Magyarország természeti erőforrásainak gazdálkodása az Európai Unióban, 2004/2005

Magyarország természeti erőforrásainak gazdálkodása az Európai Unióban, 2004/2005

E LŐZMÉNYEK

A t é m a s ú ly á n a k é s j e l e n tő s é g é n e k m e g é r té s é h e z é r d e m e s a te r m é s z e t i e r ő fo r r á

s o k n a k a n e m z e t i v a g y o n b a n e l fo g l a l t s ú ly á v a l k e z d e n i a z é r te k e z é s t. A n e m z e t á l

l a m p o l g á r a i á l ta l l é tr e h o z o t t é s fe lh a l m o z o t t é r té k e k l e g á t fo g ó b b m u ta tó j a a n e m

z e ti v a g y o n . A te r m é s z e t i e r ő fo r r á s o k a n e m z e ti v a g y o n r é s z é t k é p e z ik . E z e k k e l g a z

d á lk o d u n k , n y ilv á n ta r tj u k , v á l to z á s a it k ö v e tj ü k . A n e m z e ti v a g y o n n a l v a l ó g a z d á l

k o d á s c é lj a – e l s ő k k ö z ö tt – a z , h o g y a n e m z e t g a z d a s á g fe jl ő d é s é n ek d in a m ik u s

té n y e z ő j é v é v á lj a n a k a b ir to k o l t e r ő fo r r á s o k . 2 0 0 4 . m á j u s e ls e j é t ő l b e l é p tü n k a z E U

b a , c é l s z e r ű m e g v iz s g á l n u n k , h o g y e c s a tla k o z á s m ily e n h a t á s o k k a l j á r a te r m é s z e ti

e r ő fo r r á s o k k a l k a p c s o l a t o s g a z d á lk o d á s r a .

A z u n ió s c s a tl a k o z á s t k ö z v e tl e n ü l m e g e l ő z ő id ő s z a k b ó l n in c s e n e k a d a ta in k a

n e m z e ti v a g y o n p o n to s é r té k é r ő l . A n e m z e ti v a g y o n é r té k e l é s é r ő l l e g u tó b b 1 9 8 8 b a n

fo ly t a k v iz s g á l a to k a K ö z p o n t i S t a t is z tik a i H iv a ta l n á l é s a z M T A F ö l d r a j z tu d o m á n y i

K u t a t ó in té z e té b e n . A z o r s z á g n e m z e ti v a g y o n á n a k a k ü l ö n b ö z ő v a g y o n c s o p o r to k

k ö z ö t ti m e g o s zl á s á t a z

1. ábra

^{m u t a tja b e .}

A z t tu d j u k , h o g y n e m z e ti v a g y o n u n k b a n d r a s z tik u s v á l to z á s o k m e n t e k v é g b e a

r e n d s z e rv á l t á s k ö v e tk e z t é b e n , d e e v á l t o z á s o k s z á m s z e r ű s ít é s e n e m tö r té n t m e g . A

n e m z e ti v a g y o n t a lk o tó ú n . á ll a m i tu l a j d o n l e g n a g y o b b r é s z e m a g á n tu l a j d o n b a k e

r ü l t , r é s zb e n k ü l fö l d iek b ir to k á b a . A te n d e n c iá t is m e rv e e g y é r t e l m ű , h o g y a p r iv a ti

*

B G F K ü lk er e sk ed elm i F ő i sk o lai K ar , V ilá g g az d a s ág t a n T a n sz ék , fő isk o lai t an ár , k ö z g az d a s á g N

z á c ió a n e m z e t i v a g y o n te r m é s z e ti e r ő fo r r á s o l d a l á r a k e v é sb é h a t o tt , n e v e z e te s e n e z

a r é s z a l ig k e r ü lh e te tt k ü l fö ld i tu l a j d o n b a .

1. ábra

Az ország nemzeti vagyonának feltételes megoszlása ¹

A m e n n y ib e n a b á z is id ő s z a k a d a ta ib ó l in d u l u n k k i, e l fo g a d h a tó a z a m e g á ll a p ítá s ,

h o g y a te r m é s z e t i e r ő fo r r á s o k a n e m z e ti v a g y o n b a n a z á tm e n e t i g a z d a s á g id e j é n

m e g e r ő s ít e t té k r é s z e s e d é s ü k e t. H a fig y e l e m b e v e s s z ü k a n e m z e t i v a g y o n s z á z a l é k o s

m e g o s z l á s á t, a k k o r fe l t ű n ő a z , h o g y l e g n a g y o b b v a g y o n r é s z ü n k a t e r m ő fö l d v o l t,

2 5 % o s r é s z e s e d é s s e l . A t o v á b b ia k b a n e l s ő s o rb a n e z z e l a t e r m é s z e ti e r ő fo r r á s s a l

k ív á n u n k fo g l a lk o z n i. A k é r d é s íg y fo g a l m a zh a t ó m e g : a h o g y á tl é p t ü k a z E U k ü s z ö

b é t – a n n a k e ll e n é r e , h o g y n e m v o l t u n k tis z tá b a n a z z a l , m e k k o r a v a g y o n t v is z ü n k b e

– h o g y a n g a z d á lk o d u n k e te k in té ly e s é r t é k ű v a g y o n n a l a z E U e g y s é g e s p ia c á n ?

