• Nem Talált Eredményt

Postmodo reddetis sacro pia vota poetae, Carmine sanati femina virque meo

57

-26

Geyza Némethy

Adnotationes.

S u m m a r i u m .

1 — 4 0 . P r o l o g u s . P o é t a deo Cupidini p r o p o s i t u m s u u m e x c u s a t : nolle se a d v e r s u s a m o r e m b e l l u m g e r e r e , sed id p o t i s s i m u m a g e r e , ut c a l a m i t a t e s in a m o r e l e n i a n t u r .

4 1 — 7 4 . P a r a e n e s i s a d i u v e n e s et p u e l l a s , ubi poéta o p t i m u m se a m o r i s m e d i c u m esse gloriatur.

7 5 — 7 8 . I n v o c a t i o P h o e b i , i n v e n t o r i s et p o e s e o s et m e d i c i n a e , 7 9 — 1 0 6 . P r i n c i p i i s o b s t a !

1 0 7 — 1 5 0 . M a l u m i n v e t e r a t u m r e b u s a g e n d i s esse s a n a n d u m , otium v i t a n d u m ; ergo :

1 5 1 — 1 6 8 . f u n g e n d u m oratoris aut militis mune're, 1 6 9 — 1 9 8 . a u t a g r u m esse c o l e n d u m ,

1 9 9 — 2 1 2 . aut v e n a t u i , a u c u p i o , p i s c a t u r a e o p e r á m esse d a n d a m . 2 1 3 — 2 4 8 . E f f i c a c e m m e d i c i n á m esse a m o r i s a b s e n t i a m . 2 4 8 — 2 9 0 . M a g i c a s artes nihil p r o d e s s e M e d e a e C i r c e s q u e e x e m p l i s d e m o n s t f a t u r .

2 9 1 — 3 4 0 . Si a b e s s e a b a m i c a n o n liceat, vitia a n í m i et cor-p o r i s in ea o b s e r v a t a esse Semcor-per a n t e o c u l o s h a b e n d a , q u i n etiam dotes e i u s d e f l e c t e n d a s in p e i u s .

3 4 1 — 3 5 6 . M e d i c a m i n a faciei, q u i b u s puella u t a t u r , esse d e t e g e n d a . 3 5 7 — 3 9 8 . E x c u r s u s : p o é t a lasciviam c a r m i n u m s u o r u m e x c u s a t elegiaeque levitatem q u a n d a m esse p r o p r i a m d o c e t .

3 9 9 — 4 4 0 . P r a e c e p t a , q u a e in ipsa re V e n e r e a p e r a g e n d a s e r v e n t u r .

4 4 1 — 4 6 4 . B i n a s a m i c a s esse h a b e n d a s v e t e r e m q u e a m o r e m n o v o e x p e l l e n d u m .

4 6 5 — 4 8 8 . Q u o d fecit A g a m e m n o n p r o a m i s s a C h r y s e i d e Bri s e i d e m Achillis sibi v i n d i c a n s .

4 8 9 — 5 2 2 . Frigiditatem esse s i m u l a n d a m .

5 2 3 — 5 4 2 . Q u o d si fieri n o n p o s s i t , t a e d i u m esse n i m i o V e n e r i s u s u q u a e r e n d u m .

5 4 3 — 5 4 8 . Diffidentiam z e l o t y p i a m q u e esse v i t a n d a s .

5 4 9 — 5 7 8 . M o n i t a A m o r i s L e t h a e i a d p o é t á m : ad m a l a q u i s q u e s u a a n i m u m a d v e r t a t , ut a m o r e m f a c i l i u s d e p o n a t : c u r a m e n i m e s s e o p t i m u m a m o r i s r e m e d i u m .

68

5 7 9 — 6 0 8 S o l i t u d i n e m esse f u g i e n d a m , q u o d P h y l l i d i s a D e m o -p h o o n t e d e s e r t a e e x e m -p l o d e m o n s t r a t u r .

6 0 9 — 6 2 0 I n i e r a m a n t e s v e r s a r i n o n esse t u t u m .

6 2 1 — 6 4 2 . P r a e s e n t i a m puellae a m a t a e s e m p e r esse v i t a n d a m . 6 4 3 — 6 5 4 . Q u e r e l a s a s s i d u a s n o n p r o d e s s e , sed n o c e r e .

6 5 5 — C 7 2 , P o s t d i s c i d i u m lites i n i m i c i t i a s q u e esse f u g i e n d a s . 6 7 2 — 7 0 6 . V i t a n d a esse etiam c o n g r e s s u s et colloquia c u m puella olim a m a t a .

7 0 7 — 7 1 4 . P u e l l a m c u m m e l i o r i b u s p u l c h r i o r i b u s q u e e s s e c o n -p a r a n d a m .

7 1 5 — 7 4 0 . O m n i a , q u a e a m a t o r e m puellae a d m o n e a n t , e s s e f u g i e n d a : litteras a b ea a c c e p t a s igni d a n d a s , l o c a q u o q u e , prioris felicilatis testes, v i t a n d a .

7 4 1 — 7 5 0 . T h e a t r a o m n i a q u e s p e c t a c u l o r u m i r r i t a m e n t a ' e s s e f u g i e n d a .

7 5 7 — 7 6 6 . P o é t a s eroticos n o n esse l e g e n d o s . 7 6 7 — 7 9 4 . Rivalem patienter esse t o l e r a n d u m . 7 3 5 — 8 1 0 . De u s u c i b o r u m et vini.

8 1 1 — 8 1 4 . E p i l ó g u s .

* • *

V. 3 — 4 . sceleris damnare, a c c u s a r e . u t P s e u d o v e r g . Cir. vs 1 8 9 :

„ q u i s n o n b o n u s o m n i a malit C r e d e r e , q u a m tanti sceleris d a m n a r e p u e l l a m ? " — Tradita qui totiens te duce signa tuli, t a m q u a m miles et signifer A m o r i s , n a m s e c u n d u m O v . A m . I. 9, 1 : „ M i i i t a t o m n i s a m a n s et h a b e t s u a c a s t r a C u p i d o . " Cf. Ο ν . Α . Α. II. 2 3 1 : „Militiae s p e c i e s a m o r e s t , " — signa tuli, de signis in castris A m o r i s cf. Ov.

A m . 111. 1 5 , 1 5 : „Culte p u e r p u e r i q u e p a r e n s A m a t h u s i a culti, A u r e a de c a m p o vellite signa m e o , " ibid. I. 1 1 , 11 — 1 2 : „Credibile est et te s e n s i s s e C u p i d i n i s a r c u s ; In me militiae signa t u e r e t u a e ' , ibid. II.

9 , 3 — 4 . ( a d C u p i d i n e m ) „Quid me, qui miles n u n q u a m t u a s i g n a reliqui, L a c d i s , ' ibid. II. 12, 2 7 — 2 8 : „ m e sine c a e d e C u p i d o Iussit militiae signa m o v e r e s u a e . "

V . 5 — C . Tydides, a quo tua saucia mater, n a m D i o m e d e s , T y d e i filius, V e n e r e m ipsam v u l n e r a v i t a p u d T r o i a m s e c u n d u m Horn.

11. V . 3 3 0 . s q q . — In liquidum rediit aethera Mártis equis, cf.

Horn. II. V . 3 6 3 . sqq : rrj d' « V "Auης diöut χρυοήμπυκας irrnovq . . . Αιψκ á" értti&' IXOVTO &täv tőog, ainvv Όλνμπον.

6 5

-28

Geyza Némethy

V . 7 . Saepe tepent alii iuvenes, ego semper amavi, e a d e m a n t i t h e s i s Ov. A m . 11. 2, 5 3 — 5 4 : „ S e u tepet, i n d i c i u m s e c u r a s p e r d i s a d a u r e s , sive a m a t , officio fit miser ille t u o . " — tepent, tepido a m o r e s u n t , mediocriter a m a n t . — amavi, sc. m a g n o v e r o q u e a m o r e .

V. 1 0 . Impetus, a f f e c t u s a n i m i r a t i o n e c a r e n s .

V . 12. Nec nova praeteritum Musa retexil opus, ut O v . P o n t . 1. 3, 3 0 : „ Q u o d t u a f e c e r u n t scripta, retexit o p u s " — nova...

Musa, i. e. libellus de Remediis A m o r i s . — praeteritum . . . opus, A r s A m a t o r i a . — retexit, d e l e t ; i m a g o a b arte t e x e n d i d u c t a . E o d e m s e n s u a p u d Cic. De or. II. 3 8 , 1 5 8 : „ q u i b u s a n t e e x o r s a et p o t i u s d e t e x t a p r o p e r e t e x a n t u r " et Philip. II. 13, 3 2 : „ I t a q u e iam retexo o r a t i o n e m m e a m . "

V . 1 4 . vento . . . suo, s e c u n d o ; c o n t r a r i u m dicit H ö r . E p o d . 9, 3 0 : „ V e n t i s i t u r u s n o n s u i s . "

V . 15. indignae, a m o r e i n d i g n a e .

