EGER IDŐJÁRÁSA 1964-BEN Dr. ZÉTÉNYI ENDRE
Figyeljük az időjárás eseményeit
A rádió a reggeli k r ó n i k a kapcsán közli országos viszonylatban az egyes városokból érkező időjárási észleléseket. E j e l e n t é s e k igen n a g y é r d e k l ő d é s n e k ö r v e n d e n e k . Itt nem a r r ó l van szó: m i l y e n idő v á r h a t ó , h a n e m m i l y e n idő van. Meggyőződésünk, hogy az i d ő j á r á s előrejelzése igen n a g y valószínűséggel dolgozik, — — — de hogy adott ó r á b a n m i l y e n időt észleltek h a z á n k különböző t á j a i n , e n n e k n a g y o b b a pszicho- lógiai hatása. A k i n e k E g e r b e n házi b a r o m é t e r ü k és külső h ő m é r ő j ü k van, azok a k ö r z e t i idő j á r á s jelentést azonnal összevetik az egri észle- lésekkel. A f o l y a m a t o s megfigyelés é r d e k e s k ö v e t k e z t e t é s r e ad a l k a l - mat. K ü l ö n ö s e n a h á r o m éghajlati t á j időjárási jellemzőit é r d e m e s összevetni: a D u n á n t ú l , Alföld és az É s z a k i - K ö z é p h e g y s é g közölt a d a - tait. Közelebbről érdekel b e n n ü n k e t ez u t ó b b i t á j időjárása. I n n e n két állomás szolgáltatja az észleléseket- Miskolc és Kékestető. Eger lakói az itt észlelt a d a t o k a t főleg a miskolcival vetik egybe. Az e r e d m é n y m á r n e m is meglepő: E g e r f e l t ű n ő e n e n y h é b b , a hőmérséklet mindig magasabb. Ezt szinte n a p o n t a m e g á l l a p í t h a t j á k . Akik tőlünk távol eső v á r o s o k b a n l a k n a k , s h a a miskolci a d a t o k a l a p j á n k ö v e t k e z t e t n e k Eger
időjárására, f e l t é t l e n ü l t é v e d n e k .
Ettől e l t e k i n t v e — a körzeti idő j á r á s jelentés igen hasznos t á j é - koztató, s e g y b e n az i d ő j á r á s megfigyelésére és t a n u l m á n y o z á s á r a ösz- tönzi az érdeklődőket.
Eger időjárási a d a t a i n a k e K ö z l e m é n y e k b e n való feldolgozása m á r h a g y o m á n y o s . A l k a l m a t ad az összehasonlításra, a feldolgozás szem- p o n t j a i n a k a j a v í t á s á r a is.
A hőmérséklet évi menete 1964-ben
Az előző k é t esztendőhöz hasonlóan alz 1964-es é v e t is az erős h ő - mérsékleti ingadozások jellemzik. Egy pillantás az 1. sz. ábrára, két f e l t ű n ő jelenséget l á t h a t u n k . Egyik a januári szokatlan hideg, a h a v i
1. sz. ábra
k ö z é p é r t é k —8,8C. A h i á n y t ö b b m i n t 6°. F o l y t a t ó d o t t az 1963. év d e - c e m b e r é n e k a zord t u l a j d o n s á g a , m e r t albban a h ó n a p b a n is m a j d n e m
—4° v o l t a k ö z é p é r t é k . A f e b r u á r közel s e m v o l t o l y a n zord, m i n t a j a - n u á r , b á r a h a v i é r t é k közel j á r t a —l,0°-hoz. A m á r c i u s r ó l m o s t is azt m o n d h a t j u k , m i n t az előző é v b e n , h o g y télies j e l l e g ű volt, a k ö z é p - é r t é k c s u p á n 2,1°, a m i 2,5 h i á n y t m u t a t . Április s o k k a l e n y h é b b , a h ő - m é r s é k l e t k ö z é p é r t é k e a m á r c i u s h o z k é p e s t a 8°-ot m e g h a l a d j a . I g a z á - b a n e k k o r t a v a s z o d o t t k i . M á j u s k ö z e p e s h ő m é r s é k l e t e v a l a m i v e l á t l a g alatti.
K i u g r ó és s z e m b e t ű n ő a j ú n i u s i m e l e g r e k o r d . A 22,5°-os e h ó - n a p i k ö z é p é r t é k r i t k a s á g . E n n e k a k ö r ü l m é n y e i r e a r é s z l e t e s j e l l e m z é s - n é l m é g v i s s z a t é r ü n k . J ú l i u s a sokévi á t l a g o t m u t a t j a . Az ősz h ó n a p j a i a h ő m é r s é k l e t - é r t é k e k e t t e k i n t v e n e m h o z t a k m e g l e p e t é s t .
Ez é v k ö z é p h ő m é r s é k l e t e 9,6 C°, a n e g a t í v e l t é r é s a t ö r z s é r t é k t ő l 0,5, ez a csökkenés a szigorú j a n u á r b a n leli m a g y a r á z a t á t . A s o k é v i közepes h ő m é r s é k l e t i i n g a d o z á s E g e r b e n 23,3°, ezzel s z e m b e n ez é v b e n közepes i n g a d o z á s e l é r i a 31,3°-ot.
ö s s z e h a s o n l í t á s u l k ö r n y e z e t ü n k i d e v o n a t k o z ó a d a t a i :
P u t n o k ez évi k ö z é p h ő m é r s é k l e t i ingadozása 32,1°
Miskolc ez évi k ö z é p h ő m é r s é k l e t i ingadozása 32,4°
Lőrinczi ez évi k ö z é p h ő m é r s é k l e t i ingadozása 31,0°
416
M á r ez az összehasonlítás is igazolja, h o g y az É s z a k i - K ö z é p h e g y - ség v i d é k é n h a s o n l ó a n m a g a s volt a h ő m é r s é k l e t i n g a d o z á s , de E g e r ezek k ö z ü l is e n y h é b b n e k minősül.
A h a v i c s ú c s é r t é k e k és abszolút i n g a d o z á s o k a 2. sz. á b r á n t a n u l - m á n y o z h a t ó k . F e l t ü n t e t t e m a h a v i a b s z o l ú t m a x i m u m o k a t , m i n i m u - m o k a t , sőt a radiációs m i n i m u m o k a t is. Ezek s z e m l é l t e t é s é b ő l is k i t ű - nik, h o g y az i n g a d o z á s o k j e l e n t ő s e k . E g e r b e n j a n u á r 30,1, P u t n o k o n 30,0, Miskolcon 27,4, L ő r i n c i b e n 24,7° ez az é r t é k . Az ö s s z e h a s o n l í t á s E g e r r e n é z v e n e m hízelgő. N a g y a m á r c i u s i i n g a d o z á s is, a m i 26,9°, P u t n o k o n a z o n b a n 31,9, Miskolcon 31,5, L ő r i n c i b e n 26,6°. A S a j ó v ö l - g y é n e k f o k o z ó d ó h i d e g e Miskolcon és P u t n o k o n t e t e m e s h ő i n g a d o z á s t e r e d m é n y e z e t t . E g e r és Lőrinci h a s o n l ó s á g a f e l t ű n i k , k i s e b b az e l t é r é s . T a n u l s á g o s j ú n i u s és iúlius p á r h u z a m b a állítása; is. J ú n i u s m a g a s k ö z é p é r t é k é v e l megelőzi j ú l i u s t . Az a b s z o l ú t ingadozás t a n u l m á n y o z á - sánál viszont j ú l i u s m u t a t m é r s é k e l t e b b e l t é r é s t . H a v i v i s z o n y l a t b a n az abszolút m i n i m u m n e m esik 10° alá, n e m v o l t a k h ű v ö s é j s z a k á k , i n n e n a d ó d i k a m a g a s a b b k ö z é p é r t é k . H o g y az abszolút évi m a x i m u m o t j ú l i u s b a n m é r t é k , ez t e l j e s e n t ö r v é n y s z e r ű .
E g e r m á s m e z o k i i m á h o z t a r t o z i k , ezt az a p é l d a is m u t a t j a , h o g y P u t n o k o n , Miskolcon, S á r o s p a t a k o n és az egész T i s z á n t ú l o n j ú l i u s 7-én, Eger, S a l g ó t a r j á n , Lőrinci á l l o m á s a i p e d i g j ú l i u s 1 - é n észlelték az évi a b s z o l ú t m i a x i m u m o t . A B ü k k n y u g a t i v o n u l a t a i d ő j á r á s i v á l a s z - t ó k é n t t ű n i k f e l .
Az őszi h ó n a p o k b a n az ingadozások m é r t é k e csökken. Ez é v b e n az abszolút h ő i n g a d o z á s 58,6°, az előző é v b e n (1963-ban) ez az é r t é k 56,5 f o k o t m u t a t o t t , t e h á t a h ő m é r s é k l e t i a b s z o l ú t ingadozás fokozódott.
M á r a m ú l t é v b e n k í s é r l e t k é p p e n a h ő m é r s é k l e t j á r á s t a 3. sz. á b r a m e g o l d á s a i b a n á b r á z o l t a m . Az egyes h ó n a p o k é r t é k e i 6—6 p e n t á d r a b o m l a n a k . A m í g a h a v i é r t é k e k k e l s z e r k e s z t e t t h ő m é r s é k l e t i g r a f i k o n i n k á b b é g h a j l a t i jellemző, addig a p e n t á d o k r a b o n t o t t é r t é k e k j á r á s a k i f e j e z e t t e n az i d ő j á r á s t szemlélteti.
