó d o s u l n i .

E l ő s z ö r 1 9 8 9 - b e n h a l l o t t a m ezt a m e g á l l a p í t á s t : "a h a n g s ú l y t az i n f o r m á c i ó b i r t o k l á s á r ó l át kell h e l y e z n i az i n f o r m á c i ó h o z való h o z z á f é r é s r e " . Azóta n é h á n y i n f o r m á c i ó s s z a k e m b e r azt véli. hogy a n y o m t a t o t t f o l y ó i r a t n a k n i n c s t ö b b é j ö v ő j e . Azt m o n d j á k , a t u d ó s o k k ö z e l e s e n k ö z v e t l e n ü l f o g n a k e g y m á s s a l k o m m u n i k á l n i a h á l ó z a t o k o n k e r e s z t ü l , s n e m lesz s z ü k s é g ü k t ö b b é k i a d ó k r a a t u d o m á n y o s f o l y ó i r a t o k e l ő á l l í t á s á r a .

Az E B S C O a d a t b á z i s á b a n 1 0 0 0 0 0 ü g y f é l k ö n y v t á r ó s 5 0 0 0 0 k i a d ó s z e r e p e l . E 1 0 0 0 0 0 k ö n y v t á r n a k s z e r t e a v i l á g o n n a g y o n is k ü l ö n b ö z i k a

k ö l t s é g v e t é s i k e r e t e , amit t u d o m á n y o s f o l y ó i r a t o k r a k ö l t h e t . K i s z á m í t o t t u k , hogy p é l d á u l S v é d o r s z á g b a n f e j e n k é n t 5 d o l l á r t k ö l t e n e k a f o l y ó i r a t f o r m á b a n m e g j e l e n ő i n f o r m á c i ó r a . T ö r ö k o r s z á g b a n a z o n b a n ez az ö s s z e g k e v e s e b b , mint 5 0 c e n t . A r e n d s z e r ü n k b e n s z e r e p l ő 5 0 0 0 0 k i a d ó é v e n t e t ö b b mint 2 0 millió c i k k e t p r o d u k á l , s j e l l e g s z e r i n t k e r e s k e d e l m i k i a d ó k , t á r s a s á g i k i a d ó k , i n t é z m é n y i k i a d ó k , e g y e t e m i k i a d ó k s t b . v a n n a k k ö z ö t t ü k .

A m i a k ö n y v t á r k ö z i k ö l c s ö n z é s r é v é n b e s z e r z e t t d o k u m e n t u m o k s z á m á t illeti, u g y a n c s a k n a g y k ü l ö n b s é g e k v a n n a k E u r ó p á b a n : S v é d o r s z á g b a n 1 0 0 0 0 0 - r e 6 1 2 7 e s i k , míg P o r t u g á l i á b a n c s a k k e t t ő . N y i l v á n v a l ó , h o g y n a g y k ü l ö n b s é g e k v a n n a k a k ö l t s é g v e t é s e k b e n , az új t e c h n o l ó g i a b e v e z e t é s é b e n é s a d o k u m e n t u m o k é r t m e g á l l a p í t o t t térítési d i j a k terén k ö v e t e t t p o l i t i k á b a n is.

A k ö n y v t á r a k t ö r e k v é s e az i n f o r m á c i ó h o z való h o z z á f é r é s r e - e g y ü t t a n a p j a i n k r a j e l l e m z ő j e l e n t ő s t e c h n o l ó g i a i f e j l ő d é s s e l - o d a vezetett, hogy e g y s o r o l y a n o n l i n e f o l y ó i r a t j e l e n i k m e g . a m e l y n e k már n i n c s p a p í r v á l t o z a t a .

