• Nem Talált Eredményt

Francisci Bene elementa medicinae practicae e praelecionibus illius publicis edita

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Ossza meg "Francisci Bene elementa medicinae practicae e praelecionibus illius publicis edita"

Copied!
358
0
0

Teljes szövegt

(1)

661

J / J O . - ' 11 )»tT

E L E M E N T . A '

M E D I C I N A E P R A C T I C A E

T O M V S P J f i l M U S ,

(2)

o .1'

*< 1!"1 *4V l\ P ''^JV

?**!:. V «' '• ^ * f '„

(3)

F R A N C i S C I D E N E ,

M K D . D O C T . C O N S I L I A I U I I t E G l I , P l t O F E S S O l t l S P . 0.

T U E K A P I A E S P E O I A L I S AC 1' H A X I S MKIUCAE E T SENIOIUS J A C U M A T i S I M E D I C A E IN I I E G I A SCIENTIAIUJM U.NIVEKSITATE HUNOAIUCA

E L E M E N T A

M E D I C I N A E P R A C T I C A E

F M A E L E C T I O N I B U K S ILLIUS PUBLICLS E D I T i V ' - ;> ;

F R A N C I S C U M B E N E JUN.

£ . " / « n u . DOOT.

'I ...,/ <#^-%

, 1 f — u t V - , .

T O M V S P R I 3 I V S

C O N T I N E N 8

P l t O L E G O M E N A I N S T I T U T I O N U M M E D I C I N A E P I I A C T I C A E , D O C t M N A M D E F E B B I B U S , E T D E INFLAMMATIONE

G E N E K A T I M .

P E S T I N I . 1833.

S U M P T I B U 8 C O N K . A D O I F H I H A R T L E B E N .

(4)

Typjs Trattner-Kai-nlyinni».

(5)

1 . " f l l

. l ' • ' 1 ]

V R A E F A T I 0.

Pater

o p t i m u s p e r s e r i e m s e p t e m d e c i m a n n o r u n i e t e x C a t h e d r a e t a d I e c t o s a e g r o r u m m e d i c i n a m p r a c t i c a m d o - c e n s , s e n t p e r i n v o t i s h a b t t i t p r i n c i p i a , g u a e i n cognosceti- d i s , c u r a n d i s q u e h o h i i n u m n i o r b i s h u c u s q u e secutus e s t , et q u a e u t r a t i o n e e t e x p e r i e n t i a i h a x i m e p r o b a t a discipulis s u i s c o m m e n d a v i t , i n i l l o r u m c o m n i o d u m t y p i s e d e r e , ac p u b l i c a e e r u d i t o r u m d i s q u i s i t i o n i s u b j i c e r e . E x e r c i t i u m t a - m e n i p s u m a r t i s , q u o d p a r t e m m a j o r e m t e m p o r i s i l l i u s a

Iectionibu3 l i b e r u m s i b i v i n d i c a t , i m p e d i t , q u o m i n u s ipse o p e r t e l a b o r a n d o m a n u s a d m o v e r e possit. I d e o ego p e r m o - t u s d e s i d e r i i s i t e r t t m i t e r u m q u e m a n i f e s t a t i s d i s c i p u l o r u m n u m e r o s o r u m p a t r i s , e p r a e l e c t i o n i b u s i l t i u s publicis a d n o - t a t i s h a e c e o n g c r i p s i e l e n t e n t a , q u o l a b o r e i m p r i m i s j u - n i o r i b u s n i e i s c o m m i l i t o n i b n s u t i l i s esse a d n i s n s s u m . Q u a m

(6)

v i a i u a u c t o r s e c u t u s f u e r i t i n p r i n c l p i i s s c l e n t i a o c t a r t i s s a l u b e r r i m a e f i g e n d i ss et: e q u i b u s f o n t i b u s h a u s e r i t , h o o o p e r i s t o t h i s c o o r d i n a t i o e t p e r t r a c t a l i o e d o c e b i t . A n s c o - p u m s u u m o m n i e x p a r t e a s s e c u t u s f u e r i t , h o c c e n s o r e s a e g u i , d i j u d i c e n t , n u o r u m a n i m a d v e r s i o n e s o m n e s g i a t i s s i m o a n i m o s u s c i p i e t e t i n s u i d i s e i p u l o r n m g u e s u o n u n e m o l u - m e n t u m c o n v e r t e r e n o n i n t e r m i t t e t

D a b a m V e s t i n i , 1. F e b r u a r i i 1 8 3 3 . '

Dl l l e u c jun.

(7)

€ O N S P E C T U,S

C O N T E N T O R U M T O M l P R I M I :

P v o 1 c g o m o n a.

Jllstoria ct I.iteratura hrevis Medicinae practicae Occttpatio medici a<l leetos aegrovom . . .

D o c t r i n a o*e f e b r i b u s .

^chria >n gcnere 60

V . . 0 r d o I .

F e b v e s c o n t i n u a e c a r d i n a l o s :

Febvis cum charactere inflammatorio 74 Febris cum cliaractere septico 85 Febris cum characlere nevvoso • . 110

Pag.

1 22

O r d o I L

Febves c o n t i n u a e compositae:

Febris gastvica « • 128

Fehvis gastrica saburralia . 1 2 8 F e h r i s ;>astrica biliosa 139

152

. . . . 164 159 Fehris gastrica tnucosa .

F e b r i s gastrica vermiuosa F e b r i s catarrhalis

F e b r i s rheumatica * » '<

(8)

0 v d o I I I .

F e b v c s c o n t i n u a o c o n t a g i o s a e :

T y p h u s contagiosus Europaeus .• 191 T y p h u s pestilentialis orientalis . . . . . . . . . . . . 215

T y p h u s icterodcs tropicoruin 220

0 r d o I V .

F e b v i s i n t e v m i t t e n s 1 . . . . 233

D e I n f l a m m a t i o n e g e n e r a t i m . . 2G4

E x i t u s I n i l a m m a t i o n i s

T. Resolutio , 270

I I . Hypercinesia et Paresis 28!) I I I . Suppuratio . . 290 I V . H y d r o p s 299

V . Haeniorrhagia 317

"VI. Concretio et Emollitio 318 V I I . Infarotus et Obstructjo 319 V I I I . Scirrhus et Cancer 319

I X . Gangraena et sphacelus 345

(9)

P R O L E G O M E N A .

v

» .

i .

H I S T O R I A E T L I T T E R A T U R A B R E V I S M E D I C I N A E P R A G T I C A E .

§• 1.

Medic

i n a p r a c t i c a seu c l i n i c a , guae docetprincipia

s c i t u n e c e s S a r i a , pro cognoscenda natura morborum in specie ( P a t h o 1 o g i a s e u N o s o I o g i a s p e c i a l i s ) et pro' perficienda cura illorum ( T h e r a p i a s p e c i a l i s ) est inter omnes partes scientiae medicae antiquissima; pri- inum in Oriente in Assyria ac Chaldaea per consuetudinem negros i n plateis exponendi, ac transeuntium consilia expe- tendi, deinveroin Aegypto per ministros religionis exculta.

H u n d e r t m a r k , de incremento artis medicae per eXpositionem acgrorum apud veteres in vias publicas et templa. Lipsiae 1740.

P r o s p e r A l p i n i medicina Aegyptiorum cum J a c o b i B o n - t i i medioina Indorum. L u g d u n i Tiatavorum 1718.

§•2.

Medicina cum religuis scientiis propagafa fuit ex Aegypto in partes vicinas Asiae Africaeque; per Hebraeos, impriinis p e r Iegislatorem illorum sapicntem Moysem in Palaestinam;

successive in Europam , et quidem Graeciam , ubi cum scien- tiis reliquis pcr sacerdotum, praefectorum gymnasiorum, ac philosophorum conatns laeta incrementa cepit.

C. S p r e n g e l , Analfctahistorica ad medicinani Ebracorum.l-Ial.1798 M c i b o m , de incubatione in fanis Deorum medicinae causa factis,.

Helmstaedtii 1059.

I-T i o r . M e r c u r i a 1 i s , de arte gymnastica libri scx. Amstelod.1072.

Z a c h. P 1 a t n e r , Programma de arte gymnastica veterum, Opusc.

T / T I . p. 11. • C . G . K ii h n , de philosophis ante Hippocratem medicinae cnl-

toribtis. IJpsiae I 7 8 L

1

(10)

§• 3 .