I s m e r e t e s e k az egyes t e r ü l e t e k é g h a j l a t á t b e f o l y á s o l ó t é n y e z ő k : a f ö l d r a j z i szélesség, az óceántól v a l ó távolság, a t e n g e r s z i n t f e l e t t i m a g a s s á g és az a k c i ó c e n t r u m o k e l h e l y e z k e d é s e . A m ú l t évi t ö p r e n g é s és k í s é r l e t e z é s azt igazolta, hogy a p e n t á d o k szerint s z e r k e s z t e t t h ő - m é r s é k l e t j á r á s , v a l a m i n t a h a t á s k ö z p o n t o k b ó l ide é r k e z ő l é g t ö m e g e k között elég szoros a k a p c s o l a t . Ez az ö s s z e f ü g g é s k e r e s é s az Országos Meteorológiai I n t é z e t e g y i k h a v i m e l l é k l e t e : az „ E l m ú l t i d ő j á r á s " l é g - t ö m e g n a p t á r a s e g í t s é g é v e l oldható m e g . I t t a k ö v e t k e z ő l e v e g ő f a j t á k s z e r e p e l n e k : s a r k v i d é k i h i d e g , szárazföldi h i d e g , t e n g e r i hideg, t e n g e r i m é r s é k e l t , t e n g e r i m e l e g , szárazföldi m é r s é k e l t , s z á r a z f ö l d i m e l e g és s z u b t r ó p u s i . E n n y i t í p u s t g r a f i k o n o n á b r á z o l n i v i l á g o s a n n e m lehet. Az e l j á r á s t l e e g y s z e r ű s í t e t t e m . A l e v e g ő f a j t á k a t k é t c s o p o r t r a o s z t o t t a m , a l e g f ő b b t u l a j d o n s á g u k , a h ő m é r s é k l e t ü k a l a p j á n : h i d e g és m e l e g l é g - t ö m e g e k e t k ü l ö n b ö z t e t t e m meg. A m é r s é k e l t e k e t t é l e n a m e l e g e k közé,
2. sz. ábra
HOMÉRSEHLETJÁRÁS ES A LÉGTÖMEGEK ÖSSZEFÚGGESE
FEBRUÁR MÁRCIUS ÁPRlÜS MÁJUS JUNIUS JUUUS ^AUGUSZTLésZEPTEftffl OKTÓBER NOVEMBER > DECEMBER
n y á r o n a h i d e g e k k ö z é soroltam, illetve m á s k o r e l t e k i n t e t t e m a f e l t ü n - t e t é s ü k t ő l . A g r a f i k o n o n a m e l e g l é g t ö m e g e k s z á m á t a 0 s z i n t t ő l f ö l f e l é , a h i d e g e k e t p e d i g l e f e l é n ö v e k e d v e t ü n t e t t e m föl. H o g y a l é g t ö m e g e k s z á m a jól s z e m l é l t e t h e t ő l e g y e n , ezeket n e m p e n t á d o k r a , h a n e m d e - k á d o k r a a d t a m m e g . Ez az á b r á z o l á s a z o n b a n n e m z a v a r a k a p c s o l a t o k k e r e s é s é n é l .
É r d e k e s a n n a k a f i g y e l e m m e l k í s é r é s e is, h o g y az egyes l é g t ö m e - g e k u r a l m a m e d d i g t a r t o t t . E n n e k é r t é k e l é s é r e a z o n b a n az egyes h ó - n a p o k i d ő j á r á s i m e n e t e részletes t a n u l m á n y o z á s a k o r k e r ü l sor. A h a v i e l e m z é s t ő l e l t e k i n t v e , k í s é r e l j ü k m e g é g y - e g y k i u g r ó h ő m é r s é k l e t i é r - t é k , v a l a m i n t az a z o n o s időszak a l a t t u r a l k o d ó l é g t ö m e g e k k a p c s o l a t á t k i m u t a t n i .
1. A h i d e g l é g t ö m e g e k a p e n t á d o k h ő m é r s é k l e t i é r t é k é t c s ö k k e n t i k , a m e l e g e k n ö v e l i k .
2. Az ú j t u l a j d o n s á g ú l e v e g ő f a j t a m e g j e l e n é s é t a h ő m é r s é k l e t v á l - t o z á s a m á r a: p e n t á d i d ő t a r t a m a a l a t t k ö v e t i , sőt h a t á s a a k ö v e t k e z ő p e n t á d r a is á t h ú z ó d h a t .
3. Azonos i d ő e g y s é g a l a t t j e l e n t k e z ő , d e e l l e n t é t e s t u l a j d o n s á g ú l é g t ö m e g e k h a t á s a a t ú l s ú l y b a n lévő l e v e g ő f a j t a u r a l o m r a j u t á s á t e r e d - m é n y e z i .
N é h á n y p é l d a a m e g f i g y e l é s e k r e és a f e n t i m e g á l l a p í t á s o k igazolá- s á r a . J a n u á r b a n h i d e g l é g t ö m e g e k u r a l k o d t a k . D e a h a r m a d i k d e k á d a l a t t m u t a t k o z ó h á r o m m e l e g e b b b e t ö r é s a h ó n a p v é g é r e e n y h ü l é s t okozott. F e b r u á r b a n a! h ő m é r s é k l e t j á r á s a i g e n élénk. A n a g y o b b szá- m ú h i d e g l e v e g ő f a j t á k 20 n a p o n k e r e s z t ü l 0 f o k alá s z o r í t o t t á k a h ő - m é r s é k l e t e t . M á r c i u s b a n az u t o l s ó d e k á d a l a t t csak m e l e g l é g t ö m e g e k é r k e z t e k , a r o h a m o s a n e m e l k e d ő h ő m é r s é k l e t s z e m b e t ű n ő e n m u t a t j a azok j e l e n l é t é t , sőt h a t á s u k á p r i l i s első p e n t á d j á r a is k i t e r j e d t . De az á p r i l i s i hideg b e t ö r é s e k a m á s o d i k p e n t á d b a n erős visszaesést okoztak.
M á r előbb is r á m u t a t t u n k a s z o k a t l a n j ú n i u s i m a g a s átlagos h ő - m é r s é k l e t r e . K ö z t u d o m á s ú , h o g y M a g y a r o r s z á g é g h a j l a t á r a a j ú n i u s e l e j i h ő c s ö k k e n é s jellemző. Az 1963-as e s z t e n d ő b e n ez a t ö r v é n y s z e - r ű s é g f e l t ű n ő e n m u t a t k o z o t t . E z é v b e n m á s t t a p a s z t a l t u n k . A h ő m é r - s é k l e t c s ö k k e n é s e j ú n i u s b a n n e m m u t a t k o z o t t . A m a g y a r á z a t : a h ó n a p első h a r m a d á b a n k é t m e l e g l é g t ö m e g é r k e z e t t hozzánk. A j ú n i u s r a e d d i g jellemző h ő c s ö k k e n é s j ú l i u s első h e t é b e n k ö v e t k e z e t t be. N é g y h i d e g h a t á s ú l é g t ö m e g á r a m l o t t ide. A u g u s z t u s b a n m á r n a g y o b b s z á m - m a l a h ű v ö s e b b l é g t e s t e k é r k e z t e k , k ü l ö n ö s e n az utolsó d e k á d a l a t t i a k c s ö k k e n t e t t é k e r ő s e n a h ő m é r s é k l e t i k ö z é p é r t é k e t . F e l t ű n ő és s z e m l é - l e t e s m é g a h ő m é r s é k l e t j á r á s d e c e m b e r i j á t é k a . A p e n t á d o k k ö z é p é r - t é k e i t e l j e s e n a l é g t ö m e g e k f ü g g v é n y e i k é n t m u t a t k o z n a k . A g r a f i k o n t a n u l m á n y o z á s a u t á n m e g g y ő z ő n e k látszik azon állításunk, h o g y a h ő - m é r s é k l e t j á r á s és az a k c i ó c e n t r u m o k b ó l é r k e z ő l é g t ö m e g e k h a t á s a k ö - z ö t t szoros az ö s s z e f ü g g é s . K ü l ö n ö s e n a h i r t e l e n beálló i d ő j á r á s v á l t o - z á s á n a k az okozói az ú j o n n a n é r k e z ő l é g t ö m e g e k .
420
A légnyomás évi járása
I d ő j á r á s u n k ezen t é n y e z ő j e a 4. sz. á b r á n t a n u l m á n y o z h a t ó . Az évi k ö z é p é r t é k 1,3 m m - r e l m e g h a l a d j a a sokévi átlagot. Az a u g u s z t u s t k i v é v e a h a v i összegek a t ö r z s é r t é k e k f e l e t t j á r n a k . K ü l ö n ö s e n a j a - n u á r i magas l é g n y o m á s h í v j a f e l m a g á r a a f i g y e l m e t . Itt 10,2 m m - r e l u g r i k e h ó n a p sok évi á t l a g a fölé.
B u d a p e s t e n is hasonlóan 10,5 m m - r e l m a g a s a b b ez az é r t é k , ez persze n e m h e l y i jelenség. M a g y a r á z a t u l részben az a t é n y szolgál, hogy t ú l s ú l y b a n voltak a s a r k i és szárazföldi hideg légtömegek (88%).
Hasonló á t l a g é r t é k e k csak 1864-ben és 1882-ben m u t a t k o z t a k , amikor E g e r b e n 757,8 m m , illetve 757,9 m m volt a középérték, de a mostani 758,7 m m azokat a csúcsokat is t ú l s z á r n y a l t a .
Széljárás
Hét h ó n a p o n keresztül a n y u g a t i , h á r o m h ó n a p o n át pedig a dél- n y u g a t i szél dominál. Az északi és a k e l e t i i r á n y ú szelek csak a téli időszakban voltak észlelhetők.
A csapadék évi mennyisége és eloszlása
A csapadék sok évi átlaga E g e r b e n (1901—1950) 589 m m . Ez az összeg globálisan elegendő is a n ö v é n y t e r m e s z t é s s z e m p o n t j á b ó l . Csu- p á n az a kérdés, hogy a l e h u l l o t t c s a p a d é k m i l y e n évi eloszlásban k e - r ü l a felszínre. Természetes, hogy a n y á r i félév, a vegetációs időszak igényel több esőt. A szőlőtermelés j ú n i u s első f e l é b e n n e m igényel csapadékot, m e r t a k k o r virágzik a szőlő. A p á r á s levegő a peronosz- p ó r á n a k is melegágya, azért a hosszadalmas esőzés ez esetben káros. Ez a kedvezőtlen helyzet a k k o r áll elő, ha egy esős f r o n t itt vesztegel, s a levegő párás, f ü l l e d t .
1964-ben a csapadék m e n n y i s é g e 672 m m , vagyis 83 m m - r e l több m i n t a( t ö r z s é r t é k . Megszakadt a száraz é v e k sorozata, ez m á r csapa- dékos é v n e k számít. A csapadék évi eloszlása igen n a g y e g y e n e t l e n s é - g e t m u t a t . A j a n u á r i 1 mm-esi összeg igen rendellenes, de n e m e g y e d ü l - álló, m e r t 1925-ben is p o n t o s a n 1 m m volt a csapadék. F e b r u á r b a n n o r m á l i s m e n n y i s é g , m á r c i u s b a n közel kétszerese esett az átlagnak, amihez a hóolvadék is csatlakozott, de k é s ő b b is tavaszodott, mindez h á t r á l t a t t a a tavaszi t a l a j m ű v e l é s i m u n k á l a t o k a t . Az egyenleg azonban h e l y r e b i l l e n t , m e r t áprilisban m á r h i á n y m u t a t k o z o t t csapadókban, m á j u s b a n pedig telibe t a l á l t a a t ö r z s é r t é k e t . A b a j most következett.
