ÉLMÉNYALAKZATOK I.150 IRODALMI MŰ OLVASOTTSÁGA

Teljes szövegt

(1)6.757/1 Országos Széchényi Könyvtár. Könyvtártudományi és Módszertani Központ. BALOGH ZOLTÁN - KAMARÁS ISTVÁN. ÉLMÉNYALAKZATOK I. 150 IRODALMI MŰ OLVASOTTSÁGA KEDVELTSÉGE ÉS AZ ÉLMÉNYALAKZATBAN ELFOGLALT HELYE A KÖZMŰVELŐDÉSI KÖNYVTÁRAKAT HASZNÁLOK KÖRÉBEN. Népművelési Propaganda Iroda - Budapest 1978.

(2)

(3) Országos Széchényi Könyvtár. Könyvtártudományi és Módszertani Központ. BALOGH ZOLTÁN - KAMARÁS ISTVÁN. ÉLMÉNYALAKZATOK I 150 IRODALMI MU OLVASOTTSÁGA KEDVELTSÉGE ÉS AZ ÉLMÉNYALAKZATBAN ELFOGLALT HELYE A KÖZMŰVELŐDÉSI KÖNYVTÁRAKAT HASZNÁLOK KÖRÉBEN. Népművelési Propaganda Iroda - Budapest 1978.

(4) A számítógépes feldolgozást vezette B A R Á T Csabáné. A kiadvány technikai szerkesztője SÁNDOR Éva. ISBN 963 201 055 8 KMK ISBN 963 562 432 8 NPI.

(5) TARTALOM. BEVEZETŐ I.. ................................................................................................................................. A z o l v a s á s m i n t t á r s a d a l m i f o l y a m a t . M é r h e t ő s é g e és m érése ........................................................................................................................... 1. 2.. 3. II.. 11. A k érd ezettek k öre, m intav ételi m ó d sze rü n k , a z a d a t f e l v é t e l m ó d j a ............................................................................ 13. A v i z s g á l t m ü v e k és a k é r d ő i v b e n kérdések ....................... 16. N éhány m ó d s z e r t a n i k é r d é s. szereplő. ............................................................. T á b l á z á s i s t r a t é g iá n k . Néh án y általun k h a s z n á lt k a t e g ó r i a és a m u ta tó m a g y a r á z a t a ....................................................................................... ADATTÁR. n. 1.. Az olv asórétegek re. v o n a t k o z ó a d a tok. 2.. A m ü v e k k a p c s o l a t a i t b e m u t a t ó tá blá k. 21 32. ....................................... 32. .................................... 35. MŰVENKÉNT. ABE Kóbó A LD ISS,. A hom ok asszonya. B r ia n W i l s o n. Szürk e s z a k á l l. A L D R IC H , B e s s S t r e e t e r AMENDA, A S IM O V ,. Isaac. BALZAC, BAUM,. A lfréd. Vicki. BELJAJEV,. ................................................................ M. . . é s lá m p á s t adott k e z e m b e az U r ". E roica. ....................................................................................... E lvesztett illú ziók. G ra n d H o t e l. A l e k s z a n d r R.. A kétéltű e m b e r. A k ik n y á r o n is fá z n a k. BERKESI A n drás. H úszévesek. BERKESI András. S e llő a p e c s é t g y ű r ű n. A lv a h C e c i l. A szexbom ba. BIH A RI K lá r a. M iért?. B o h é m e k é s p il la n g ó k. 46 48 50 52 54 56 58. ......................................... 60. ................................................... 62. ............................................................................... BÓKAY. János. ...................................................... ....................................................................................... BERKESI A ndrás. BE SS IE,. .... ............................................................................................ Én, a r o b o t. H o n o r é de. .................................................................................. 64. ........................................................ 66. ...........................................* .................. 68. .................................................................................................. ................................................................ 70 72 3.

(6) B O T O N D -B O L IC S G yörgy. E z e r év a V é n u s z o n. .................................... 74. ............................................................... 76. BÖBE,. H ein rich. B iliá rd fel tizk or. BÖBE,. H einrich. E g y s z o l g á l a t i ut v ege. BRADBURY,. Ray. BR O M FIE E D ,. M a r s b e l i k r ó n ik á k. B o u is. BRONTE,. C h a r lo t t e. BRONTÉ,. E m ily. BULGAKOV,. Á r v i z In diá ban. szelek. M ih a il A . Edgár R ice. C A IN ,. M a lla h a m. ................................................................... 84. .................................................................... 86. ............................... 88. ............................................................... 90. A postás mindig k é ts z e r. A lbert. Közöny. CAMUS,. A lbert. A pestis. CAPEK,. Josef. Raym ond. CH A R R I E R E ,. Henri. A g a th a. ..... 92 94. ................................................................................... 96. K edvesem ,. Christian. csenget. ........................................................................................ H arc a sz ala m an d rák k al. CHARRIE RE,. C H R IS T IE ,. 80 82. Tarzan. CAMUS,. CHANDLER,. ............................................................. A M e s te r es M arga rita. BURROUGHS, Jam es. 78. ............................................................. Jane E y r e. Ü v öltő. ..................................................... ................................................... is te n v e l e d !. .................................. 100. ....................................... 102. ........................................................................... 104. H e l y e t t e m kis v ir á g. P illan gó. 98. H o lt t e s t a k ö n y v t á r s z o b á b a n. .................................. 106 108. C R O N IN ,. A rch ibald Joseph. E z t lá tjá k a c s i l l a g o k. ............................. C R O N IN ,. A rch ib ald Joseph. R é z t á b l a a kapu alatt. ............................. 110. CUSACK,. Dymphna. H ő h u ll á m B e r l i n b e n. .................................................... 112. CUSACK,. Dym phna. Ketten a h a lá l e l l e n. .................................................... 114. D A B B O S S á n d or D IC K E N S ,. A nap s z e r e l m e s e. C h arles. D O L D -M IH A JE IK ,. T w ist O liv é r J u r ij P .. - Aranyecset. . . . ............... ... .................................................................... O r d a s o k k ö z ö tt. . ....................................... D O SZT O JE V SZK IJ,. F edor M.. Bűn é s b ü n h ő d é s. D O SZT O JE V SZK IJ,. F e d o r M.. A K aram azov testvérek. DOYBE, D REISER,. A rthur C.. A sátán k u tyá ja. M au rice. DUMAS,. A lexandre. DU M A U R I E R , FAULKNER, FEJES Endre. ................ 118 120 122 124. ............................................................ 126. ....................................................... 128. Az elátkozott k irályok. ................................................ 130. M o n te -C risto g rófja. ................................................. 132. Theodore. DRUON,. ............................... 116. C a rrie,. Daphne. W illiam Jó estét. drágám. A M an de r l e y - h á z a s s z o n y a M e g s z ü l e t i k a u g u s z tu s b a n nyár,. jó estét,. szerelem. .......................... 134. ............................... 136 138.

(7) FE JE S Endre. R ozsdatem ető. FLAUBERT, FOW LES,. G u s ta v c. John. ............................................. . ............................... Bovaryné. ....................................................................... A lep k egy ü jtő. F Ö L D E S Jolán. . . ............ ... 144. ................................................. 146. ...................................................... 148. .............................................. 150. ..................................................................... 152. A n a tole. A p in g v in e k s z i g e t e. FRANKÉ,. H erbert. A z orch id eá k bo lyg ó ja. M esel a becsi erdő. GARDNER,. E rié. Stanle y. A k ö l c s ö n k é r t lány e s e t e. .......................... 154. ..................................................................... 156. GÁRDONYI G éza. E gri csilla g ok. GÁRDONYI G éza. A láth atatlan e m b e r. GOGOL,. N ik ola j. G O L D IN G , GREY,. Zane. GULACSY GYŐRY. Ir é n. HAJNÓCZY HAMMETT,. ..................................................................... 160. .................................................................. 162. .................................................................................... 164. .................................................................. 166. .................................................................................... 168. vőlegén yek. V iharvirág G.. D ashiell. J a rosla v. B e n g á l i tűz. ............................................................. A m á lt a i s ó l y o m. S v ejk. 172. ......................................................................................... 174. Ernest. A k ié rt a harang. H E M IN G W A Y ,. Ernest. F iesta. IG N A C Z R ó z s a. ......................................... 176 178. ................................................... 180. A nyom oru ltak. .......................................................................... 182. - V Á M O S M ag d a. T ü z i s t e n n ő H a w a iib a n. ................... 184. ................................................. 186. A G y u rk ov ics-lá n y ok. JEFREM OV,. Iván A .. JÓKAI Anna. 4447. Az A n drom éda-köd. 188. JÓ K AI M ó r. Az aranyem ber. JÓKAI M ó r. A k ő s z i v ü e m b e r f ia i. KELLERMANN,. szól. ............................................................................ HERCZEG Ferenc V ictor. 170. .............................. ....................... H E M IN G W A Y ,. HUGÓ,. 158. H olt l e l k e k. Fekete. Rózsa,. ........................................................ A le g y e k ura. V a dn yu ga ton. D ezső. HASEK,. V.. W illia m. 142. ................................................. A h a lá s z ó m a cs k a utcája. FRANCÉ,. G Á L S á n dor. 140. Bernhard. .............................................................................. .................................................................. A z ala g ú t. 190 192. ........................................................... 194. ........................................................................................... 196. KERTÉSZ Ákos. M akra. KEYES,. V irágot Algernonnak. ........................................................... 198. L é g y hü ö n m a g a d h o z. ........................................................... 200. .................................................................................... 202. D á n ie l. K NIG H T, K N ITTEL,. E ric John. V ia m a la. K OLO ZSV ÁRI G RAN D PIE RRE E m il. A burok. ....................................... 204 5.