Primus fundamenta medicinae rationalis posuit immortalis H i p p o c r a t e s , natns in insula Archipelagi Coo , 4(i0. unte

C. n. patre Heraclide, e familia celebri sacerdotum Asclcpia- dum, rnortuus 3 7 7 . ante C. n. suiumus naturae humanne, imprimis morborum observator, possedit facultatem obsor- vationes suas rite consignandi, atque ex illis rationis ope resultata deducendi» guae hodie etiam principia medicinao practicae firma constituunt.

M a g n i H i p p o c r o t i s metlicorura omtiium facile principis Ope- r a omnia quae exstant ab A n u t i o F o e s i o. graece et latinc.

Francofurti 1595. — Itecudi curavit latine J . F . V i e r e r . Altenburgi. T . I I I . 1800. —• Etlitionem correctam curavit 1).

C . G . K t i h n . L i p s i a e 1825—1827. T . I I I . graece et latine.

§ . 4 .

Successores Hippocratis scientiam medicinae exornare adnitebantur principiis philosophicis Platonis et Stoae; sic enata est m e d i c i n a d o g m a t i c a , quamnmltum illustra- verunt A r i s t o t e l e s — lumen magnum inphilosophin uni- versa, imprimis in historia naturali ac anatomia compnrntiva—, T h e o p r a s t u s E r e s i u s , instaural or hotanices; ct eru- ' diti in sede musarum tunc celeberriina Alexandria collecti,

imprimis H e r o p h i I u s et E r a s i s t r a t u s. Medicina ta- men ipsa practica per discipulos scholae dognmticae siibLili—

tatibus philosophicis magis occupatos. neglecta jncuit; ideo viri eximii 250. annis ante C. n, observationcs castas ad lectos aegrorum facere, et ex his per comhinationem conclusionos seu epiIogismuml_deducere, fontetn unicum secnrum tnedi- cinae esse aguoscentes, fundamenta posuerunt s c h o l a e e m p i r i c a e , tiuae etiamhodie phirimos asseclas habot.

G . G . R i c h t e r , de vetcrum empiricortim ingenuitatc. Oot- tingac 1741, .

S. 5 .

Posttiuam Graecia magnum grndum culturae adtigcrat,

Ittxu enervataet pcrllomanos devicta est; atgue per victores scientiae et artes, ut spolia, in urbem orbis — Itomnm —

(11)

translatae sunt. Tunc et niedicina olim per Catonem ex urbe expulsa inter Romanos florere cepit;. et 100. annis ante C . n. s c li o 1 a m m e t h o d i c a m principiis philosophicis Aristotelis ac Epicuri superstructam exeoluerunt imprimis A s c l e p i a d e s B i t h y n u s , D i o s c o r i d e s , C o e l i u s A u r e l i a n u s , et A. C C elsus.

P . A l p i n i , de medicina methodica. L i b r i X I I I . L u g d . Bat. 1719.

P. G . W e r l h o f , de medicina methodicae sectae, ejusque usu et abusu. Helmstaedt 1723. «

A s c 1 e p i a d i s B i t h y n i Fragmenta digessit et curavit C . G . G u m p e r t . Praefatus est C . G . G r u n e r . W e i m a r 1791.

A s c l e p i a d e s und J o h n B r o w n , eine Parallele von B u r- d a c h. L e i p z i g 1808.

C o e l i i A u r e l i a n i Opera omnia, edidit J . C . A m m a n . Amstelodami 1722.

P e d a n i i D i o s c o r i d i s de maleria medica libri V . edidit C . S p r e n g e l . L i p s i a e 1829.

A . C . C e l s i , de" medioina libri V I I I . Biponti 1780. Recentio- ribus editionibus in Germania , G a l l i a ac A n g l i a factis ex- actiorem adornat L . C h o u 1 a n t.

§• 6 . ;

Stih Imperatoribus Romanis de utilitate ac dignitate me- dicinae convictis , constituti ftierunt in urbibus medici pu- hlici, qui vocabantur Arcbiatri Paiatini; princeps illorum

Contes Archiatrorum; in urbibus mijtioribus erant Archiatri populares , quihus reliqui medici subiecti fuere; Archiatri lu constituerunt collegia ntedica, et tirones in medicina infor- mantnt. Auctore A t h e n a e o fundata fuit s cho 1 a p n e it- n t a t i c a tiS. annis post C. n. quae tamen non diu viguit Longe magis extensa, et hodie a plurimis maxime laudata, fuit s c h o l a eclect. i c a , qtiae haud uni theoriae addicta, studcbat conjungere principia scholae empiricae, methodicae

"ac pneumaticae. Celebritatem scholae huic conciliarunt A r e- t a e u s G a p p a d o x , imprimis autem C l a u d i u s Gale- nus , qui Pergami in Asia minori 131. p. C. n. natus et 198.

mortuus, ingenio sublimi et memoria stupenda praeditus, oognitiones omnes philosophicas ac medicas, et aevisui, et pvioris systemattce" collegit, conscripsitque opus eruditissi-

1 *

(12)

r i u i m , q u o d p e r q u a t u o r d c c i m s e c u l a s c q u e n t i a f u i t f o n s e t n o r m a i n o m n i r e m e d i c a .

A r e t a e i C a p p a d o c i s do causis e t signis acutorum e t diu-

turtforum morbortiin libr, I V . D c curatione aculorum'ae . d i t i t u r -

norum morborum l i b r . I V . edidit. J . W i g g a n . G r a c c e e t latine. Oxoniae J723,

A r c t a e i C a p p u d o c i s Opera oinnia.^ Etlitioncm cnravU C . G . K i i h n. L i p s i a e JS2S.

C l a u d i i G a l e n i Opeva omnia. Graece et latine. Editloncm curavit C . G . K ii h n. L i p s i a e 1 8 2 1 - 1 8 2 9 . T . X V I I .

• s«

U b i sedes I m p e r i i l t o m a n i C o n s t a n t i n o p o l i m t r a n s l a f n f u e r a t , p l u r i m i q u i d e m e r u d i t i d i s p u t u t i o n i b u s t h e o l o g i c i s d e l e c t a b a n t u r , a l i q u i t a m e n c u m s c i e n t i i s r e l t q u i s o.f: n t e d i - c i n a m c o n s e r v a r e a d n i t c b a n t u r , u t 0 r i b a s i n s , AI e x a n- d e r A p h r o d i s a e u s ,- N e n i e s i u s , P a l l a d i u s , A & - t i u s , A l e x a h d e r T r a l l i a n u s , T h e o p h i l u s P r o - t o s p a t h a r i u s , P a u l u s A e g i n e t a , T h e o p h a - n u s N o n u s , . S i m e o n S e t h , J o a n n e s A c t u a r i u s, D e m e t r i u s P a p a g o m e n u s , N i c o l a u s M i r c p a u » , S e r e n u s S a m o n i c u s , V i n d i c i a n u s , T h e o d o - r u s P r i s c i a n u s , M a r c e l l u s E n i p i r i c u s , M a c o r F l o r i d u s .

I n M e s o p o t a m i a E d e s s a e p o r C l u - i s t i n n o s N e s t o v i n n o s , p r a e t e r r e l i q n a s s c i e n t i a s e t m e d i c i n a d o c e b a t u r , o p e r a q u o a n t i q u a G r a e c o r u m i n s y r i c a m l i n g u a m t r n n s f e r e h a n t u r .

O r i b a s i i Opera omnia T . I I I . L a t i n e . Basileae 1557.

A f c t i i de re medica llbri X V I . Latine. Venetiis 1534.

A l e x . T r a l l i a n i L i b r i medicinales: Gruece e t latine. B a -

sileae 155(3.

P a u l i A c g i n e t a e de" r e medica libri V I I . latine. L u g d . Bat. 1589.

T h e o p h a n i s N o n i Epitome de curatione niorhomm. Bdidit J . S. B e m a r d . Gothae et Amstclodami 1794—1795.

T o a n n i s A c t u a r i i Opera omnia latine: F a r i s i i s et LugtT, ' B a t . 1556.

Medicae artis principes post I l i p p o c r a t e m et Galcnum cxcudH

H e n r i c u s S t e p h a n u s . F a r i s i i s 1507,

(13)

Artis metlicae principes recensuit et praefatus est A 1 be r t t t s a b H a l l e r . Lausanae. Editio altera. 1787. T . I X .

$. 8.