V . 1 8 . A trabe sublimi triste pependit onus, c o n t r a r i u m a p u d Ον. F a s t . II. 7 6 0 : „ D e q u e viri collo dulce p e p e n d i t o n u s . "

V . 2 0 . pacis amatőr, n a m s e c u n d u m P r o p . 111. 5, 1 : „ P a c i s A m o r d e u s est, p a c e m v e n e r a m u r a m a n t e s . "

V . 2 5 — 2 6 . nudis . , . sagittis, de p h a r e t r a e x e m p t i s ; cf. Ov.

A m . I. 1, 2 1 — 2 2 . de A m o r e : „ p h a r e t r a c u m p r o t i n u s ille soluta Legit in exitium s p i c u l a f a c t a m e u m . " — mortifero scnguine, u t O v . F a s t . I. 1 2 3 : „ S a n g u i n e letifero t o t u s m i s c e b i t u r o r b i s . " — sanguine, i. e.

e f f u s i o n e s a n g u i n i s .

V . 11. Vitricus, M a r s , a m a t o r V e n e r i s , vitricus A m o r i s per i o c u m dicitur, ut Ov A m 1. 2, 2 4 ; A m o r a u t e m privignus Martis n o m i n a t u r Ov. A m 11. 9, 4 8 : „ Q u o d d u b i u s M a r s est, p e r te, privigne C u p i d o , est.

V . 2 9 . maternas, i. e. V e n e r e a s .

V . 3 1 — 3 2 . nocturna frangatur • ianua rixa, ex Tibull. 1. 1, 7 3 — 7 4 ; „ N u n c levis est t r a c t a n d a V e n u s , d u m f r a n g e r e p o s t e s Non p u d e t et r i x a s i n s e r u i s s e i u v a t . " — frangatur ianua, s c i a n u a puellae a b a m a t o r e e x c l u s o , q u a e res p a s s i m occurrit a p u d p o e t a s eroticos. — tegat ornatas multa Corona fores, c o r o n i s o r n a b a n t i a n u a m puellae a m a t o r e s exclusi ; cf. L u c r e t . IV. 1 1 7 7 : „ A t l a c r i m a n s e x c l u s u s a m a -tor limina s a e p e F l o r i b u s et sertls o p e r i t . " P r o p . 1. 1 6 , 7 — 8 . ( i a n u a de se) : „Et mihi n o n d e s u n t t u r p e s p e n d e r e corollae S e m p e r et e x -clusi s i g n a iacere f a c e s O v . A m . 1. 6 , 6 7 — 6 8 : „At tu, n o n laetis

68

d e t r a c t a C o r o n a c a p i l l i s , D u r a s u p e r t o t a l i m i n a n o c t e i a c e " et Α . A . I I . 5 2 8 : „ E t c a p i t i d e m p t a s in f o r e p o n e r o s a s " et M e t . X I V . 7 0 8 :

„ I n t e r d u m m a d i d a s l a c r i m a r u m r o r e C o r o n a s P o s t i b u s i n t e n d i t . "

V . 3 4 . Verbaque dent. i. e. fallant, e l u d a n t . — viro, m a r i t o . V . 3 5 — 3 6 . modo blanditias, rigido modo iurgia posli Dicat, q u o d a m a n t e s e x c l u s i solent f a c e r e ; cf. i n f r a vs. 5 0 7 . , Tibull. 1. 2 , 7 — 1 4 . et p r a e c i p u e Ov. A m . 1. 6 . — rigido... posli, u t Ov. A m . I. 6, 7 3 : „ c r u d e l e s rigido c u m limine p o s t e s . " — flebile cantet amans, q u e r u l u s c a n t u s a m a t o r i s a n t e i a n u a m c l a u s a m a m i c a e a G r a e c i s παραχλανσίθνρον v o c a b a t u r (cf. Plut, E r o t . 8 . ) , c u i u s e x e m p l a s u n j

"apud R o m a n o s H ö r C a r m . 111. 1 0 . , P r o p . 1. 16. et Ov. A m I . 6 . V, 3 8 . Non tua fax avidos digna subire rogos, i. e. f a x A m o r i s o p p o n i t u r f a c i illi f u n e s t a e , q u a veteres r o g o s m o r t u o r u m i n c e n d e r e s o l e b a n t . Cf. Ov. H e r . 6, 4 2 : „ F a x q u e s u b a r s u r o s dignior ire r o g o s . "

— avidos . . . rogos, ut Ov. A m . 111. 9 , 2 8 : „ D e f u g i u n t a v i d o s c a r -mina sola r o g o s . "

V . 3 9 — 4 0 . movit gemmalas aureus alas, ut O v . A m . 1. 2 , 4 1 — 4 2 . de A m o r e : „ T u p i n n a s g e m m a , g e m m a Variante capillos Ibis in a u r a t i s a u r e u s ipse r o t i s . , " — movit . .. alas, alis t a m q u a m a d n u i t p o e t a e v e r b a eius p r o b a n s . Cf. P r i a p . 3 7 , 1 3 — 1 4 . ( d e P r i a p o ) : „ P r o

-misit fore m e n t u l a m q u e movit Pro n u t u d e u s et r o g a t a f e c i t . " — aureus, capillis a u r e i s (χρνσοχηίτης), ut etiam χρννεη '4η,ροδίτη, — pro-positum perftce, dixit, opus, ut Ov. F a s t . IV. 16. „ C o e p t u m perfice,

dixit, o p u s . "

V. 4 7 — 4 8 . in Herculeo . . . hoste, T e l e p h u s , H e r c u l i s ex A u g e filius. — Vulneris auxilium Pelias hasta tutit, cf. de e a d e m re P r o p . II. 1, C 3 — 6 4 : „ M y s u s et H a e m o n i a i u v e n i s qua c u s p i d e v u l n u s S e n s e r a t , h a c ipsa c u s p i d e s e n s i t o p e m . " F a b u l a m de T e l e p h o , rege M y s i a e , n a r r a t A p o l l o d . Epit. III. 17 : όρμήσαντος de Άχιλλεως έπ αύτίν ov μείνας εδιοίκετο xai διωκόμενος έμπ λάχεις ti ς αμπέλου χλημα τον μη ο ο ν τιτρώσχετκι δόρατι . . . Τήλίηος dt ex της Μνσίας ανίατο ν τίι τρανμα εχων, εϊπόντος αντοϋ τον 'Απόλλωνος τότε τίνξεσ&αι θεραπείας, (ίτκν ί> τρώαας i ατοί ς γειηται, τρνχεσιι ήμηιεπμένος εις "Αργός άηίχετο xai δεηθείς Ά/ιλλεως xai νπετχημένος τον εις Τροίαν πλοϊν δείξαι θερα-,πενεται άπο'ξνσαντος Ά/ιλλέως της Πηλίάδος μελιάς τον ιόν. — Pelias

hasta, h a s t a Achillis f a c t a e ligno f r a x i n i in m o n t e T h e s s a t i a e Pelio c a e s a e ; cf. Horn. II. X I X . 3 9 0 : Πηλιάδα μελίην, την πατρι ηίλω πόρε Χειρών Πηλίου έκ χορνηης, η όνο ν εμμεναι ήρώεσσιν.

67

-30

Geyza Némethy

V . 4 9 — 5 0 . Sed quaecumque viris, vobis quoque dicla, puellae, Credite, aliter in Arte A m a l o r i a , u b i libris 1. et II. i u v e n e s , libro Ili.

p u e l l a e s e p a r a t i m i n s t i t u u n t u r .

V. 5 4 . servum, adiectivi vice f u n g i t u r , ut Hör. E p . I. 19, 1 9 :

„ 0 imitatores, s e r v u m p e c u s . " — v i t i i . . . sui, est e n i m a m o r s e c u n -d u m p h i l o s o p h o s p e r t u r b a t i o a n i m i vitiosa. Cf. i n f r a a -d n . a -d . v s s . 7 3 — 7 4 .

V. 5 5 — 5 6 . Phyllis, filia S i t h o n i s , regis T h r a c i a e , relicta a D e m o p h o o n t e , T h c s e i filio, de q u a r e O v . H e r . 2. — per quod noviens, saepius isset iter, cf. q u a e de h a c r e i n f r a vss. 5 9 9 . sqq. n a r r a n t u r et a d n . ad h. 1.

V. 5 7 — 5 8 moriens Dido, m o r i t u r a propter i n f i d e l i t a t e m A e n e a e ut Verg, A c n . 1. IV. n a r r a t u r . — summa vidisset ab arce Dardanias vento vela dedisse rales, cf. Verg. A e n . IV. 5 8 J ; „ r e g i n a e s p e c u l i s c u m p r i m u m a l b e s c e r e l u c e m Vidít et a e q u a t i s c l a s s e m p r o c e d e r e velis." — Dardanias, T r o i a n a s , a D a r d a n o , rege a n t i q u i s s i m o T r o i a e .