(8) K O LO ZSV ÁRI G RAN D PIE RRE E m il. N ők a p r ó b a n. ............................... 206. KOSZTOLÁNYI. D ezső. É d e s Anna. ................................................................ 208. KOSZTOLÁNYI. D ezső. N ero,. KOVÁI L ő rin c. A z o roszlá n jegyében. LÁ N G G y ö r g y. A T am ás-tem p lom. LEM,. S ta n is la w Thom as. A Buddenbrook ház. MANN,. Thom as. D oktor F austus. MANN,. Thom as. A varázshegy. Kari. A m e d v e ö l ő fia. R óbert. Á llati e lm é k. MERLE,. R óbert. K ét nap a z é le t. M I K S Z Á T H K á lm á n. B eszterce. M I K S Z Á T H K á lm á n. A fekete. M argaret. MÓRA Ferenc. 218. ................................................................ 220. ................................................................... 222. 226. ...................................................................... 228. ............................................................... 230. ................................................ 232. .......................................................... 234. ..................................................... 236. ................................................................. 238. város. E lfu jta a s z é l. Z sig m on d. A boldog e m b e r. M ÓRICZ. Z sigm on d. Rokonok. L ászló. ........................................................ 240. ............................................................................ 242. .................................................................... 244. ................................................................................... 246. É g e tő E s z t e r. NÉMETH L ászló. Iszony. PASSUTH L á s z ló. A biborbanszületett. PASSUTH. E sőisten. L á szló. PRUS,. B olesla w. R E ID ,. T h o m a s M ay ne. A fáraó. ..................................................... s i r a t j a M e x ik ó t. 250. ................................................................................. 252. A f e j n é lk ü l i l o v a s Fred,. .. P iszk os. R E J T Ő Jen ő. A t i z e n n é g y k a r á t o s a u tó. a kapitá ny. ........................................... 254. ................................................ 256. ................................................... 258. REMARQUE,. E rich M.. A d ia d a l iv á r n y é k á b a n. REMARQUE,. E rich M.. Nyugaton a h e l y z e t v á lt o z a t la n. SAGAN,. K enn eth. F ra n coise. SÁNTA F eren c SCHULZ,. Karéi. 260 262. ................................................ 264. ................................................... 266. ................................................................................... 268. Jóreggelt,. K őb e. ............................... ............... Északnyugati á tjá ró. Húsz óra. 248. ..................................... R E J T Ő Jen ő. ROBERTS,. 224. .................................. ostrom a. Az aranykoporsó. 216. ...................................................... M ÓR ICZ. NEMETH. 214. A T h ib a u lt c s a l á d. MERLE,. M ITCH ELL,. 212. .......................................... ............................................................................ Roger. 210. ................................................. ................................................................. MANN,. MAY,. ............................................. karnagya. M ag é l i á n - f e lhő. M A R T I N DU G A R D ,. 6. a v é r e s k öltő. bu bán at. zárt fájd alom. ........................................................ 270.

(9) SCOTT,. W alter. SEGAL,. E rich. SEMPRUN, SHAW,. Iv an hoe. S z e re lm i történet. Jorge. I r v in. ..................................................................................... ................................................................ A n ag y u t a z á s. O roszlán k öly k ök. 272 274. ............................................................... 276. ....................................................................... 278. SIENKIE WIC Z ,. H enryk. K ereszteslova gok. S I E N K IE W IC Z ,. H enryk. Q uo v a d i s ?. Fekete e s ő. .............................................. 280. ........................................................... 282. .................................................................. 284. SIMEN ON ,. G eorges. SOLOHOV,. M ih a il A .. C s e n d e s Don. ........................................................... 286. SOLOHOV,. M ih a il A .. Em beri. ........................................................... 288. ..................................................................... 290. ............................................................................. 292. STENDHAL. A párm ai k olostor. STENDHAL. Vörös. S W IF T ,. Jonathan. és fe k e te. sors. G u lliver utazásai. SZABÓ. L ászló. A kétarcú e m b e r. SZABÓ. M agda. D iszn ótor. SZAM OS R udolf. S Z E R B Antal SZÉKELY. .................................................................. 296 2,98. ..................................................................... A k ő b a lt á s e m b e r. 302. ........................................................... 304. ...................................................... 306. ................................................. 308. ....................................................................... 310. A h alh atatlan k e d v e s. SZILVASI L ajos. A l b é r l e t a Sip u tc á b a n. SZILVÁSI L ajos. A pp assion áta. SZILVASI L ajos. Légszom j. ............................................................................... TOLSZTOJ,. L e v N.. Anna K a r e n i n a. TOLSZTOJ,. L e v N.. H á b o r ú és b é k e. UPD IK E,. John. A k en ta u r. U P D IK E ,. John. N y u l c ip ő. VERES P éter. 314. ..................................................... 316. ................................................................................. 318. .................................................................................... 320. A B a logh csa lá d története. J u le s. H ector Servadac. VERNE,. J u le s. Sá n d or M á ty á s. VERNE,. J u le s. U t a z á s a H o ld b a. E u g én e-F ran cois. WALLACE,. Edgár. .................................................................. 324. ....................................................................... 326. .................................................................. 328 330. ................................................................. 332. ..................................................................... 334. ................................................................................. 336. ...................................................................................... 338. A Zöld íjá s z. A D u ka y-csa lád. ZILAH Y. Lajos. K ét f o g o l y G erm in a l. 322. .... Lajos. E m ilé. .............................................. E g y k a l a n d o r a m ú lt s z á z a d b ó l. Z IL A H Y. ZOLA,. 312. ........................................................ VERNE,. V ID O C Q ,. 300. ................................................... A P e n d r a g o n le g e n d a. Júlia. 294. .................................................................................... K á n to r n y o m o z. S Z E N T I V Á N Y I J en ő. ........................................................... 7.

(10) ZOLA,. E m ilé. Nana. ................................................................................................ 340. ..................................................... 342. Z S IG R A Y. Ju lian na. A S u g ár úti p a lota. Z S IG R A Y. Ju lian na. Szüts M a r a h á z a s s á g a. .............................................. 344. .......................................................................... 347. AD ATTÁ R OLVASMÁNYGSOPORTONKÉNT R é g i le k t ű r - o l v a s a t u m ü v e k. T á r s a d a l m i le k t ű r - o l v a s a t u m ü v e k. ........................................................ 349. T ö r t é n e l m i lek tű r - o lv a s a t u m ü v e k. ........................................................... 351. P s z i c h o l ó g i z á l ó le k t ű r - o lv a s a t u m ü v e k. ................................................... 353. ............................................................... 355. ....................................................................... 357. ...................................................................................... 359. K u l t u r á l i s le k t ű r - o l v a s a t u m ü v e k K ala nd reg ény. - olvasatu m üvek. K r im i - olvasatu m üvek N e m ze ti rom antika. - olvasatu m ü vek. ....................................................... Európai. - o lv a s a t u m ü v e k. ......................................................... 363. ................................................... 365. ....................................................... 367. rom antika. K lasszik u s H áborús. realizm u s. rea lizm u s. Mai m a gyar. - o lv a s a t u m ü v e k. - olvasatu m üvek. realizm u s. - o lv a s a t u m ü v e k. ................................................ 369. M a i k ü lf ö ld i r e a l i z m u s. - o lv a s a t u m ü v e k. ................................................ 371. ................................................................................... 373. ........................................................................................ 375. M odern. - o lv a s a t u m ü v e k. S c i - f i - o lv a s a t u m ü v e k. 8. 361.

