Laudone fui s reddito

B e 1 g r a d o

Laudone fui s reddito

dic ⁸ * O&ob. 1789»

Lufus Poeticus

p l a n d e n t e

Gymnafio Regio Temefienfl

fchoL Piat*

18496.2

A

Laudon! T e fospite fas eflf Vexatum laceri corpus juvenefeere regni,

Sub tot Principibus, quaecunque amifimus olim, Tureddis* Solo poterit Laudone medente, Crefcere, Pannonium vulnus tectura cicatrix.

Inque fuos tandem fines redeunte colono Illiricis iterum ditabitur aula tributis.

Cl&ud* St 11 ^{« I*}

DUberga Temejiae fo ro ri queritur.

Quam capis, a lacera venit T ib i fcheda forore, Noftra proin dici litera fcheda nequit.

Longa dies, quae nos multis disjunxit ab anni*# ' Atque truces gremio juffit habere viros,

Eripuit mihi m e, nec Doto nomin» perfto, Ke« decus 01 Sexox > «A vultui» ut ante mihf.

u *

I lle dies, qui me divulfit ab aede paterna Et toties iterum reddidit sede Patrum.

Quod toties cecidi, toties relevata p erivi, ( a ) Debuit enasci fole eadente dies,

Nam quoties cecidi Lunae fplendore regebar, Ergo dies Solis nox mihi veiler erat.

Quod cecidi, haud mirum, Lunae variatur imago.

Non fuerant caius hi mea culpa Soror.

f j t luno in Trojam , pro Troja ftabat Apollo, Sic jam Mars, jam me Luna tenere cupit.

Martis nonne fumus proles, tulit Hunnus utramque, Hungare conftri£lus compede folve pedes.

Ergo ego Sola liger ? inter tot ferva Sorores , Libera Dubicza fit, N o v i, Gradiska, Szabats ? Ergo ego , quod fenior-, vel quod fim fortior ipfis,

Impetor horrendis hoc magis, ufque plagis.

Ille caput quatiat, cupit hic cruciare lacertos, Hic fodicant oculos, enfe cruentor ibi.

Tantus amor noftri, nec vulnere vincere curant.

Nec fua nec reputant vulnera noftra proci.

Perdar, dummodo fim dcmui'devi£fa paternae Ofcula dent captae fanguinolenta mihi.

Parcite jam tandem ferro igne lacefTere membra, Pa cite fulminibus vifcera noftra peti.

Si peream, faltem queis vos complexa falntem , Foffideant proprium brachia noftra locum , Haec ego confefla, et januam moritura gemebam.

Haec tumulo jnfli fcribere verba meo.

Jtiic Belgrad jaceo

,

( b)

T«*

Tuqnoque fic fueras vexata Temefia quondant Dum civis te vult ad fua jura tuus, ( c ) Nunc reparata manes, et forti cindia cprona

Libertate viges, dum mea tedia tremunt.

Heu me quanta tuum latus undique vulnera fen/It Siquando tibi trux hoftis amicus erat. ( c ) Heu ! me quanta tuli, patriis cum fedibus haefi,,

Horiuit ad noftas patria tota plagas.

# *

In Spem erigitur ex nomine Ducis.

Ille meos ( fic fata canunt) fervaverit artus, Atque aeternum nos ille tenere poteft,

Cujus vis% nomen, cogat fnbfcribere Lunam , h is:

Donula B elgradi doT ib i Luna mei ( d ) Eft aliquid magni conclufum nomine magno Semper, ut in dubio facra latent dubia.

Hannibal ad partas equidem, jam conftitit iftas.

Unde rapi poteram , vis fu it, omen abeft.

Scilicet omen abeft: vi fati nomine claufum, Illa duo Lunam vincere fola queunt.

At poftquam Laudon ingens virtute movetur, Et validus noftras, moenia cin git, opes Affluit Auflriacis nobis Da uibius oris.

Atque finit placitas fterncre ponte -vias.

Csefaris unda, viros non ferre, referre recufat, Ac fua jam Sociis, moenia lambit aquis.

Undique capta premor. Psopius contendite cives Clamo: minora fuis funt mea teffia viris.

Hun-

Hnnnieus infequftnr clamor fuper aequore campi, Omnis avet noftris bafia ferre genis.

O ! Soror y en dextram

,

,

Hojiibus acclamant eripiere tuis.