V. 5 9 — 6 0 . sua viscera, liberos s u o s . — Quae socii damno sanguinis ulta virum, M e d e a , u x o r I a s o n i s , q u a e infidelitatem mariti c a e d e l i b e r o r u m s u o r u m ulta est. — socii. . . sanguinis, c o m m u n i u m l i b e r o r u m

V . 6 1 — 6 2 . Tereus. . . Philomela. T e r e u s , r e x T h r a c i a e , u x o r e m d u x i t P r o g n e n et p o s t e a vi c o m p r e s s i t sororem eius, P h i l o -m e l a -m . T u -m P r o g n e et P h i l o -m e l a , ut i n i u r i a -m u l c i s c e r e n t u r , p a r v u -m I t y n , filium Terei et P r o g n e s , n e c a v e r u n t ct e p u l a n d u m a p p o s u e r u n t patri, qui, p o s t q u a m rem cognovit, stricto gladio f e m i n a s c r u d e l e s p e r s e c u t u s est. O m n e s d e n i q u e in a v e s s u n t m u t a t i : ex T e r e o e p o p s , ex P r o g n e h i r u n d o ( s e c u n d u m alios l u s c i n i a ) , e x P h i l o m e l a luscinia ( s e c u n d u m alios h i r u n d o ) f a c t a est. F a b u l a m n a r r a t Ov. Met VI, 4 2 4 . s q q . — Per facinus, s c e l u s .

V . 6 3 — 6 4 . Pasiphaen, P a s i p h a e , u x o r M i n o i s , regis C r e t a e , t a u r u m amavit, u n d e n a t u s est M i n o t a u r u s , b i f o r m e m o n s t r u m ; cf.

A p o l l ó d . 111. 8 . F a b u l a m n a r r a t Ο ν . Α . A. 1. 2 8 9 . s q q . — Phaedram, u x o r T h e s e i , q u a e incesto a m o r e dilexit p r i v i g n u m s u u m , H i p p o l y t u m , de q u a re extat c e l e b e r r i m a E u r i p i d i s tragoedia ( H i p p o l y t u s ) et Ov, Her. 4 .

V . 6 6 . Danais, T r o i a n i s , pro adiectivo p o s i t u m , ut Ov. H e r . 111.

8 6 : „ D a n a a s . . . o p e s . "

V . 6 7 . Scylla, f a b u l a m de Scylla, filia Nisi, regis M e g a r e n s i u m ,

flarrat A p o l l o d . 111. 2 1 0 : (Mir ω ς) Μέγαρα είλε Ν ίσον βασιλεύοντος τοϋ Πανδίονος . . . απέθανε δε και Λϋσος δια θυγατρος προδοσίαν. "Εχοντι γαρ αντώ πορφνρέαν εν μέση τη κεφαλή τ ρίγα ταύτης άφαιρεθείσης ην χρησμός τελεντησαι. Ή δέ θνγάτηρ αντον Σκύλλα έρασθείσα Ι\1ίνωος εξεϊλε την τρίχα.

V. 7 3 — 7 4 . Publicus asserlor dominis suppressa levabo peclora, o m n i u m a n i n i o s , a m o r i s s e r v o s , l i b e r a b o . Dixit e n i m s u p r a vs. 5 4 :

„ s e r v u m vitii p e c t u s h a b e r e s u i " . — Publicus asserlor, liberator o m n i u m . Alludit ad m a n u m i s s i o n e m s e r v o r u m ; n a m asserlor in Übel-tätern v o c a b a t u r lictor, qui a p u d p r a e t o r e m servo m a n u m i t t e n d o v i n d i c t a m ( f e s t u c a m , virgam) i m p o s u i t his v e r b i s : „ H u n c ego h o m i n e m l i b e r u m esse a i o . " Cf. Ov. A m . III. 11, 3 : „ Scilicet a d s e r u i i a m me r u p i q u e c a t e n a s " . — dontinis, d o m i n i p e c t o r i s ( a n imi) v o c a n t u r a p h i l o s o p h i s , p r a e c i p u e a Stoicis, c u p i d i t a t e s et a f f e c t u s , G r a e c e τα πάΟη} q u i b u s a n i m u s o p p r i m i t u r , u t s e r v u s ; cf. H ö r . S a t . II. 7, 9 1 . de m e n t e a m o r e o p p r e s s a : „ e r i p e lurpi Colla iugo, „liber, ü b e r s u m " die age : n o n q u i s , Urget enim d o m i n u s m e n t e m n o n l e n i s " et P e r s . S a t . V .

1 2 9 : „ s e d si i n t u s , et in iecore a e g r o N a s c u n t u r domini, q u o tu i m p u n i t i o r exis, A t q u e h i c , q u e m ad strigiles s c u t i c a et m e t u s e g i t e r i l i s " . — νindictae, t a m q u a m m a n u m i s s i o n i per v i n d i c t a m ; n a m v i n d i c t a v o c a b a t u r f e s t u c a illa sive virga, q u a lictor c a p u t m a n u m i t t e n d i tetigit ; cf. H ö r . S a t . II. 7 , 7 5 : , T u n e mihi d o m i n u s r e r u m imperiis h o m i n u m q u e T o t t a n t i s q u e m i n o r , q u e m ter vindicta q u a t e r q u e I m p o s i t a h a u d u n q u a m m i s e r a f o r m i d i n e p r i v e t " ?

V. 7 5 — 7 6 . adsit tua laurea nobis.., Phoebe, p o e t a e se v a t e s esse s e n t i u n t s a c r o q u o d a m f u r o r e correpti ; v a t i c i n a n t e s a u t e m folia lauri Apollini s a c r a e m a n d u c a b a n t excitandi f u r o r i s c a u s a , u n d e L y c o p h r . 6 . de v a t i b u s : δαφνηφάγοι λαιμοί et T i b u l l . II. 5, 6 3 . ( S i b y l l e de s e ) :

„ S i c u s q u e s a c r a s i n n o x i a l a u r u s V e s c a r . " — medicae.. . repertor opis, P h o e b u s est d e u s m e d i c i n a e ; cf. Ov. H e r . V . 1 4 9 — 1 5 2 . ( v e r b a O c n o n c s m e d e n d i p e r i t a e d : „ M e m i s e r a m , q u o d a m o r n o n est m e d i c a -bilis h e r b i s ! Deficior p r u d e n s a r t i s a b arte mea. Ipse repertor opis (sc. A p o l l o ) v a c c a s p a v i s s e P h e r a e a s F e r t u r et a n o s t r o s a u c i u s igne f u i t . "

V. 8 0 . siste pedem, ut V e r g . A e n . VI. 4 6 5 : „ S i s t e g r a d u m . "

V. 8 3 . teneras mora percoquit uvas, ut Tibull. I. 4 , 19 : „ A n n u s in a p r i c i s m a t u r a t collibus u v a s " et Ov. T r i s t . IV. 6 , 9 : „ T e m p u s ut e x t e n s i s t u m e a t facit u v a r a c e m i s . " — percoquit, m a t u r a t ; cf, Verg. Ge. I. 5 2 2 : „Mitis in apricis c o q u i t u r v i n d e m i a s a x i s "

69

32

Geyza Németliy

V . 8 5 — 8 0 . Quae praehel latas arbor spatiantíbus umbras, Quo posita est primum tempore, virga ftiit, cf. Ο ν . Α . Α. I I . 3 4 2 : „ S u b q u a n u n c r e c u b a s a r b o r e , virga f ű i t . "

V . 9 1 — 9 2 . Principiis obsta etc., totum distichon p r o v e r b i u m f a c t u m est.

V. 9 4 . aptus) sc ad s a n a n d u m .

V. 9 0 . vindictae, cf. a d n . s u p r a ad vs. 7 4 .

V . 1 0 0 . Non legeres vullus cortice, Myrrha, tuos, de M y r r h a sive S m y r n a , p a t r e m a m a n t e , cf. Apollod. III. 1 8 3 : ΙΙανύατσο; Óé

<J ηνι ( Λόωνιν) θείαντος ßnm7.f'o>c 'Λσσνρίων, "ς sa/ε βνγατε'υα Νμύρναν κΐτη χατά μήνιν Ά<\ ροδίτης (ο ν γι/ο αυτή ν ετίμα) f f f / í / · τον πατρός ίο οι τ α χ κι πίχιγον λαβονσα τήν τροηον άγνοούντι τω πάτοι νύχτας δώδεχα σνιενντ α Ο η. » ős, ώς ήσίίετο. σπαοάμενος τίι ξίη ο»· söiarxsv αυτήν. Ή Ős περιχαταλαμβανομένη ίίεοίς ηυξατυ ιν/αιής γενέσθαι. θεοί Ős χατοι-χτείραιτες αντυν τις ΰίνδρον μετήλλαζαν, υ χαλονσι σμνρναν /Ιεχαινηνιαίω ős ύστερον χοόνω την δένδρου όαγεντης γ tri-1, θήνιο τον λεγόμε την "Λδωνιν.

D e S m y r n a Helvius C i n n a , Catulli a m i c u s , epyllion c e l e b e r r i m u m scripsit, q u o d a d n o s t r a m a e t a t e m n o n p e r v e n i t ; f a b u l á m copiose n a r r a t Ov. Met. X . 2 9 8 . s q q .