(11) MELLÉKLETEK. 1.. szám ú. M in t á in k ö s s z e t é t e l e. ...................................................................... 377. 2.. számú. A v i z s g á l t m ü v e k o lv a s o t t s á g á n a k é s k e d v e l t s é g é n e k sorren dje ................................................................................................ 383. 3.. szám ú. T e ts z é sin d e x e k m e g b izh a tó sá g i in tervallu m ai 1.. K özelités. S tu d en t-eloszlással. 2.. K özelités n o rm á lis e lo s z lá s s a l. ......................................... 389. ............................ 390. 9.

(12)

(13) BEVEZETŐ. I.. A z olvasás. m in t t á r s a d a l m i f o l y a m a t .. M érh etősége. és m é r é s e. 1 9 7 1 - b e n j e l e n t m e g , és h a m a r o s a n a k ö z m ű v e l ő d é s i k ö n y v t á r o s o k s e gédköny vei között fog lalt helyet G ond os E rn ő I z l é s a l a k z a t o k (Bp. 1971. N P I . ) c i m ü k ö n y v e , a m e l y a h a tv a n a s é v e k m á s o d i k f e l é n e k i r o d a l m i Í z l é s é r ő l t u d ó s it 333 k ön y v ( t ú l n y o m ó r é s z t r e g é n y ) é s h a r m a d f é l e z e r o l v a s ó t a l á l k o z á s a a l a p já n . E z a v a s k o s k ön y v n a g y o b b r é s z t e g y t á b l á z a t g y ü jt e m é n y , a m e l y k é t f é le a d a t s o r t t a r t a l m a z . A z e g y i k a 333 i r o d a l m i mű f o g a d t a t á s á t j e l l e m z i o l v a s ó i k és k e d v e l ő i k a r á n y á v a l a k ü lö n b ö z ő n e m ű , k o r ú , v é g z e t t s é g ű é s f o g l a l k o z á s ú k ö n y v t á r h a s z n á l ó k r é t e g e i b e n . A m á s i k a d a t s o r b ó l a z t tudhatjuk m e g , h o g y e g y - e g y m ű a töb bi 332 mű k ö z ü l m e l y e k h e z k a p c s o l ó d v a , m e l y e k e t t a s z í t v a h e l y e z k e dik e l az o l v a s ó i tudatban. An n ak e l l e n é r e , h o g y c s u p á n 333 m ű r ő l van s z ó , e z a z adatbank l e h e t ő s é g e t ad a r r a , h o g y a k á r a k utató, a k á r a z o l v a s m á n y k ö z v e t i t ő é r v é n y e s t ö r v é n y s z e r ű s é g e k e t o l v a s s o n ki b e l ő l e a z ö s s z e á l l í t á s b a n n e m s z e r e p l ő m ü v e k r e i s . A k utatás e r e d m é n y e i n e k tu d om án yos k ifejtése 1974-ben je le n t m e g O l v a s ó i Í z l é s t í p u s o k cím m e l . E z a k ön y v a h a z a i o l v a s á s k u t a t á s l e g f u r c s á b b a n f o g a d o t t p r o d u k tu m a . G o n d o s k ö n y v é b e n s o k vitatni é r d e m e s k ö v e t k e z t e t é s é s több m ó d s z e r t a n i p r o b l é m a akad, de é r t h e t e t l e n ü l in d u la t o s b í r á l ó i n e m e z e k k e l fog lalkoztak, hanem az o lv a s á s m é r h e t ő s é g é t , m ó d s z e r é n e k m e g b íz h a t ó s á g á t é s m u n k á já n a k h a s z n o s s á g á t v on tá k k é t s é g b e . Ú t t ö r ő j e l l e g é t , n e m k ü lö n b e n m e g b í z h a t ó s á g á t é s h a s z n o s s á g á t n e h é z lenne ta g a d n i. T ö b b s z á z k ö z m ű v e l ő d é s i k ö n y v tá r b a n r e n d s z e r e s e n h a s z n á l j á k a z I z l é s a l a k z a t o k - a t a z o l v a s ó s z o l g á l a t i m u n k á b a n . Ú gy é r e z z ü k , k u tatásun k i s a z t b i z o n y í t j a , h o g y G o n d o s E r n ő o ly a n ö s v é n y t v á g o tt, a m e l y e l v e z e t v a l a hová. A m ik o r 1973-ban a k ö z m ű v e lő d é s i kön yvtárba já r ó k ir o d a l m i o l v a s m á n y a in a k s z e r k e z e t é t é s az o l v a s m á n y o k tudati l e n y o m a t a i t ( o lv a s a t a it ) k ezd tü k e l v i z s g á l n i G o n d o s E r n ő m ó d s z e r e i t is f e l h a s z n á l v a , két ig é n y t ak a rtu n k k ie lé g ít e n i: 1) t á j é k o z ó d n i s e g ít e n i a m a g y a r t á r s a d a l o m Í z l é s v i l á g á b a n e l i g a z o d n i k ív án ók na k , 2) s e g í t s é g e t adni a G o n d o s - f é l e " a d a t b a n k o t " m á r i s m e r ő é s h a s z n á l ó olv a sm á n y k özvetitők n ek (e ls ő s o r b a n a kön yvtárosokn ak), h ogy o l v a s ó n e v e l ő , i z l é s a l a k i t ó t e v é k e n y s é g ü k e t a z e d d i g i n é l t u d a to s a b b a n , t u d o m á n y o s a b b a n és h a t á s o s a b b a n v é g e z h e s s é k .. H o g y k u tatási e r e d m é n y e i n k e t a z o l v a s m á n y k ö z v e t i t ő i g y a k o r l a t m i n é l e l ő b b f e l h a s z n á l h a s s a , ú gy h a t á r o z t u n k , e b b e n a z e l s ő k ö te t b e n m e g . 11.