Postquam Imperium Romamtm in Oriente ac Occldente conciderat, A r a b e s ceperunt orbis imperio potiri et eru- diti illorum antea Alexandriam profecti, hac musarum scdo destructa, in urbe Persiae Grandisapora medicinam colue- rnnt et docuerunt. Dein academiam bagdadensem in oriente diu florentem erexerunl. Tardius Hispania subjugata, se- culo X I I . Cordubae, dein in pluribus urbibusHispaniae ciim scientiis reliquis et medicinam profitebantur. Anatomiam quidem nullam exercuerunt, sed operaHippocratis ac Galeni in Arabicum transtulerunt, ac commentariis ornarunt. Alchymiae ac astrologiae studiosi,antiqnam doctrinammultis hypothesibus exornarnnt; pharmaca multa, imprimis avomata, balsama, olea aetherea, remedia cosmica descripserunt; ipsum appa- ratum chirurgicum multis instrumentis locupletarunt; etiam observationes medicas egregias instituerunt; illi primi vario- Ins,'morbilIos ac speciem unam leprae descripserunt. Cele- hritatem sibi meruerunt: S e r a p i o n s e n i o r , J o a n n i - t i u s j A l k i n d u s , A b e n g u e f i t , H a b d a r r a h m a n u s , I t h a z e s , H a l y A b b a s , I s a a c f i l i u s S a l o m o n i s , A v i c e n n a , S e r a p i o n j u n i o r , B e n g e ? ; l a , A l b u - c a s i s , M e s u e j u n i o r , A b i m c r o n A v e n z o a r , A v e r r o e s , M o s e s M a i m o n i d e s , A b d o I I a t i f , E b n B e i t h a r.

L i b e r totius medicinae necessaiia coutinens , quem H a l y filius A b b a s edidit, regique inscripsit, unde et regalisdispositionis nomen accepit. Venetiis 1492. — L u g d . Bat. 1523.

A v i o e n n a e Cunon medicinae. Venetiis latine. 1595. — Romae arabice. 1593.

J . A m o r e u x , E s s a i historique et litteraire sur la medecine des Arabes. Montpellier 1815.

§• 9-

Praeter Arabes aevo illo barbaro , quo scientiae etartes incultae jacebant, ad illas conservandas non parttm contule-

(14)

runt ra o n a c h i ch r i s t i a n i , qui temporo illo nimiurn mul- tiplicati, in monasteriis suis opora antiquornm, ita otiain opcra mediea descripscrunt ct alitmi illorum medicinam oxorcuorunt.

Maximam celebritntem sibi mormeruut monaclu ex ordine S. Benedicti, qui in Itatia in Monte Cassino propo Suleruuiu seculo X . condidcrunt scholam medicam celebrom, cujtts

memoria et hodie conservatur por librutti in nluvimns Europne linguas translatiun, Fama scholae hujus pvomota fuit pov expeditiones cvuciatas eodem aevo susceptas, quae contule- runt ad massam cognitionum medicarum nugcndam; parl.im quod Europaei tunc rudiores medicinam orientalem, grao- cam ac arabicam cognoverint; partim quod ntorbi novi, in Europa anteaignoti, variolae, movbilli, aclepra ovolutistnt.

Lepra in.primis in Euvopa ita extensa fuit, ut ad impodien- dam propagationem morbi foedi, verstts medium seculi X I I . in Europa 19,000. nosocointa ereota fuerint, in quibus curam aegrorum gerebantmonachiexordineS.Lazari, quaro nosocomia haec appdlabantur Lazaretha.

L i b e r scholae salernitanae, de conservandavaletudino bona. E d i d i t A c k e r m a n n . Stendaliae 1700.

§. 10.

Secu o XIII. et XIV. ingenium humanum pcr decom fero secula asphycticnm, cepit itevum evigilnrc ; scicntiao nttjttc

&ic otiam medicina restauratao sunt. Fridericus I I . Impemtor ipse eruditus erexit universitatein Neapolis, et paulo post plures exsnrrexcrunt in Gallia, Italia, Anglia ac Gerniania.

Ad viros celebriores aevi hujus pertinent: l t o g e r i u s B a- co, A l b e r t u s m a g n u s , R a i m u n d u s L u l l u s , et M u n d i n u s , qui seculo XIV. primus anatomen corporis humani perfecit Bononiae, et primum compondium anatomiao conscripsit.

Seculo X V . cum scientiis universis et medicao tna- gna incrementa ceperunt per inueutnm typographinm; ntuii illico opera medica Graeoorum ac Arnhum, et originnria, et ii\ Ititinum translata promulgata sttnt. Ilincrti audacia mnjori per maria suscepta, def.eclio Indiae orieufalis ac oocidentn-

(15)

l i s , Americaeque locupletarunt apparatum medicamentorum ; ingenium mcdicorum multum exeitabatur ad scrutandani na- turam morborum antea ignotorum, uti fuerunt pestis orientalis per orbis partein inaxiinam saeviens, sudor anglicus, lues syphilitica , scorbutus et plica polonica.

Sub exordio seculi X V I . reformatip per M a r t i n u m L u t h e r u m ingenio niagno et audacia virili in Germania inchoata, in cullura scientiaruin oinnium, ideo et medici- nae novain energiam excitavit. Imprimis inclaruit P h i l i p - p u s A u r e o l u s T h e o p h r a s t u s P a r a c e l s u s B o m - h a s t u s ab H o h e n h e i m ^ cujus doctrinam secuIoXVII.

magis excoluit J . B. H e l m o n t i u s . >

Biicher und Schriften des edlen hochgelahrten und benihmten Phi- losophi und Medici P h i l i p p i Tlieophrasti Bombastivon Hohen- h e i m , durch Joannem Husaeum Brisgovinm. Basel 1589—91.

3, B . van H e l m o n t i i Opera. Francofurti 1682.

§ . 1 1 .

Tentamen audax Paracelsi impulsum dedit ad naturam humananirectius perscrutanrlam. Scientia medicinae fundamen-

talis — a n a t o m i a — fuit seculo X V I . ac X V I I . plurimum exculta, initio quidcm in Italia, niox dein et in reliqua Kuropa, celebritateniquc sibimertierunt J a c o b u s B e r e n - g a r i u s , A n d r e a s V e s a l i u s , G a b r i e l F a l o p p i u s , B a r th oI i nu s E u s t a c h i u s , J- P- I ng r a s s i as, V o l -

c h e r K o y t e r , C . V a r o l i u s , A . C i s a l p i n i , H . F a b r i c i u s ab A q u a p e n d e n t e , A d r i a n u s S p i e -

g e 1 , J . S a n c t o r i u s , J . 11 i o 1 a n u s, T h o m a s B a r- 1: h o 1 i n u s, C a.s p a r u s B a r t h o I i n u s , C V . S c h n e i - d e r , J- V e s l i n g , W e r n c r R o l f i n k , et W i l h e l -

m u s I I a r v e y , qui 1619. circulationem sanguinis detexit.

Cum anatomia cepit, et c h i r u r g i a perlici, impri- mis in Gallia tunc jam maxhne bellis involuta inclaruit A m b r o s i u s P a r e.

Multi medici desudarunt in interpretandis operibus anti- quorum, imprimis Hippocratis, ut J. W i n t h e r ab A n - d o r n a c h , L . D u r,e t, M a n a r d u s, H . M e r c n r i al i s, . 1 . 1$. M o n t a n u s , et A n u t i u s F o e s i u s -

(16)

Alti novis observationibiu* connti fuero medicinam locu- pletare, ut I I . F r a c a s t o r i u s, N. M a s s a , J . F e r n o-

l i u s , H. C a r d a n u s , A m a t u s L u s i t a n u s , P r o - s p e r A l p i n u s , P c t r u s F o r e s t u s i F e l i x P l a t e r , L a z a r u s R i v e r i u s, O a n i e l S e n n e r t u s , N i c o - l a u s P i s o , M a r c e l l u s D o n a t u s , C a p i v a c i u s , J o a n n e s S c h e n k , W i l h e l m u s B a l l o n i u s , in quo- rum operibiis reperiuntur etiam descriptiones novorum morho- rum, ut febris peticularis, raphaniae, ac tussis convulsivae.

H i e r , F r a c a s t o r i i Opera oimiia pKilosophica et medica.

L u g d . Batav, 1591.

J . F e r n e I i j TJniversa medicina. Venctiis 15G4.

A m a t i L u s i t a n i Curationum medicinalium Ccnl.VII.Vcnet.15G0.