V. 1 0 3 — 1 0 4 . Veneris decerpere fructum, cf. Hör. S a t . I. 2 , 7 8 — 7 9 : „ D e s i n e m a t r o n a s sectarier, u n d e laboris P l u s h a u r i r e mal est q u a m ex re decerpere fruclus." — cras quoque fiet idem, proverbiali ter dicitur de eo, qui, q u a e hodie a g e n d a s u n t , Semper in c r a s t i n u m diem d i f f e r t ; l o c u m imitatur P e r s . Sat. V . 6 6 : „ C r a s h o c fiet — idem c r a s fiet."

V . 1 1 1 . Poeantius heros, P h i l o c t e t e s , P o e a n t i s filius, q u e m viperino m o r s u l a b o r e n t e m et s o c i o s eiulatu m a l o q u e v u l n e r i s o d o r e m o l e s t a n t e m Graeci T r o i a m p e t e n t e s in i n s u l a L e m n i r e l i q u e r u n t .

V . 1 1 3 — 1 1 4 . Post... mullos sanatus . . . annos, d e c i m o belli T r o i a n i a n n o , p o s t q u a m Graeci ex o r a c u l o T r o i a m sine sagittis P h i -loctetis a b H e r c u l c a c c e p t i s capi n o n p o s s e i n t e l l e x e r u n t , Ulixes et D i o m e d e s L e m n u m v e n e r u n t P h i l o c t e t e m q u e a P o d a l i r i o , celeberrimo Graeci e x e r c i t u s medico, f r a t r e M a c h a o n i s , s a n a t u m T r o i a m d u x e r u n t , cf. Apollod. V . 8 . et Q u i n t . S m y r n . IX. 4 6 3 . Aliter P r o p . I I . 1. 5 9 ;

„ T a r d a P h i l o c t e t a e s a n a v i t c r u r a Machaon" et P r o c l . de Iliade P a r v a : Λιομήδης ix Λήμνου Φιλοχιήτην ανάγει. ιαθεις ős οντος υπό Μαχάονος και μονομαχήσας 'Λλεξάνδρφ (i. e. Paridi) κτείνει et Ο ν . P o n t . I. 3, 5 :

„ U t q u e Machaoniis P o e a n t i u s a r t i b u s h e r o s Lenito m e d i c a m v u l n e r e 82

sensit o p e m . " E x t a t de h a c re c e l e b e r r i m a S o p h n c l i s t r a g o e d i a , Pliiloctetes.

— bellis, bello T r o i a n o .

V . 1 1 0 . Admoveo tardam nunc tibi lentus opem, i. e. m o r b i veteres n o n p o s s u n t celeriter s a n a r i : lente s e n s i m q u e s u n t c u r a n d i .

V. 1 1 9 — 1 2 0 . Cum fnror in cursu est, e o d e m s e n s u Ov. P o n t . IV, 11, 1 8 : „ D u m dolor in c u r s u e s t . " — i npelus, i. e. i m p e t u s a n i m i , f u r o r ; cf. s u p r a vs. 1 0 . et a d n . a d . h . 1.

V. . 2 1 — 1 2 2 . ab obliquo qui cum descendere possit, de n a t a t o r e , qui f l u v i u m t r a n a r e s t u d e t o b l i q u e , a m n e s e c u n d o ; cf. Ον. Α . Α. II.

1 8 1 — 1 8 2 : „ O b s e q u i o t r a n a n t u r a q u a e n e c v i n c e r e p o s s i s F l u m i n a , si c o n t r a , q u a m rapit u n d a , n a t e s . " — Pugnat, c o n a t u r , c o n t e n d i t , n i t i t u r . V . 1 2 9 — 1 3 0 . dederit lacrimas, f u d e r i t . — animumque imple-verit aegrum, m a l i m : expleimple-verit, u t Ov. T r i s t . IV. 3, 3 8 : „ E x p l e t u r lacrimis e g e r i t u r q u c d o l o r " et Verg. A e n . II, 5 8 6 : „ a n i m u m q u e e x p l e s s e iuvabit Ultricis f l a m m a c ' . — emoderandm, Άπαξ tinqpévnv·, v o x f o r t a s s c a b Ovidio Acta.

V . 1 3 1 — 1 3 2 . Temporis ars medicina fere est, i. e. a r s , q u a e sc c o m p o n i t ad o p p o r t u n i t a t e m t e m p o r i s ; cf. Ο ν . Α. Α . I. 3 5 7 :

„medici q u o q u e t e m p ó r a s e r v a n t . " — data . . ν ina, i. e. m e d i c i n a e loco data.

V . 1 3 3 , accendas, s u s c i t e s .

V. 1 3 6 . fugias otia, otiu .1 esse a l i m e n t u m a m o r i s d o c e m u r iam e x Catull. 5 1 , 1 3 : „ O t i u m tibi, Catulle, m o l e s t u m e s t : Otio e x u P a s n i m i u m q u e g e s t i s . "

V . 1 3 7 — 1 3 8 . ut fecere, tuentur, i. e. ut f e c e r e a m o r c m , ita c o n s e r v a n t . — iucundi. . . mali, de a m o r e , u t C a t u l l . 6 8 , 1 7 : „ d e a (sc. V e n u s ) . . . Q u a e d u l c e m c u r i s m i s c c t a m a r i t i e m " et ibid. 6 4 , 9 5 . (de A m o r e ) : „ S a n c t e p u e r , c u r i s h o m i n u m qui g a u d i a m i s c e s " et O v . A m . II. 9, 2 3 — 2 4 : „ V i v e — d e u s — posito — si qilis mihi dicat — a m o r e , D e p r e c e r : u s q u e a d e o dulce p u e l l a m a l u m e s t . "

V . 1 3 9 — 1 4 0 . periere Cupidinis arcus Contemptaeque iacent et sine luce faces, cf. T i b u l l . II. 5 , 1 0 5 : „ P a c e t u a p e r e a n t a r c u s p e r e -a n t q u e S-agitt-ae, P h o e b e , m o d o in terris erret i n e r m i s -a m o r " et ibid.

II, 6 , 1 5 : „ A c e r A m o r , f r a c i a s u t i n a m t u a tela s a g i t t a s , Si licet, e x t i n c t a s a s p i c i a m q u e f a c e s " ; Ov. A m . III. 9 , 7 — 8 : „ E c c e p u e r V e n e r i s fert e v e r s a m q u e p h a r e t r a m Et f r a c t o s a r c u s et sine luce facem

V . 1 4 1 . platanus vino gaudet, p l a t a n o s , si v i n o r i g e n t u r , m e l i u s

71 3

34

Geyza Németliy

c r e s c e r e a f f i r m a t M a c r o b . S a t u r n . I. 9 ; cf. etiam Martial. IX. 6 1 , 1 6 . ( d e p l a t a n o ) : „Crevit et e f f u s o laetior u m b r a m e r o . "

V . 1 1 4 . res age, sc. res s e r i a s .

V . 1 4 5 — 1 4 6 . sub nuUo vindice somni, cf. Ov. A m . II. 10, 5 3 :

„ N o x mihi s u b n u l l o v i n d i c e s e m p e r e r i t " . — sub nullo vindice, n u l l o i m p e d í e n t e . — inullo tempóra quassa mero, i. e. c a p u t m u l t o vino t o r p i d u m ; ex T i b u l l . I. 2, 3 : „ m u l t o p e r c u s s u m t e m p ó r a B a c c h o " ; G r a e c e οϊναπλήξ, ut a p u d A n t i p a t r u m A n t h . Pal. IX. 3 2 3 , 5.

V. 1 4 8 , Adfluit, obrepit et p e n a t r a t n e c o p i n a t o ; cf. Cic. De f i n . I. 11, 3 9 : „si ea sola v o l u p t a s e s s j t , q u a e q u a s i titillaret s e n s u s , u t ita d i c a m , et ad eos c u m s u a v i t a t e adflueret et i l l a b e r e t u r . "

V. 1 , 9 . puer ille, A m o r , ut passim a p u d p o e t a s e r o t i c o s ; cf.

Ov. A m . Ι. I , 2 5 ; „ c e r t a s h a b u i t p u e r ille s a g i t t a s " .