J ú n i u s b a n 117 m m eső esett, ami a szőlőtermelésre k i m o n d o t t a n k á - ros. 50 év leforgása alatt j ú n i u s b a n ettől csak h é t ízben esett több eső, b á r E g e r b e n is ez a legcsapadékosabb h ó n a p . Ezért a s z u b t r ó p u s i t e n g e r i l é g t ö m e g e k a felelősek. S a l g ó t a r j á n t és í t é k e s t k i v é v e az Észa- k i - K ö z é p h e g y s é g b e n Eger k a p t a a legtöbb esőt. P u t n o k o n e h ó n a p b a n
BAROMÉTER 174 M.
4. sz. ábra
mindössze 50 m m esett. Eger az esőt hozó d é l n y u g a t i l é g á r a m l á s s a l s z e m b e n helyezkedik el. P u t n o k a B ü k k esőárnyékos oldalán áll.
J ú l i u s b a n f e l é n y i sem esett, csupán a t ö r z s é r t é k 73 százaléka.
A u g u s z t u s ismét csapadékos volt, v a l a m i n t a k é t első őszi h ó n a p is.
Ez az elosztás m á r n e m k e d v e z e t t sem a b e t a k a r í t á s n a k , sem a Talaj- művelésnek, különösen n e m a szőlő érlelésének. Sok volt a r o t h a d á s , h e l y e n k é n t a b e t a k a r í t á s t sem t u d t á k i d e j é b e n elvégezni. T á v o l a b b
a r é p a és a b u r g o n y a beszállítása vált nehézkessé a felázott t a l a j o n . Mivel 1963-ban arról p a n a s z k o d t u n k , hogy egyes b ü k k i f o r r á s o k vize elapadt, a k u t a k b a n és a t a l a j b a n a víz s z i n t j e leszállt, ez a h i á n y 1964-ben pótlást n y e r t .
Napsütés — borultság Összehasonlító t á b l á z a t :
Eger 1964. n a p s ü t é s e s órák száma 1870 K é k e s t e t ő 1964. n a p s ü t é s e s órák száma 2071 Kompolt 1964. n a p s ü t é s e s órák száma 2026 Miskolc 1964. n a p s ü t é s e s órák száma 1874 Eger és Miskolc n a p s ü t é s e s óráinak összege közel megegyező, elég alacsony. Az m á r n e m is meglepő, hogy K é k e s t e t ő é v e n t e t ö b b n a p - f é n y t kap, m i n t v á r o s u n k . Az előző évben 100, 1964-ben 200 óra több- letet k a p o t t a M á t r a t e t e j e . Pl. j a n u á r b a n a K é k e s e n 174 ó r á t s ü t ö t t a nap, Egerben mindössze 59 ó r á t . Nem kétséges, hogy a M á t r a h ő - m é r s é k l e t i inverziója a téli h ó n a p o k b a n szépen é r v é n y e s ü l . Ü d ü l ő jel- lege n e m vitás.
Nézzük meg c s u p á n Eger n a p s ü t é s e s óráinak az évi eloszlását (lásd:
5. sz. ábrát).
A téli félév alatt (október—március) f e l t ű n ő e n kevés f é n y t k a p o t t a város, áprilistól s z e p t e m b e r i g bezárólag m á r n e m oly f e l t ű n ő a h i á n y . A közepes n y á r i n a p s ü t é s érték közel elegendő volt a gyümölcsök f e j - lődésének, de elég a l k a l m a t adott a strandolási l e h e t ő s é g e k r e is. A b o r ú s napok é r t é k é t aszerint v e t t e m k i m u t a t á s b a , hogy a felhőzet n a p i é r t é - ke ^ 8. A b o r u l t n a p o k száma összehasonlítva a n a p s ü t é s e s órák havi értékével, t e r m é s z e t e s e n ellentétes m e n e t e t jelez.
Az egyes hónapok időjárásának jellemzése az elemek összefüggései a l a p j á n :
Január
Hideg, száraz h ó n a p .
Az egyes időjárási elemek kirívó viselkedésére m á r előbb r á m u - t a t t u n k . Most ezek részbeni ismétlése az öszefüggések m e g á l l a p í t á s a v é g e t t szükséges.
A légnyomás e h a v i k ö z é p é r t é k e 758,2 m m , a többlet 10,2 m m , a m i ö n m a g á b a n is r e n d k í v ü l i . Az o k a i r a r á l e h e t m u t a t n i , a m e n n y i b e n e h ó b a n t ú l s ú l y b a n v o l t a k a s a r k i és s z á r a z f ö l d i hideg l é g t ö m e g e k . A z abszolút p á r a t a r t a l o m is k e v é s volt, a c s a p a d é k egészen m i n i m á l i s . E t e k i n t e t b e n E g e r n e m m u t a t o t t kivételt az országos v i s z o n y o k h o z k é p e s t . A szomszédos K é k e s e n volt a l a c s o n y a b b a l é g n y o m á s i érték, a m i a z o n b a n f ő l e g a n a g y o b b t e n g e r s z i n t f e l e t t i m a g a s s á g b ó l k ö v e t - kezik.
1963. d e c e m b e r é r ő l azt í r t u k : hogy s z o k a t l a n h i d e g é v e l t ü n t ki.
Nos, ez a zord j e l l e g 1964. j a n u á r j á b a n is f o l y t a t ó d o t t . —8,8 fok volt e h ó h ő m é r s é k l e t i á t l a g a . T e h á t 6,4 fok volt a h i á n y . Az o r s z á g t e r ü - l e t é t a j a n u á r i h i d e g a l a p j á n h á r o m t e r ü l e t r e l e h e t n e osztani. D u n á n - t ú l o n —5, —7, a D u n a — T i s z a közén, az É s z a k i - K ö z é p h e g y s é g b e n Eger v o n a l á i g —7, —9 f o k között i n g a d o z o t t a h i d e g , m í g t ő l ü n k K e l e t r e és a T i s z á n t ú l o n —9, h e l y e n k é n t p e d i g a —10 f o k alá is leszállt a Közép- h ő m é r s é k l e t . E g e r b e n az idézett 50 éves időszak a l a t t csak 1942-ben volt s z i g o r ú b b j a n u á r (—9,5 fok). Az abszolút m i n i m u m —25,0 fok j a - n u á r 13-án m u t a t k o z o t t , h a s o n l ó a n az északi h e g y v i d é k és T i s z á n t ú l állomásaihoz. D u n á n t ú l o n és a D u n a - T i s z a k ö z é n a l e g a l a c s o n y a b b é r - t é k e t 20—-21-én m é r t é k . J a n u á r 9-től 24-ig, 2 n a p o t kivéve, a n a p i k ö - z é p é r t é k t a r t ó s a n —10 f o k a l a t t j á r t . A h i d e g országszerte fokozódott.
A n a p i j e l e n t é s 10-én így jellemzi a l é g á l l a p o t o t : , , K ö z é p - E u r ó p a fölött t o v á b b t a r t az a n t i c i k l o n u r a l m a . T e r ü l e t é n p á r á s , ködös, h i d e g idő van.
A K á r p á t m e d e n c é t 900 m v a s t a g s á g ú igen h i d e g l é g p á r n a b o r í t j a be, e f ö l ö t t t e l j e s e n f e l h ő t l e n az ég. Ezzel s z e m b e n a m a g a s h e g y e k e n 7—8 ó r á n s ü t ö t t a n a p . " 13-án, a m i k o r E g e r b e n a m i n i m u m o t észlelték, így í r a Meteorológiai I n t é z e t j e l e n t é s e : ,,A k ö z é p - e u r ó p a i a n t i c i k l o n dél- k e l e t f e l é t e v ő d ö t t át. É s z a k - E u r ó p á b a n n a g y k i t e r j e d é s ű ciklon a l a k u l t ki, e n n e k h á t o l d a l á n friss, h i d e g e b b s a r k v i d é k i levegő i n d u l t a K á r p á t - m e d e n c e f e l é . " Ez özönlött át a K á r p á t o k h á g ó i n , ezért m é r t é k 13-án E g e r b e n , Miskolcon, P u t n o k o n , F ü g ö d ö n és M á t é s z a l k á n is az ez évi l e g a l a c s o n y a b b h ő m é r s é k l e t i é r t é k e t .
A h ó n a p utolsó p e n t á d j á b a n h i r t e l e n e n y h ü l é s k ö v e t k e z e t t be. Míg 24-én —10,7 f o k v o l t az átlag, a d d i g 25-én —1,7 fokra, 2 7 - é n pedig + 1,5 f o k r a u g r o t t . E r r e a h e l y z e t r e a 25-i j e l e n t é s világít r á : „ H a - z á n k b e l e k e r ü l t az e n y h é b b ó c e á n i e r e d e t ű l é g t ö m e g e k b e á r a m l á s i zó- n á j á b a . " í m e az á l l í t á s u n k bizonysága, hogy e g y e t l e n m á s t u l a j d o n s á g ú l é g t ö m e g 24, v a g y 48 óra a l a t t 9—10 f o k k a l is m e g t u d j a v á l t o z t a t n i a h ő m é r s é k l e t i v i s z o n y o k a t .
A h a v i abszolút m a x i m u m o t , 5,1 fokot j a n u á r 3-án é s z l e l t ü k . 27-én és 2 8 - á n ú j a b b s a r k v i d é k i és s z á r a z f ö l d i hideg b e á r a m l á s t ö r t é n t , a h ő c s ö k k e n é s fokozódott.
A s a r k v i d é k i és s z á r a z f ö l d i hideg l e v e g ő f a j t á k u r a l m a 659 órán á t t a r t o t t , a h ó n a p i d ő t a r t a m á n a k közel 90 s z á z a l é k á n k e r e s z t ü l .
A radiációs m i n i m u m —26,5 f o k volt, s z i n t é n j a n u á r 13-án. A zord i d ő t jellemzi az is, h o g y j a n u á r b a n 31 fagyos, 25 téli j e l l e g ű n a p volt.