(14) n y it ju k ku tatásun k a d atb an k já t, a k é s ő b b m e g j e l e n ő k ötetben p ed ig az e b b e n k ö z z é t e t t a d a t o k r a t á m a s z k o d ó , e z e k e t é r t e l m e z ő ta n u lm án yok k öv e t k e z n ek .. Az í z l é s a l a k z a t o k és a z É l m é n y a 1 a k z a t o k , e g y m á s h o z kap c s o ló d ó , e g y m á s t k ie g é s z ítő dokum entum ai a m a g y a r o lv a s ó k iro d a lm i Í z l é s é n e k , sőt - m i v e l a két a d a t f e l v é t e l k ö z ö t t öt év telt e l - a z i r o d a l m i Í z l é s t ö r t é n e t é n e k i s . A z í z l é s a l a k z a t o k h ih etetlen ü l g a z d a g a d a t t á r á r a ép ü lő G o n d o s - k ö n y v , a z O l v a s ó i Í z l é s t í p u s o k c i m e a r r ó l á r u lk o d ik , h o g y a s z e r z ő a z i r o d a l m i m ü v e k e t o l v a s ó k , i l le t v e a z i r o d a l m i Í z l é s fő b b t í p u s a it a k a r t a m e g r a g a d n i , l e í r n i . G on d os e b b e n a te k in tetb en i s ö s v é n y v á g ó m u n k át v é g z e t t , h a g yott m é g f e l f e d e z n i v a l ó t a z i z l é s - d z s u n g e l b e n . Sajá t a d a ta n y a g a is ad l e h e t ő s é g e t a k é r d é s m á s i r á n y b ó l v a l ó m e g k ö z e l í t é s é r e . B á r m i l y c s á b i t ó is volt, h o g y e z e n a z ö s v é n y e n e lin d u lv a , m a j d m e g f e l e l ő h e ly e n l e t é r v e r ó l a , m i is i z l é s - t i p o l ó g i á t k é s z í t s ü n k , m á s f é l e f e l f e d e z ő ú tra válla lk oztun k : a z o l v a s m á n y o k é s o l v a s a t a i k ö s s z e v e t é s é r e v á lla lk o z t u n k e l s ő s o r b a n , n e m o l v a s ó - t í p u s o k a t , h a n e m h a s o n l ó k é p p e n o l v a s o t t m ü v e k ( h a s o n ló o l v a s a to k ) c s o p o r t j a i t s z e r e t t ü k v o ln a f e l f e d e z n i . (A z e l s ő h ír a d á s e r r ő l a f e l f e d e z ő m u n k á r ó l a K ö n y v t á r i F i g y e l ő 19 77. s z á m á b a n je l e n t m e g : B a l o g h Z o ltá n - K a m a r á s Is tván: A z i r o d a l m i é l m é n y v i l á g s z e r k e z e te k ö n y v t á r h a s z n á l ó k n á l . (A t o v á b b i e l e m z é s e k a z É l m é n y a la k z a t o k m á s o d i k k ö t e t é b e n látnak m a j d n a p v i l á g o t . ) A z i r o d a l m i m ü v e k és o l v a s a t a ik s z e m b e s í t é s é n k ív ü l f o g l a l k o z n i kív ánunk a m ü v e k k iv á la s z t á s á t , e lo lv a s á s á t , k e d v e lé sé t, elu ta sítását b e fo l y á s o ló tá rs a d a lm i, d e m o g r á f i a i és s z o c i á l p s z i c h o l ó g i a i t é n y e z ő k m e g h a t á r o z ó s z e r e p é v e l , néhány o l v a s m á n y t i p u s (m int p é ld á u l a l e k t ű r , a s c i - f i , a m o d e r n i r o d a l o m ) tá rs a d a lm i fog adta tá sá va l és az élm ényvilágba n e lfo g la lt h e ly é v e l és egyéb k érd ések k el. N e m k ív án un k e b b e n a g y a k o r l a t i c é l ú b e v e z e t ő b e n a kutatás v a l a m e n y n y i m ó d s z e r t a n i k é r d é s é v e l f o g l a l k o z n i , ig y c s a k r ö v i d e n utalunk a r r a i s , h o g y m e n n y ib e n p r ó b á l t u k m e g t o v á b b f e j l e s z t e n i G o n d o s E r n ő m ó d szereit: 1) j o b b a n k ö r ü l h a t á r o l t u k a k é r d e z e t t e k k ö r é t : m in t á n k a k ö z m ű v e l ő d é s i k ö n y v t á r a k a t lá t o g a t ó k a t k é p v i s e l i ; 2) a m ü v e k k e d v e l t s é g é n e k m e g á l l a p í t á s á n á l a z e l u t a s í t á s t és a k e d v e l é s f o k o z a t a i t is f i g y e l e m b e vettük; 3) a m ü v e k f o g a d t a t á s á n a k j e l l e m z é s é r e az o l v a s o t t s á g o n é s a k e d v e lt s é g e n k ív ül m á s m u ta tó k a t i s k id o l g o z t u n k ( v ita to tt s á g , a r é t e g r e j e l l e m z ő k e d v e l é s i m u t a t ó t ó l v a l ó e l t é r é s s t b . ); 4) f i g y e l e m b e p r ó b á l t u k v en n i a m ü v e k e l o l v a s á s á n a k idő p o n t já t ; 5) a f e l t é t e l e z e t t m e g h a t á r o z ó t é n y e z ő k k ö z é e g y s z o c i á l p s z i c h o l ó g i a i t i s fe lv e tt ü n k , a z o l v a s ó i a k t iv it á s t ( v a g y i s a z i r o d a l o m m a l k a p c s o la t o s a k t i v - p a s s z i v o l v a s ó i b e á l l í t ó d á s t ) ; 6) uj f a jta , G o n d o s é n á l k i f e j e z ő b b é s é r z é k e n y e b b m u ta tók a t a l k a l m a z tunk a m ü v e k o l v a s a t a i k a p c s o l ó d á s á n a k (G o n d o s s z a v a iv a l: v o n z á s á n a k és t a s z í t á s á n a k ) b e m u t a t á s á r a ;. 12.

(15) 7) a m ü v e k o l v a s a t a i n a k r e n d s z e r é t , v a g y i s a z é l m é n y a l a k z a t o k a t az o l v a s o k k ü lö n b ö z ő r é t e g e i n é l is b e m u t a t h a tju k ; 8) ö s s z e h a s o n l i t h a t j u k a s z a k e m b e r e k k a t e g o r i z á l á s á t a z o l v a s a t - t i p u s o k k a l.. 1) A k é r d e z e t t e k k ö r e , m ód ja. m intav ételi m ó d s z e r ü n k ,. az ad atfelvétel. G ondos E rn ő a r e n d s z e r e s e n olv a sók a t, vag yis a k ön yv vel s z o r o s a b b k apcsolatot tartó olvasók at k ép v iselő m intával d olgozott. A m i m in tánk a z ö v é n é l s z ü k e b b , de j o b b a n k ö r v o n a l a z h a t ó k ö r t k é p v i s e l : a k ö z m ű v e l ő d é s i k ö n y v tá r a k a t lá t o g a t ó 14 é v e n f e l ü l i o l v a s ó k a t . D ö n t é sünket a l a p v e t ő e n k ét tény b e f o l y á s o l t a : 1) a kutatás a K ö n y v t á r t u d o m á n y i é s M ó d s z e r t a n i K ö z p o n tb a n f o ly t ; 2) c s a k ig e n k o r l á t o z o t t a n y a g i l e h e t ő s é g e k á llta k r e n d e l k e z é s ü n k r e . A kevés pénz n e m cs a k m inta n agyságát, hanem az ad a tfelvétel h e ly é t és m ó d s z e r é t is m e g h a t á r o z t a . A k é r d ő i v e k e t a k ö n y v t á r o s o k ú t m u t a t á s á v a l ö n á lló a n tö l t ö t t é k ki, le g t ö b b e s e t b e n a k ö n y v t á r b a n . A m in t a k ia la k ít á s á b a n S á r d y Péter s e g í t e t t . Ő á l lít o tta ö s s z e a m inden m á s o d ik m e g y é t és B u dapestet k é p v is e lő kön yvtárak listá já t (a k v ó t á s m i n t a v é t e l s z a b á l y a i s z e r i n t ) , v a la m in t ő adta m e g a z e g y e s k ö n y v tá r a k b a n m e g k é r d e z e n d ő o l v a s ó k s z á m á t i s . M i v e l n e m vá r h a ttu k ki azt a z id őt, a m ig a z e g y e s k ö n y v tá r a k b a n a v é l e t l e n s z e r ű e n k i v á l a s z t o t t 1 0 - 2 0 o l v a s ó m e g j e l e n i k , a s z a k é r t ő á lta l m e g a d o t t k e r e t s z á m h á r o m s z o r o s á t v e tté k a k ö n y v t á r o s o k , és ha a h á r o m s z o r o s á r a b ő v ít e t t lis tá n s z e r e p l ő k k ö z ü l két h éten b e l ü l s e m gyű lt ö s s z e a kíván t m e n y n y i s é g , a k k o r a k ö n y v t á r o s otthon u kban k e r e s t e f e l ( s z e m é l y e s e n v a g y ü z e n e t t e l ) a h iá n y z ó k a t . T e r m é s z e t e s e n e z a " k o m p r o m i s s z u m o s " m ó d s z e r t o r z u l á s o k a t e r e d m é n y e z e t t (un. ö n s z e l e k c i ó s t o r z u l á s ) , h i s z e n ily m ó d o n a k e l l e t é n é l töb ben k e r ü l t e k a m i n t á b a a g y a k o r i b b l á t o g a t ó k k ö zü l. N e m v o lt a r r a m ó d , h o g y a z o p t i m á l i s n a k tek in tett 1800 - 2000 főt a t o r z u l á s o k k i k ü s z ö b ö l é s é r e f é l e z e r r e l m e g n ö v e l j ü k , 1836 f ő s m i n t á n kat k e lle t t - a " r e f l e x s z é r ü g y o m l á l á s " n e m m i n d e n t e k in t e tb e n t u d o m á nyos m ó d s z e r é v e l - oly m ód on csök k en ten i, h ogy az m e g fe le lje n a k ö z m ű v e l ő d é s i k ö n y v t á r a k o l v a s ó - ö s s z e t é t e l é n e k . í g y a la k u lt ki e g y 1400 f ő s m i n t a . (A " t ö b b l e t e t " , v a g y i s a z e l h a g y o t t o l v a s ó k a t e l s ő s o r b a n a d m i n i s z t r á t o r o k , n y u g d í j a s o k és v id é k i p e d a g ó g u s o k alk o ttá k , e l s ő s o r b a n e z e k n e k a s z á m á t c s ö k k e n t e t t ü k . ) E z a z 1400 f ő s m in t a n a g y j á b ó l m e g bízható m ódon k é p v is e li a k ö z m ű v e lő d é s i kön yv tári ta gság ot. B iz o n y o s e s e t e k b e n e g y 1107 f ő s , s ú l y o z o t t m i n t á t is h a s z n á lt u n k . E z a z i s m e r e t le n f o g l a l k o z á s ú n y u g d í j a s o k , a h á z t a r t á s b e l i e k é s a z " e g y é b " f o g l a l k o z á s i k a t e g ó r i á b a t a r t o z ó k , v a la m in t a h iá n y o s d e m o g r á f i a i a d a t o k kal r e n d e l k e z ő ( i s m e r e t l e n é l e t k o r ú , i s k o l a i v é g z e t t s é g ű é s f o g l a l k o z á sú) k é r d e z e t t e k e l h a g y á s á v a l alak u lt k i.. A k ö z m ű v e l ő d é s i k ö n y v tá r a k a t lá t o g a t ó k k ö r e t e r m é s z e t e s e n nem csak k i s e b b a k ö n y v e t és i r o d a l m i m ü v e k e t o l v a s ó k k ö r é n é l , de ö s s z e t é t e l é . 13.