A Z AGRÁRIUM VERSENYKÉPESSÉGÉT RONTÓ HATÁSOK 2004-2005- BEN

K ö zv e tle n ü l a b e l é p é s ü n k e l ő tt, a k o p p e n h á g a i c s ú c s o n e l d ő l t , h o g y a m a g y a r m e

z ő g a z d a s á g u n ió s t á m o g a tá s a c s a k 2 5 % a l e s z a n n a k , a m it a k o r á b b i m e ch a n iz m u s

a l a p j á n r é g i t a g á ll a m o k k a p n a k . A „ n e g y e d p é n z e s c s a tl a k o z á s ” n y ilv á n v a l ó a n je l e n

tő s h á t r á n y b a h o z t a a m a g y a r te r m e l ő k e t a z e g y s é g e s p ia c o n . I g a z u g y a n , h o g y a z

E U h o z z á j á r u l t a h h o z , h o g y a n e m z e t i k ö l t s é g v e t é sb ő l a z a g r á r t á m o g a t á s 3 0 % k a l

1 F o r r á s: T ó th M .: A t er m é sz e ti er ő fo r r á so k p o t en c iá lj a é s ig én y b ev ét ele g az d a s ág i ért ék el é s én ek

k ie g é s z íth e tő l e g y e n , a z o n b a n e z z e l a m a g y a r k o r m á n y k é s l e k e d e tt, é s a s z u b v e n c ió

m é r té k e n e m k ö z el íte tt e m e g a z e n g e d é ly e z e tt s z in t e t. (

2. ábra.

⁾

2. ábra

A nemzeti kiegészítő agrártámogatások mértékének alakulása (Mrd HUF) ¹

A m a g y a r te r m e l ő k e z á l t a l v e r s e n y h á tr á n y b a k e r ü l t e k a p ia c o n , m ik ö z b e n a z z a l is

s z e m b e s ü lh e tt e k , h o g y a r é g i ta g á ll a m o k a g r á r g a z d a s á g a i te lj e s e r ő v e l p r ó b á lj á k

e l fo g l a ln i a m a g y a r p ia c o t. E z t l á th a tj u k a

3. ábrán

^.

E z z e l a m a g y a r m e z ő g a z d a s á g – j ó te r m é s z e ti a d o t ts á g a i e ll e n é r e – n e m l e h e te tt

n y e r te s e a c s a tla k o z á s n a k , m e g l év ő l e h e tő s é g e it n e m tu d ta k ih a s z n á ln i.

A v e l ü n k c s a tl a k o z ó k ile n c o r s z á g g a z d á i n e m ily e n e l é g e d e tl e n e k a b e l é p é s k ö

v e tk e z m é n y e iv e l . A l e n g y e l m e z ő g a z d a s á g – r á c á fo lv a a v á r t fé l e l m e k r e – n e m r o g y

g y a n t m e g , s ő t s ik e r e s s é v á l t a z e l s ő k é t é v b e n . A l e n g y e l o r s z á g i k iv it e l a z E U

o r s z á g o k b a 4 0 % k a l e m e lk e d e tt , d e l é t e z ik o ly a n a d a t is , a m ely ik 6 0 % r a b e c s ü l i a

fo r g a l o m n ö v e k e d é s t. A l e n g y e l m e z ő g a z d a s á g tö b b m in t 1 ,5 m ill iá r d e u r ó tá m o g a

tá s t k a p o tt , a m it g y o r s a n k ifiz e t te k a g a z d á k n a k . M in d e z e k ö n m a g á b a n is v e r s e n y

e l ő n y t je l e n te tte k s z á m u k r a . A l e n g y e l s z a k e m b e r e k r á j ö tt e k a r r a , h a n e m h a s z n á l

j á k fe l a fo r r á s o k a t , 2 0 0 7 t ő l k e v e s e b b p é n z t k a p h a tn a k B r ü s s z e l tő l . A n e m z e tk ö z i

g a z d a s á g i e l e m z ő k e g y b e h a n g z ó a n ú g y é r t é k e l ik , h o g y L e n g y e l o r s z á g e x p o r t r o b

b a n tá s t h a j to t t v é g r e , a t e r ü l e ti a l a p ú tá m o g a t á s o k p e d ig s ik e r t ö r t é n e tk é n t k ö n y v e l

h e tő k e l.

M in d e z M a g y a r o r s z á g r ó l n e m m o n d h a t ó e l , h e ly ü n k a v e r s e n y k é p e s s é g i r a n g s o r

b a n r o m l o t t.