H ic , ubi Luna v id e t, invictas vincere fedes Laudonem , coelo fit manifefta diu Inconfulta ftupens robur Laudonis, eidem

Propitiam tenebris lumine fpargit opem.

F a fa vocant Magnum Laudonem ad donula Lnnje Donula funt, vaftae fint licet arcis opes.

S c ilic e t, ut multum eft vilis denarius Iro.

Donula funt, etiam millia multa D e * . VieifU Laudon! virtu te, et nomine; quare

Quae Fe^-s in titulo donula Laudon habe.

IVicifti Laudon! cogis fubferibere Lunam.

Donula Belgradi do Tibi Luna: cape.

# #

•*

i

V it ta , gratulatur

Porta p a te t: Salvete v ir i! falvete phalanges, Exi de gremio Turea cruente meo. ( e ) Iam me Laudon habet, jam Magno vivo Iofepho.

Iam Franciscc tua pofteritate fruar.

Nam tuus ictrts erat primus, «ertique petitor Vulneris, is jufius terruit arce viros, ( f ) Auguror hinc; in T e p atris promittitur ingens

Dextra rudimentis. Nonne Iofephus erit ? Iam vires redeunt, concludit vulnera Laudon,

Ut Domino placeam veftior arte nova.

fam lafus in noftris p erg it firmare ruinis.

Quae ftruit oeternos funt habitura dies.

Turcica jam Lunae muris radatur imago.

Ma.rs vicit Lunam, Marte trahente ruaf.

Bicipites aquilae, loca jam cornuta fequantur, Fefta Iovis colimus, fit decus ejus avi. (g)>

Oflavum , T u porta diem , menfemque parilem Serva, fitque fuis annus utrinque locis.

Diruta: fi nova fim per te renovanda Iofepho, T olle vetus pariter, quod mihi nomen erat.

Si m uri, cives, fi funt mea regna novata , Et veteri tamen eft, vis mea tuta lo c o , Nomine mutato, fi vis Dilbergd vocabor

Hunc titulum pofthac fcribe Temesa mihi.

U t, quae fumHungarica patriae revocata per arm a, Felix Auftriaco nomine ferva vocer.

Nesciat ex forma Belgradum nofcere Turea Hoc nifi per partes dividat ante fuas.

Nec fciat an B eligrai fuerint mea nomina quondam In Beligrad lateant nomina noftra licet, ( h ) Sta Soror immobilis dum cingitur Orfzova nobis,

Dumque meo curor vulnere, tua vigila.

Viribus adde meis innimico tela timenda Ut reliquas etiam poffideamus opes.

Saepius in cautae nocuit vi&oria turbae, T u ca ve, ne felix hoftibus ulta cadam.

Ergo Soror gaude noftrje cautiffima fo rti, Tota fit in Magno mens tua fixa Soro ( i ) Sittuus h ic Laudon, nec fidito viribus ante,

Quam fortem, aut laetam, te voluiffe volet.

Ter-

T e rtia , ffqtiando Soror Orfova noftra revertet.

Et triplex circum pecftora robur erit, ( k ) T m C , fi fata finant, unum faciemus utrumque Imperium, ut redeat , quae fuit ante domus.

Sin minus ? accendat noftros ea cura Nepotes.

Sat fuit hac duram fternere pofie viam.

Haec Diiberga dabam Belgradi. Libera tandem, Ut velis, ad curas evigilare meas,

Obfidione folutus Pannonius, potorqnefavi, quod claufa tot annis Oppida laxatis aufus jam pandere portis ^ Rurfus cote novat, nigras rubigine falces, Exefofque fitu cogit fplendere ligones, Agnofcitqtie cafas, et collibus ofcula notis F ig it , et imprefTo glebis jam credit aratro, Exie&is inculta dabant, quas fecula fylvis Reftituet terras, et opacum viribus Iftrum Conferet, et patrium veiiigal folverc quaeret.

Claudiana».

Cecinit P. Innocentius Simontfus e. S. P.