(16) ben is k ü l ö n b ö z i k tő l e , m é g a k k o r i s , ha a k ö n y v t á r b a n e m j á r ó k k ö zü l k ie j t jü k a k ö n y v e t n e m o l v a s ó k a t . A k ö n y v t á r i ta g s á g b a n a l e g n a g y o b b k u lt u r á lis h á t r á n y o k k a l r e n d e l k e z ő k ö n k iv ül a l e g e l ő n y ö s e b b h e l y z e t b e n l é v ő r é t e g e k s i n c s e n e k k e llő k é p p e n ( " o r s z á g o s a r á n y u k n a k " m e g f e l e l ő e n ) k é p v i s e l v e , é s m á s te k in tetb en is t a p a s z t a lh a t ó k e l t é r é s e k . M i v e l a k ö n y v e t o l v a s ó k k ö r é n e k h a t á r a it e l é g g é n e h é z m e g á l l a p í t a n i , e z é r t a fe ln ő t t l a k o s s á g m e g f e l e l ő r é t e g e i v e l h a s o n lí t ju k ö s s z e m i n t á n kat, e l ő s z ö r k o r és n e m s z e r i n t i ö s s z e t é t e l e a la p já n .. A z a l á b b i t á b lá z a t b a n n e m e n k é n t két a d a t s o r s z e r e p e l k o r c s o p o r t b o n tá s b a n . A z e l s ő adat a z t f e j e z i ki, h o g y az i l l e t ő k o r c s o p o r t b a n á t la g o s a n h án y f ő t a r t o z i k e g y - e g y ad ott k o r é v h e z (pl. a 17 é v e s fiu k " v á r h a t ó l é t s z á m a " kb. 27 f ő ) , a m á s o d i k adat p e d ig a z t , h o g y a z i l le t ő k o r c s o p o r t o n b e l ü l 100 000 m a g y a r la k o s n e v é b e n hányán m o n d a nak v é l e m é n y t . ( M in é l k i s e b b a z u tó b b i é r t é k , an n ál k i s e b b a r á n y b a n k é p v ise li m agát az illető k o r c s o p o r t a könyvtári tagságban.). férfiak. nők korcsoportok. é v járat- sűrűség (fő/évjá ra t). 15-19. 26. 8. 21 .8. 23 .4. 3 8 .6. 20-24. 20 .2. 23. 5. 26. 0. 31 .8. 25-29. 17. 8. 24. 1. 15. 6. 21 .5. 30-39. 9 .2. 13. 6. 11. 9. 16.8. 40 -49. 5. 5. 7. 9. 6. 5. 8. 7. 50-59. 5. 2. 10. 1. 4. 5. 7.4. 60-69. 4. 6. 9. 1. 4. 1. 6.8. 70-. 2-3. 8. 1. 1-2. 2. 3. 100 000 la k o s t k ép v isel m intán k ban (fő). év járat- sűrűség (fő/évjá ra t). 100 000 la k o s t k ép visel m intán k ban (fő). A fiatalok ö s s z l a k o s s á g b e l i arányukon felü l k é p v ise lik rétegüket a k ö n y v t á r b a n , a z i d ő s e b b e k v i s z o n t j ó v a l k i s e b b a r á n y b a n vannak j e len a k ö n y v tá r " t á r s a d a l m á b a n " , m i n t a " n a g y t á r s a d a l o m b a n " . Ez te r m é s z e t e s e n n em csupán é le tk o ri sa já to ss á g , az is k o lá zo tts á g s z e r e p é r ő l i s á r u lk o d n a k e z e k a z a d a to k . A 1 5 - 2 9 é v e s e k a f é r f i a k n a k k i s e b b r é s z é t t e s z i k ki. A f ia t a l f é r f i a k n á l t a p a s z t a lh a t ó hiány nem i g a z o l h a t ó a k a t o n a s á g o k o z t a k i e s é s s e l , s z o k á s r e n d s z e r b e l i k ü lö n b s é g g e l k e l l s z á m o l n u n k . A z 50 é v en f e l ü l i n é p e s s é g b ő l a k ö n y v t á r i t a g s á g a f é r f i a k a t k é p v i s e l i jo b b a n , k ü lö n ö s e n a 70 év en f e l ü l i e k n é l . 14.

(17) F e lt ű n ő e n é l e s t ö r é s t a p a s z t a l h a t ó a f é r f i a k n á l a m á s o d i k é s h a r m a dik k o r c s o p o r t n á l , a n ő k n é l a h a r m a d i k és a n e g y e d i k , m a j d a n e g y e dik és az ö tö d ik k o r c s o p o r t n á l . A 2 5 - 2 9 é v e s n ő k e s e t é b e n a c s a l á d (a s z ü l é s ) e l v o n ó s z e r e p é v e l k e l l s z á m o l n u n k , a 3 0 - 4 9 é v e s f é r f i a k n á l több t é n y e z ő ö t v ö z e t é b ő l a lak u lha t ki a m a g y a r á z a t . A s o k Ü res i d e j é t a k ö n y v tá r b a n töltő n y u g d ija s k i v é t e l e s j e l e n s é g . A f e l s z a b a d u l ó s z a b a d id ő a h iá n y z ó k u lt u r á lis s z o k á s t n e m h e l y e t t e s i t h e t i . A m i a k ü lö n b ö z ő i s k o l á z o t t s á g u r é t e g e k e t i l l e t i , k i s s é l e e g y s z e r ü s i t v e a z t m o n d h a t ju k , m i n é l i s k o l á z o t t a b b e g y r é t e g , a n n ál in k áb b k é p v i s e l h e ti a k ö n y v t á r b a j á r ó r é s z a z e g é s z r é t e g e t . A f i z i k a i d o l g o z ó k r é t e g é b ő l c s a k m in d e n n e g y e d i k - ö t ö d i k (a s z a k m u n k á s o k n á l ) , il l e t v e h e t e d i k n y o l c a d i k (a s e g é d m u n k á s o k n á l é s a m e z ő g a z d a s á g i f i z i k a i d o l g o z ó k n á l ) j á r k ö n y v tá r b a , de a k ö n y v e t o l v a s ó k a r á n y a is c s a k 70 - 80 % (a s z a k m u n k á s o k n á l ) , il l e t v e 40 - 50 % (a m á s i k két r é t e g n é l ) . A s z e l l e m i d o l g o z ó k n á l a k ö n y v e t n e m o l v a s ó k a r á n y a n e m ig e n h a la d ja m e g a 10 % ot, de a k ö z m ű v e l ő d é s i k ö n y v t á r i ta g o k a r á n y a j e l e n t ő s m é r t é k b e n e l t é r : a p e d a g ó g u s o k n á l 60, a k ö z é p i s k o l á s o k n á l 50, a m ű s z a k i é r t e l m i s é g n é l 25 °]o k ö r ü l van.. A k ö n y v tá r a t h a s z n á l ó k é s m e l l ő z ö k i r o d a l m i Í z l é s e a z e d d i g i v i z s g á l a tok a l a p já n x n e m m u tat a k k o r a k ü l ö n b s é g e t , h o g y a k ö n y v t á r h a s z h á l ó k befog ad ói m a ga ta rtásá va l k ap csolatos m egállap ításaink egy r é s z é t m e g f e l e l ő k ö r ü l t e k i n t é s s e l , és r é t e g e n k é n t m á s f é l e k o r r e k c i ó k k a l - az e g é s z o l v a s ó t á b o r r a ne t e r j e s z t h e t n é k ki. x x. GEREBEN Ferenc: 19 74. 1. s z .. F a l u s i l a k o s o k és a k ö n y v t á r .. K A M A R Á S István - P O L O N Y I P é t e r : B p . 19 70. N P I.. É rtelm iség,. = K önyvtári F igyelő, olv a sá s,. könyvtár.. A z a d a t f e l v é t e l s z í n h e l y e i t é s a z 1400 f ő s m i n t a ö s s z e t é t e l é t a z 1. szám ú fü ggelék ta rta lm a z z a . 15.