A N a p elég k e v e s e t s ü t ö t t . A n a p s ü t é s e s ó r á k s z á m a mindössze 59-et t e t t ki. De Miskolcon m é g e n n y i t sem t u d t a k k i m u t a t n i , m e r t ott
m i n d ö s s z e 28 ó r á n á t l á t h a t t á k a N a p o t . S z o k a t l a n kevés v o l t e h ó n a p c s a p a d é k a . S a l g ó t a r j á n , Kékes, E g e r , P u t n o k m i n d ö s s z e 1—1 m m - t k a - p o t t , p e d i g a t e r ü l e t h e g y v i d é k .
J a n u á r 10 c m - e s h ó v a s t a g s á g o t örökölt. E z t a 6-án k e z d ő d ő h ó - szállingózás 1—2 c m - r e l g y a r a p í t o t t a . B á r 9 n a p o n át észleltek hóesést, de ezek e g y ü t t e s e n alig t e t t e k k i 1 m m f o l y é k o n y c s a p a d é k o t . 26—
27-ét k i v é v e m i n d e n n a p erős k ö d ö t , 6—15-ig z ú z m a r a - k é p z ő d é s t f i g y e l - t e k m e g . Ez u t ó b b i a k j e l e n t ő s k á r o k a t o k o z t a k a g y ü m ö l c s ö s ö k b e n .
A h ó n a p i d ő j á r á s a t e h á t E g e r b e n is r e n d k í v ü l h i d e g n e k és s z á r a z - n a k b i z o n y u l t .
Február: e n y h é b b i d ő j á r á s .
A l é g n y o m á s h a v i k ö z é p é r t é k e 742,2 m m , 0,5 m m - r e l á t l a g fölötti.
A h i d e g , illetve m é r s é k e l t és m e l e g l é g t ö m e g e k t a r t a m a 57:43 száza- lékos a r á n y t m u t a t o t t . Még m i n d i g elég t a r t ó s v o l t a s a r k i és s z á r a z - f ö l d i hideg l é g t ö m e g e k u r a l m a , d e l é n y e g e s e n t ö b b ó r á n t a r t ó z k o d o t t m á r i t t az e n y h é b b légtömeg, m i n t az előző h ó n a p b a n . B i z o n y á r a a z e n y h ü l é s t hozó l é g h u l l á m o k csak a Tisza v o n a l á i g j u t h a t t a k el, m e r t e t t ő l a vonaltól n y u g a t felé, b e l e é r t v e Eger t é r s é g é t is — a h a v i k ö - z é p é r t é k —1,0 f o k f e l e t t volt, m í g e v o n a l t ó l k e l e t r e , i l l e t v e E g e r t ő l é s z a k - k e l e t r e —1,0 és —3,5 k ö z ö t t v á l t a k o z o t t . V é d e t t e b b f ö l d r a j z i f e k v é s ü n k é r e z t e t t e a h a t á s á t .
Az abszolút m i n i m u m o r s z á g s z e r t e 14—15-én m u t a t k o z o t t , d e Eger»
P u t n o k és Miskolc t é r s é g é b e n 8 - á n észlelték. Ez a jelenség azzal l e - h e t kapcsolatos, h o g y a M e t e o r o l ó g i a i I n t é z e t j e l e n t é s e s z e r i n t az északi a n t i c i k l o n h a t á s á r a h i d e g b e á r a m l á s t k a p t u n k , s ez csak az északi m e - g y é k b e n okozott t e t e m e s l e h ű l é s t . A l é g t ö m e g n a p t á r is jelzi a 7-i s a r k - v i d é k i h i d e g é r k e z é s é t .
E h ó n a p h ő m é r s é k l e t i k ö z é p é r t é k e —0,9 f o k , az e l t é r é s n e g a t í v i r á n y b a n 0,6 f o k . A h ő m é r s é k l e t j á r á s a h ó n a p a l a t t — m i n t a z t a 2. sz.
á b r á r ó l is l á t h a t j u k — eléggé ingadozó, a p e n t á d o k k ö z é p é r t é k e i így a l a k u l t a k : 1,0, —1,7, —2,9, 0,7, —4,2 és 2,6 A n a p i k ö z é p é r t é k egyenlő s z á m b a n volt 0 f o k f e l e t t , illetve a l a t t a .
H i r t e l e n l e h ű l é s t 13-án és 1 4 - é n is észleltek, a m i k o r h i d e g sarki, v a g y h i d e g s z á r a z f ö l d i l é g t ö m e g e k ö m l ö t t e k b e a K á r p á t - m e d e n c é b e . M i n d k é t e s e t b e n 24 ó r á n belül 5—10 f o k k a l e s e t t le a h ő m é r ő h i g a n y - szála. E g e r b e n az abszolút m i n i m u m o t 8 - á n észlelték, ez —14,4 f o k volt, a radiációs m i n i m u m p e d i g —15,4.
A h a v i m a x i m u m o t 3 - á n m é r t é k E g e r b e n , ez 7,2 f o k r a r ú g o t t , p o n - t o s a n azon a n a p o n t e n g e r i m e l e g l é g t ö m e g b e á r a m l á s á t j e g y e z t é k fel.
A n a p i j e l e n t é s b ő l : ,,Az A t l a n t i ó c e á n felől k o n t i n e n s ü n k r e h e l y e n k é n t v i h a r o s széllel é r k e z ő l é g h u l l á m o k t ö b b f e l é j e l e n t é k e n y e n y h ü l é s t okoztak.". Ez az e n y h ü l é s 2-án é r i n t e t t e az egész D u n á n t ú l t , D u n a - T i - sza k ö z é t , Váctól é s z a k - k e l e t f e l é a K ö z é p h e g y s é g e t . 3-án m á r a Tiszán- t ú l o n is m e g e n y h ü l t . Eger és G y ö n g y ö s v é d e t t m e z o k i i m á j a i t t is k i - d o m b o r o d o t t , m e r t m í g P u t n o k o n csak 1,0 f o k r a , itt 7 f o k f ö l é e m e l k e - d e t t a h ő m é r s é k l e t . A T i s z á n t ú l o n sehol n e m é r t e el ezt az é r t é k e t . 4 2 6
E g e r b e n a f a g y o s n a p o k száma 27 volt. E t e k i n t e t b e n e g y ü t t t a r - t o t t u n k az É s z a k i - K ö z é p h e g y s é g m á s á l l o m á s a i v a l , s a T i s z á n t ú l é s z a k i t e r ü l e t e i v e l .
F e b r u á r b a n m i n d ö s s z e 4 téli n a p o t é s z l e l h e t t ü n k , ez e l ő n y ö s e b b h e l y z e t ü n k e t m u t a t j a . E t t ő l k e d v e z ő b b e t csak P á p á n , V e s z p r é m b e n , B á n h i d á n és P é c s e t t észleltek. A T i s z á n t ú l o n 10-et is m e g h a l a d t a a t é l i n a p o k s z á m a .
A h a v i c s a p a d é k t é r k é p országos v i s z o n y l a t b a n az á t l a g f e l é t m u - t a t j a . Ez a m e g á l l a p í t á s E g e r r e is é r v é n y e s . Itt a 18 m m - e s c s a p a d é k csak 50 s z á z a l é k a a sokévi á t l a g n a k . I d ő b e n a z o n b a n jól elosztva, 3 a l - k a l o m m a l eset hó, eső soha. 1 - é n 10 cm volt a h ó r é t e g v a s t a g s á g a , a b e k ö v e t k e z e t t e n y h ü l é s 5 - é r e m á r csak f o l t o k a t h a g y o t t hátra!.
N a p f é n y t e k i n t e t é b e n kissé k e d v e z ő e n a l a k u l t a h e l y z e t . 10 b o r ú s n a p m e l l e t t e l e g e n d ő v o l t a n a p s ü t é s , a m i 113 ó r á n á t t a r t o t t E g e r b e n . E h ó n a p b a n m e g k ö z e l í t e t t ü k K é k e s t (115 óra). A h a v i j e l e n t é s e k b e n s z e - replő 32 á l l o m á s közül K é k e s e n k í v ü l csak K e s z t h e l y előzött m e g b e n n ü n k e t .
F e b r u á r b a n az e n y h e és h i d e g e b b p e r i ó d u s o k szinte p e n t á d o k alatt v á l t a k o z t a k , á t l a g o n f e l ü l i n a p s ü t é s e k e l l e m e s e n h a t o t t .
Március
Csalódást k e l t e t t . I n k á b b „ t é l u t ó n a k " illett be. A l é g n y o m á s h a v i é r t é k e 745,8 m m , 1,2 m m - r e l az á t l a g a l a t t . Ez a j e l e n s é g a m e g n ö v e - k e d e t t f r o n t t e v é k e n y s é g g e l f ü g g össze. A s z á r a z f ö l d i h i d e g és a s a r k i l é g t ö m e g e k m é g m i n d i g 57 százalékos t ú l s ú l y b a n v o l t a k az e n y h e , vagy m é r s é k e l t á r a m l a t o k k a l s z e m b e n . A h ó n a p k ö z é p h ő m é r s é k l e t e 2,1 fok, 2,5 f o k k a l a s o k é v i átlag a l a t t m a r a d t . E b b e n a l e m a r a d á s b a n közepes h e l y e n áll Eger. A h i á n y országos j e l e n s é g volt. Ettől a m á r jelzett 50 év a l a t t is csak h á r o m ízben j e g y e z t e k f e l f a g y o s a b b m á r - ciust, pl. 1940-ben 0,0 é r t é k e t adott.