P r o s p e r A l p i n u s de praesagieuda vita et movtc aegr.otan- tium. L i b r i V I I . Patavini 1001.

P e t r i F o r e s t i , Observationum et curationun» incdicinalium L i h r i X X X I I . Francof. 1602.

F e 1 i x P I a t e r , P r a x i s medica. IJasileae 1606.

, H i e r . M e r c u r i a l i s Medicina practica. V e n c t . 1027.

C a p i r a c i i Opera omnia. Francof. 1017.

J . S c h e n k , Observationum medicarum omnium , novurum , utl»

, mirabilium et monstrosarum. T . V l l . Francof. 1010.

Z a c u t u s L u s i t a n n s , P r a x i s medicaadmiranda. Amstelod. 1034.

D a n i c l S e n n e r t u s , Opera omuia. L u g d . Bnt, 1070.

V . B a l l o n i u s , Opera omnia, .Genevae 1702.

L . R i v e r i u s , Operaomnia. Vcnet. 1733.

N i c . P i s o , de cognoscendis et c u r a n d i s , praecipue internis cor.

poris humani morbis. L i b r i 111, L u g d . Batav. 1730.

§ . 12.

Dum ita medici multi per observationes naturam mor- boruin cognoscere adniterentur, alii theoriis condendis in- cumhebant i atque principiis philosophicis Ca r tes i i sedu- cti, systemata medicinae nova condiderunt. Systema J a - t r o c h e m i c u m , uuctore F r a n c i s c o S y l v i o do l e Bo.eVgui 1 6 5 8 . Lugduni Batavorum primus institutum cli- nicum erexit, doctrinamguo suam per discipulos oelebres, T h o m a m W i l l i s , G e o r g i u m W o d e l , uc M i c h a o » 1 e nr F, 1 1 m u 11 e r propagavit.

(17)

Systema J a t r o - m a l h e m u t i c u m , guotl excojebatur per A . B o r e 11 i , S a n c t o r i u m, L . B e 11 i n i, A . P i t- c a i r n , J . K e i 1, et C. K r a m p, illustrabatur per obser- vationes microscopicas institutas a J . S w a m m e r d a m , R . d e O r a a f , M . M a l p i g h i , F . R e di, J . M a y o w, A . de L o e w e n h o o k , F . R u y s c h , A , V a l i s n e r i e J . D u v e r n e y .

F r a . n c . S y l v i i d e l e B o i ? , Opera medica. T r a j e c t i a d Ithe- num et Amstelod. 1095.

T K o m a s W i l l i s , Opcra omnia. Venet. 1720.

G . V . W e d e l Epitomo praxis clinicae. Jenae- 1720,

• M . E t t m u l l e r , Opera omnia Francof. 1708.

A . B o r e l l i , de motu animalium. Homae 1080.

S a n c t o r i u s , de statica medicina. Venet. 1014.

L . B e l l i n i Opera. Vcuet. 1708.

J . K e i l , Tentamina mcdico-physiea. Londini 1718.

C . K r a m p , Fieberlchre nach mechanischeu Grundsiitzen. Heidelb.

1794.

§ . i 3 . ;

Per theorias scholarum nunc memoratarum medicina practica parum profecit; tunc in emolumentumscientiae ac artts comparuit T h o t n a s S y d e n h a m , rjui ingenio emi- nenti praeditus ,4 eruditione classica instrudus, principia phi- losophica B a c o n i s de V e r u l a m i o et amici s u i L o c k e secutus hypothesibus rejectis, ut alter Hippocrates, morbos quam accuratissttne ohservavit, symptomata essentialia ab accidentalibtts distinxit, inethodum medendi experientia re- petita prohatamproposuit. Aeniulabantur illum R i c h . M o r -

t o n , in Italia Georg. B a g l i v i us.

Ttt. S y d e n h a m , Opera medica. Londini 1084. Genevae 1749.

E d i d i t G . Kiihn. L i p s . 1827.

G c o r g . B a g l i r i i Opera. Lugd. Batav, 1765. Editlit G . Kiihn, L i p s . 1827.

I t i c h . M o r t o n , Opera omnia, Amstelod. 1690.

$.14.

Incremcntis scientiae ac artis seculo X V I I . tain laelis fnctis, seculum. X V I I I . nitcbutur adhuc ad majorem per*

(18)

fectionis gradum. Slatim sul> exordto seculi hujiis ccleucr- rimae scholtic medicac fuerunt in Gcrmaniti, ct quidem suh ingcnioso E r n e s t o S t. a h 1, cuius thooviam dynnmiciun pro- pagave couati sunt impriinis Joan. J u n k o r ct Itob, W h y t t . Majori adhuc npplnusu docttfirunt motlicinnni ctox cathcdra et operibus suis F r i d e r i c u s .11 o f f m a u n u s, et H e r m a n n u s B o e r h a v i t t s , qtti scholae eclecticao reccntioris fundatores fuerunt, discipulosquo numerosissi- mos, et operihus cditis clnrissimos habuerunt: ut vun S w i e t e n , I l u x h a i u , G o r te r , .11 a m a 7.7. i n i , B r e n -

d e l , Itud. Aug, V o g e l , Ant, S t o v c k , Wovlho,f, Z i m in c r m a n n, de II a e n , C o 11 i n , A u e n b r u g- g e r , Q u a r - i n , S e 11 e, B u r s e r i u s , Messa, I l a n g , L u d v i g , M a c b r i d e , T i s s o t , Sam. G o t t . V o g e l , S t ar k, II e h er d e n, I t e i l , H e c k o r , P i n e l j M a r - c us , H u f c 1 a n d , J a h n , I I a a s e, A1 i b e r t.

E f i i . S t a h l , T h e o r i a mcdica vora. H a l a e l 7 3 7 . E d i d i t L . Chou- lant. L i p s . 1831,

J . J u n k e r , Conspectus therapiae gcnerulis. Halac. 1730.

R o b . W h y t t , W o r k s pithlished by his Son. Ktliuburgh. 1708.

— Satnmtliche ssur Arzucikuiule gehorige Schriften. A . tl. Kngl.

L e i p z . 1771.

F r i d e r i o i H o f f m a n n i Medicina nttionnlis systematica. Ilalao 173.8. — Opera oinuia. Genprae 1740.

H . B o e r h a v e , Apluirismi do cognosncudis ct curaudis morliis.

L u g d , Batav. 170,8. — Ktlilio altera 1737.

G e r h a r d i v a n S w i e t e n , Commcnlarii in aphorismos Uocr- havii. L u g d . Batav. 1748—72. — Wiivy.burgi 1787.

H u x h a m i Opera phj'sico - medica. L i p s . 1 7 0 1 Kdiclit A . F . I l a e n e l . L i p s . 1829.

J . de G o r t e v , Systemu praxin mcdicao, TTarderew. 1750.

B e r n. U a m a x?, i n i Opera oiimia. P a l a v i n i 1718, ICtUtioncin curavit J . Radius. L i p s . IS28.

C . G. L u d v i g , Institittiones • medicinae clinicae. L i p s . 1709.

M a c h r i d e , Introductio methoditm iu theoriam cl praxim mediei- nae. E x A n g l . in lalinmn per Clossius. Francof. «t Lipn. 1775.

•I». G . W e r l h o f , Opera, edidit Wic.hmann. Htinnov. 1775.

A n t. de I I a e n , Ratio mmlcndi in nosocomio praclico Vindobo- uensi. Vieuiiae 1759-—79.

(19)

T i s s o t, SSmmtliche zur Arssneikuiide gehorige Sehrifteu , iibers, von Ackermann. Leip/.ig 1784.

R. A . V o g e l , ile cognoseendis et curandis corporis humani aiTe- ctibiis. Cilttingae 1784.

B r e u d e l , Praelectiones academicae dc cognoscendis'et curandis morbis. L i p s . 1702.

Q u a r i n , Commentatio de curandis febribns et intlammationibus.

Viennae 1781; .— Animadvcrsiones practicae in diversos mor- bos. Viennae 1780. — Editto nova. Vien. 1814.

M a x . S t o l l , Aphorisini de cognoscendis et curandis fehribus.

Vindob. 1780. — Praelectiones in diversos inorhos chronicos.

Vindob. 1788,— Ratio medendi in nosocomio practico Vindo- bonensi. Vicimae 1784—00. T . V I I .

C , G . S e l l e , Medicina clinica. GermaniceBerolini 1781. E d . 8.1802.