(18) 2) A v i z s g á l t m ü v e k é s a k é r d ő í v b e n. szereplő kérdések. A k é r d ő í v e n s z e r e p l ő 212 p r ó z a i m ü n a g y t ö b b s é g e - a k á r G o n d o s n á l - r e g é n y . E z e k e t n éhá ny k i s r e g é n y é s e g y n o v e l l á s k ö t e t e g é s z í t i ki. K i v á l a s z t á s u k a z a l á b b i s z e m p o n t o k s z e r i n t történ t:. -. H ozzáférhetőség. A m ü v ek töb bsége m eg ta lá lh a tó a könyvtá rakban, je le n tő s r é s z e m e g v á s á r o lh a tó , nagy r é s z ü k m egta lálha tó a z ott h o n i k ö n y v g y ű j t e m é n y e k b e n . N éh á n y o ly a n , m é g m a is n é p s z e rű m ü v e i is k i e g é s z í t e t t ü k ő k e t, m i n t M i t c h e l l , C r o n i n , Z s i g r a y , Z i l a h y , K n ittel r e g é n y e i , a m e l y e k a k ö z m ű v e l ő d é s i k ön yv tá r a k b a n n i n c s e n e k m e g , a m e l y e k t ö b b s é g é t 30 - 40 év e n e m adták ki M a g y a r országon.. -. Olvasottság. Ú g y g o n d o ltu k , h o g y n a g y o n a l a c s o n y o l v a s o t t s á g ú m ü v eket n em v eszü nk fel a lis tá ra , m é g is m eg lep etésk én t ért b e n nünket, h o g y a k o r t á r s m a g y a r i r o d a l m a t k é p v i s e l ő 30 k ö z ü l 20 mü o l v a s o t t s á g a a z 5 % - o t s e m é r t e e l . E z a r r a k é n y s z e r i t e t t ben n ü n k et, h o g y - a z a l a c s o n y e l e m s z á m m i a t t - ne v e g y ü k be ők e t a f e l d o l g o z á s r a k e r ü l ő 150 m ü k ö z é . Igen s a jn á l a t o s m ó d o n ig y k é n y t e l e n ek voltu n k l e m o n d a n i D é r y , M án dy, M é s z ö l y , O ttlik és Ö r k é n y r e g én y e i fogadtatásának e l e m z é s é r ő l .. -. Összehasonlíthatóság. A k é r d ő í v e n s z e r e p l ő m ü v e k lis t á já t ú gy állít o ttu k ö s s z e , h o g y m i n é l tö b b s z e r e p e l j e n k özöttü k a G o n d o s f é l e ku tatásban s z e r e p l ő m ü v e k k ö z ü l . (A f e l d o l g o z á s r a k e r ü l ő m ü v e k n e k v é g ü l i s k ö r ü l b e l ü l a f e le G o n d o s kutatásban is s z e r e p e l . ). -. K ét o l v a s m á n y t i p u s k ü l ö n l e g e s h a n g s ú l l y a l s z e r e p e l t : a le k tűr és a s c i - f i , h o g y két k é s ő b b m e g i n d u l ó ku tatásun k s z á m á r a m e g f e l e lő a d a t b á z i s t t e r e m t h e s s ü n k .. A m ü v e k ö s s z e v á l o g a t á s á h o z i r o d a l m á r o k é s k ö n y v t á r o s o k adtak s e g í t s é g e t . Öt i r o d a l m á r s e g í t s é g é v e l - a k ik et a r r a k értün k , h o g y a 150 m ü v e t t e t s z é s s z e r i n t i e l v e k a la p já n k a t e g o r i z á l j á k - tiz k a t e g ó r iá b a so ro ltu k a fe ld o lg o z á s r a k erü lő m ü v e k e t:K. E l s ő s o r b a n A g r á d i P é t e r m e g o l d á s á t f o g a d tu k e l . te g ó r ia -r e n d s z e r e ir ő l bővebben: K A M A R Á S István: B p . 1974. N P I.. 16. A z iro d a lm i érték esé ly e. A z ir o d a lm á r o k ka-. le k t ü r o l v a s ó k n á l ..

(19) RÉGI LEK TŰ R. (18 m ü ). ALD RICH És l á m p á s t a d ott k e z e m b e a z U r . . . , B A U M G rand H o te l, B R O M F I E L D Á r v í z In diá ban , C A IN A postás m indig két s z e r c s e n g e t , C R O N IN R é z t á b l a a kapu alatt, E z t lá tjá k a c s i l la g o k , DU M A U N IE R A M an d erley ház a s sz o n y a , F Ö L D E S H alá s z ó m a c s k a u t c á ja , G U L Á C S Y Fekete v őlegén y ek, H E R C Z E G G y u r k o v i c s lá n y o k , K N I T T E L V ia M a la , M I T C H E L L Elfujta a sz é l, ZILAH Y K ét f o g o l y , D u k a y - c s a l á d , Z S IG R A Y A S u g á r úti p a lo ta , Szüts M a r a h á z a s s á g a . H a t á r e s e t k é n t ide s o r o l t u k - t e m a t i k a i , f e l f o g á s b e l i h a s o n l ó s á g u k a la p já n - D R U O N E l á t k o z o t t k i r á l y o k és K O V Á I A z oroszlá n j e gyében cim ü m ü v eit. MAI LE K T Ű R. (22 mü). AMENDA E r o ic a , BERKESI H úszévesek, A k ik n y á r o n is fá z n a k , S e l lő a p e c s é t g y ű r ű n , BE SS IE S z e x b o m b a , B IH A R I M ié r t ? , BÓKAY B o h é m e k é s p il la n g ó k , D A L L O S A nap s z e r e l m e s e - A r a n y e c s e t , D O LD - M IH AJ LIK O rd a so k között, IG N AC Z T ü z i s t e n n ő H a w a i ib a n , LÁN G A T am ás tem p lom karnagya, PASSUTH E ső iste n siratja M e x i k ó t , B í b o r b a n s z ü le t e t t , S C H U L Z K őbezárt fájdalom , SEGAL S z e r e l m i tö r t é n e t , S Z É K E L Y A h alh atatlan k e d v e s , S Z I L V Á S I A p p a s s i o n a t a , L é g s z o m j , A l b é r l e t a Sip u t c á b a n . KRIM I. (9 m ü) CHANDLER K e d v e s e m , is t e n v e l e d ! , C H A R R I E R E H e l y e t t e m k is v i r á g , C H R IST IE H o lt t e s t a k ö n y v t á r s z o b á b a n , D O Y L E A sátán k u tyá ja , G A R D N E R A k ö l c s ö n k é r t lá ny e s e t e , H A M M E T A m á l tai s ó l y o m , SIMEN ON Fekete e s ő , SZABÓ L. A k étarcú e m b e r , SZAM OS K á n to r n y o m o z .. KALANDREGÉNY. (13 mü). BURROUGHS T arzan, C H A RRIE RE P illan gó, F O W L E S Lepkeg y ű jt ő , G R E Y V a d n y u g a ton , M A Y A m e d v e ö l ő f ia , R E ID A fe jn é lk ü li l o v a s , S Z E R B A P e n d r a g o n l e g e n d a , V ID O C Q E gy kalan d o r a m ú lt s z á z a d b ó l , W A L L A C E A zöld Íjá sz , VERNE H ector S e r v a d a c , Sá n d or M á t y á s . SC I-FI. (13 mü) A L D R IS S S z ürk e s z a k á l l , A S IM O V Én, a r o b o t , B E L J A J E V A k étéltű e m b e r , B O T O N D - B O L I C S E z e r év a V é n u s z o n , B R A D B U R Y M a r s b é l i k r ó n ik á k , F R A N K É A z orch id eá k b olyg ója , JE F R E M O V A n d r o m é d a - köd, K E L L E R M A N N A z ala g ú t, K E Y E S V irágot A lg e r nonnak, L E M Magé liá n -fe lh ő , M E R L E Á llati e lm é k , S Z E N T IV Á NYI A k ő b a ltá s e m b e r , V E R N E U t a z á s a h o ld b a .. 17.