Scholia.

a ) Belgradum Tarcis Bogjurta didam primum a Salamone R« Hungariae vi&is Graecis occupatum poftquam horrendas clades; fubiviflet anno 1521 pro­

ditione Tureis ceffit; teceptum dein virtute ele&o- ris Bavari 1688, Iterum 1690. 8. Oft. perditum, iterum ab Eugenio P* S. 1717. 29. Aug* recupera­

tum eft. Denique cum ^{1 7 3 9*} Turea fuccubuiffet * tandem poft 50 annos, a Magno Laudone anno hoc 1789* 8* Odi. juri Hungariae Regis redditum eft Pro quo folenn.es Deo gratiae 25+

0

3

b ) Inter Heroes Europae ad Belgradum Hun- gariae reddendum, Princeps C roy vires Hunnico fanguini pares, quafi pro Patriae fuae aris, et focis admovit, cum an. 1693. 7. Sept* adeo pertinaciter illud expuguare aggreffus e ft, ut Vezirius Braffo- vium jam jam occupaturus, ut Belgrado opituletur viam mutare fit coa£tus, cujus adventq pr?efidium quidem obfidione folutum eft, fe i Tr. nfylvania eti­

am in tuto pofita. Vide. Magyar Kurir ad an. 1790 p. 23. Qua-virtute non quafi pro aris, et focis, fed antiqua Matre fua. Princeps Croy debellavit* Certe erim illuftrem hanc in Gallia familiam, a vetufta Regum Hungariae flirpe originem trahere, fi non ar­

morum pars, fafeias in rubro campo juxta Hiibne- rum referens, probat, cum harum imaginem fub Ca rolo Rob. R. H. duplicate cruci adjedam effe con ftet ex Heraldira, et Numismatica Hung; at pro- tefto ex Diplomate Maximiliani I. lmp. quo ad Principatum evehitur manifeftum eft; cujus exordi­

um Cl. Andr. Dugonits e f. P. Doftor Marh* ia Univ. Hung. his prodit in Etelka. Tom

1

Nobili Carolo Comiti de Chimai ex illuftribus de Croy

C ro y* defcendentibus e x veta* et legitimi prog«*

n ie, feu origine Regum Bungariae Noftro et Impe*

rii facri dilefto gratiam Regiam, et omne bonum*

E t quidem originem principum Croy fic defcribit Sltgeintfnei Jg>i(iovifc^eS Lexicon. Edit. L yp s. 171**

Stephanus Belas Coeci R* H. filu s , a Fratris fui Geyza? II filio Stephano 1173 vi& u s, et ex Huu»

garia ejeftus, ad Galliae R. Ludovicum juniorem confugit, hujtts porro filius Marcus poftquam Ca- thirinam unicam haeredem Hugonis Domini Araynes, et Croy duxiffet, tam aperta Hunnica virtutis exem­

pla in pofteris reliquit, ut feptem feculis extra pa­

triam floreret. Fruftra ergo abluerunt Majores no- ftri‘ ftirpem Arpadianam in Andrea III defecifle*

Imo vero primus ex Arpad 1486. non vero Emeri*

cus ex Pereniis 1517* 37. Sept. uti Eruditi vien*

ad an. 1773 P- 3^4* prodiderunt, inter S. R. I. Prin­

cipes relatus eft Hungarus. Fas effe mihi puto hoc loco aliquid intereffati quidem, attamen verum ad­

jungere. Nempe Seculo 17* ex familia C roy laco- bus duxit in Hispania haeredem de C a rillo ,et Per­

alta, ex eaque fufcepit lacobum de Peralta, Mar- chionem de Falces m- Navarra. Hinc quoniam 0 Calafantiorum de Peralta ( quos a Gothis Regibus Navarrae * et Aragoniae de Peraltas oriundos Arbor GenealogicaRomae edita docet) adhuc uno ramo fuper flite,natus fit ex Maria Carillo nepte Sicilae Pro regis lofephus 1750. cujus patruelis Petrus Comes La- laing, avitum praedicatum de Caftro Calazans ad hue retinet. Vehementer laetor, Calafantianam gen­

tem , aliquo affinitatis nomine conjungio cum ftirpe Arp£d. Non vacat dkitius rei quidem memoratu dignae fed non fuo loco immorari. AlioquirTde gente princi­

pum Croy et Cl. Koch Bibliothecarius Argentorat:

et Cl* Koppi eS. P. Prof. Hift Univ. Hung. Com*

mentarium, qui quidem jam cenfuraia fubiiffe dicqur, luei daturus eft*

c)

c ) T em eivir i$$* poft dierum 30 oblidionstn a Solimanno I. viftum j,ooo caefis, Stephano vero Lofonczy Comite Temefienfi C quorum Biographiam meditamur) Conftantinopoli decollato. Tandem