Az abszolút m i n i m u m —10,5 f o k r a szállt le, ez az É s z a k i - K ö z é p - h e g y s é g b e n n e m a legrosszabb, m e r t Miskolcon és P u t n o k o n —15,4—
—15,5 é r t é k e k e t észleltek. Ezen a l a c s o n y h ő m é r s é k l e t m á r c i u s 17-én és 18-án k ö v e t k e z e t t be. 17-én a n a p i j e l e n t é s ezt í r j a : „ A szárazföldi e r e - d e t ű h i d e g l é g t ö m e g e k c s a k n e m egész E u r ó p á t e l á r a s z t o t t á k , a m i t i d ő n k é n t v i h a r o s é s z a k k e l e t i szél k i s é r t " . Először P u t n o k o n és B o r - s o d n á d a s d o n j e l e n t m e g e f a g y o s l é g á r a m l á s . 19-én ezt j e l e n t e t t é k :
„A K á r p á t - m e d e n c e f ö l ö t t anticiklon h e l y e z k e d i k el és az é v s z a k h o z m é r t e n r e n d k í v ü l h i d e g az i d ő j á r á s . "
E n n e k az u r a l m a a z o n b a n n e m t a r t o t t sokáig. Az a t l a n t i ciklon a déli t e n g e r e k r ő l e n y h é b b l é g t ö m e g e t s o d o r t n y u g a t felől, a m i l a s - s a n f e l m e l e g í t e t t e es csapadékossá t e t t e az i d ő j á r á s t . E g e r b e n m á r c i u s 3 9-én r e g g e l m é g —7,8 f o k o t észleltek, d e a z n a p d é l u t á n 14 ó r a k o r m á r 2,8 f o k r a e m e l k e d e t t a h ő m é r s é k l e t , v a g y i s 7 óra l e f o r g á s a a l a t t 10,6 f o k o t m e l e g e d e t t . Világos, hogy ezt csak i d e é r k e z e t t , b e á r a m l ó l é g t ö - m e g o k o z h a t t a .
Ez e s e t b e n a csillagászoknak l e t t igazuk, a f a g y n é l k ü l i időszak
21-ével k e z d ő d ö t t , a t a v a s z - b e t ö r é s t e l i b e t a l á l t a a t a v a s z i n a p - é j - e g y e n l ő s é g e t . K i t a v a s z o d o t t . Az ö t ö d i k p e n t á d b a n 4,4, a h a t o d i k b a n
10,3 f o k l e t t az átlag. A h a v i m a x i m u m o r s z á g s z e r t e 30—31-én m u t a t - kozott. E g e r b e n 16,4 f o k o t m é r t e k . Az A l f ö l d egyes déli t e r ü l e t é n a 20 f o k o t is m e g h a l a d t a a f e l m e l e g e d é s . Az észlelés és a j e l e n t é s t e l j e s e n f e d i k e g y m á s t . ,,31-én h a j n a l b a n a F ö l d k ö z i t e n g e r n y u g a t i m e d e n c é - jéből az A d r i a felé t a r t ó m e d i t e r r á n c i k l o n f r o n t r e n d s z e r e e l é r t e a K á r - p á t - m e d e n c é t . "
A k é t első d e k á d h ő m é r s é k l e t i t u l a j d o n s á g á t a 20 f a g y o s n a p , ezen b e l ü l a 3 t é l i n a p j e l l e m e z t e . A h a r m a d i k d e k á d a l a t t m á r n e m s z e r e p e l t sarki, v a g y s z á r a z f ö l d i h i d e g l é g t ö m e g .
A c s a p a d é k e h a v i összege 59 m m , a t ö r z s é r t é k n e k közel k é t s z e - r e s e . E g e r v o n a l á t ó l k e l e t felé e g é s z e n M á t é s z a l k á i g h a s o n l ó a n 200 százalék f ö l é e m e l k e d e t t a csapadék észlelt m e n n y i s é g e . E h ó n a p a l a t t a c s a p a d é k o s n a p o k s z á m a 16, ebből h a v a s n a p 7 v o l t . 18-ig csak h ó - esést t a p a s z t a l t a k , a h ó v é g é n esőt. A h ó t a k a r ó s z i n t é n 21-ig, a t a v a s z b e k ö s z ö n t é s é i g t a r t o t t , 1 3 - á n m é g 13 c m v a s t a g s á g ú v o l t .
Ez é v i m á r c i u s n a p f é n y b e n s z e g é n y időszak volt, E g e r b e n Össze- s e n 48 ó r á n át s ü t ö t t fa,1 N a p . A b o r u l t n a p o k s z á m a 22-t t e t t ki.
A h ó n a p k é t e l l e n t é t e s t u l a j d o n s á g ú részre oszlott. 20-ig t é l i e s jellegű volt, v a s t a g h ó t a k a r ó v a l , t a l á n az első h é t e l e g e n d ő n a p l e n y - n y e l . Az u t o l s ó d e k á d h i r t e l e n e n y h ü l é s é v e l és s z i n t e n a p o n t a m e g - ú j u l ó esőzéseivel t ű n t k i . 20—31-e k ö z ö t t összesen h á r o m ó r á t s ü t ö t t a Nap. A t a v a s z i t u r i s z t i k a n e m i n d u l h a t o t t meg.
Április
E n y h é b b , s z á r a z a b b , n a p f é n y e s e b b h ó n a p .
A l é g n y o m á s 745,8 m m . alig 0,2-el átlag f e l e t t i . Ez m á r kieg}-en- súlyozott v i s z o n y o k r a m u t a t . Szinte v a l a m e n n y i l e v e g ő f a j t a k é p v i s e l - t e t t e m a g á t a h ó n a p a l a t t . A h i d e g s a r k v i d é k i á r a m l á s o k k a l s z e m b e n n ő t t a s z u b t r ó p u s i e r e d e t ű e k száma is. R e l a t í v t ö b b s é g b e n volt a s z á - r a z f ö l d i m é r s é k e l t l é g t ö m e g (223 óra).
A h ő m é r s é k l e t h a v i k ö z é p é r t é k e 11,8 fok, k e r e k 1 f o k k a l á t l a g o n f e l ü l . K ö z e l 10 f o k k a l m a g a s a b b ez az é r t é k a zord m á r c i u s i n á l .
Az á t m e n e t g y o r s és e r ő t e l j e s v o l t . A p e n t á d o k j á t é k a egy e s e t b e n m u t a t n a g y o b b k i l e n g é s t , éspedig a m á s o d i k időszak a l a t t . Az a b s z o l ú t m i n i m u m és a r a d i á c i ó s m i n i m u m is 9 - é n m u t a t k o z o t t (—0,2, —3,0 fok). í g y v o l t ez o r s z á g s z e r t e . A t a l a j m e n t i l é g r é t e g b e n 27-én s o k f e l é e r ő s f a g y o t észleltek, f ő l e g a D u n a - T i s z a között, í v a l a k b a n S a l g ó t a r j á n és P u t n o k t é r s é g é b e n is. E g e r e k k o r v é d v e m a r a d t , a t a l a j m e n t é n is csak 1,0 f o k o t észleltek.
Az e n y h é b b é j s z a k á k az első h é t e n , v a l a m i n t a h a r m a d i k d e k á d a l a t t m u t a t k o z t a k , a m i k o r r i t k á n szállt le a; h ő m é r ő 10 f o k alá. A h a v i abszolút m a x i m u m o t 2 1 - é n észlelték: 24,2°-ot. K e v é s h i á n y z o t t a n y á r i n a p b ó l . E k k o r a z o n b a n P u t n o k o n 27,2 f o k o t m é r t e k , Miskolc és T i - s z á n t ú l n é h á n y á l l o m á s a is m e g e l ő z t e E g e r t . U g y a n a k k o r P é c s e t is csak 24,1 f o k o t észleltek, d e l e m a r a d t az egész D u n á n t ú l is.
428
A 9-i h ő c s ö k k e n t é s t m á r 7-én jelezte ai n a p i j e l e n t é s . E n a p o n s z á r a z f ö l d i h i d e g , 8 - á n s a r k v i d é k i l é g t ö m e g e k é r k e z t e k . H a p a r a n d á n , a b a l t i h i d e g z s á k b a n — 5 f o k o t m é r t e k . P r á g á b a n h a v a z o t t . 9 - é r e n e - k ü n k is j u t o t t a h i d e g b ő l . Z a l á b a n és az É s z a k i - K ö z é p h e g y s é g e g y e s á l l o m á s a i n f a g y o t is észleltek, Siófokot k i v é v e a< t a l a j m e n t é n szinte m i n d e n ü t t 0 f o k alá szállt le a h ő m é r s é k l e t . Az e g y e t l e n f a g y o s n a - pot is 9 - é n észlelték E g e r b e n .
A 20—21-én b e k ö v e t k e z e t t u g r á s s z e r ű f e l m e l e g e d é s a 19-én é r - kező t e n g e r i m e l e g és a 20-án m e g j e l e n ő s z u b t r ó p u s i t e n g e r i l é g t ö m e - g e k h a t á s á n a k t u l a j d o n í t h a t ó . A n a p i j e l e n t é s b e n 19-én ezt o l v a s h a t - t u k : ,,Az E u r ó p a n y u g a t i p a r t v i d é k é n a^ v e s z t e g l ő ciklon h a t á s á r a déli m a g a s s á g i széllel t o v á b b t a r t a s z u b t r ó p u s i l e v e g ő b e á r a m l á s a .
A c s a p a d é k e h a v i összege 29,3 m m , 10 m m - r e l k e v e s e b b a s o k é v i á t l a g n á l . T e k i n t v e a r e n d k í v ü l csapadékos m á r c i u s t , m o s t ezt n e m h i á n y o l t á k . E h ó n a p b a j i 8 c s a p a d é k o s n a p o t j e g y e z t e k fel. Az első h é - t e n szinte n a p o n t a e s e t t k e v é s eső, d e k i a d ó s a b b csak 14, 24 és 3Ó-án h u l l o t t . 14-én és 24-én a j é g e s ő z i v a t a r r a l p á r o s u l t .
A n a p f é n y b e n szegény m á r c i u s u t á n á p r i l i s m á r k e d v e z ő b b n e k m u t a t k o z o t t . C s u p á n 2 - á n és 6 - á n n e m b ú j t elő a. Nap. E g e r b e n 185 ó r á i g s ü t ö t t , d e K é k e s 202-vel e l ő t t ü n k j á r t . U g y a n a k k o r Miskolc é s a t i s z á n t ú l i állomások e t e k i n t e t b e n m e g e l ő z t e k .
A m e z ő g a z d a s á g i m u n k á n a k k e d v e z e t t a n a p f é n y b e n g a z d a g é s f e l m e l e g e d ő i d ő j á r á s . A g y ü m ö l c s f á k a t n e m f e n y e g e t t e a f a g y v e s z é l y .
Május
K ö z e p e s a l a t t i h ő m é r s é k l e t i viszonyok, k e v é s n y á r i n a p p a l p á r o - s u l v a j e l l e m e z t é k e h ó n a p o t .
A l é g n y o m á s 747,8 m m , 2,4 m m - r e l m e g h a l a d t a az á t l a g o t . E b b e n a t e k i n t e t b e n az országot az e g y ö n t e t ű s é g j e l l e m e z t e . M a g y a r á z a t a szinte m i n d e n n a p r a j u t ó f r o n t t e v é k e n y s é g e l l e n é r e a b b a n t a l á l h a t ó , h o g y r e l a t í v e a s z á r a z f ö l d i l é g t ö m e g e k v o l t a k t ö b b s é g b e n : s z á m s z e - r i n t 15.