(20) RO M A N TIK A. (14 mü). DUMAS G r ó f M onté C h r i s t o , G Á R D O N Y I E g r i c s illa g o k , Látha tatlan e m b e r , HUGÓ N y o m o r u l t a k , JÓKAI A k ő s z i v ü e m b e r fia i, A z a ra n y e m b e r, M IKSZÁ TH F ekete v á r o s, B e s z t e r c e o stro m a , MÓRA A ra n y k o p o rs ó , PRUS Fáraó, ROBERTS É s z a k n y u g a t i á t j á r ó , S C O T T Iv a n h o e , S I E N K IE W IC Z Quo v a d i s ? , K e r e s z t e s lo v a gok. KLASSZIKU S R E A L IZ M U S. (15 mü). BALZAC E l v e s z e t t i l l ú z i ó k , C. B R O N T É Jan E y r e , E . B R O N T É Ü v ö lt ő s z e l e k , D IC K E N S T w ist O liv é r, D O S ZT O JE V S ZK IJ Bűn és bünhődés, K a r a m a z o v te s tv é re k , F L A U B E R T Bovaryné, GOGOL H olt le l k e k , S T E N D H A L V ö r ö s é s f e k e t e , P á r m a i k o l o s t o r , SW IF T G u lliv er u tazásai, T O L S Z T O J H á b o r ú é s b é k e , Anna K a r e n in a , ZOLA G e r m i n a l , Nana. M A I ME L S Ő V O N A L B E L I " R E A L I Z M U S. (22 mü). CAPEK H arc a szala m an d rák k al, D REISER A m e rik a i trag édia , FEJES R ozsdatem ető, FRANCÉ P i n g v i n e k s z i g e t e , H A S E K Svejk , H EM INGW AY A k i é r t a h a r a n g s z ó l , F i e s t a , JÓ K A I A . 4447, K E R TÉSZ Á. M akra, K O SZT O LÁ N YI É d e s An n a, N é r ó , M ANN B u d d e n b r o o k h á z , V a r á z s h e g y , M A R T I N DU G A R D T h ib a u lt c s a l á d , M Ó R IC Z Boldog e m b e r , Rokonok, N ÉM ET H L. I s z o n y , É g ető E s zte r, SANTA H úsz óra, SO LO HO V C s e n d e s Don, E m b e r i s o r s , VE RES P. B alogh csa lá d . M A I "M Á S O D I K V O N A L B E L I " R E A L I Z M U S. (11 mü). C U S A C K K etten a h a l á l e l l e n , H ő h u ll á m B e r l i n b e n , F E J E S Jóestét n y á r , j ó e s t é t s z e r e l e m , K N IG H T L é g y hü ö n m a g a d h o z , K O L O Z S VÁRI G .E . Nők ap róban, B u rok, M E R L E K ét nap a z é let, R E MARQUE A diadaliv árnyékában, N yugaton a h e l y z e t v á lt o z a t la n , SAGAN J ó r e g g e l t bú bá n at, I. SHAW O roszlán k öly k ök MODERN. (13 m ü). ABE KŐBÓ A hom ok asszonya, B Ö L L B iliárd fé l tizk or, Egy s z o l g á l a t i ut v é g e , B U L G A K O V A M e s t e r és M a r g a r i t a , C A M U S Közöny, P estis , FAU LKN ER M e g s z ü l e t i k a u g u s z t u s b a n , G O LD IN G A legyek ura, MANN D oktor Faustus, SEMPRUN A n ag y u ta z á s , SZAB Ó M. D i s z n ó t o r , U P D IK E A kentauí-, N y u l c i p ő . A f e l s o r o l t (a k é r d ő i v e n a s z e r z ő k á b é c é s o r r e n d j é b e n s z e r e p l ő ) m ü v e k o l v a s o t t s á g á t , k e d v e l t s é g é t é s a z o l v a s á s u k id ő p o n t já t e l ő r e m e g a d o t t v á la s z le h e t ő s é g e k s e g ít s é g é v e l vizsgáltuk, a következőképpen:. 18.

(21) - nem olvastam - n e m is a k a r o m e l o l v a s n i - e l sz e re tn é m olvasni olvastam. és. - nem tetszett - tetszett - n ag yon t e t s z e t t a z o l v a s á s id ő p o n t ja - 1 év en b e l ü l - 2 - 5 éve - 5 évnél régebben. 212 m ü e s e t é b e n k e lle t t ily m ó d o n v i s s z a e m l é k e z n i , a k ö v e t k e z ő k é r d é s e k r e k e lle t t v á l a s z o l n i :. d ö n t e n i.. E zu tá n. - A z e l m ú l t n e g y e d é v b e n k ö r ü l b e l ü l hány k ö n y v e t o l v a s o t t ? -. Több v o lt-e e z a m e n n y isé g vagy k e v e s e b b , ban? több - k e v e s e b b - a z o n o s. -. S o r o l j o n f e l k ö z ü lü k n éh á n y a t ! (Ha v é l e t l e n ü l n e m e m l é k e z n e a s z e r z ő r e , Í r j a c s a k a c i m e t , ha a r r a s e m , n éhá ny s o r b a n j e l e z z e a ta rtalm át!). - S o r o l j o n f e l n éhá ny at a z o n k ö n y v e k k ö z ü l, b en v á s á r o l t !. m in t a z e l ő z ő h ó n a p o k . a m e l y e k e t a z u tó b b i i d ő . - O lvassa el fig y e lm e se n e z ek et a m egállap ítások at, m e ly e k m in d e g y i ke a r r ó l s z ó l , h o g y m i l y e n legyei^ e g y j ó r e g é n y , é s te g y e n " X " j e le t a m e g f e l e l ő r o v a tb a : e g y e t é rte k v ele, m agam ról. én is e l m o n d h a t o m. c s a k r é s z b e n é r t e k v e le e g y e t , c s a k ré szb e n m ondhatom e l m a g a m ró l n e m é r t e k v e le e g y e t , m agam ra érvényesnek. nem. tartom. Szerin tem egy jó regén y. úgy é r z i ,. g alm as, részek. 1) o ly a n , h o g y a z e m b e r b e l e m intha ő lenne a m ü s z e r z ő j e. tudja éln i m a g á t ,. és. 2) f e l o l d j a a b e n n e m l e v ő f e s z ü l t s é g e k e t , a m e l l e t t i z v á l t o z a t o s , é r d e k e s , s z e l l e m e s és n i n c s e n e k b en n e h o m á l y o s. 19.