V. 1 5 1 — 1 5 2 . Sunt fora, sc ubi c a u s a s a g e r e p o s s i s o r a t o r et c a u s i d i c u s . — sunt leges, sis igitur i u r i s c o n s u l t u s et .responde de iure c l i e n t i b u s et c o n s u l t o r i b u s ; cf. Hör. S a t . I. 1, 9 : „ A g r i c o l a m l a u d a t iuris legumque peritus, S u b galli c a n t u m c o n s u l t o r u b i ostia p u l s a t " . — quos tuearis, amici, q u o r u m c a u s a s a g a s a p u d i u d i c e s ; cf Cic pro A r c h . 6, 1 3 ; „ e r e s e i t oratio et f a c u l t a s , q u a e , q u a n t a c u n q u e in me est, n u n q u a m a m i c o r u m p e r i c u l i s d e f u i t " . — Vade per urbanae splendida caslra iogae, i. e. f u n g e r e glorioso causidici et o r a t o r i s m u n e r e . — urbanae . . . caslra togaet q u i a causidici et o r a t o r e s in f o r o t o g a m gestare s c l e b a n t . — urbanae, toga in u r b e et in p a c e g e s t a n d a o p p o n i t u r s a g o bellico — splendida castra, gloriosa, ad h o n o r e s d u c e n t i a . — caslra togae, o x y m o r o n ; castra e n i m bellum, toga p a c e m s i g n i f i c a t ; cf. Vell. P a t . II. 1 2 5 : „ v i r utilior in castris, melior in t o g a " . — caslra, m u n u s causidici et o r a t o r i s est t a m q u a m militia f o r e n s i s , bellum forenxe, ut Ov. P o n t , IV. 6, 2 9 : „ q u i d v a l e a s Marie forensi" ibid. IV. 6, 3 3. (ad B r u t u m o r a t o r e m ) : „ H o s t i b u s eveniat, q u a m sis v i o l e n t u s in armis S e n t i r e et l i n g u a e tela s u b i r e t u a e " et F a s t . I. 2 2 : „ C i v i c a p r o trepidis c u m tulit arma r e i s " , ibid.

IV. 1 8 8 : „ E t f o r a Marie suo litigiosa v a c e n t " , Trist. I V . 1 0 , 1 8 : F o r t i a verbosi n a t u s ad arma fori".

V. 1 5 5 — 1 5 6 , fugax Parthus. . . Iam videt in campis Caesaris arma suis, alludit ad e x p e d i t i o n e m o r i e n t a l e m Gai C a e s a r i s i u v e n i s , n e p o l i s et filii a d o p t i v i A u g u s t i , fllii A g r i p p a e et Iuliae m aio ris, q u i a n n o 1. a . Chr n . in S y r i a m abiit ad res Orientis o r d i n a n d a s . H i c est terminus post quem libelli de Reinediis A m o r i s . De e o d e m G a i o

72

C a e s a r e in S y r i a m a b i t u r o m e n t i o n e m facit Ο ν . Α. Α . I. 1 7 7 . s q q . , ubi est terminus ante quem Artis A m a ' o r i a e . — fugax Parthus, m o s erat P a r t h o r u m , f u g á m s i m u l a r e , ut h ő s i e s i n c a u t e p e r s e q u e n t e s eo f a c i l i u s sagittis o b r u e r e p o s s e n t . Cf Ο ν . Α . Α . I. 2 0 9 : „ T e r g a q u e P a r t h o r u m R o m a n a q u e p e c t o r a d i c a m T e l a q u e a b a v e r s o q u a e iacit h o s t i s e q u o " , V e r g . Ge. III. 31 : „ F i d e n t e m q u e f u g a P a r t h u m v e r s i s q u e s a g i t t i s " , P r o p . III. 9 , 5 4 : „ P a r t h o r u m a s t u t a e tela r e m i s s a f u g a e " . — Caesaris arma, e x e r c i t u m Gai C a e s a r i s a u s p i c i i s A u g u s t i C a e s a r i s c o n t r a P a r t h o s m i s s u m ; cf. Ον. Α . Α. I. 1 8 1 . de Gaio C a e s a r e a d m o d u m i u v e n e in S y r i a m ituro : „ U l t o r a d e s t p r i m i s q u e d u c e m p r o -fitetur in a n n i s Bellaque n o n p u e r o tractat a g e n d a p u e r " et ibid. I.

1 9 1 : „ A u s p i c i i s a n i m i s q u e patris, p u e r , a r m a m o v e b i s Et v i n c e s a n i m i s a u s p i c i i s q u e p a t r i s " .

V . 1 5 7 — 1 5 3 . Parlhasque sagittas, P a r l h a s p r o Parthicas, u t P r o p . I I I . 4, 1 : „ A s s u e s c e n t Latio P a r t h a t r o p a c a I o v i " . — El refer ad patrios bina tropaea deos, ex P r o p . II. 3 0 , 2 2 : „ E t ferre ad p a t r i o s p r a e m i a dira L a r e s " . Cf. Ov. Her, 1. 2 6 : „ P o n i t u r ad patrios b a r b a r a p r a e d a d e o s " . — ad patrios . .. deos, ad Lare's dornesticos, i. e. d o m u m , D u c e s , victores reversi, d o m o s s u a s t r o p a e i s h o s t i u m o r n a r c s o l e b a n t ; cf. P r o p III. 9 , 2 5 — 2 6 : „Vei tibi M e d o r u m p u g n a c e s ire per h a s t a s A t q u e o n e r a r e t u a m fixa p e r a r m a d o m u m " .

V . 1 5 9 — 1 6 0 . Aelota Venus est a cuspide laesa, c u s p i d e Diomedis, qui erat rex C a l y d o n i s in Aetolia. Cf. s u p r a vs. 5. et a d n . ad h . 1. — amalori, Marti.

V . 1 6 0 . Aegisthus . . . adulter, I h y e s t i s filius, qui A g a m e m n o n e a b s e n t e u x o r e m eius C l y t a e m n e s t r a m c o r r u p i t . p o s t e a m a r i t u m ex bello T r o i a n o r e d e u n t e m auxilio C l y t a e m n e s t r a e occidit. De q u a re agit cele-b e r r i m a A e s c h y l i t r a g o e d i a , Agamemnon

V . 1 6 3 — 1 0 4 . tardis . . . armist n a m decem a n n o s bellum T r o i a -n u m d u r a v i t — Tra-nstulerat, i. e. t r a -n s m a r e A e g a e u m . Cf. Ov.

F a s t . II. 2 7 9 . de E v a n d r o c u l t u m P a n i s in Italiam e x A r c a d i a f e r e n t e :

„ T r a n s t u l i t E v a n d e r silvestria n u m i n a s e c u m " .

V. 1 6 5 — 1 6 6 . nulla gerebal, sc. n u l l a bella g e r e b a t A r g o s . — Argos, s c d e s A g a m e m n o n i s .

V. 1 6 8 . ille puer, A m o r , cf. a d n . s u p r a ad vs. 1 4 9 .

V . 1 6 9 - — 1 7 0 . Rura quoque obleclanl anímos studiumque colendi:

Quaelibet huic curae cedere cura polest, cf. H o r . E p o i . 2, 3 7 — 3 8 . (de vita r u s t i c a ) : „ Q u i s n o n m a l a r u m , q u a s a m o r c u r a s h a b e t , H a e c 69

36

Geyza Németliy

inter o b l i v i s c i t u r " ? — Quaelibet . . . cura, ergo etiam a m o r , qui a poetis eroticis s a e p e cura v o c a t u r .

V. 1 7 3 — 1 7 4 . veisata, a r a t a . — Cerealia semina, s e m i n a f r u m e n t i . — Quae tibi cum multo faenore reddat ager, ex T i b u l l . II.

C, 2 1 — 2 2 : „ s u l c i s credit a r a t i s S e m i n a , q u a e m a g n o f a e n o r e r e d d a t a g e r " . Cf. Ov. P o n t . I. 5, 2 6 : „Et s a t a c u m multo f a e n o r e reddit a g e r " . N a m agricolae, ut Cic. De s e n e c t . 5 1 . dicit : „ h a b e n t . . . rationem c u m terra, q u a e n u n q u a m r e c u s a t c o m m e r c i u m n e c u n q u a m sine u s u r a reddit, q u o d accepit, sed alias m i n o r e , p l e r u m q u e m a i o r e c u m f a e n o r e " .

V . 1 7 5 . Adspice curvaios pomorum pondete ramos, cf. Ov. A.

Α . II. 2 6 3 : „ D u m b e n e dives a g e r , d u m r a m i p o n d e r e n u t a n t " . V . 1 7 7 — 1 7 8 . Adspice labenles incundo murmure rivos, u t Hor.

E p o d . 2, 2 5 : „ L a b u n t u r altis interim ripis a q u a e " et ibid. 2 7 :

„ F o n t e s q u e l y m p h i s o b s t r e p u . i t m a n a n t i b u s , S o m n o s q u o d invitet l e v e s " . — tondenles d e p a s c e n t e s ; cf. Verg. Ecl. X. 7 : „ D u m t e n e r a e

a t t o n d e n t s i m a e virgulta c a p e l l a e " ,

V . 1 7 9 . petunt rupes praeruptaqne saxa capellae, ut P s e u d o v e r g . Dir. 1 3 4 : „ H a e d o r u m p á t e r ο felix s e m p e r q u e beate, Sive petis m o n t e s p r a e r u p t o s s a x a p e r r e r a n s " .