A h a v i h ő m é r s é k l e t k ö z é p é r t é k e itt 15,7 f o k , 0,6 f o k k a l a l a c s o - n y a b b az á t l a g n á l . Ez is országos jelenség volt. A T i s z á n t ú l déli r é s z é n m é g n a g y o b b h i á n y o k a t t a p a s z t a l t a k . A l e g h ű v ö s e b b é j s z a k a E g e r b e n 3 - á v a l k ö s z ö n t ö t t be, n o r m á l m a g a s s á g b a n 2,8, a t a l a j m e n t é n 0,4 f o k volt. Ö r v e n d e t e s , h o g y m é g t a l a j m e n t i f a g y s e m f o r d u l t elő. Az abszo- l ú t m i n i m u m Szolnok, Lőrinci, S a l g ó t a r j á n v o n a l á t ó l k e l e t r e e n a p o n m u t a t k o z o t t . E v o n a l t ó l n y u g a t r a 7-én j e l e n t k e z e t t a l e g a l a c s o n y a b b h ő m é r s é k l e t .
F a g y o t e g y e d ü l P u t n o k j e l e n t e t t . T a l a j m e n t é n m á r t ö b b f e l é ész- l e l t e k 0 f o k a l a t t i h ő m é r s é k l e t e t . 3 - á n és 6 - á n a t e n g e r i h i d e g l é g t ö - m e g e k okozták a h ő m é r s é k l e t i s ü l l y e d é s t .
A h a v i abszolút m a x i m u m o t E g e r b e n m á j u s h ó 30-án észlelték,, a m i k o r 27,6 f o k v o l t a f e l m e l e g e d é s . B á n h i d a v o n a l á t ó l é s z a k k e l e t f e l é
a k ö z é p h e g y s é g e n át, m a j d a T i s z á n t ú l é s z a k k e l e t i t e r ü l e t é n e n a p o n volt a csúcsérték. M á s f e l é 14-én. A m a g y a r á z a t a is o l v a s h a t ó . Mind 14-én, m i n d 29-én s z u b t r ó p u s i m e l e g é r k e z e t t . T a p a s z t a l a t : A m á j u s i h i r t e l e n f e l m e l e g e d é s f e l t é t e l e a délies l é g á r a m l á s . M á j u s 3 0 - á n a n a p i i e l e n t é s r i t k á n o l v a s h a t ó m e g á l l a p í t á s o k a t közöl: „Az A t l a n t i - ó c e á n és s z á r a z f ö l d ü n k k ö z ö t t az é v s z a k r a j e l l e m z ő ú n . m o n s z u n - e l ő t t i i d ő j á r á s i h e l y z e t a l a k u l t k i . " A z óceán f ö l ö t t n a g y t ö m e g ű hűvös, E u r ó p a k e l e t i f e l é b e n 20—25 f o k k ö z ö t t i h ő m é r s é k l e t ű , r i t k á b b l é g t ö m e g u r a l k o d o t t . A n y á r i n a p o k s z á m a 5. Ez m é g r e l a t í v e elegendő, m e r t P é c s e t t is u g y a n e n n y i t é s z l e l t e k . A rivális Lőrinci 8 n y á r i n a p p a l m e g e l ő z ö t t . A z e g r i m á j u s t e h á t n e m c s a l o g a t t a a s t r a n d o l ó k a t .
A csapadék összege 66 m m , c s u p á n 4 m m - r e l m a r a d t el az á t l a g t ó l . A c s a p a d é k o s n a p o k s z á m a 12. Ez a r á n y l a g j ó l oszlott m e g a h ó n a p a l a t t , csak a m e n n y i s é g i eloszlás v o l t e g y e n e t l e n , m e r t a h a v i összegből 14-én a n n a k t ö b b m i n t a fele, 34 m m h u l l o t t . A h ó n a p a l a t t ötször volt z i v a t a r . Sok e s e t b e n bőséges h a r m a t ö n t ö z t e a f e l s z í n t . S o k f e l é n a g y o b b
volt az e s ő h i á n y és a v e l e j á r ó szárazság, m i n t E g e r b e n .
A 249 n a p f é n y e s ó r a m e g f e l e l t az á t l a g n a k . Ezzel az é r t é k k e l m e g - e l ő z t ü n k olyan á l l o m á s o k a t m i n t Pécs, B u d a p e s t , K e c s k e m é t . E l l e n b e n a H e g y a l j a és a N y í r s é g m á r t ö b b n a p f é n y t k a p o t t . A m á j u s i i d ő j á - r á s i e s e m é n y e k e g é s z b e n v é v e k i e g y e n s ú l y o z o t t n a k t e k i n t h e t ő k .
430
Június
P á r á s , esős, r e n d k í v ü l m e l e g h ó n a p .
A l é g n y o m á s 745,9 m m , 0,1 á t l a g a l a t t i . A f r o n t o k s z á m a f e l t ő n ő e n n a g y , e l ő f o r d u l t o l y a n n a p , a m i k o r 2—3 f r o n t — v a g y f e l h ő á t v o n u l á s t észleltek. A h ó n a p f o l y a m á n a s z u b t r ó p u s i , illetve a t e n g e r i e r e d e t ű l é g t ö m e g e k u r a l k o d t a k , összesen 368 ó r á n át.
A h a v i h ő m é r s é k l e t i k ö z é p é r t é k 22,5 fok, 3,1-el á t l a g f e l e t t i . í g y volt ez az É s z a k i - K ö z é p h e g y s é g v i d é k é n , v a l a m i n t a T i s z á n t ú l o n . I l y e n m a g a s á t l a g o s k ö z é p é r t é k e t E g e r b e n m é g n e m j e g y e z t e k fel. E h ó n a p a b s z o l ú t m a x i m u m á n a k az é r t é k e m á r n e m volt e n n y i r e k i u g r ó : 31,2 volt a c s ú c s é r t é k , m é g p e d i g 15-én. 33 f o k o t csak P é c s e t és a r i v á l i s L ő r i n c i j e l e n t e t t ezen a n a p o n . M i n d a m a x i m u m o t , m i n d a legalacso- n y a b b é r t é k e t o r s z á g s z e r t e igen k ü l ö n b ö z ő n a p o k o n észlelték. E g e r b e n a h ó n a p u t o l s ó n a p j á n v o l t a l e g a l a c s o n y a b b é r t é k , m é g p e d i g 10,2 f o k , é p p e n ú g y , m i n t a T i s z á n t ú l o n . ,,Az A t l a n t i - ó c e á n é s z a k - n y u g a t i r é - széből széles s á v b a n h ű v ö s t e n g e r i l e v e g ő á r a m l o t t a k o n t i n e n s r e , "
í r t a a n a p i j e l e n t é s . K ö z b e n 27 n y á r i n a p , ebből 12 h ő s é g n a p a d ó d o t t . H i r t e l e n h ő c s ö k k e n é s 3 0 - á n k ö v e t k e z e t t be. Még 29-én d é l b e n 25,2 f o k o t észleltek, m á s n a p 14 ó r a k o r m á r csak 14 f o k o t m u t a t o t t s h ő - m é r ő . 24 ó r a a l a t t 11 f o k o s z u h a n á s n a k v o l t u n k t a n ú i . 30-án h a j n a l b a n t e n g e r i hideg, m a j d r e g g e l r e s a r k v i d é k i l é g t ö m e g e k é r k e z t e k . A n a p i -
j e l e n t é s ezt í r j a : a n a p i k ö z é p é r t é k e k 2 n a p k i v é t e l é v e l végig 20 f o k f e l e t t v o l t a k , csak 3 0 - á n l e t t 13,6°, a m i s z o k a t l a n u l alacsony.
A c s a p a d é k h a v i összege 117 m m , 29-el t ö b b a t ö r z s é r t é k n é l . E t e k i n t e t b e n a h ó n a p o t k é t r é s z r e l e h e t osztani. A 13 esős napból a h ó - n a p első f e l é r e csak 3 j u t o t t . Ebből a z o n b a n 2 k i a d ó s volt. 20 n a p o n j e l e z t e k z i v a t a r t , n é h á n y s z o r c s a p a d é k n é l k ü l . 8 ízben jégeső is h u l l o t t . A z i v a t a r a h ó n a p m á s o d i k f e l é b e n n a p o n t a m e g i s m é t l ő d ö t t . Ez a m e g - f i g y e l é s is igazolja, h o g y a B ü k k e l ő t e r e n y á r i z i v a t a r o k b a n gazdag.
N e m v o l t e g y e t l e n n a p sem, h o g y h o s s z a b b - r ö v i d e b b időre k i n e s ü t ö t t v o l n a a Nap. A n a p s ü t é s e s ó r á k s z á m a így 275-öt t e t t ki, ez 19-el t ö b b az á t l a g n á l , d e az összeg e l m a r a d t a h e g y a l j a i á l l o r r á s o k n a p f é n y t a r t a l m á t ó l .
A f e l t ű n ő e n sok s z u b t r ó p u s i l e v e g ő f a j t a é r k e z é s e a sokévi t a p a s z - t a l a t t a l e l l e n t é t b e n m e l e g e b b j ú n i u s t okozott, z i v a t a r r a l p á r o s u l v a a c s a p a d é k b ő v e n ö n t ö z t e a felszínt.
Július
H ő m é r s é k l e t i viszonyok t e k i n t e t é b e n f e l e m á s h ó n a p .
A l é g n y o m á s á t l a g a 747,0 m m , 1,4 m m - r e l az á t l a g n á l m a g a s a b b . A pozitív e l t é r é s o k á t a sok veszteglő f r o n t j e l e n l é t é b e n kell k e r e s n i . A l é g t ö m e g e k s z á r m a z á s szerint a r á n y t a l a n u l oszlottak meg. Az első d e k á d a l a t t 4 s a r k v i d é k i , v a g y t e n g e r i h i d e g l é g t ö m e g é r k e z e t t . Ezek h a t á s á r a a h ő m é r s é k l e t l é n y e g e s e n c s ö k k e n t , a c s a p a d é k k é p z ő d é s p e - dig m e g n ö v e k e d e t t . A h ó n a p m á s o d i k d e k á d j á b a n m á r a s z u b t r ó p u s i l e v e g ő f a j t á k is m e g é r k e z t e k , az i d ő j á r á s m e g v á l t o z o t t . A s z u b t r ó p u s i ,
v a g y m e l e g l é g t ö m e g e k ó r a s z á m a a h i d e g e k é h e z h a s o n l í t v a 516:123 a r á n y t e r e d m é n y e z e t t .