P i l l a n a t n y i l a g v a l a m i v e l t ö b b mint 8 0 0 e l e k t r o n i k u s f o l y ó i r a t j e l e n i k m e g , s k ö z ö l t ü k a l e g i s m e r t e b b az Online Journal ol Current Clinical Trials. a m e l y e t az O C L C állít elő, k o o p e r á l v a az A m e r i c a n A s s o c i a - tion for t h e A d v a n c e m e n t of S c i e n c e s - s z e l ( A A A S ) . Ez a f o l y ó i r a t az I n t e r n e t e n k é r é s z i ü l f é r h e t ő h o z á . A k é r d é s , amit fel kell t e n n ü n k : f e n n m a r a d - e ez a f o l y ó i r a t ?

A k ö n y v k i a d á s terén az E l s e v i e r 1 9 9 2 k ö z e p é n előállította az e l s ő h i p e r m é d i a k ö n y v e t C D - R O M - o n ; ára 2 2 0 0 h o l l a n d forint, é s c í m e : The Acíive Library on Corrosion. E m u l t i m é d i a t e r m é k k i f e j l e s z t é s e j ó n é h á n y é v i g tartott. S a m i k o r m e g v a l ó s u l t , t a p a s z t a l a tai é s t e c h n o l ó g i á j a l e i h a s z n á l á s á v a l k i a d t á k teljes k ö n y v - é s f o l y ó i r a t - k a t a l ó g u s u k a t C D - R O M - o n . s

1 9 9 3 - r a i n g y e n e s e n k ü l d t é k szét a f o l y ó i r a t - e l ő f i z e t é s i ü g y n ö k s é g e k n e k , k ö n y v k e r e s k e d ő k n e k és 4 0 0 0 k ö n y v t á r n a k v i l á g s z e r t e .

M i n d e z e k az új t e c h n o l ó g i a i f e j l e m é n y e k m e g k ö v e telik az i n f r a s t r u k t ú r a f e j l e s z t é s é t is: P C - k v á s á r l á s á t , a h á l ó z a t o k f e n n t a r t á s a i , a s z o f t v e r e k k i f e j l e s z t é s é t s t b . , s m i n d e n v a l ó s z í n ű s é g s z e r i n t a m o s t b e s z e r z e t t e l e k t r o n i k u s b e r e n d e z é s e k e t k é t - h á r o m év m ú l v a ki k e l l c s e r é l n i . E t e k i n t e t b e n h a s z n o s e m l é k e z e t ü n k b e i d é z n i Hotslaőter t ö r v é n y é t Donald Norman v á l t o z a t á b a n : " M i n d i g t o v á b b tart, m i n d i g t ö b b e k e r ü l , m i n d i g n e h e z e b b lesz, m i n d i g t ö b b lesz, m i n d i g k e v e s e b b lesz, m i n t a m e n n y i r e s z á m i t a s z , m é g ha s z á m í t á s b a v e s z e d is H o f s t a d t e r t ö r v é n y é t . " D o u g l a s H o f s t a d t e r t ö r v é n y é b e n arra a t é n y r e utalt, h o g y n a g y o n n e h é z v a l ó j á b a n m e g h a t á r o z n i azt az i d ő t a r t a m o t , a m i egy s z á m i t ó g é p e s p r o g r a m v é g r e h a j t á s á h o z s z ü k s é g e s .

A f o l y ó i r a t - k i a d á s e g y i k t é n y e z ő j é n e d d i g m e g l e h e t ő s e n á t s i k l o t t a k , m é g p e d i g a h i r d e t é s e k b ő l s z á r m a z ó b e v é t e l e n . S o k f o l y ó i r a t , a m e l y e t t u d o m á n y o s f o l y ó i r a t n a k t e k i n t e n e k , d e a m e l y e t n e m s z ü k s é g k é p p e n egy k e r e s k e d e l m i k i a d ó (mint p l . a S p r i n g e r - V e r l a g vagy a ; Elsevier) hoz k i , h a t a l m a s

(8)

Luijendijk, W.: Dokumentumellátés

b e v é t e l h e z jut a h i r d e t é s e k b ő l , k ü l ö n ö s e n az é l e t t u d o m á n y o k t e r é n , a h o l a g y ó g y s z e r g y á r a k e r ő t e l j e s e n t á m o g a t j á k az é l e t t u d o m á n y i i n f o r m á c i ó t e r j e s z t é s é t .