1

3. ábra

Az élelmiszerforgalom alakulása az EU-15 országaival ¹

V ERSENYKÉPESSÉGÜNKET JAVÍTÓ TÉNYEZŐK

A c s a tl a k o z á s é v é b e n , 2 0 0 4 b e n a z a g r á r p ia c i á r a k k ia l a k u l á s á t a v il á g p ia c i á r a k

a l a k u l á s á n é s a h a z a i k e r e sl e tk ín á l a t a r á n y á n k ív ü l e g é s z e n ú j k ö z g a z d a s á g i té n y e z ő

is fo r m á l ta : m e g j e l e n t a z in t e rv e n c ió s á r . A z E U ta g s á g g a l ú j p ia c i k o r s z a k k e z d ő

d ö tt a m a g y a r m e z ő g a z d a s á g b a n . A b ú z a é s a z á r p a in t e rv e n c ió s á r á t a z U n ió b a n

1 0 1 ,7 7 e u r ó b a n h a tá r o z tá k m e g a c s a tl a k o z á s é v é b e n , a z a z a g a z d á k to n n á n k é n t k b .

2 6 e z e r fo r in t g a r a n t á l t á r r a s z á m íth a t ta k . A h a z a i g a b o n a feh é rj e t a r ta l m á v a l , a

fe h é rj e m in ő s é g é v e l é s s ik é r ta r t a l m á v a l m in ő s é g il e g is m e g fe l e l t a r é g e n v á r t u n ió s

fe lv á s á rl á s n a k . A te r m e l ő k e g y r é s z e te r m é s z e t e s e n n e m t u d o t t v á r n i fé l e g y é v ig a

te r m é n y e l a d á s á v a l . Ő k k é n y te l e n e k v o l ta k a l a c s o n y a b b á r o n m e g v á l n i a g a b o n á t ó l .

A g a b o n a fé l é k n é l t eh á t h a lv á n y u lt a v il á g p ia c i á rh a tá s , é s k ö zv e te tté v á l t. A 2 0 0 4

2 0 0 5 ö s b ú z a á r a d a t M a g y a r o r s z á g o n – é v tiz e d ek ó ta e l s ő a lk a l o m m a l – m é r s é k e l

te b b g o n d o t o k o z o t t a t e r m e l ő k n e k é s a k e r e sk e d ő k n e k .

M in d e z te r m é s z e t e s e n n e m j e l e n t e tt e a z t, h o g y n e m j e l e n tk e z t ek r a k t á r g o n d o k é s

l o g is z t ik a i p r o b l é m á k . Í g y p l . a g a b o n a t ö b b s é g e K e le t M a g y a r o r s z á g o n te r m e tt , a

r a k tá r a k t ö b b s é g e p e d ig N y u g a t M a g y a r o r s z á g o n é p ü l t . A z o r s z á g te n g e r i k ik ö tő

h iá n y á b a n c s a k h a v i k b . 3 0 0 e z e r to n n a k is z á ll ít á s á r a a lk a l m a s , h o l o tt 4 5 m ill ió

to n n á t k e ll e tt v o l n a fé l é v a l a t t e x p o r t á l n i. Ú j s p e k u l á c ió j e l e n t m e g , a k e r e sk e d ő k

fe lv á s á r o l tá k s z a b a d p ia c i á r o n , o l c s ó n a g a b o n á t, b é r e l t r a k t á r a k b a h e ly e z t é k , m a j d

1

a s z a b a d p ia c i á r é s a z in t e rv e n c ió s á r k ö z ö tt i h a s z o n é s a r a k t á rb é rl e t n y e r e s é g e is a z

ő p r o fitj u k a t d a g a s z to tta .

A 2 0 0 4 . é s 2 0 0 5 . e s z t e n d ő r e k o r d te r m é s t h o z o t t h a z á n k b a n . A m e g is m é tl ő d ő

te r m é k b ő s é g n ö v e l te a s z e k to r á rb e v é t e l é t é s a z e x p o r tfo r g a l m a t.

A v e r s e n y k é p e s s é g e t j a v íto t ta a v á m o k é s k v ó tá k m e g s z ű n é s e is .

F e l té te l e z t ü k t o v á b b á a z t is , h o g y a m e z ő g a z d a s á g i é s é l e l m is z e r ip a r i te r m é k e in k

m e g ő r z ik m a j d v e r s e n y k é p e s s é g ü k e t, é s a ta g g á v á l á s u n k u t á n s z a b a d v e r s e n y b e n

é lv e zh e tik a 3 8 0 r ó l k ö z e l 5 0 0 m ill ió s r a b ő v ü l ő p ia c o n a k o m p a r a t ív é s k o m p e t itív

e l ő n y ö k e t . H a m a r k id e r ü l t, h o g y a c s a tl a k o z á s n e m j e l e n t a u t o m a t ik u s p ia c r a j u t á s t.