V. 1 8 1 . Pastor inaequali modulatur harundine carmen, cf. V e r g . Ecl. I. 2 : „ S i l v e s t r e m t e n u i M u s a m m e d i t a r i s a v e n a " et Tibull. II. 1, 5 1 — 5 4 : „ A g r i c o l a . . . s a t u r arenli p r i m u m est modulatus a v e n a carmen". — inaequali.... liarundine, fistula p a s t o r a l i s , G a e c e σνοιγξ ex septem d i s p a r i b u s c a l a m i s e o n s t a n s ; cf, Verg. Ecl. 11. 3 6 : „ E s t mihi d i s p a r i b u s septem c o m p a c t a cicutis F i s t u l a " , Tibull. II. 5, 3 1 :

„ F i s t u l a , cui S e m p e r decrcscit h a r u n d i n i s o r d o : N a m c a l a m u s cera i u n g l t u r u s q u e m i n o r " , Ov. Met. VIII. 1 8 9 — 1 9 2 : „ n a m ponit in o r d i n e p e n n a s A m i n i m a c o e p t a s , l o n g a m breviore s e q u e n t i , Ut clivo crevisse p u t e s : sic r u s t i c a q u o n d a m F i s t u l a d i s p a r i b u s p a u l a t i m surgit a v e n i s " .

V . 185— 1 8 6 . cum suppositos fugiunt examina fiimos, c u m a l v e u s a p i u m s u p p o s i t o i g n e s u f f i t u t , ut a p i b u s f u m o f u g a t i s f a v i eximi p o s s i n t . Cf. V e r g . Ge. I V . 2 2 8 : „ S i q u a n d o s e d e m . . . s e r v a -t a q u e mella T h e s a u r i s relines, p r i u s h a u s -t u s p a r s u s a q u a r u m O r a f ő v e f u m o s q u e m a n u p r a e t e n d e s e q u a c e s " et A e n . X I I . 5 8 7 : „ I n c l u s a s u t c u m l a t e b r o s o in p u m i c e p a s t o r Vestigavit a p e s f u m o q u e implevit

a m a r o " . — examina, sc. a p i u m . — vimina curva, a l v e u s a p i u m v i m i n e u s r o t u n d u s .

V. 1 8 0 — 1 9 0 . maturam rusticus uvam Detigit, decerpit, ut Ov.

Her. IV. 2 9 — 3 0 : „ E s t aliquid p l e n i s p o m a r i a c a r p e r e r a m i s Et t e n u i p r i m a m deligere u n g u e r o s a m " . — ntido sub pede musta fluunt, c u m m u s t u m e x uvis e x p r i m i t u r p e d i b u s n u d i s c a l c a n t i s ; cf. T i b u l l . I. 7, 3 5 — 3 0 : „Ilii i u c u n d o s p r i m u m m a l u r a s a p o r e s E x p r e s s a i n s u e t i s u v a dedit p e d i b u s " et ibid. II. 1, 4 5 : „ A u r e a t u m p r e s s o s p e d i b u s dedit u v a l i q u o r e s " et P r o p . III. 17, 1 7 : „ D u m m o d o p u r p u r e o s p u m e n mihi dolia m u s t o Et n o v a p r e s s a n t e s i n q u i n e t u v a p e d e s " .

• V . 1 9 1 — 1 5 2 . desectas alligal herbas, agitur de m e s s e feni, c u m h e r b i s desectis f e n u m in m a n i p u l o s colligatur. Cf. Plin. Ν. H . XV111. 2 8 , 2 0 2 : „ i u s t u m est u n a o p e r a i u g e m m in die desecari alligarique m a n i p u l o s mille d u c e n t o s " ; C o l u m . XI. 2, 9 0 : „ m a n i p u l o s alligare" et ibid. II. 18, 5 : „ T u m f e n i s e c e m m e s s o r e m oportet i n d u c e r e et desectam lierbam religare."

V. 1 9 5 — 1 9 0 . ramum ramus adoptet, i. e v e t u s r a m u s t a m q u a m a d o p t a t r a m u m insitum ; e o d e m s e n s u Ο ν . Α . A . 11. 0 5 2 : „ F i r m a q u e a d o p t i v a s a r b o r h a b e b i t o p e s " et Medic. fac. 6 : „ F i s s a q u e a d o p t i v a s accipit a r b o r o p e s " ; Martial. XIII. 4 6 : „Villa m a t e r n i s f u e r a m u s p a e c o q u a r a m i s : N u n c in adoptivis P e r s i c a c a r a s u m u s " , Etiam Plin.

Ν . Η . X V I . 1. p r o o e m . de p o m i s insitivis : „ S i v e illae ultro, sive a b h o m i n e didicere b l a n d o s s a p o r e s adoplione et connubio". — comis, f r o n d i b u s .

V . 20 0 . a Phoebi . . . sorore, a D i a n a , dea v e n a t o r u m .

V. 2 0 1 — 2 0 2 . leporem pronum, c o r p o r e p r o n o p r o c u r r e n t e m , ut Ov. Met. X . 5 3 8 : „ A u t pronos tepores aut celsum in c o r n u a c e r v u m A u t agitat d a m m a s " et ibid. X . 0 5 2 ( d e A t a l a n t a et H i p -p o m e n e c u r s u c e r t a n t i b u s ) : „ c u m c a r c e r e -pronus u t e r q u e E m i c a t et s u m m á m celeri pede libat h a r e n a m " . — retia, sc. v e n a t o r i a . — iiigis, sc. m o n t i u m .

V . 2 0 3 . pavidos tcrre varia formidine cervos, f o r m i d i n e m a p p e l l a b a n t v e n a t o r e s f u n i c u l u m variis ( v e r s i c o l o r i b u s ) avium p i n n i s d i s t i n c t u m a d f e r a s t e r r e n d a s et in retia i m p e l l e n d a s ; cf. S e n e c . De ira II. 12 : „ C u m m a x i m o s f e r a r u m greges linea p e n n i s d i s t i r c t a c o n t i n e a t et in insidias a g a t : a b ipso effectu dicta formido" ; V e r g . G e . III. 3 7 2 : „ P u n i c e a e v e agitant p a v i d o s ( s c . cervos) f o r m i d i n e p e n n a e " et Aen X I I . 7 5 0 : „ C e r v u m p u n i c e a e s a e p t u m f o r m i d i n e

75

38

Geyza Németliy

p e n n a e " . O v i d i u m i m i t a t u r L u c á n . IV. 4 3 7 : „ d u m pavidos formidine cervos C l a u d a t , o d o r a t a e m e t u e n t e s a e r a p e n n a e " .

V . 2 0 6 . pingui. . . quiete, segni, q u a l e s solent esse h o m i n e s p i n g u e s , ut Ov. A m . I. 13, 7 : , N u n c etiam s o m n i p i n g u e s " et ibid.

II. 1 9 , 2 5 : „ P i n g u i s a r a o r n i m i u m q u e p a t e n s in taedia n o b i s Vertitur *.

V . 2 0 8 . Aut Uno aut calamis praemia parva sequi, ex P r o p . III. 13, 4 0 : „ S i v e petes c a l a m o p r a e m i a sive c a n e " . — Uno, retibus a u c u p a t o r i i s , sicut etiam retia p i s c a t o r i a s a e p e lina v o e a n t u r ; cf. Ov.

Met. III. 5 8 C — 5 8 7 : „7inoque solebat et h a m i s Decipcre et c a l a m o salientes d u c e r e p i s c e s " . — calamis, sc. viscatis. — p r a e m i a , p r a e d a m , ut P r o p . loco s u p r a l a u d . et T i b u l l . I. 2, 2 5 — 2 6 : „ q u i corpora. f e r r o V u l n e r e t aut rapta p r a e m i a veste p e t a t " .

V . 2 0 9 — 2 1 0 . male, in exitium s u u m — Abdere sub parvis aera recurva cibis, u t Ov. F a s t . VI. 2 4 0 . de p i s c d o r i b u s : „ Q u i q u e t e g u n t p a r v i s a e r a r e c u r v a cibis" et Met. VIII. 8 5 5 : „ o qui p e n d e n -tia p a r v o A e r a cibo c e l a s " . — sub parvis, s e r i b e n d u m esse vidit rectissime R. Bentley, collatis locis s u p r a l a u d . ; codices : supremis, q u o d B u r m a n n ita e x p l i c a r e t e m p t a t : s u p r e m i cibi s u n t Ultimi, q u o s p i s c e s e x h ä m o c a p i u n t m o x leto d a n d i .

V. 2 1 9 — 2 2 0 . Nec pluvias opta, sc. q u a e m o r a m tibi d e n t a b i t u r o . — nec te peregrina morentur Sabbata nec damnis Allia nota suis, ut Ο ν . Α . Α . 1. 4 1 3 : „ T u licet i n c i p i a s , q u a flebilis Allia l u c e V u l n c r i b u s Latiis s a n g u i n o l e n t a fuit, Q u o q u e die r e d e u n t r e b u s m i n u s a p t a g e r e n d i s Culta P a l a e s t i n o s e p t i m a f est a S y r o " . — peregrina . . . sabbata, s a b b a t a I u d a e o r u m , q u i b u s h o c die iter i n g r e d i n o n licet.