E g e r b e n a j ú l i u s i k ö z é p h ő m é r s é k l e t 21.3 f o k o t t e t t ki, m i n d ö s s z e egy t i z e d d e l m a r a d t el az átlagtól. H a z á n k n a g y r é s z é b e n a.zonban az egritől n a g y o b b h i á n y t észleltek.
A h a v i , e g y b e n az évi abszolút m a x i m u m o t — az ország s z i n t e v a l a m e n n y i á l l o m á s á v a l m e g e g y e z ő e n — 22-én észlelték E g e r b e n is, é s p e d i g 33,6 f o k o t . A hőség n e m volt o l y a n magas, m i n t az A l f ö l d ö n és a D é l - D u n á n t ú l o nv Sőt e t é r e n a b o r s o d i állomások is t ú l s z á r n y a l t á k E g e r t . A K é k e s (27,5 fok) és a B ü k k m é r s é k l ő h a t á s a é r v é n y e s ü l h e t e t t n á l u n k . A l e h ű l é s t , a h ő m é r s é k l e t i m i n i m u m o t e l s e j é n észleltük, 7,0 f o k o t . Ez m é g a j ú n i u s 28—29-én b e á r a m l o t t t e n g e r i h i d e g l e v e g ő f a j t a h a t á s á r a f e j l ő d ö t t ki. A Tisza és Eger v o n a l á t ó l k e l e t r e 7-én észleltek a l e g h ű v ö s e b b é j s z a k á t .
E g e r b e n 22 n y á r i n a p m u t a t k o z o t t , ez közepes é r t é k , de a 6 h ő s é g - n a p m á r az á t l a g a l a t t v a n . Ez e s e t b e n i s m é t a M á t r a és a B ü k k m é r - séklő h a t á s á r a k e l l u t a l n u n k .
A c s a p a d é k e h a v i összege 41 m m . A h ó n á p első p e n t á d j á b a n l e - e s e t t e m e n n y i s é g 70 százaléka. Az azt k ö v e t ő i d ő s z a k b a n j e l e n t é k e n y v o l t a szárazság. Még m i n d i g 10 n a p o n f i g y e l t e k m e g z i v a t a r t , d e j é g - esőről n e m e m l é k e z n e k m e g .
J ú l i u s b a n e g y e t l e n n a p s ü t é s n é l k ü l i n a p n e m a k a d t , viszont a t e l - j e s e n b o r u l t is k e v é s volt. A n a p s ü t é s e s ó r á k összege 294, e g y e n l ő a t a - p a s z t a l t á t l a g g a l . I s m é t e l m a r a d t u n k a b o r s o d i és a t i s z á n t ú l i állomások é r t é k é t ő l .
A h ó n a p m á s o d i k és h a r m a d i k d e k á d j a száraz és m e l e g j e l l e g é v e l elősegítette a g y ü m ö l c s é r l e l é s é t és k e d v e z ő volt a s t r a n d o l á s r a .
Augusztus
Az á t l a g n á l h ű v ö s e b b .
A 745,4 m m - s l é g n y o m á s j e l e n t ő s 0,7 m m - r e l m a r a d t el a k ö z é p é r - téktől. A t e n g e r i p á r á s , k ö n n y e b b l e v e g ő f a j t á k u r a l t á k a l é g t e r e t . E z e k részben hideg, r é s z b e n m é r s é k e l t , illetve m e l e g t u l a j d o n s á g ú a k v o l t a k . A h i d e g e b b l é g t ö m e g e k f ő l e g a h ó n a p u t o l s ó h a r m a d á b a n j u t o t t a k t ú l s ú l y b a .
A h ó n a p h ő m é r s é k l e t i k ö z é p é r t é k e 19,1 fok, ami j e l e n t ő s é r t é k k e l , 1,5 f o k k a l v o l t á t l a g alatti. Ez a h i á n y v i s z o n t n e m kirívó, m e r t T a r - calon és az e g y e s a l f ö l d i h e l y e k e n 2 f o k o t is k i t e t t a l e m a r a d á s .
Alacsony v o l t a z első 5 n a p á t l a g a : 18,4 fok. M á s o d i k á n és h a r m a - d i k á n h i d e g t e n g e r i és s a r k v i d é k i l é g á r a m l á s o k é r k e z t e k . 4-én r e g g e l E g e r b e n 8,0 f o k r a h ü l t le a levegő, a t a l a j m e n t é n c s u p á n 3,6 f o k o t m u - t a t o t t a h ő m é r ő . A 3-i n a p i j e l e n t é s ezt í r j a : ,,az a t l a n t i - ó c e á n i e r e d e t ű h i d e g levegő m a r e g g e l z ö m é b e n á t h a l a d t a K á r p á t - m e d e n c e f ö l ö t t " . 5 - é n és 6 - á n v i s z o n t m e l e g t e n g e r i l e v e g ő é r k e z e t t hozzánk. E n n e k e r e d m é n y e k é p p e n f ő l e g a D u n á n t ú l o n és e g y - k é t északi állomáson, k ö z t ü k E g e r b e n is, 30 f o k f ö l é (30,5) e m e l k e d e t t a h ő m é r s é k l e t , ez a d t a a h a v i m a x i m u m o t . Az A l f ö l d déli f e l é b e n 29—30-án észlelték a l e g -
432
7. sz. ábra
m a g a s a b b é r t é k e t . A 27-i s z u b t r ó p u s i f r o n t ismét f ö l m e l e g e d é s t e r e d - m é n y e z e t t . A h ó n a p f o l y a m á n m i n d ö s s z e 12 n y á r i és 1 h ő s é g n a p o t j e - g y e z t e k f e l E g e r b e n .
C s a p a d é k b a n n e m s z ű k ö l k ö d t ü n k . A 93 m m - e s m e n n y i s é g a t ö r z s - é r t é k n e k közel 150 százaléka. A h a v i eloszlás ellen s e m l e h e t p a n a s z , m e r t m i n d h á r o m d e k á d a l a t t l e g a l á b b 25 m m e s e t t . Ötször j é g e s ő t , n é g y s z e r z i v a t a r t észleltek. H a r m a t b a n szintén b ő v e l k e d t e k a r e g g e l e k .
A D u n á n t ú l o n és az É s z a k i - K ö z é p h e g y s é g b e n 100 százalék f e l e t t i c s a p a d é k ö s s z e g e t á b r á z o l a h á r o m n y á r i h ó n a p r a a 7. sz. á b r a . Ez az ábrázolás a z o n b a n E g e r r e n e m v o n a t k o z t a t h a t ó , e s ő á r n y é k b a n f e k s z i k a v á r o s , a csapadék á t l a g a 150 százalék a l a t t m a r a d t .
A N a p E g e r b e n e h ó n a p b a n 200 ó r á t sütött, 10 s z á z a l é k o t l e m a - r a d t .
N a p f é n y b e n , m e l e g b e n , n y á r i n a p o k b a n szűkölködő, f e l h ő á t v o - n u l á s o k k a l t a r k í t o t t v o l t a h ó n a p . N e m k e d v e z e t t s e m a s t r a n d o l á s n a k , sem a g y ü m ö l c s ö k é r l e l é s é n e k .
Szeptember
A u g u s z t u s h o z h a s o n l ó a n h ű v ö s i d ő j á r á s j e l l e m e z t e e h ó n a p c t is.
A l e v e g ő n y o m á s a á t l a g b a n 749,1 m m volt, 1,1 f o k k a l a k ö z é p é r - ték f e l e t t . Ez a j e l e n s é g a s ú l y o s a b b l e v e g ő f a j t á k g y a k o r i s á g á r a u t a l .
M e g j e l e n t e k a s a r k v i d é k i l é g á r a m l á s o k , d e a z é r t t ö b b s é g b e n a t e n g e r i l é g t ö m e g e k u r a l k o d t a k .
A h ó n a p k ö z é p h ő m é r s é k l e t e 15,5 f o k , a m i közel 1 f o k o s h i á n y t m u t a t . S z e p t e m b e r első p e n t á d j á b a n az u t o l s ó a u g u s z t u s i h o z k é p e s t k ö - zel 5 fokos esést l e h e t k i m u t a t n i . M á r s z e p t e m b e r 1 - é n m e g é r k e z e t t a s a r k v i d é k i és s z á r a z f ö l d i légtömeg, a m i csak 3 - á n v o n u l t el, v a g y o l v a d t be. M a j d a m á s o d i k és h a r m a d i k p e n t á d b a n m e l e g e b b t e n g e r i á r a m l á s o k is b e h a t o l t a k .
A h a v i m a x i m u m o t , 27,0 f o k o t 1 6 - á n m é r t ü k . A M á t r á t ó l n a g y í v b e n M á t é s z a l k á i g 27—28 f o k között v á l t a k o z o t t ez az é r t é k . A 15-i n a p i j e l e n t é s ezzel k a p c s o l a t b a n így í r : ,,Az A t l a n t i - ó c e á n f ö l ö t t e l h e - l y e z k e d ő h a t a l m a s c i k l o n déli oldalán n y u g a t — k e l e t i i r á n y ú á r a m l á - sok t a l á l h a t ó k . K ö z v e t l e n ü l e ciklon e l ő o l d a l á n d é l n y u g a t i széllel á t - m e n e t i l e g g y o r s f e l m e l e g e d é s f i g y e l h e t ő m e g . " M i r e ez a d é l n y u g a t i á r a m l á s é s z a k k e l e t r e é r t , m e l e g e j e l e n t ő s e n e n y h ü l t .
B á r a m ű s z e r e s h á z i k ó m a g a s s á g á b a n 14-én m é r t é k a m i n i m u m o t (5,4 fok), ez a M á t r a — M á t é s z a l k a ö v e z e t é b e n is e n a p o n j e l e n t k e z e t t
— m á s h e l y e k e n a z o n b a n 22—23-án.