A z e l a d á s é r t v á l to z a t o s m a rk e tin g m ó d s z e r e k k e l t o v á b b r a is k ü z d e n ü n k k e ll . A z a g

r á r ü zl e t e r e d m é n y e s s é g é t v á l to z a tl a n u l a k e r e sl e t ik ín á l a ti v is z o n y o k , a m in d e n k o r i

p ia c i h e ly z e t , a z é r té k e s ít é s i c s a t o r n á k h e ly e s k iv á la s z tá s a s tb . b e fo ly á s o lj a .

G AZDASÁGPOLITIKAI HIBÁK

A z e g y ik l e g n a g y o b b h ib a a z v o l t, h o g y a z u n ió s p é n z e k b e n t r e k e d te k a z á ll a m i

k in c s tá rb a n . A B r ü s s z e lb ő l é rk e z ő a g r á r t á m o g a tá s o k a t a t ö b b i 2 4 o r s z á g b a n l e g k é

s ő b b 2 0 0 4 d e c e m b e r e e l ő tt k ifiz e tt é k a g a z d á k n a k . M in d e z e k r e h a z á n k b a n 2 0 0 5

m á j u s á ig k e r ü l t s o r . A k é s le k e d é s a k ifiz e té s e k te r é n a z t a k é p e t n y ú j to t ta , h o g y a z

a g r á r tá r c a k é p te l e n a g y o r s a b b ü g y in té z é s r e , é s a d ö n t é sh o z a t a l i m e c h a n iz m u s u n k a

l e g l a s s ú b b a z E U ta g o r s z á g a i k ö z ö tt .

E z z e l e g y id ő b e n c s ú c s o s o d o tt k i a z a g r á r in te rv e n c ió l e v e z é n y l é s e . A 2 0 0 4 . é v i r e

k o r d te r m é s j e l e n tő s r é s z e m é g a k ö v e tk e z ő é v j ú l iu s á b a n is r a k t á rb a n á llt . A z ó g a b o n a

m e ll e tt m e g k e ll e tt v o l n a k e z d e n i b e s z á llíta n i a z ú j b ú z á t a r a k tá r a k b a , h a a tá r o l á s i

k a p a c it á s e z t e n g e d te v o l n a . E g y r e j o b b a n k ir a j z o l ó d o tt, h o g y a z a g r á rk o r m á n y z a t

fo r r á sh iá n y o s , e z é r t p a rk o l ó p á ly á n ta r t o ttá k a b r ü s s z e l i p é n z t , é s a m e g íg é r t r a k tá rk a

p a c itá s s e m b ő v ü l t a k is z á m íth a tó k e r e sl e t m é r t ék é b e n .

A g a z d a s á g p o l it ik a i h ib á k k ö z ü l a h a r m a d ik h e ly e n e m l íth e tő , h o g y g y e n g é n e k b i

z o n y u l t, v a g y ta l á n h iá n y z o t t is a „ n e m z e t i p ia c v é d e l e m ” , u g y a n is a 2 0 0 4 e s m e z ő

g a z d a s á g i é s é l e l m is z e r ip a r i k iv ite l é r t é k e m in d ö s s z e 6 ,1 % k a l n ő tt , m íg a z im p o r t

2 8 ,9 % k a l . F ő l e g a z u n ió s t á m o g a t á s o k b ó l k is z o r u l t s e r té s é s b a r o m fite n y é s z tő k

l e tte k a c s a tl a k o z á s n a g y v e s z t e s e i. A z e l s ő u n ió s é v b e n a z é l ő á ll a t im p o r t t ö b b m in t

n é g y s z e r e s é r e , a h ú sk é s z ítm é n y e k b e h o z a t a l a k é t s z e r e s é r e n ő tt . A z é le l m is z e r d ö m

p in g e lle n a lig t e tt a m a g y a r k o r m á n y z a t, m é g a k k o r s e m , a m ik o r e z t a j o g i h á tt é r

l e h e tő v é t e t te v o l n a . Í g y p l . 2 ,8 % o s z s ír ta r t a l m ú t e je t e g y e d ü l M a g y a r o r s z á g n a k l e tt

v o l n a j o g a e l ő á ll ít a n i é s fo r g a l m a z n i. A h a z a i é l e l m is z e r ü zl e te k p o l c a in a z o n b a n

s z l o v á k é s c s e h te j e s d o b o z o k s o r a k o z ta k . E lm a r a d t é s e lk é s e tt a z „ ill e g á l is t e j e k ”

k iv o n á s a a b o l to k b ó l .