«716 ab Eugenio Sabaud. 12. Oft. inie&is 3780 bombis receptum, pofito Comendante ftrenuo He­

roe C. Vallis. Cl. R6ka anfrgrie&tnSgeft&tcfj*

te Ofcn 1785. P ’ 3*1.

d) E x Laudon, anagramma. I. Donula. II. Do Luna.

e ) Monitus fum amice a C. Steph. Sziits Pro- feff. Collega rerum patriarum ftudioffimo viro, ne ita cruentos Tureas dicerem, quafi illi ab omnihu*

inanitate alieni effent, cum recentibus exemplis do- esamur, jufti et re&i effe tenaces, Religionis vero Chrifiian* etiam vindices fuilfe tum , quum Hunga- riae dominabantur id quod fingulari illo edi£to, quod lingua Hungarica Acmed O lay Beg Simon- tornenfis Baffa 1(169 promulgavit, probatur. Ego vero, Am ice, cum cruentos ajo, fanguine hoftili refperfos intelligo •, petens - ne aegre feras, fi hujus monumenti aliquam partem hic fubiecero, ut adpa- reat, fspe chriflianos inhoneftias de facris fuis lo­

qui, quam Tureas cogitare. Sic vero eft §. XII- Ha az Afzony ok egy m&ft meg kurvazzak, fziijalmaz- z i k , egy m4ft g y a liz z a k , Fdrjfinak tifztes feget nem tefznek, elbttok fel nem kelnek, vagy nekik tifzteletleniil fz&lnak, e fdle tfelekedetekert, * pe- leng^rbe meg veretteffenek. XIII Ha valaki meg -itolkodik a gonofzfdgban, 3 templomba nem js?r,, fem pr£dik5tzio halgatafara, fem h^tedfzaki k<5nyor- g^fekre, €s a, ki a fzent Sakramentommal nem 6ly , akdr farfiu , ak5r A fz o n y , ds ak&r mi renden l<5gye”n, a Predik5tor, £s m£g az Illenes hi vek is az o lly emberre fzor^alraatoifaa rea vigy<zzanak, &>• o lly -

annak

2nnak a Tanet6 femml&en ne fzolg& lyon , 6$ fot ha meg hal, az ollyan haUlinak feml^kszetere ne harangozzanak, a kdffeg koziilfenki fel^je ne mennyen fe firato, fe kopor fo tfinalo, fe firafo, hanem te- meffe el a maga hdza ndpe, a mint tudja, de nem a kozcjnf^ges temeta helyben, hanem «gyeb ma- gdnyos helyen, es n\6g pedig tavul a temeto hely*

tiiL &c. Sapienti pauca*

f ) SerenifT. Frincifcus primus tormentum expio*

fit contra Belgradum, cum Acclamatione: V iv at, Laudon l

g ) In diem lovis incidit 8. Oft. Aquila autem lovi facra, bene $rgo ad initium hujus belli quidam cecinit:

Cum fimul Ofmanni Lunam tranfire parabant Iupiter Auftriacus, Ruiiicaque alma Venus, migret in «uropa fatalis gloria lunae

fplendet ibi melior iupiter atqve venus.

et revera die l o v i , et Veiaeri facra plene fubditura eft Belgradum*

h ) An Belgrad Taurunum fuerit, non fine cau- fa dubitat Timon in Imag Hting* fed Beligrad dic­

tum fuiffe fcripta probanr, atque hinc eft anagran- ma Djlberga.

i) Excell* Comes Soro praefidii Comendans Alter

Fabius cauta fpeculator mente faturi, E t melior claufo bellum producere fe*ro.

Silv. 1, i. Punic,

Plura hic heroica adducentia effient. Verum homines fietos Jhnmere odtofum eji, (ait Cic. pro Rofcio Ame­

rino

rino) cum et illud incertum J i t

,

-

navi.

k ) Orfova olim Colonia Romanorum, difta Vi- minacium, indirdta a. Gordiano a. u. 993. Fortiter reftitit a. c. 430. Orbis Terrori Atilae. Chaganum vero poftquam multis vicibus debelaflet, taadem in lacu Temefienfis Banatus multa millia barbarorum fuffbcavit. Vide Iordanum de rebus Slavicis ad an.

601. Neque adeo, mirum videri debet, exercitui noftro tanti conftare ejus expugnationem. Poflideo Num­

mum Viminacii cufum feculo IIL de quo diflfersndi occafionem habebo Orfova capta.

\