S a b b a t a a u t e m multi c e l e b r a b a n t R o m a e l u d a e o r o m s e c t a l o r e s , q u i proselyti v o c a b a n t u r . P o e t a r e s p . x i t Tibull. I. 3, 17 : „ A u t ego s u m c a u s a t u s a v e s a u t o m i n a dira S a t u r n i v e s a c r a m m e t e n u i s s e d i e m " . Cf. H ö r . Sat. I. 9, 6 8 — C 9 : „meliori T e m p o r e d i c a m : h o d i e tricesima s a b b a t a " et Ον. Α. Α. I. 7 5 — 7 6 : „ N e c te p r a e t e r e a t V e n e r i p l o r a t u s A d o n i s C u l t a q u e I u d a e o s e p t i m a s a c r a S y r o " . — Allia, r e f e r e n d u m a d c l a d e m R o m a n o r u m , a p u d f l u v i u m Alliam, ubi a Gallis f u s i f u g a t i q u e s u n t die 18. J u l i i a n . a. C h r . n . 3 9 0 . ; in i a s t i s dies aler, i. e. r e b u s g e r e n d i s n o n a p t u s .

V . 2 2 2 . Milia sc. p a s s u u m .

V . 2 2 4 . tutus adhuc Parthus ab hoste fuga est, ct. a d n . s u p r a ad vs. 1 5 5 . · „ f u g a x P a r t h u s " .

V. 2 2 8 , mensa, c i b u s . 82

V . 2 2 9 — 2 3 1 . Ul corpus redintas ferrum patieris et ignes Arida nec sitiens ora levabis aqua : Ut vateas animo, qtiicquam toterare negabis? cf. Hör. E p . I. 2, 5 7 — 3 9 : „ n a m cur, Q u a e l a e d u n t o c u l u m , í e s t i n a s deinere, si quid Est a n i m u m , differs c u r a n d i t e m p u s in a n n u m ? " — Ut vateas animo, ferrum patieris el ignes, u t O v . H e r .

1 9 , 1 8 3 : „Ut v a l e a n t , aliae f e r r u m p a t i u n t u r et i g n e s " . — - f e r r u m . . . ignes, τépinv utu xásiv, notae m e d e l a e c h i r u r g o r u m G r a e c o r u m , qui s e c u n d u m H i p p o c r a t e m v u l n e r a m e d i c a m e n t i s n o n s a n a b i l i a ferro, ea a u t e m , q u a e ne f e r r o q u i d e m s a n a i i p o s s e n t , i g n e s a n a n d a e x i s t i m a r u n t . — Arida nec sitiens ora levabis aqua, u t O v . H e r . IV. 1 7 4 : „ a r e n t e m q u a e levet u n d a s i t i m " . P o é t a ad h y d r o p i c o s a l l u d i t , q u o s v e t e r e s p e r p e t u a siti l a b o r a r e et b i b e n d o m a l u m a u g e r e p u t a v e r u n t ; cf. H o r . C a r m . II, 2, 1 3 : Crescit i n d u l g e n s sibi d i r u s h y d r o p s N e c sitim pellit, nisi c a u s a morbi Eugerit v e n i s " et Ov. A m . III. 4 , 1 8 : „ S i c inter dictis i m m i n e t aeger a q u i s " . — levabis, mitigabis, l e n i e s .

V . 2 3 2 , pars haec. sc. a n i m u s . V . 2 3 3 . iantia, i n i t i u m .

V . 2 3 5 — 2 3 6 . Adspicis ut prensos uránt iuga prima iuvencos Et nova velocem cingula laedal equum, ut Ov A m . I. 2, 1 4 :

„ D e t r e c t a n t p r e n s i d u m iu p r i m a b o v e s " et P o n t . 1 5, 2 4 ; „ S u b -d u c u n t oneri collá p e r u s t a b o v e s " et H e r . 4; 2 1—2 2 ; „Scilicet u t t e n e r o s l a e d u n t i u g a p r i m a i u v e n c o s F r e n a q u e vix p a t i t u r de grege c a p t u s e q u u s " . — prensos, iugo a d i u n c t o s , u t V e r g . Ge. I. 2 8 5 : „Et.

p r e n s o s d o m i t a r e b o v e s " . — cingula, q u a c i n g u n t u r i u m e n t a p r e n s a , e o d e m s e n s u C a l p u r n . Ecl. V I 4 1 .

V . 2 3 7 . a Laribus patriis, e d o m o . V . 2 4 3 . lenlus, d i u .

V . 2 4 7 . Quidquid et afueris, avidus sitiensque redibis, i. e.

q u a m l i b e t l o n g e a f u e r i s , nisi satis diu, a m o r e m t u u m v i n c e r e n o n poteris. — spalium . . . omne, a b s e n t i a t o t a .

V . 2 4 9 . Viderit, Haemoniae si quis mala pabula terrae Et magicas artes posse iuvare pulat, cf Ο ν . Λ . Α . II. 9 9 : „ F a l l i t u r , H a e m o n i a s si q u i s d e c u r r i t ad a r t e s " . — Haemoniae . . . mala pabula terrae, h e r b a e m a g i c a e . u t Tibull, II, 4 , 5 6 : „ Q u i d q u i d et h e r b a r u m

T h e s s a l a t e r r a g e r i t " ; e o d e m s e n s u Ov. A m . I. 1 4 , 4 0 : Haemonia aqua s i q u i f i c a t a q u a m -magico ritu d e v o t a m , H a e m o n i a e n i m est v e t u s n o m e n T h e s s a l i a e , q u a e erat m a g o r u m , s a g a r u m et v e n e f i c a r u m p a t r i a a b u n d a b a t q u e h e r b i s m a g i c i s . C a u s a m m y t h i c a m dicit S e h o l , a d 69

40

Geyza Néfnethy

A r i s t o p h . N u b . 7 4 9 : φασι ős nn Μήδαα sftvyavaa χίστην ιξέβαλε φαρμάκων εκεί και άνίφνσαν. — mala pabula h e r b a e n o x i a e .

V, 2 5 1 ^ - 2 5 2 . Isla veneficii veius est via, p r o vetus, e p i t h e t o o t i o s o , s c r i b e n d u m videtur vetita, u t o p p o n a t u r iunocuo carmini vs.

sq. c o m m e m o r a t o M a g i c o r u m c a r m i n u m d e v o t i o n e s i a m lege d u o d e c i m t a b u l a r u m v e t a b a n t u r ; cf. i n f r a a d n ad. vs. 2 5 5 . — Apollo, d e u s m e d i c i n a e ; cf. s u p r a vss. 7 5 — 7 0 . — sacro carmine, t r i b u i t u r enim d e o .

V . 2 5 3 — 2 5 4 . non tumulo prodire iubebilur umbra, Non anus infami carmine rumpet humum, de vsxooparjttq, u t Tibull, I. 2, 4 5 — 16 ;

„ H a e c c a n t u finditque s o l u m m a n e s q u e s e p u l c r i s Elicit" et Ov. A m . I. 8 1 7 — 1 8 : „ E v o c a t a n t i q u o s p r o a v o s a t a v o s q u e s e p u l c r i s Et s o l i d a m longo c a r m i n e findit h u m u m " . — anus, s a g a .

V . 2 5 5 — 2 5 6 . Non seges ex aliis alios transibit in agros, sc.

o p e c a r m i n i s m a g i c i ; cf. Verg, Ecl. V I I I . 9 8 : „ A t q u e s a t a s alio vidi t r a d u c e r e m e s s e s " et T i b u l l . I . 8, 1 9 : „ C a n t u s vicinis f r u g e s t r a d u c i t a b a g r i s " . H o c erat excantare fruges, q u o d iam lege d u o d e c i m t a b u l a r u m v e t a b a t u r ; cf. Plin. Ν. Η. X X V I I I . 1 7 : „-legum i p s a r u m in d u o d e c i m t a b u l i s v e r b a s u n t : qui fruges excantassit". — Nec subito Phoebi pallidum orbis erit, c r e d e b a n t e n i m a n t i q u i solem m a g i c o ritu d e v o t u m deficere ; ct. T i b u l l . I. 2, 4 2 . de s a g a : „ H a n c ego de caelo d u c e n t e m s i d e r a v i d i " , et Ov. Am.· II. 1, 2 3 — 2 4 : „ C a r m i n a . . . r e v o c a n t n i v e o s Solis euntis e q u o s " . — Phoebi, solis,

V . 2 5 7 — 2 5 8 . Ut solet, aequoreas ibit Tiberinus in undas, i. e.

n o n r e f l u e t m a g i c o ritu d e v o t u s in f o n t e m s u u m ; cf. T i b u l l . I. 2 , 4 4 , de s a g a : „ F l u m i n i s h a e c r a p i d i c a r m i n e vertit iter" ; O v . H e r . 6, 8 7 : de M e d e a : „ l i l a r e f r e n a t a q u a s o b l i q u a q u e f l u m i n a s i s t i t " , A m . II.

1, 2 6 : „ I n q u e s u o s f o n t e s v e r s a recurrit a q u a " , Medic. 4 0 : „ N e c redit in f o n t e s u n d a s u p i n a s u o s " , A m . I. 8, 6 : „ I n q u e c a p u t l i q u i d a s a r t e r e c u r v a t a q u a s " . — Tiberinus, d e u s fluvii T i b e r i s p r o fluvio ipso. — Ut solet, in níveis Luna vehetur equis, i. e. L u n a n o n deficiet, cf. Tibull. I . 8 , 2 1 : „ C a n t u s et e c u r r u L u n a m d e d u c e r e t e m p t a t " . C r e d e b a n t a n t i q u i L u n a m a sagis d e v o l a m d e f i c e r e ; cf. V e r g . Ecl.