M a g y a r o r s z á g 2 0 0 4 . é v i E U c s a tl a k o z á s a u tá n u n ió s h a t á r á lla m m á v á l t. E z é r t

b e n n ü n k e t é r te k e l l e g in k á b b o l c s ó a g r á r te r m é k e ik k el a s z o m s z é d o s n e m E U

ta g á ll a m o k . A z E U 2 4 b ő l is é rk e z e tt a m a g y a r o k é n á l o l c s ó b b é l e l m is z e r a z e l s ő

é v b e n , d e eb b ő l a r e l á c ió b ó l a z im p o r t á r a d a t e l m a r a d t. T e h á t ú j j e l e n s é g v o l t e z ,

h o g y tö b b ir á n y b ó l is o l c s ó im p o r t k e z d te fe n y e g e t n i a m a g y a r te r m e l ő k e t, é s e n n e k

e lh á r ítá s á r a m á r n e m r e n d e lk e z tü n k n e m z e ti h a tá sk ö r ű k e r e sk e d e l m i e s zk ö z ö k k e l .

E l s ő s o rb a n R o m á n iá b ó l é s S z e rb ia M o n te n e g r ó b ó l ig y e k e z te k v il á g p ia c i á r a la t ti

a g r á r te r m é k e ik k e l e ll e p n i a m a g y a r p ia c o t . A l e g e m l é k e z e t e s eb b im p o r t fe n y e g e té s

c u k o rb ó l , é t o la jb ó l , s z ilv á b ó l v e s z é ly e z te tte a h a z a i t e r m e l ő k e t . E z é r t n a p ir e n d r e

k e r ü l t, h o g y a z a g r á r d ip lo m á c iá n a k e l k e ll é r n ie , h o g y a z E U n a k h a r m a d ik o r s z á

g o k k a l k ö t ö tt k e r e sk e d el m i e g y e z m é n y e in é l a z é r in t e t t fr o n t o r s z á g ( e s e t ü n k b e n

h a z á n k ) p ia c v é d e l m i j o g o t k a p j o n , te k in t e t te l a p ia c z a v a r á s té n y é r e . A z U n ió r é s z é

r ő l a h a r m a d ik o r s z á g o k n a k n y ú j to t t g e s z tu s o k (p l. n u ll a s z á z a l é k o s v á m ) u g y a n is

fő k é n t a b e l é p é s i p o n tn á l fe k v ő o r s z á g o t s ú j to tt á k . A fö l d r a j z il a g a c e n tr u m h o z k ö

z e l eb b e s ő o r s z á g o k a g r á r p ia c á t a s z á ll ítá s i é s r a k t á r o z á s i t ö b b l e tk ö l ts é g e k r á r a k o

d á s a m ia t t m á r n e m r e n d íte t te m e g a z im p o r tá r a d a t, u g y a n is a „b e l s ő o r s z á g o k b a ” a

tö b b l e tk ö l ts é g e k m ia tt m á r n e m é r t e m e g a te r m é k e k e t e l s z á ll ít a n i.

A n e g y e d ik g a z d a s á g p o l it ik a i h ib a a z a g r á r d ip l o m á c ia i e r ő fe s z íté s e k h iá n y a v o l t a

c s a tl a k o z á s e l s ő év é b e n , a z U n ió n b e l ü l é s k ív ü l e g y a r á n t . Íg y p é ld á u l a z E U k e r e té b e n

e g y é v u tá n k e z d ő d ö tt m e g a z ig é n y e k n e k a fe lh a l m o z o tt a g r á r te r m ék ek k e l a k o r á b b i

s z o k á s r e n d tő l e l té r ő – h a z a i in te rv e n c ió s a j á n lá s o k b ó l t ö r té n ő – k ie l é g íté s e . A m e d i

te r r á n r é g ió k a s z á ly a m ia tt je l e n tő s h iá n y k e le tk e z e tt S p a n y o lo r s z á g b a n , P o r tu g á l iá

b a n , O la s z o r s z á g b a n é s G ö r ö g o r s z á g b a n . M e g k é sv e k e z d ő d te k e l a tá r g y a l á s o k a r r ó l ,

h o g y a m a g y a r in t e rv e n c ió s r a k tá r a k b ó l s z á ll íts á k k i a b ú z á t é s k u k o r ic á t e z ek b e a z

o r s z á g o k b a . M in d e z e k h e z c s a k a z E U g a b o n a p ia c i b iz o tt s á g á n a k a z e n g e d é ly é r e v o lt

s z ü k s é g , s m á r is k is z á ll íth a tó v o lt p l. 2 0 0 e z e r to n n a b ú z a P o r tu g á liá b a . U g y a n a k k o r

a z a g r á r d ip l o m á c ia m u l a s z t á s á n a k a s z á m l á já r a írh a tó , h o g y M a g y a r o r s z á g n e m h a s z

n á l ta k i a z E U h a r m a d ik o r s z á g o k k a l k ö tö t t k e d v e z m é n y e s a g r á r m e g e g y e z é s e it, íg y p l .

a D é l A fr ik a i K ö z tá r s a s á g g a l , v a g y a d é l a m e r ik a i o r s z á g o k k a l s e m .