M á s o d s z o r , h a b á r a t u d o m á n y o s f o l y ó i r a t k o n c e p c i ó j a k ö z e l 3 3 0 é v e s , n a g y o n a l k a l m a s e s z k ö z : h o r d o z h a t ó , k ü l f n r é s z e k b ő l áll. b i z t o n s á g o s , á g y b a n is o l v a s h a t ó , m e g a d j a a b ö n g é s z é s l e h e t ő s é g é i , s a b ö n g é s z é s s o r á n n e m v á r t é r t é k e k r e l e h e t b u k k a n n i .

H o g y m e g é r t e s s e m , mit is j e l e n t ez. Maurice Line, a B L D S C volt igazgatója m e g h a t á r o z á s á h o z f o r d u l o k :

• A böngészés azt jelenti, hogy egy tűt keresünk a szénakazalban;

• a nem várt értékre bukkanás pedig azt, hogy ugyan tűt keresünk a szénakazalban, de - ízlésünktől függően - a farmer lányára vagy fiára találunk.

A t e c h n o l ó g i a r o h a m o s a n f e j l ő d i k , s a b i t t é r k é p e s é s o p t i k a i t á r o l ó e s z k ö z ö k m i n d h a t é k o n y a b b á v á l n a k . N e m s o k idő m ú l v a m i n d e n t t á r o l h a t u n k , a m i t c s a k a k a r u n k , d e m é g m i n d i g n a g y o n n e h é z a k é p e k v i s s z a k e r e s é s e , n e m is szólva az i m é n t említett b ö n g é s z é s r ő l , é s az é r t é k e k r e való v é l e t l e n s z e r ű r á b u k k a n á s r ó l .

A jövő tehát - v é l e m é n y e m s z e r i n t - a p a p í r a l a p ú é s az e g y é b f o r m á t u m ú , s p e c i á l i s h o r d o z ó k o n lévő t u d o m á n y o s f o l y ó i r a t o k k o e g z i s z t e n c i á j á t hozza.

V a l ó s z í n ű l e g n e m s o k á r a m i n d e n szerző s z ö v e g é t A S C I I - f o r m á t u m b a n (kézirat h e l y e t t " k o m p u t i r a t "

v a g y " p o s t i r a t " ) b o c s á t j a r e n d e l k e z é s r e , a k i a d ó k á t v e s z i k az i n f o r m á c i ó t , k i a d j á k l e k t o r á l á s r a , a l e k t o rok v i s s z a a k i a d ó k n a k , a k i k aztán d i g i t a l i z á l t o l d a l a kat s z e r k e s z t e n e k m e g . M i n d e z egy á l t a l á n o s a n e l f o g a d o t t s z a b v á n y s z e r i n t t ö r t é n i k , s úgy látszik, hogy az S G M L ( S t a n d a r d G e n e r a l M a r k u p L a n g u a g e ) - a S p r i n g e r - V e r l a g e r ő t e l j e s t á m o g a t á s á v a l - igen g y o r s a n az e g é s z k i a d ó i i p a r b a n á l t a l á n o s a n e l f o g a d o t t s z a b v á n n y á válik. A digitalizált o l d a l a k a t a s z e r z ő i s m é t e l l e n ő r z i , s v é g ü l itt áll az az a d a t b á z i s , a m e l y r ő l a k i a d v á n y o k h a g y o m á n y o s a n p a p í r r a n y o m t a t h a t ó k . K i e g é s z í t e t t n y o m á s n a k ( a u g m e n t e d print) n e v e z z ü k ezt.

A d o k u m e n t u m o k a t a d o k u m e n t u m e l l á t ó s z o l g á l a t o k n a k ( m i n t p l . az A D O N I S ) szállítják le v a g y k ö z v e t l e n ü l a v é g f e l h a s z n á l ó n a k , ha a k i a d ó n a k van erre k a p a c i t á s a . A m á s i k i r á n y t a m á s o d l a g o s s z o l g á l t a t á s o k e l l á t á s a j e l e n t i k ü l ö n b ö z ő h o r d o z ó k o n a b s z t r a k t o k k a l , f i g y e l ő s z o l g á l a t t a l . T O C - o k k a l .