— L i b e r de curandis hominum morbis latine a C. Sprcngel.

IJerolini 1798.

M e z a , Compendinm medicinae prncticae. Hafniae 1781.

B a n g " , P r a x i s medica systematica. Ilafniae 1789. E d . I I . 1818.

B u r s e r i i cle K a n i l f e l d ' Institiitiones medieinae practicae.

T . I V . L i p s . 1798. E d . recentior Berolini 1825.

S a m . G o t t . V o g e l , Handbuch der' practiscben Arzneiwisscn- schaft. Stendal 1781—1810. 6 T h l e . 4te Aufl. J820.

J . C . S t a r k , Handbuch zur Kenntniss und Heilung innerer Krankheiten des menschlichen Kflrpers. Jena 1799.

J . C . R e i l , iiber die Erkenntniss und C u r der Fieber. 3 Aufl. 5 Bde. H a l l e , 1820—28.

L o u i s O d i e r , Manuel de mddecine pratique. GeneVe J803.

G u i l h . H e b e r d e n , Comnientarii de morborum historia et cura- tione. Fiancof. 1804.

H e c k e r , K u n s t die Krankheiten der Mengchen z u heilen, Ste Aufl. Gotha 1813.

P i n e I , Nosographie philosophique. Paris 1810. V I . E d . 1818.

H u f e l a n d , System der practischen Ilcilkuncle. 2. Aufl. 2 Bde J818—28,

F . J a h n , K l i n i k der chronischen Krankheiten. 4 Bde Erfurt 1815—21.

W . A- I I a a s e , Uber tlie Erkenntniss untl Cuv der chronischen K r a n k h e i l e u des menschliohcn Organismits. 2te Aufl. 3 T h l e L e i p z i g 1817—20.

§.15.

S e c u l o X V I I I . e t sub i n i t i o s e c u l i XIX. c u l t u r a scien-

S i a i n m nuluraliui» o i u o i u i n p r o g r e s s u s stupcntlos f e c i t , g e n l e s

(20)

inter se aemulabantur et nemulantur hodie. Praecunte fVcw- tono physica, mathesis ac astronomia, praeounto L a v o i - s i e r chemia, praeeunte L i n n a e o historia naturalis spe- cialis, omnes quam maxime excultae sunt.

Meclici multi desudarunt in natura hnmnna exactius cogno- scenda'; post immortalem A1 b e r t u m I I a 11 o r , fabriea corporis, ejusque functiones multurn illustratae fuere per W a l s a l v a , M o r g a g n i , W i n s l o w , C h e s o l d o n , A l - b i n u s , Z i n n i u s» M o n r o , L i e u t a u d , I I u n t e r, P o r t a l , W r i s b e r g , I l i l d e b r a n d , L o d e r , Som- m c r i n g , V i c q d ' A z y r , W a l t h c r , M a y e r , Pro- h a s k a , M as c a g n i , C r u i c k s h a n k , S c i i r p a , Mc- c k e 1, 11 e i I , C1 o q u e t, B o 11, F y f e , L i x a r d , S e r- r e s , etc. et B i c h a t , <jui per anatomiain suam generalem epocham novam in hac scicntia constituit.

Necsola a n a t o m i a humana, sed et c o m p a r a t i v n , a tempore Aristotelis multum noglecta, niagna aniiiti con- tentione excolebatur, in Gormania per B 1 u m e n h a c h , T i e d e m a n n , C a r u s , F r i d . M e c k e l , in Callia per C u v i e r etc.

Incrementa anatomiae contulerunt ntultum ad locnplc- tandam p h y s i o l o g i a m , in ima cclobiitateni sibi me- rucrunt P l a t n e r , B l u m e n b n c h , B i c h u t , l i u n t o r , R i c h e r a n d , A u t e n r i e t h, T r e v i r a n u s , S p r o n- g e l , P r o h a s k n , l t o i l , B u r d a c h , W i i b m n i i , L e n h o s s d k , I t u d o l p h i , M a g c n d i e etc.

Praeter anatomiam sani hominis, quod B a c o inter do- siderata medicinae retulit, a n a t o m i a qiioque patho- l o g i c a multum exercuit ingenia medicorum, opernquo eximia reliquerunt B o n o t t i , L a n c i s i , M o r g a g n i , L j e u t a u d , P o r t a l , H u n t e r , B a i l l i o , Somme- r i n g , C o n r a d i , V e t t e r , V o i g t o l3 O t t o , L n e n - n e c , F r i d r . M e c k e l , A n d r a l , L o b s t e i n , C r u - v e i l h i er etc.

Pari modo conabantur mnlti perficcro p a t h o l o g i a m , dc qua tractatus optimos scripserunt, post G n u b l u m , S p r c n g c l , G r o s s i , H a r t m n n n , Ftiedl iindor otc.

(21)

Plnr.cs conali sunt locupletare p h a r m a c o l o g i a m , ut M u r r a y , K r a n z , A r n e m a n n , B u r d a c h , P f a f f , I l o r n , H i l d e n b r a n d , A l i b e r t , V o i g t , H a r t - m a n n , B i s c h o f f , R i c h t e r , K r a u s e etc.

Simili modo progressus laetissimi facti sunt in c h i - r u r g i a per H e i s t e r , P o t t , P e t i t , R i c h t e r , H u n - c z o w s k y , S a h a t i e r , C a l i s s e n , S i e b o i d , D e - s a u l t , B o y e r , L a r r e y , S c a r p a , D u p u y t r e n , A s t l e y C o o p e r , W a r d r o p , Ab e r n e t h y , L a w r en- c e , R u s t , L a n g e n h e c k , G r a f e , W a l t h e r , C h e 1 i u s , etc.

Gynaecologia, ophthalmoiatria, politia medica, medi- cina forehsis, zooiatria, in emolumentum societatis homi- num excolebantuv per miiltos successu felici.

M e c k e l , Ilandbuch <ler pathologischen Anatomie. 3 Bde Leipz.

.1812—18.

M o v g a g n i , de sedibus et causis morborum per anatome inda- gatis. Kditionem curavit J . Itadius. L i p s . 1827.

T h e W o r k s of M . B a i l l i e by J . Wardrop. Lond. 1825.

A n d r a l , P r e c i s d'anatomie pathologique. Paris 1829.

C r u ve i l h i e r , Anatomic pathalogique du corps humain avec ligures. P a r i s 1828. continuatur.

S. 16.

Postquam numerus morhorum per o h s e r v a t o r e S nimis multiplicatus fuisset, ad studium illorum adjuvandum conati sunt medici c 1 a s s i f i c a t i o n e s s y s t e m a t i c a s con-»

dere ad normam a Cel. L i n n a e o in historia naturali susceptam.

Multi fundamentum classificationis desumserunt a fdrma externa, a complexusymptomafum, ut L i n n a e u s , S e a u - v a g e s , R u d , V o g e l , S a g a r , P l o u q u e t , C u l - 1 e n, S w e d i a u e r , et H a r l e s s . Alii cognitionihus anato- mico-physiologicis superstruxerunt distributiones morborum ih classes, ordines, gencira et species, ut A l i b e r t » R . o s t a n , e t B o i s s e a u .

Non ohstantihus conatibus his laudabilibus, nullam adhuc possidemtts classificationem morborum, quac secundum unum

(22)

principium s y s t o m a t i c e c o n d i t u , omnium votis r e s p o n d e r e t ;

natura enim m u l t o r u m morborum adhuc ( e n e h r i s obvolula est; idco non p a u c i in m o r b i s d e s c r i h c n d i s s e q u i i i i l n r ordi- nem a i p h a b e t i c u m ad formam D i c t i o n a r i i .

F . U . d c S e a u v a g d s , Nosologia mothodica. F.didit Daoiel.

. L i p s . 1780.

S a g a i j Systema morborttm. V i c n . 1783.

W . , C u l l e n , Synopsis nosologiae methodicae. Ktliitb. 1785.

P l o u q u e t , Dclincatio systenmtis nosologiei. T i i b i n g . 1791.

F . I t . S w e d i a u e r , Nosologiae methodicao s.vstcma. P a r i s et H a l a e 1812.

C . F . H a r l e s s , nettos praklisches S y s l e m der speciollen No- sologie. Coblen/, 1824.

A l i b e r t , Nosologie naturelle. Paris 1817.