A z ö tö d ik g a z d a s á g p o l itik a i h ib a v o l t a fö l d a l a p ú t á m o g a tá s o k e l ő fin a n s z ír o z á s á

n a k a z é v e s k é s é s e k e r e sk e d e l m i b a n k o k b e v o n á s á v a l . D e a k á r k ü l ö n k ö l ts é g v e té sh e z

r e n d e l t b a n k is l é tr e jö h e te tt v o l n a a fe l a d a t m e g o l d á s á r a . E z e k r e tö b b m e g o l d á s t

p u b l ik á l ta k a k ö z g a z d á s z o k , a r é g i u n ió s o r s z á g o k p él d á in a k b e m u ta tá s á v a l , p l . F r a n

c ia o r s z á g , H o ll a n d ia , D á n ia s tb . e s e té b e n . O ly a n k ö z é p e u r ó p a i r e g io n á lis m é r e te k b e n

e r ő s b a n k , m in t a z O T P R t., c s a k 2 0 0 5 m á j u s á b a n h o z o tt l é tr e el s ő k é n t, m in d ö s s z e 3 0

M r d F t h ite l ö s s z e g b e n fo ly ó s íth a tó fö ld a l a p ú e l ő fin a n s z ír o z á s t. S z in te h ih e te tl e n v o lt ,

h o g y e g y é v n e k k e ll e tt el te l n ie , h o g y a p é n z ü g y b e n o ly r é g e n is m e r t é s e l t e rj e d t

fa k to r á l á s m e g j e l e n j e n , a k á r a h a z a i tá m o g a tá s o k , a k á r a z u n ió s tá m o g a t á s o k id ő

b e n n y ú j t o tt e lő fin a n s z ír o z á s á r a .

A h a tó s á g i z a v a r o k k ö z ö t t e m l íth e tj ü k m e g , h o g y a c s a tl a k o z á s u t á n , m iv e l n in c s a

h a t á r o n m e z ő g a z d a s á g i é s é l e l m is z e r e lle n ő r z é s , a k a d á ly ta l a n u l á r a m o lh a t n a k b e a

g y e n g e m in ő s é g ű , fo g y a s z t á s r a á r ta l m a s im p o r t te r m é k e k . E z e k k ö z ü l a l e g is m e r te b b

a fű s z e r p a p r ik a b o tr á n y . A z U n ió n k ív ü l i o r s z á g o k b ó l , p l . D é l A m e r ik á b ó l , S p a n y o

l o r s z á g o n á t M a g y a r o r s z á g r a j ö h e te t t a tr ó p u s i p e n é s z g o m b á v a l ( a fl a to x in n a l )

s z e n n y e z e tt ( m é r g e z e tt) p a p r ik a .

A z o r s z á g h a tá r o k o n c s a k a k k o r k e z d té k e ll e n ő r iz n i a s z á ll ít m á n y o k a t , a m ik o r m á r

g o n d v o l t v e l e a m a g y a r p ia c o n , v a l a m in t a m a g y a r g y á r t ó k tó l , c s o m a g o l ó k tó l ú jr a

k iv it té k a z u n ió s c é l p ia c o k r a a k e v e r t t e r m é k e k e t. E r r e a z E U e g é s z s é g ü g y i é s fo

g y a s z t ó v é d e l m i h a tó s á g a fel s z ó l ít o tt a a m a g y a r h a t ó s á g o k a t , é s m a g a is v iz s g á l a tb a

k e z d e t t a m é r e g g e l s z e n n y e z e t t m a g y a r p a p r ik a ü g y é b e n . A k e l e tk e z e t t k á r a n y a g i

r é s z e tö b b m ill iá r d f o r in tr a d a g a d t. A m a g y a r p a p r ik a g y o r s a n l e k e r ü lt a z E U 2 4

o r s z á g o k ü zl e te in ek p o lc a ir ó l . A t ö b b i p a p r ik a g y á r tó c é g a h ir te le n m e g u g r ó p ia c i k e

r e sl e te n p r o fito t a r a th a to tt . A h a z a i fű s z e r p a p r ik a b o tr á n y r á v il á g íto tt a r r a , h o g y a

h a g y o m á n y o s k e r e sk e d e l m i e s zk ö z ö k n e k a z in t e g r á c ió m ia t ti m e g s z ű n é s év e l v e s z é ly e k

fe n y e g e tté k a k iv á l ó m in ő s é g ű é s v e r s e n y k é p e s a g r á r te r m ék ek e t. A v é d e k e z é s fö l d r a j z i

h e ly e m e g v á l to z o tt , á t te v ő d ö tt a z E U k ü l s ő h a tá r á r a , ille tv e a h a z a i b el s ő p ia c i k é s zl e

te k r e . E g y é r te lm ű v é v á lt , h o g y a z E U ill e t ék e s b iz o tts á g a in a k – t é t el e s v iz s g á l a t ta l –

a z e g y s é g e s p ia c r a l é p é s h e ly é n k i k e ll r e k e s z te n iü k a z u n ió s te r ü l e t r e é rk e z ő , fo

g y a s z t ó s z á m á r a n e m k ív á n a to s , s ő t v e s z é ly e s te r m é k e k e t . H a p e d ig m é g is b e j u t

o r s z á g u n k b a , r e n d s z e r e s b o l t i e ll e n ő r z é s e k e t k e ll ta r t a n i a z á r ta l m a s te r m é k e k k i

s z ű r é s é r e .