E f e j l e m é n y e k r e t e k i n t e t t e l a k i a d ó k k ö z ö t t e r ő s ö d i k a v e r s e n y : k ü l ö n ö s h o z z á é r t é s r e t e s z n e k szert e g y - e g y s z a k t e r ü l e t e n , fel n e m tárt p i a c i z u g o k ra l e l n e k , s m e g h a t á r o z o t t p i a c o k r a k o n c e n t r á l n a k . I s m e r e t e s , h o g y a t u d ó s o k n e m k i a d ó k s z e r i n t k e r e s i k az i r o d a l m a t , h a n e m t á r g y s z e r i n t .

N é h á n y n a g y o b b t u d o m á n y o s , p r o f i t o r i e n t á l t k i a d ó t , a m e l y é r d e k e l t a f o l y ó i r a t - k i a d á s b a n , az a l á b b i s z á m o k j e l l e m e z n e k :

Kiadó Folyóiratok száma

Elsevier/Reed ± 1 4 0 0 Kluwer Academic (Lippincott. Raven Press) 376

Springer-Verlag 280 Academic Press 176

Wiley 165

A k i a d ó k arra f o g n a k t ö r e k e d n i , hogy e g y - e g y s z a k t e r ü l e t r e s p e c i a l i z á l j á k m a g u k a t . P a r a d i g m a v á l t á s n a k l e s z ü n k t a n ú i , a p i a c i s z e g m e n t á c i ó t a p i a c i f r a g m e n t á c i ó váltja fel. h a s o n l ó k é p p e n a h h o z , ami most pl. a c i p ő i p a r b a n , a s z á m í t ó g é p e k v a g y a g é p k o c s i k p i a c á n t ö r t é n i k . J a p á n b a n , a T o y o t á n á l h é t f ő n e l m e h e t ü n k a k e r e s k e d ő h ö z , m e g r e n d e l h e t j ü k a s a j á t i g é n y e i n k h e z s z a b o t t k o c s i t , a m e l y e t u g y a n a z o n a hét p é n t e k j é n már le is s z á l l í t a n a k . Ez a v é g f o g y a s z tóra o r i e n t á l t m a r k e t i n g a t e r m e l ő á g a z a t o k b a n h a s o n l ó t r e n d , m i n t amit a k i a d ó k n a k kell k ö v e t n i ö k a t u d o m á n y b a n a t á r g y r a o r i e n t á l t m a r k e t i n g g a l . P é l d a erre a Chemistry of Materials 1 9 8 9 - e s é s a Biconju- gate Chemistry 1 9 9 0 - e s i n d í t á s a , m i n d k e t t ő az A m e  r i c a n C h e m i c a l S o c i e t y k i a d á s á b a n .

M i , mint f o l y ó i r a t - e l ő f i z e t é s i ü g y n ö k s é g n y i l v á n v a lóan n a g y o n s z o r o s a n k ö v e t j ü k e z e k e t a t r e n d e k e t , s f e l t e t t ü k m a g u n k n a k a k é r d é s t : " H o v á is t a r t u n k ? "

S z e r e t n é k egy m á s i k i d é z e t t e l is é l n i az A l i c e C s o d a o r s z á g b a n c. k ö n y v b ő l .

Az E B S C O - n a k ezért v a n egy C D - R O M k i a d ó i r é s z lege, T O C - o k a t és a b s z t r a k t o k a t . v a l a m i n t t e l j e s s z ö veget n y ú j t n é h á n y k i a d v á n y r ó l (pl. Academic Ab

stracts é s Magaziné Article Summariesl. Az E B S C O előfizet az A D O N I S - r a is, s t á r g y a l á s o k a t f o l y t a t

Dokumentumellátás megtekintése

Wim C. Luljendijk