(22) 3) t a n u l s á g o s , s z ó r a k o z t a t ó , le k ö t i é r d e k l ő d é s e m , d o la t o k a t é b r e s z t , m e l y e k e t k é s ő b b m e g le h e t vitatni. gon. 4) s z e l l e m i é s e r k ö l c s i f e l f r i s s ü l é s t j e l e n t , v á l a s z t a d hat m e g n e m o ld o t t k é r d é s e k r e , r á v i l á g i t a j e l e n p r o b l é m á i r a 5) é l m é n y t ad, fe l a problém ák a t. ta nu lh atok b e l ő l e ,. 6) f e la d a t e l é á l lit , m i m u n k a v ég zés t jelen t. n e m e lv o n t a n veti. elgond olkodta t,. elolv a sá sa. sz elle. 7) i s m e r e t e k f o r r á s a , ú gy le h e t ő k e t o l v a s n i , m in t a z ú j s á g o t v a g y a z i s m e r e t t e r j e s z t ő k ö n y v e k e t; m i n d e n k é z z e l f o g h a t ó b e n nük. csiságom at,. 8) k i k a p c s o l ó d á s t je l e n t , s z ó r a k o z t a t , h o z z á s e g ít is m e r e t e im gya ra p ítá sá hoz. k i e l é g í t i k ív á n . 9) pé ld á t, p é ld a k é p e t ad a h h o z, h o g y a n é l j e k , h o g y d ö n t s é k n e h é z h e l y z e t e k b e n . I g a z o l és m e g e r ő s í t h i t e m b e n , m e g g y ő z ő d é s e m ben 10) k i k a p c s o l ó d á s t je l e n t , g a z d a g í t j a i s m e r e t a n y a g o m a t , b őv íti lá tók öröm , és á llá s fo g la lá sr a késztet 11) k i k a p c s o l ó d á s t j e l e n t , e se m é n y e k e t id éz 12) kalan dos,, j ó a v é g e , - O l v a s - e h e t ila p o k a t ,. foly óiratok a t?. p ih en tet,. érdekes,. de p on tos. a j ó g y ő z benne. Ha ig e n ,. m elyeket?. - M i l y e n i s k o lá k a t v é g z e t t ? - M ily e n s z a k k é p e s í t é s e v a n ? J e l e n l e g i m u n k a h e ly é n m i l y e n f o g l a l k o z á s t f o l y t a t ? -. T a n u l - e j e l e n l e g v a l a m i t ? Ha ig e n , m i t ? Ha j e l e n l e g n e m tanul, s z á n d é k o z i k - e a k ö z e l j ö v ő b e n ta n u ln i? M it?. A m i a v á l a s z o k h i t e l e s s é g é t i l l e t i , e l s ő s o r b a n a 150 m ü o l v a s o t t s á g á t és k e d v e lts é g é t je l z ő v á la sz o k fe lü lv izsg á la ta fon tos, h iszen ez e k re é p ü l e g é s z k u tatásun k . A z e s e t l e g e s t o r z u l á s o k r ó l a k ö v e t k e z ő f e j e z e te k b e n s z ó lu n k , an n yit a z o n b a n m á r m o s t le k e l l s z ö g e z n i , h o g y e z e k a t o r z u l á s o k n a g y v a l ó s z í n ű s é g g e l v iz s g á l a t u n k b a n s e m oly an m é r t é k ű e k , h o g y a la p já b a n k e lle n e m e g k é r d ő j e l e z n i m ó d s z e r ü n k e t . E r r e h á r o m b i z o n y í t é k u n k is van. A z e g y i k e g y külön e c é l l a l v é g z e t t e l l e n ő r z ő v i z s g á l a t K a m á s i k b i z o n y í t é k o t a G o n d o s a d a t a iv a l v a l ó e g y b e v e t é s , a h a r m a d i k a t p e d ig a z an yag b i z o n y o s b e l s ő k o h e r e n c i á j a s z o l g á l t a t j a .. K A M A R Á S Istvá n : E g y o l v a s á s k u t a t á s i m é r ő m ű s z e r és h ib a h a t á r a i. K ö n y v t á r i F i g y e l ő , 1972. 2. s z .. 20. =.

(23) 3). Néhány m ó d s z e r t a n i k é r d é s K ö t e t r e v a l ó m ó d s z e r t a n i t a n u ls á g o t e r e d m é n y e z e t t kutatásunk,. ezek. b ő l m o s t c s a k n éhá ny at e m e l ü n k ki, a z o k a t , a m e l y e k n e k i s m e r e t e tét le n ü l s z ü k s é g e s e n n e k a k ia d v á n y n a k a h a s z n á l a t á h o z .. fel. a) A z o l v a s á s m i n t v á l a s z t á s A z o l v a s á s k u ta t á s á v a l f o g l a l k o z ó k k ö z ü l tö b b e n h a j l a m o s a k a r r a , h o g y az o l v a s á s tén y ét a m ü f o g a d t a t á s á h o z k é p e s t m á s o d r e n d ű f o n t o s s á g ú n a k Í t é l jé k , p e d ig e g y k ön y v e l o l v a s á s a a z o l v a s ó r a n a g yon j e l l e m z ő d ö n t é s (vagy döntések) k ö v e tk e z m é n y e . E ze k b e n a döntésekben k o m o ly s z e r e p e t já ts za n a k a fe lh a lm o z ó d ó o lv a s m á n y töm eg és a n o r m á k , m é g h o z z á az e s e t e k töb b ségéb en t ö b b f é le n o r m a , h i s z e n v a l a m e n n y i o l v a s ó t ö b b f é le c s o p o r t t a g j a . A z a tény, h o g y a f é r f i o l v a s ó k j e l e n t ő s r é s z e - m é g a d i p l o m á v a l r e n d e l k e z ő k , sőt m é g a z i r o d a l m á r o k is - r itk á b b a n v á la s z t a n a k n ő k á lta l ir t , c ím ü k b e n n ő i n e v e t v a g y n ői s z e r e p r e u t a l ó s z a v a kat ( k iv é t e l a k u r t i z á n , a s z e x b o m b a és h a s o n ló k ) s z e r e p e l t e t ő m ü veket, a fé r fi c s o p o r t n o r m a m ű k ö d é sé t j e l z i . A s z o v je t, vagy an nak v é lt Í r ó k m ü v e i t k e r ü l ő ö tv e n é v en f e l ü l i r é g i k ö z é p o s z t á l y b e l i o l v a s ó k a t , v a la m in t a m i n d e n f é l e k ü lf ö ld i n é v t ő l i d e g e n k e d ő k e v é s sé i s k o l á z o t t o l v a s ó k a t s e m c s u p á n v a l a m i f é l e e g y é n i s z e s z é l y k é s z teti ó v a t o s s á g r a . H og y a c í m e k é r t e l m e z é s é n é l s z e r e p e t j á t s z ó s z o c i o l ó g i a i é s p s z i c h o ló g ia i tén yezőknek m e k k o r a és m ily e n t e r m é s z e tű je le n t ő s é g e van, a r r ó l m é g e l é g g é k e v e s e t tudunk. N e m k e l l k ü l ö n ö s e b b e n b i z o n y íta n i, h o g y a z a z o n o s I l f - P e t r o v r e g é n y t j e l ö l ő A r a n y b o r j ú és A s z o v j e t m i l l i o m o s cím ek n ek m en n yire m á s a c s e n g é s e , é s a z t s e m , h o g y m e n n y i r e m á s k é n t h a n g z o t ta k e z e k 1 9 5 0 - b e n . ( C s e h o v u g y a n a z o n r e g é n y é n e k ép p ú gy e g é s z e n k ü lö n b ö z ő e s é l y t k í n ál a P i r o s s a p k á s lány és a D r á m a a vadászaton, m o n d j u k G r i m m m e s é t és k r i m i t . ) A z o l v a s t a - n e m o l v a s t a s z á z a l é k a r á n y o k m ö g ö t t is k ü lö n b ö z ő t a r ta lm a k bú jh atna k m e g . A n e m olvasás leh et e l u t a s í t á s és a könyv elolvasásának terve. J e l e n t h e t i az t, h o g y n e m t u d n a k a m ű r ő l , azt i s , h o g y n e m férnek hozzá, azt is, hogy a k érd ezett abbahagyta az o l v a s á s t , a z t is, hogy o l v a s t a , de k i e s e t t az e m l é k e z e t é b ő l . É ppen e z é r t k u ta tá sunkban a " n e m o l v a s t a m " v á l a s z l e h e t ő s é g m e l l e t t a z " e l s z e r e t n é m o l v a s n i " és a " n e m is a k a r o m e l o l v a s n i " l e h e t ő s é g e k e t is m e g adtuk, h o g y j e l e z h e s s ü k a m ü o l v a s o t t s á g á n a k v á r h a t ó a la k u lá s á t , a m ü f e l é "lá ta tla n b a n i s " k ia la k u lt " a t t i t ű d ö t " . A " t e t s z e t t " v á l a s z nál tö b b e t á r u lh a t e l a m ü é s a z o l v a s ó k a p c s o l a t á r ó l a z a tén y , hogy e l ő s z ö r vagy ú j r a o l v a s t a - e a m ü v e t (ha n e m e l ő s z ö r , az s e m m i n d e g y , h o g y r ö v i d d e l e l s ő o l v a s á s a után, v a g y e m l é k e . 21.