A KONVERGENCIAHIÁNY ÉS KÖVETKEZMÉNYEI

A v e r s e n y k é p e s s é g ü n k r e h a tó is m e r te t e tt té n y e z ő k to v á b b g y ű r ű z ő h a tá s o k a t v á l

to t ta k k i a z u n ió s k o n v e r g e n c iá k a l a k u l á s á b a n . E g y s z e r r e é r in te tté k a k e r e sk e d e l m i

é s a fiz e t é s i m é rl e g e g y e n l e g é t . A z a g r á r p ia c v e s z t é s é s a z im p o r tá r a d a t n a g y o n k e d

v e z ő tl e n ü l h a to t t a z a g r á rk e r e s k e d e l e m s z a ld ó j á r a . A z u n ió s c s a tl a k o z á s el ő tti 3 M r d

U S D k ö r ü l i s ik e r e s a g r á r e x p o r t r e d u k á l ó d o t t e g y m illiá r d k ö z e l i é r té k r e . A k o r á b b i 2

M r d U S D ö s s z e g ű a g r á r k ü lk e r e sk e d e l m i p o z itív s z a l d ó p e d ig e lt ű n t. E n n ek e g y é r

te l m ű a h a tá s a a z á ll a m e g y e n s ú ly á n a k h iá n y á r a .

A n e m z e t i v a g y o n s z e m p o n tj á b ó l l é n y e g e s a r r a fe l fig y e l n ü n k , h o g y a k e v é sb é s i

k e r e s t e r m é s z e ti e r ő fo r r á s g a z d á lk o d á s u n k e lv e z e te tt e g y n e m v á r t t e r m ő fö l d á r

a l a k u l á sh o z . A n e m z e ti v a g y o n m é rl e g b e n s z e r e p l ő te r m ő f ö l d é r t é k v á l to z á s á n a k

k u ta tá s a a l a p j á n (B G F K K F K , V il á g g a z d a s á g ta n T a n s z é k ) a z u n ió s c s a tl a k o z á s el ő tt

fö l d á r a in k a z u n ió s á r a k h o z k é p e s t r e n d k ív ü l a l a c s o n y a k v o l ta k . H is z e n a z o s z t r á k

n é m e t h e k tá r o k a m a g y a rh o z k é p e s t 8 2 5 s z ö r ö s á r o n c s e r é l te k g a z d á t. E z é r t is v á r

h a t ó v o l t 2 0 0 4 u tá n , h o g y m a rk á n s é r t ék v á l to z á s l e s z a te r m ő fö l d e s e t é b e n . A z o n

b a n e l m a r a d t a r e m é l t á r r o b b a n á s . U g y a n is a c s a tl a k o z á s u tá n a z e u r ó p a i u n ió s

ö s s z e h a s o n l ít á sb a n , h a z á n k b a n m é g m in d ig m e g l e p ő e n a l a c s o n y á r o n k e l t e k e l a

te r m ő f ö l d e k . M íg a v e lü n k e g y ü tt b e l é p ő 9 o r s z á g g a l v a l ó ö s s z e v e té s m e ll e t t is j e

l e n tő s el m a r a d á s j ö tt l é t r e a fö l d á r e m e lk e d é s é n e k ü t e m é b e n . A j ó v a l g y e n g é b b m i

n ő s é g ű t e r m ő fö l d ek L e n g y e l o r s z á g b a n 6 5 0 0 / h a E U R , S zl o v á k iá b a n 6 0 0 0 E U R /h a ,

é s C s e h o r s z á g b a n 5 3 0 0 E U R / h a k ö r ü l a l a k u l t a z á tl a g á r . M a g y a r o r s z á g o n v is z o n t a

te r m ő f ö l d 2 0 0 0 E U R / h a k ö r ü l c s e r é l t t u l a j d o n o s t . H a ö s s z e v e tj ü k a c s a tl a k o z á s

e l ő tt i m a g y a r fö l d á r a t a c s a tl a k o z á s u t á n iv a l , a k k o r a z t l á th a tj u k , h o g y a h a z a i te r

m ő fö l d e k á rb o o m j a e l m a r a d t a v á r a k o z á s tó l . M íg a r é g i u n ió s t a g á ll a m o k á r s z in tj e a

c s a tl a k o z á s e l ő t t é s u tá n n e m v á l to z o tt. Í g y p é l d á u l : H o ll a n d iá b a n e g y h e k tá r 1 5 0 0 0

E U R / h a , m íg F r a n c ia o r s z á g b a n 8 5 0 0 E U R h e k t á r o n k é n t i á tl a g á r o n k ö tö t té k a z

a d á sv é te l i s z e r z ő d é s e k e t .