I ' i G . I t o i s s e a u , Nosographio organitjue. P a r i s l 8 2 8 . Dictionnaire des Seicne.fis me'dicales. P a r i s 18I2---22, L \ . V o l . Diclionnaireabrege des Sc. mdd. X V I I I . V o l . Puris 1821.

Encyclopiidisches Wiirterbuch der medic. AVissetischufteii, V o n dcn Professoren der mcdic. F a c u l t f i t / , u Iterlin. 7 Ude U e r l i n 1828

— 3 1 . c o n t i n .

§. 17.

Cum o b s e r v a t i o n e s s o l a e , licct copiose n c c u n t u l a d t e , non gulficerent a d t h e o r i a m m o d i c i n a e l i n n a n i c o n s t r u c n d a i n ,

ideo e t r e c e n t i o r i h u s t c m p o r i h u s , nd h y p o l l i o x e s e o n l u g e r u n t

medici; sic c o n a b a n t u r C . L . K o f f m a n n a c W e d e k i n d

m o r b o s o m n e s e v i t i i s h n m o r u m e x p l i c a r e , a l i n i o p a t h o l o -

giam h u m o r a l c n i a n t i q u a m r e s l a u r n r e ; alii p r a o e u n t o C \ i l - l e n , g e n e s i m m o r b o r u m r e p c t e b a n t a v i l i i s s o l i d o r t t m , im-

priniis n e r v o r u i n , d u m alii, ut Girt. a n n e r , T r o t t e r , Heddoes, Bauiiios et R e i c h jatro-eheniinin novnm

condere a d n i t e r e n t u r .

C . L . H o f f m a n n , vcrmischte medicinischo Sehriften. Mtinster 1790—3, — Abhnndlnng von dcrEmprindliehko.it und lleias- harkeit der T h c i l e , Mainz 1702.

W e d e k i n d , AufsiU/.o iiber vcrschiedene GegcnHttliide der A r z - neiwisscnschaft. Leipz. 1791.

C u l l e n , F i r s t lines of the practicc o f P h y s i o . Edinb. 1784.

T h e W o r k s of W . C u l l e n ediled by J . T h o m s o n . Edinb. et L o n d . 1827.

(23)

B a u m d s , Rssai <l'un systeme chymique de la science de 1'homme, P a r i s l 7 9 8 . — T r a i t e elemcntaire de Nosologie. Paris 1800. I V . T .

§. 18. .

T h e o r i i s m e d i c i n a e i t a v a g i s e x i s t c n t i b u s , n o v a m d y n a - m i c a m c o n d i d i t J o h n B r o w n , quae p e r c o n a t u s J o s e - p h i F r n n k , W e i k a r d , R o s c h l a u b e t a l i o r u m i n I t a l i a , G c r m a n i a a c G a l l i a m a g n o applausu s u s c e p t a f u i t , d o n e c p e r o h s e r v a t i o n c s ipsas a d l o c t o s a e g r o r u m f a c t a s , e t i a m s y s t e m a t i s b u j u s i r n b e c i l l i t a s d e m o n s t r a t a fuisset.

A d h u c c i t i u s o b l i v i o n i t r a d i t a f n i t d o c t r i n a D a r w i n i .

J . B r u n o n i s Elcmenta medicinae.Edinb.17SO. E d . nltera Lond.1787.

C . G i r t a n n e r , Ausfuhrliche Darstellung des Brownischcn S y - stcms der pract. Heilkunde, nebst ciner vollstiindigen Literatur, und einer K r i t i k desselben. Giittingen 1797.

W e i k a r d , E n t w u r f einer eiiifachen Arsnieikunst. Frankf. 1795.

— Medizinisch-practisches Handbuch auf Brownische Grnnd- siitze, und Erfahrung gegriindet. W i e n 1798. ,

V a n I l o v e n , Handbuch der practischen Heilkunde. Heilbron 1805.

J o h n B r o w n s , Siimtliche W e r k e , herausg. von A . I t i i s c h l a u b . 3 T h l e F r a n k f . 1800.

E r a s m u s D a r w i n , Zoonomia, or thc l a w s of organic L i f e . 1797. — I n germanicum trad. B r a n d i s ct G i r t a n i i e - r .

S;

19-

I n v i c e m t h e o r i a e i n c i t a h i l i t a t i s B r u n o n i s e v a n i d a e , sub- s t i t u t a f u i t i n I t a l i a , p r a e e u n t o R a s o r i , d o c t r i n a c o n t r a s t i - m u l o r u m , q u a m m a g i s e x c o l u c r u n t B o r d a c t T o m a s s i - n i ; nec t a m e n i n ipsa p a t r i a , t e s t a n t i b u s F r . I I i I d e n b r a n d , ac J o s e p h o F r a n k , h a e c s c h o l a m u l t o s h a b e t d i s c i p u l o s .

l t a s o r i , Storia dell' E p i d e m i a di Genova iipgl' amii — 1799 e 1800. Milano 1801, — Prospetli dei resultati della clinica me- p.dica nello spedale militare. Milano 1808,

B o r d a , Primae lincac topographiae medicae agri Ticinensis. Pa- piae 1810.

T o m a s s i n i , Dissertastioni ed altri Scritti relativi alla nuova dottrina medica I t a l i a n a . Bologna. 1821.

E m i l i a n i Me'moires sur les points prinoipanx dc la nouvelle doctrine medieale Italienne, couronne' pav l a societe" italienne des Sciences eti 1823. in Archives gen. de liiedecine. 1824. Aout.

(24)

§ . 2 0 .

Majorem cclebritatcin obtinnit schola modien gaHicn it Br oussais fundata; doctrinac anatomico-physiologieno a Callis post B i c h a t multunioxcultao supcrstrucln, hlooino- dicina physiologica vocata, per quam errores ct schoIaoBru- nonis et Italicae contra-stimuli vividis coloribus depingun- tur, nec tamen ipsa errorihns destituitur.

B r o u s s a i s , E x a m c n des doctrines medicales e t d e s S y s l c m e s r i e Nosologie. Paris 1821. I I . V o l . — Annales de In iiietlceine phy- aiologique. P a r i s 1822. (continuatur.)

§• 2 1 -

Eodem tempore, trao alii inAnglia, Itnlin nc Ottllin eo~

nahantur theorias modicinae novns condore, Ocrmnni jnm lon- giori tempore, post L e i b n i t •/, i u m, W o l f i u m nc impri- mis ingeniosissimum Emanuelem K a n t , s f u d i o philo- sophiae theoreticae ahrepti, ducibus V i o. h t o ac S c. h o 1- l i n g , principia philosopbiae transcendentalis ad scienlins naturales applicuerunt, sicciue per S c h e 11 i n g, O k o n nc Steffens, philosophia naturao condita cst, qtuto per me- dicos, u t K i l i a n , M a l f a t l i , M a r c u s , K i c s e r ctitun ad mediciaam translata, utilitate tumon practica destitula brevi derelicta est.

T r o x l e r , Grundriss der Theorie dorilVIediitin. Wlftn IS05.

M a r o u s und S o h e l l i n g , .lahrbiichor der Mediain als W l s s e u scliaft. Tiibingen 1805.

M a l f a t t i , E n t w u r f einor Pathogenie aus der HroIuUon iintl

• Itevolution des Lebens. W i e n 1809.

M a r c u s , E n t w u r f einnr speciellen Thernpie". Niirnberg 1807—12, K i e s e r , Grundziige der Pathologie und Therapie dcs Mrunchrn.

Jena 1812.

§• 2 2 .

Dum alii principiis philosophtae transfiendcntnlis scion- tiam medicam illustraro adniterenturnlii di.souixif ionibns omnibus philosophicis rojectis modicinam antiintaiu mngicnm,

olim pcr saccrdotes Aegyptine ac Oraociue ctiltmn restaurat-o

(25)

tentarunt. Praecedentibus C a g l i o s t r o et G a s n c r o An- t o n i u s M e s m e r , initio Viennae, dein Parisiis, nonsine npplausu exercuit novam methodum medendi, cjuam vocavit l u a g n c t i s m u m a n i m a l e m , dootrinaque illius jnox per discipulos zelosos in Gallia ac Germania propagala, nec ta- men diu celebrata est. • * '

G m e 1 i n , Uber den thierischen Magnetismus. Tiibing. 1787. — Neue Untersuchungen iiber den thierischen Magnetismus. T i i b i n - gen. 1780.—Muterialien fiir die Anthropologie. IJeilbronn.1701—3.

B t i c k m a n n , A r c h i v fiir den thierischen Magnetismus, Carlsruhe.