A n a p i j e l e n t é s s z e r i n t 21—23-a k ö z ö t t s a r k v i d é k i l é g t ö m e g ü l t e m e g a m e d e n c é t . É s z a k r ó l h ű v ö s , d é l n y u g a t r ó l e n y h e , p á r á s l é g t ö m e g é r k e z é s é t közölték. Az é s z a k i h e g y v i d é k a h ű v ö s l é g á r a m l á s b ó l k a p o t t . Az 50 éves időszak a l a t t s z e p t e m b e r b e n 4 ízben m á r f a g y o t is észlel- t e k E g e r b e n , a m o s t a n i h o z hasonló radiációs m i n i m u m o t , 0 f o k o t t ö b b - ször.
A m i n d ö s s z e 5 n y á r i n a p is h ű v ö s s z e p t e m b e r t idéz.
A c s a p a d é k e h a v i m e n n y i s é g e 83,5 m m . Ez l á t s z a t r a sok, m e r t a t ö r z s é r t é k n e k , a 48 m m - n e k közel k é t s z e r e s e . A h ó n a p jellege m é g i s s z á r a z . Ez a látszólagos e l l e n t m o n d á s a k ö v e t k e z ő k b e n leli m a g y a r á - z a t á t . 1—5-ig s e m m i c s a p a d é k n e m esett, 6 - á n 9 m m , 7 - é n 56,8 m m , 8 - á n 1 m m . D e 9-e és 16-a k ö z ö t t s e m m i eső n e m e s e t t . 17-én és 18-án is c s u p á n 1—1 m m . 2 1 - é n i s m é t 15,4 m m - s m e n n y i s é g , m a j d 9 n a p o n i s m é t s z á r a z s á g k ö v e t k e z e t t . A c s a p a d é k időbeli eloszlása t e h á t r o p - p a n t szeszélyesnek m u t a t k o z o t t . Száraz z i v a t a r e g y ízben f o r d u l t elő.
A h ó n a p f o l y a m á n c s a k h a t n a p o n á t v o l t t e l j e s e n d e r ü l t az égbolt, u g y a n a n n y i a t e l j e s e n b o r u l t is. A n a p s ü t é s 186,5 ó r á t t e t t ki, ezzel s z e m b e n T a r c a l o n 196 ó r á t s ü t ö t t . A v é n a s s z o n y o k n y a r a i n k á b b a H e g y a l j á t j e l l e m e z t e .
H a a h ő m é r s é k l e t és a c s a p a d é k a b s z o l ú t összegének a h a v i elosz- l á s á t t e k i n t j ü k , a k k o r m é g i s m e g kell á l l a p í t a n u n k , h o g y az őszi v e - téshez, a m e z ő g a z d a s á g i m u n k á k h o z a c s a p a d é k m e n n y i s é g e e l e g e n d ő volt. A közbeeső s z á r a z n a p o k a b e t a k a r í t á s i m u n k á k n a k kedveztek, d e a s z ü r e t e l é s t is e l ő s e g í t e t t é k .
Október
Szeszélyes, v á l t o z é k o n y időjárás, d e egészben v é v e á t l a g körüli.
A l é g n y o m á s n a p i k ö z é p é r t é k e 748,3 m m , m e g e g y e z ő a t ö r z s - é r t é k k e l .
29*
434
Az i d ő j á r á s i f r o n t o k j e l l e g e t ú l n y o m ó r é s z t m é r s é k e l t . A s z á r a z - f ö l d i hideg k i v é t e l é v e l m i n d e n l e v e g ő f a j t a e l ő f o r d u l t .
A h ő m é r s é k l e t i k ö z é p é r t é k 10,7 fok, közel f é l f o k k a l (0,4) m a g a - s a b b a sokévi á t l a g n á l . A h a v i e l t é r é s Vác, K u n s z e n t m i k l ó s v o n a l á t ó l h i á n y t , a t t ó l k e l e t r e t ö b b l e t e t m u t a t o t t . A h ó n a p első n a p j a i hideg, s a r k v i d é k i , k ö z e p e f e l é m e l e g t e n g e r i , ezt a n e g y e d i k p e n t á d b a n ismét h i d e g l é g t ö m e g v á l t o t t a fel.
E z e n l é g t ö m e g j á r á s h o z h í v e n a h a v i a b s z o l ú t m a x i m u m o t : 20,0 f o k o t mégis 6 - á n m é r t é k . K ö r n y e z e t ü n k : a B ü k k , M á t r a m é r s é k l ő h a - t á s s a l volt az i t t e n i h ő m é r s é k l e t a l a k u l á s á r a , m e r t a H e g y a l j á n 22 f o - k o t is észleltek. Az abszolút m i n i m u m o t 2,2 f o k o t 18-án m é r t e Eger é p p ú g y , m i n t P é c s .
O k t ó b e r b e n s e m f a g y o s , s e m n y á r i n a p n e m f o r d u l t elő. A h a v i c s a p a d é k m e n n y i s é g 71 m m volt, ez 18 m m t ö b b l e t e t m u t a t . Az elosz- lás h á r o m s z a k a s z r a b o m l o t t . S z e p t e m b e r 22-től o k t ó b e r 8-ig b e z á r v a n e m esett eső. E g e r b e n . U t á n a 17 n a p o n e g y m á s u t á n volt c s a p a d é k ,
13-án és 20-án közel 20 m m . E 17 esős n a p h á t r á l t a t t a a s z ü r e t e l é s t , v a l a m i n t e g y é b t e r m é n y e k b e t a k a r í t á s á t , sőt a v e t é s t is. E g y ízben z i v a t a r is m u t a t k o z o t t .
A 118,3 n a p s ü t é s e s ó r a ismét k e v é s n e k m o n d h a t ó . A D u n á n t ú l o n e t e k i n t e t b e n m é g e r ő s e b b volt a l e m a r a d á s .
A hosszan t a r t ó c s a p a d é k o s időszak k e d v e z ő t l e n jelleget a d o t t a hó- n a p n a k .
November
A k é t első őszi h ó n a p e l l e n t é t e , e n y h é b b és s z á r a z a b b . A l é g n y o - m á s k ö z é p é r t é k e 748,2 m m . m i n d ö s s z e 1 tizeddel m a r a d t el az á t l a g - tól. A l é g t ö m e g e k eloszlása is e g y e n l e t e s volt. A s a r k v i d é k i és s z á r a z - f ö l d i h i d e g 30 százalékos, a t e n g e r i m é r s é k e l t és m e l e g 36 százalékos, a s z á r a z f ö l d i m é r s é k e l t 22 százalékos, a s z u b t r ó p u s i m e l e g l e v e g ő f a j t a p e d i g 12 százalékos i d ő t a r t a m o t m u t a t o t t . A k ü l ö n b ö z ő t u l a j d o n s á g ú l é g t ö m e g e k igen g y a k r a n , 27 ízben v á l t o g a t t á k e g y m á s t . Ez a h e l y z e t a h ő m é r s é k l e t , a l é g n y o m á s és a f e l h ő z e t erős ingadozását e r e d m é - n y e z t e . A h ő m é r s é k l e t e h a v i é r t é k e 6,2 fok, 1,3 f o k k a l átlag f e l e t t i . O r s z á g u n k m i n d e n á l l o m á s a igen e n y h e n o v e m b e r t j e l e z h e t e t t . A Hó- n a p k ö z e p e felé, a h a r m a d i k p e n t á d b a n 8—9 f o k o s n a p i k ö z é p h ő m é r - s é k l e t e t é s z l e l t ü n k . E g y - k é t n a p o n át az utolsó p e n t á d b a n is s z o k a t l a n m e l e g m u t a t k o z o t t . 10-én, 13-án és 14 - é n t e n g e r i mejleg és s z u b t r ó p u s i l é g t ö m e g e k o k o z t á k a r e n d k í v ü l i e n y h e s é g e t . M a j d 24-én és 2 5 - é n is- m é t e l t e n e k é t e n y h e l e v e g ő f a j t a j e l e n t m e g l é g t e r ü n k b e n . Az a b s z o - l ú t m a x i m u m o t , 14,2 f o k o t 26-án m é r t é k E g e r b e n , az ország t ú l n y o m ó r é s z é b e n a z o n b a n 29-én és 30-án. 24-én és 29-én is s z u b t r ó p u s i l e v e g ő - f a j t a é r t ide és h o s s z ú ideig vesztegelt l é g t e r ü n k b e n .
Az abszolút m i n i m u m o t , s a radiációs m i n i m u m o t is 23-án m é r - t ü k . E d á t u m csak a n ó g r á d i és a b é k é s i állomások i d e j é v e l esett e g y b e . 2 2 - é n s z á r a z f ö l d i h i d e g l é g t ö m e g s e g í t e t t e elő a h ő m é r s é k l e t csök- k e n é s é t .
8. sz. ábra
E g e r b e n 5 f a g y o s n a p o t j e g y e z t e k fel. Ezzel s z e m b e n S a l g ó t a r j á n - b a n 12, P u t n o k o n 14, a K é k e s e n pedig 18-at észleltek.
A csapadék e h a v i összege 15 m m . A 10 esős n a p elég a r á n y o s a n oszlott el, de i g e n kevés j u t o t t egy-egy a l k a l o m r a . D e b r e c e n b e n és E g e r b e n 18-án és 19-én h a v a s e s ő esett. U g y a n a k k o r s a r k v i d é k i és t e n g e r i l é g t ö m e g e k e t k a p t u n k .
A n a p f é n y e s ó r á k s z á m a 73,8 volt, ez m i n d ö s s z e 8 óra t ö b b l e t e t j e l e n t e t t . A h ó n a p második és h a r m a d i k d e k á d j á b a n szinte m i n d e n n a p r a esett p á r ó r á s n a p s ü t é s .
N o v e m b e r e n y h e i d ő j á r á s a igen e l ő n y ö s e n h a t o t t az őszi vetések f e j l ő d é s é r e . A m é r s é k e l t c s a p a d é k l e h e t ő v é t e t t e az e l m a r a d t t a l a j e l ő - k é s z í t ő és v e t é s i m u n k á l a t o k b e f e j e z é s é t .
December
Ködös, c s a p a d é k o s h ó n a p .
A l é g n y o m á s 747,7 m m . Ez f é l f o k k a l m a r a d t le a t ö r z s é r t é k t ő l . A f r o n t o k s z á m a k e v é s , sok v o l t a veszteglő. A s z á r a z f ö l d i hideg, i l l e t v e m é r s é k e l t t u l a j d o n s á g ú l é g t ö m e g e k e g y e n l ő a r á n y b a n s z e r e p e l t e k . M e l l e t t ü k a t e n g e r i m é r s é k e l t j ö h e t m é g s z á m í t á s b a .
29*