M a g y a r o r s z á g o n 4 5 0 5 0 0 e z e r fo r in t é r t (k b . 2 0 0 0 E U R ) k e l t e k e l a l e g j o b b m in ő

s é g ű ( 3 0 3 5 a r a n y k o r o n a k ö r ü l i) fö l d e k . A m a g y a r a l a c s o n y á r é r té k c s ö k k e n t ő té

n y e z ő i k ö z ü l m e g e m l íth e tj ü k a z t, h o g y a c s a tl a k o z á s e l s ő é v éb e n a n e m tú l j ö v e d e l

m e z ő m e z ő g a z d a s á g i v á ll a lk o z á s o k a k ö zv e tl e n u n ió s a g r á r tá m o g a t á s o k é s á r tá m o

g a t á s o k e r e d m é n y e k é n t a v á r tn á l k e v é sb é v á l ta k n y e r e s é g e s s é , m iv e l a z u n ió s p é n

z e k e l a k a d t a k . R e m é lh e tő , h o g y a b a n k o k – m e g fe l e l ő b iz to s íté k e ll e n é b e n k e d v e

z ő b b h it el e k e t k e z d e n e k m a j d n y ú j t a n i a fe jl e s z t é s e k h e z é s a t o v á b b i fö l d v á s á rl á s o k

h o z . E n n e k e r e d m é n y e k é n t e l ő fo r d u lh a t, h o g y le g a l á b b a v e l ü n k e g y ü t t b e l é p ő o r

s z á g o k k a l v a l ó ö s s z e v e té sb e n a z á rl e m a r a d á s u n k a t fe l s z á m o lj u k m a j d .

K ÖVETKEZTETÉSEK

•

^{H a l a s z th a ta tl a n u l s z ü k s é g s z e r ű v é v á l t , h o g y a z u n ió s k ö z ö s a g r á r p o l it ik á t (C A P )}

z a v a r ta l a n u l é s m a r a d ék ta l a n u l m e g v a l ó s íta n u n k ( a g r á r tá m o g a tá s o k , k is z á m ít

h a t ó s á g ) .

•

^{A te r m é s z e t i e r ő f o r r á s g a z d á lk o d á s te r ü l e té n a z ir á n y ítá s i é s h a tó s á g i z a v a r o k a t}

m in é l e l ő b b e lh á r ít a n u n k s z ü k s é g e s .

•

^{E l k é n e é r n ü n k , h o g y a t e r m é s z e ti e r ő fo r r á s o k a g a z d a s á g p o litik á b a n p r io r itá s o}

k a t é lv e z z e n e k

•

^{S o k k a l j o b b a n é s h a té k o n y a b b a n k e ll e n e tá m o g a t n i a z o k a t a z á g a z a to k a t ( p l . m e z ő}

g a z d a s á g ) , a m e ly e k a m e g lé v ő te r m é s z e te s v e r s e n y e lő n y ö k e t k i tu d já k h a s z n á l n i.

F ORRÁSOK

C S A T H M .: E g y é v e a z E U b a n , K a ir o s z K ia d ó , B p ., 2 0 0 5 .

H U B A I J .: A g r á r k ü lk e r e sk e d e l m ü n k t e n d e n c iá i IV . F a l u k o n f e r e n c ia , T a n u l m á n y

k ö t e t , M T A R K K . P é c s , 1 9 9 7 .

H U B A I J .: M a g y a r o r s z á g te r m é s z e ti e r ő fo r r á s a in a k k ü l g a z d a s á g i fö l d r a jz a , N a tu r a l

r e s o u r c e s o f H u n g a ry – a fo r e ig n e c o n o m ic g e o g r a p h y a s p e c t , N e m z e t i T a n

k ö n y v k ia d ó , B p . 2 0 0 1 . é s 2 0 0 4 .

H U B A I J .: A z u n ió s c s a tl a k o z á s h a tá s a M a g y a r o r s z á g te r m é s z e tie r ő fo r r á s

g a z d á lk o d á s á r a , I m p a c t s o f th e a c c e s s io n to th e E U o f H u n g a ry a s o f 2 0 0 4 o n th e

n a tu r a l r e s o u r c e s m a n a g e m e n t , N e m z e t i T a n k ö n y v k ia d ó , B p . 2 0 0 6 . (m e g j e l e n é s

a l a tt )

w w w .v k i.h u

w w w .a g r a rk a m a r a .h u

Natural resources management in Hungary, a member state of the EU, in 2004/2005

Hungary became a full member of the Union on May 1, 2004. This move had an impact on the natural resources management too. Strengthening and weakening factors alike influenced its competitiveness.

This study deals with the effects of such factors on the agricultural sector.