1787—8.

W i e n h o 1 d , H e i l k r a f t des thierischen Magnetismus nach eigenen Beobachtungen. L c m g o . 1802—0.

H e i n e c k e n , Ideen und Beobachtungen den thierischen Magne- tismus n n d dessen Anwendung betreffend. Bremfln. 1800, D e l e u z e , Histoire crititme du magnetisme animal. Paris. 1813.

Mesmerismns oder Systcm der Wechselwirkungen, von P. A . M c s . m e r : herausg. von H . C . W o l f a r t . B e r l i n . 1814.

K l u g e , V e r s u c h einer Darslellung des thiertschen Magnetismus ais Heilmittel. B e r l i n . 1815.

G . K i e s e r , System des T e U u r i s m u s , oder des thierischen Magne- tismus. L e i p z i g . 1822,

E s c h e nm a y e r , K i e s e r u n d N a s s e , Archiv fiir den thie- rischen Magnetismus. Altenburg. 1817.

W o 1 f a r t , Jahrbiicher fiir den Lebens-Magnetismus. L e i p z i g . 1818.

F . J . S c h c l v e r , System de.r allgemeinen Therapie im Grutid- satze der magnctischen Heilkunst. P r a n k f . 1831.

§ . 2 3 .

Vix rumor per mesmerisntum excitatus in Germania si- lere incepetat, jam alter se reformatorem medicinae annun- ciavit, S a m u e l H a h n e m a n n , cujus medicina homoeo- pathica, licet rationi et experientiae adversa, nova tamen qt non onmiplane utilitate destituta, discipulos zelosos non paucos habet.

S . H a h n e m a n n , Organon der Heilkunst. Dresden. 1810. E d . I V . 1820. — Iteine Arzneimittcl-lehre. Dresden. 1822. T. V I . — D i e chronischen Krankheiten. Dresden und L e i p z i g . 1828. T. I I I . Arohiv fiir die homoeopathische Heilkunst. Leipzig.l822,(continuatur) I l o i n r o t h , Anti-organon. L e i p z . 1825.

2

(26)

§. 2 4 .

Theoriae novae luxuriantium ingcniorum figmonfa non medicos omnes arectotramitodofloctoro potnerunt, iitm plu.

rimi v i a t t i ab itnmorfali Hippoorato iuchonftuu omni in-

genii contentione prosecuti sunt, sictiue H c i e n t i i i m nc ttrtoiu wedicam qnotidie novis incrementis locupleUivoriuit, Ila ttnn- tome corporis huniani, imprimis fabrica subtilior sysfeiuntis nervosi per G a l l , Spurzheim, I l e l l , M n g e n d i e , Flourens, S e r r e s , Tiedemann et nlios imtlfum il- lustrata est. In c h i r u r g i a operationes nntea nec mtdifae successu fejicissimo institutae sunt, instvumenlu novn ultliit- sima reperta, .ut lithontripfon a C i v i n l e . Prineipta a c l i v f t pharmacorum et aguarum minerulium per nmilyses chemicns exactius determinata sunt; imprimis uftlitatts mngtvup fuit dctectum prtneiphiui efficax corticis Chinno. Mnrhnmtn tron- tagiosorum natura diligenter investigata , pvophylnxts crintra pcstem orientalem» ac occidentalcm rntionnlis p r n p m$ i t a , ipsius' pestis Europaeae-typhi contagiosi-thernpui plurimum perfecta est. Vis pestilentialis variolnnun jier virftitt»in antivariolosani vaccinae a col. Edunrdo J e n n e r de- tectam maxime enervata est. Partcs medicinac prnefiwie speciales, ohstetricia, ophtbnlinoiatria, dootnnn tlo mnrbis infantum etmulierum ad mnjorem graduiu pftrfoctinrus tftictno sunt. Nosocotnia ubiquo locornm parthn novaerecfn, pnrfim antiqua rectius coordinata sunt, itt in iis curae mtirliorum

p h t r i m a B perfici possent, et ipsa scientia ac nvs incrctnenfa

novacapere valerent. Instituta pro "vesanis curnndis, gyrgiitha, rjonnisi sub finem seculi XVIII. coeporunt scopo rtmuTim evigi, necnonPsyehiatria, ducehumanissimo P i n o l , uIiii|iio zelo hiudahfli culta est. Scholae clinicae, antearnrne, snhiine seculi XVIII. per Europam universnm imiltiplicntne snnt. in quibus tirones medici instituti sunt principiis mcdirinnc rn- tionalis ad ipsos lectos aegrorum per viros erurlifiout» n«

experientia clarissimos, per quos etiam opera in incrcmen- tum scientiae ac artts saluberrimae numorosa edilu «uut. Ma- xime meniorabilia sunt:

(27)

J . P. F r a n k , Epitome de curandis hominum morhis. Mutiheniii.

1792-1807. T . 1—V. Tiibingae 1812. T . V I . Vietiiinc. 1819.

T . V I I . et V I I I .

Josephi F r a n k Pi'axeos niedicao ttiiivcrsae prneocpta, Lipniau.

1 8 1 1 - 2 4 . T . V I . P a r s l . K d . I I . 1 8 2 0 - 8 . V o l . I I .

A . G . I t i c h t c r , Dio specielle T h c r a p i e . Herli». 1813—25, T . X . I l i l d e i t b r a n d , Instilutiones praetieo-meflicae,ruilimcnta nosolo.

giae ac therapiae specialiscomplectentfis.Viennae.KSUi—25-T.1V.

B e r c n d s Vorlcsttngeit tiber practisoho Ar/.nehviRsenscliafl. her- ausg. von W . Smulelin. B o r l i n . 1827—9. T , V I I .

V a l e n t i n i Institutiones medieae practicae. Itoman. i827.

J o h n M a c k i n t o s h , Eletnnnts of pathology antl practice of physie. E d i n b . 1 8 2 8 - 3 0 . T . I I .

F . A . H . P u o h e l t , System der Medtzin. Ileidelb, 1820—31. T . I I I . J . M a s o n G o o d , the Study of medlcmo. K d . I I . L o n d . 1829. T . V , J . 11. B i s o h o f f, Griindsut'/e z u r Krkontnisa und Behatullurig

der F i e h c r uiid Entaiiiiidungen, 11. A u l l . W i e n . 1830. — G r u n d - sutze smr Erkentnins untl Hchandlung der chrontacHen K r n n k - heiten. W i c n . 1830.

J . W . H . C o n r n d i , IlandbticH der specicllen 1'alhologio und T h e r a p i e . Ecl. I V . M a r b u r g . 1831.

Joh. Nep. Kdler.von I I a i m a n n , Ilnudhuch dcr R p e e i o l l e n m e d l » . Palhologie urid Tliernpie. I V . Aufl. 'Wieii. J83J.

L . C h o u l a n t , L e h r l m c h der specicllnn Pathologio itntl Tlir-rapie des Menschen, L e i p / . . 1831.

§. 2 5 ,

H i s t o r i n m nc l i t e r n t u r a m

medicinae hicce brevissimo

n d u m b r n t a m fusitts p e r t r n c t a n t :

C . S p r e n g e l , Vorsueh einer prdgmatischen Gescliichte der Ar/.ueiktlnde. 1)1. Aufl. I l u l l e . 1 8 2 1 - 8 . T . V .

H e c k e r , Geschichte der I l e i i k u n d e . B e r l t n . 1822—9. T . I I . C h o u l a n t , Tufelti /,ur Geschichte dcr, Mcdifcin. Lcipz.ig. 1822, li e u p o 1 d t , Allgemeine Geschichte der Heilkutule. Krlungen. 1825, A u g t t s t i n , Vollstandige tbcrnicht der Geschichle der Medisiin

in tubellnrischor F o r m . B e r l i n . 1825.

' H . B o e r h a a v e , MethodiiH sUtdil ntedici, emendftttt et aeccif sionibus locttpletala ub Alhcrto ab I l a l l e r . Aniatelod. 1751, A l b e r t i d e H n l l e r , liibliotheea metlicinai! practicae. B a .

slleae. 1770—88.' V o l , I V .

B l n m e n b a c h , Iiitroductio in hlstoriaiii medicinae UUerariftni, Giittingae. 1787.

(28)

P l q u c f j u o t , Litcratura meclica difinBta. T t t M a g M . I80S. T . I V . C Xontinuatio et Supplementuai I . 1814.

B u r d a c h , Dic Literatur der HeilwiBMiMchaft. (.otlm. 1M() _ 2 I . T . I I I .

E r s c l i , Liternlur «ler •Medissin s e l t tler M i l l e de» X V I I I . J i u V hundcrts, bis auf die neucsle Zeit von P u o h e 1t. L e i p i d g . 1822, h. C h . o u l a n t ; , Handlutch c l e r Ihicherkuiule fiir dit> iihere Me- ' di&in. Leipzig...l828.. .

C . , S p r e n g e l , Literatura medica externa reconlior. M p a . 1820.

§• 26.

Progressus a i i t . c m , q u i b u s scientin c t a r s m o d i f n fluotidte gaudent-, notos rcddunt s c r i p . . t a p o r i o d i o n , tn tniontm numero quotidio auct.o;, .praecipua s u n t :

"Annafen litcrarische der flesamnvten Ileilkunde , heratug. ron

•"" I I e ok er. B e r ) i n,

Arcliiv fiir mediz. Krfahrung im Gebifte der prnctlsehrti Mwliitin e t e . v o n l l o r n N a s s e und W n g n e v . B e v l i i i ,

"Tlibliotliek der pract, Heilkundc von l l u f e l a n d untl 0 * a n n.

B e r l i n .

Jahrlriicher, neue, der deurschen Mccli/.in uncl Chirurgtc von C h t- l i u s , H a r l e s s , N i i g e l e und P u c h e l t , l l e i d e l h . Joiirnal der Chirurgie tind Augenlicllkunde voit G r i i f c untl

W a l t h e r . K e r l i n .

Jahrbiicher , niedvzimsche des k. k. tislrcirhisrhon Slnntcs, W 1 r n.

Jouvnal fiir Gcburtsliiilfe, Fraueitzimmer» und Klndcrkninkhciten v o r S i e b o l d . F r a n k f.

Jotirnai -der pract. Heilkunde. von H u f e l a n d nnd O s a n n . J J e r l i n .

Joumalistik, neueste medizvnisch-chirurgisehe, des Aualnndos in y.ollstandigeii.kurzgefassten Ausziigen von B e r e n d und AI o I-

• d e n . h a w e r , B e r l . i n . .

Magazin der ausliindischen Literatur der gcsamtntett lleilkunde von J u l i u s und G e . r s o n . H a m h u v g .

Magazin fiir die gesammte Ilcilkunde vpn I t u s t . B e r l i r t , Notizen aus dem Gcbiete der Naturund IJeilkunde von F r o r i f p.

• W e i m a,r.

Itepertariuin, kritischcs, fiir die gesammle Ilellkunde votv C a s p c r.

B e r l i n .

Itepertorium, nllgemeines dor gosammten dentschen m e d J K i i i i s c h . .chirur.gig.chen Jouvnalistik von K l e i n e r t , L e i p s i g.

(29)

Sitminariiim des Neuesten aus der gciammtctt Medizitt vott I <» g J* i- und K 1 o s c. L c i p /. i g.

Zcitung, allgemeine iiiodi/.uiiHciu! von P i e v i s r . L u i u x i g . Zeituiig, medi/.iiiiae.h-ohirurgisoht!, von K r h a r d t . I n i m l i r n '/eitschrift ftir die Stuatn-Arvsneikumlo voii I I o n k o. ii f I a n K «' •'•

Archives ge'ndrale.1 du mtidecinc. P n r i a . Revue modieule frungoise et «jtrnngrrc. I» a r i s.

Journal compltitiientaire du Diet, tlen Sc, HHUJ, 1* u r i u.

J o u r n a l de la Physiologte experiuusntttlo ct iiuthologiuuo [ i a r M u*

g e n d i e . P a r i s ,

Amiales de l a jiitidiciuo phystologit|Ue pav B v o ttss u i «, J o u n i a l de Chimio iiic.lioule, de Pliurinuciu ot du Toxicologu*.

Joitniat universel et hebdomadaire de mijdecinc.

Ga/.ette mtidicale de Parin, Lancette fraiicoiso.

T h e London inedical and uhysieul J o u r n a l . T h e London medieal and aurgicul Jtiurnal, T h e Luneet.

T h e Loudon mediealo Gair.etto,

T h e E d i n b u r g h medieal and «urgicul Jourual.

T h e Amerieaiii Journal of the modioul Scicncun. V h i t a d e 1 p h i a.

Atuiali uuiversali di iiuidiciua d » l Aniijalti Oiuodei, M i l» u u i ,

O w o s i t a r , kiadjiik Prof, 1)u g u t os D rv S t- h f tl e J. P c * t c »,

(30)

n.

OCCUPATIO M E O I C I A D L E C T O S AEGItOlUlIW.

§.27.

Ex enariatioue succincta bistoriao no literalurne cogno»

scimus fontes medicinae coiiiosos esse; eruditio tninen soln medicuin tantum formattheoreticum, ipsa ars condiaci clobet ad lectos aegrorum. In exercifio arlis funclio primn medid technici cst e x a m e n a e g r i , tuiod summi tnoniotiti linbo- batur seniper, nam sine*illo uoc naturam morbi intlividunlem definire, nec thorapiam ratioitnlcm instituero vnleinna; ideo exainen hoc summa cum attentione perficero cotuttnur, ne outd effugiat, quia saepe occasio repefondi oxamcn «ubtrn- hitur; ideo medicus sensus suos externos oiruuts pro obser- vatione adeo necessarios, in statuperfecto oonservnre, inge- niumque suum per studia philosophica nc niotlicft strictiora con*

tinuo excolere dehet. Utsincernm rehttionem ahaegroobtU neat, dehet iiduciam illius mereri per solicitudinem, irunm in aegcum dirigit, por humanum agendi uiodum, per hanitum etiam externum tam in vestitu, cjuam in actionibus, a hiln- ritate, severitnte ac morositate ntmia alicnum, sod grnvitn- tem cum mansvetutline junctam indicantem.

Dum aeger historiam morbi stii ennrrat, nullisrjimeatto- nibus eum interrumpimus; o x ipso modo enarrandi t(ul con- ditionem ac gradum culturae facultatum infellecfualhun eon- cludimns; snhinde aegerin se attontus itaexnctorererl niorhi phaenomena snccessive evoluta, ut quacstiones tnntttm pau- cas adjicere deheamus ; et ita exnmen saope hrevius , m u ' p o longius necessarium est, cluod dependet pnrtim a morlii dti- ratione ac complicatione, partim ab n e t n t e , s e x u o t c n n i l i - tione homtnis; aliter enim examinari debct vir eruditus, riisticus, vel miles incullus, aliter pueDit qxmm «e.tex mulier.

I n f a n t u m htstoriam accipimus n parentibus aufc mitricilu.s,

Hivatkozások

KAPCSOLÓDÓ DOKUMENTUMOK

(in plano, de quo agitur, intelligendo).. Itaque Z et / sunt eadem; ac quaevis h\K est etiam axis ipsius Z, et inter omnes axes ipsius 7., ^ est... Idem de F eodem

Sunt etiam ab vtraque parte adhaerentes valles, vtpote primo infra officinam conflatoriam, quae est Johannis Hamischka, ad dexteram est vallis Krischna Tollina germanis Creutz

Méltán mondja sz. Agoston : Ordo dux est ad Deum et ! quae a Deo sunt ordinata sunt. Ha tehát Istenhez akarsz jutni , tartsd meg a ' rendet és egész életedet szilárdúl megalapi

que admissis supra Albam luliam (quae sedes est episcopi Transsylvaniensis, ecclesia cathedrali multisque opulentis sacerdotiis ac sepultura loannis Hun- nyadis

Hoc die qui fuit ante dominicam XIII!. Matuti- nam nata est filia Paulo Wranka, quae tandem 4. die in Baptismo Dorotheae nomen sortita est. hoc die qui fuit post

Judices cum suis Assessoribus debent omnes causas ; quae jure sunt decidendae, ju sta &amp; plena cognitione rerum discutere, arque a Judicibus liberum est

Inde uadit per metas usque ad duas metas que sunt iuxta Barbaheri; inde ad latum Gemulsicius, ibi est m e t a ; inde transit lacum, ultra quem habét duas me- tas ; et inde

Basileae, 1555. RERVM MOSCOVITICARUM COMMENTARIJ. Rvssiae, et quae nunc eus metropolis est, Moscouiae, breuissima descriptio. Chorographia denique totius imperii Moscici, et