VIII. 6 9 : „ C a r m i n a vei caelo p o s s u n t d e d u c e r e L u n a m " et P r o p . I.

1, 19 : „At v.os d e d u c t a e q u i b u s est f a l l a c i a l u n a e " . — in niveis Luna vehetur equis, i. e. Orbis l u n a e n o n erit r u b e r , q u a l i s in eclipsi esse solet, sed m a n e b i t C a n d i d a ; cf. Ov. Am. I. 8 , 1 2 : „ P u r p u r e u s L u n a e s a n g u i n e v u l t u s e r a t " et ibid. II. 1, 2 3 : „ C a r m i n a s a n g u i n e a e d e d u c u n t c o r n u a l u n a e " . — in niveis . . . equis ut Soli q u a d r i g a s ,

L u n a e b i g a s t r i b u u n t p o e t a e , q u i b u s per c a e l u m v e h a t u r , ut P s e u d o v e r g . Cir. 3 8 : „Candida L u n a e S i d e r a c aer u l ei s o r b e m p u l s a n t i a b i g i s " . Cf.

Ov. A m . II. I, 2 4 : „ n i v e o s Solis euntis e q u o s " et L y g d . 6, 8 :

„ F u l s e r i t h i c niveis Delius (i. e. S o l . ) a l i t i b u s " i. e. e q u i s alatis.

V. 2 5 9 — 2 6 0 . recantatas . . . curas, m a g i c o c a n t u d e p u l s a s . — curas, a m o r e s , — vivo sulpure viclus amor, s u l p u r i vim p u r g a n d i et s a n a n d i t r i b u e r u n t a n t i q u i ; cf. Horn. Od. XXII. 4 8 1 : oht θΐαον, γυην, κακών άκος, ohi δέ uoi πυρ, "Oq ρ a θκιώσοι μέγαρο ν, S u l p u r p u r g a t infelici a m o r e , velut m o r b o q u o d a m ; cf. T i b u l l . I. 2, 5 9 — 6 1 , ( d e se infeliciter a m a n t e ) ; „ n e m p c h a e c e a d e m se dixit a m o r e s C a n t i b u s a u t h e r b i s solvere p o s s e m e o s , Et me lustravit taedis" i e. f a c e s u l p u r a t a ex t a e d a , ut I u v e n i l . 1 5 7 — 1 5 8 : „ c u p e r e n t lustrari, si q u a d a r e n t u r S u l p u r a c u m t a e d a " . — vivo sulpure, vivum s u l p u r q u i d signiflcet, d o c e m u r Plin. Ν. Η. X X X V . 1 7 5 : „ v i v u m , q u o d Graeci a p y r o n v o c a n t n a s c i t u r s o l i d u m , h o c est g l a e b a . S o l u m ( c e t e r a e n i m liquore c o n s t a n t et c o n f l c i u n t u r oleo i n c o c t a ) v i v u m e f f o d i t u r t r a l u c e t q u e et viret . . . h a b e t in religionibus l o c u m a d e x p i a n d a s s u f f i t u d o m o s " . V . 2 6 1 — - 2 6 ' . Quid te Phasiacae iuverunt gramina terrae, Cum cuperes fatria, Colchi, manere domo, Quid tibi profuerunt, Circe, Perseides herbae, Cum sua Neritias abstulit aura ralis, cf. Ο ν . Α. A . II. 1 0 3 — 1 0 4 : „ P h a s i a s A e s o n i d e n , Circe t e n u i s s e t U l i x e m , Si m o d o s e r v a r i c a r m i n e p o s s e t a m o r " . — Phasiacae . . . terrae, C o ' c h i s , u b i est f l u v i u s P h a s i s . — gramina, sc. m a g i c a . — Colchi, M e d e a , filia A e e t a e , regis Colchidis, q u a e a m o r e I a s o n i s pellecta r e l i q u i t q u a m v i s invita p a t r i a m . — Perseides herbae, Circe erat filia Solis et P e r s e i d i s , cf.

H e s i o d . T h e o g . 9 5 6 — 9 5 7 ; altera f o r m a n o m i n i s Persa, occurrit a p u d H y g i n . F a b . p r a e f . e x t r . ; herbae Perseides igitur significant h e r b a s m a g i c a s a P e r s e i d e sive P e r s a Circae d a t a s . — sua . .. aura, v e n t u s s e c u n d u s ; cf. a d n . s u p r a a d vs. 1 4 . — Neritias... rates, n a v e s Ulixis, qui dux Xeritius dicitur Ov. F a s t . IV. 0 9 , et T r i s t . I. 5, 5 7 . a N e r i t o , m o n t e I t h a c a e ; cf. Horn. O d . IX, 2 1 — 2 2 : vart τάω δ' Ιθάκη ν tv δει tini· tv d' όρος αύτη Νήριτον ανοσίφνλλον.

V. 2 6 5 — 2 6 3 . callidus hospes, Ulixes v e r s u t u s , πολύτροπος. — lintea, vela.

V . 2 6 8 . at scripsi c u m e d i t i o n i b u s v e t e r i b u s , d e s i d e r a t u r e n i m c o n i u n c t i o a d v e r s a t i v a : s e d , tarnen ; et: codices.

V. 2 6 9 . Verlere tu poleras homines in mille figurás, sicut s o c i o s Ulixis in bestias,

69

42

Geyza Németliy

V . 2 7 1 — 2 7 2 . Diceris , . . Dulichium verbis detinuisse ducem ; v e r b a h a e c Circes ad U l i x e m a b i t u r u m c o n f e r e n d a s u n t c u m c o l l o q u i o C a l y p s u s et Ulixis Ο ν . Α . Α. II. 1 2 0 . s q q . — Dulichium... ducem U l i x e m ; n a m D u l i c h i u m i n s u l a fűit n o n p r o c u l a b Ithaca, r e g n o Ulixis s u b i e c t a .

V . 2 7 7 . spatium pro munere posco, sc. t e m p o r i s s p a t i u m ad m o r a n d u m , ut Dido ad A e n e a m Verg. A e n , IV. 4 3 3 : „ T e m p u s i n a n e peto, r e q u i e m s p a t i u m q u e f u r o r i " .

V. 2 7 9 . debes illa timere, ob i r a m N e p t u n i , qui U l i x e m p e r s e c u t u s est p r o p t e r filium s u u m P o l y p h e m u m a b eo c a e c a t u m .

V . 2 8 1 — 2 8 2 . non hic nova Troia resurgit, Non alius socios Rhesus ad arma vocal, cf. Ulixis n a r r a t i o n e m Ον. Α. Α . II. 1 3 3 . s q q . ubi c u m C a l y p s o c o l l o q u e n s i n d u c i t u r : „ H a e c , i n q u i t , T r o i a est ( m u r o s in litore fecit) Hic tibi sit Simois, h a e c mea c a s t r a p u t a . . . Illic Sithonii f u e r a n t t e n t o r i a R h e s i " . — socios. sc. T r o i a n o r u m . —•

Rhesus, rex T h r a c u m , qui T r o i a n i s auxilio venit, sed a D i o m e d e et Ulixe in s o m n o o b t r u n c a t u s est ; cf. Horn. Ii. X. 4 C 5 — 5 0 3 . V i c t o r i a m de R h e s o iactat Ulixes etiam in Ov. Met. X I I I . 2 4 8 . s q q . , in o r a t i o n e a d v e r s u s A i a c e m .

V. 2 8 6 . Inrila . . , verba lulere Noti, de periuriis a m a n t u m , u t Tibull. I. 4 , 2 1 : „ V e n e r i s p e r i u r i a venti I n r i t a p e r t e r r a s et f r e t a s u m m a f e r u n t " , Lygd. 6 , 4 9 : „ p e r i u r i a ridet a m a n t u m l u p p i t e r et v e n t o s inrita ferre i u b e t " , Ο. Α . Α . I . 6 3 3 : „ l u p p i t e r e x alto periuria ridet a m a n t u m Et iubet Aeolios irrita ferre N o t o s " et A m II. 1 6 , 4 5 — 4 6 : „ V e r b a p u c l l a r u m , foliis leviora c a d u c i s Inrita, q u a v i s u m est, v e n t u s et u n d a f e r u n t " . D i c u n t u r c e t e r u m o m n i a , quae- ad irritum c a d u n t , ventis a u f e r r i , ut Catull. 8 0 , 9 — 1 0 : „ t u a dicta o m n i a f a c -t a q u e V e n -t o s irri-ta f e r r e a c n e b u l a s a e r i a s s i n i s " e-t ibid. C4, 1 4 2 :

„ Q u a e c u n c t a aerii d i s c e r p u n t irrita v e n t i " , Verg. A e n . IX. 3 1 2 :

„ M u l t a patri m a n d a t a d a b a t p o r t a n d a , s e d a u r a e O m n i a d i s c e r p u n t et n u b i b u s irrita d o n a n t " , Tibull. I. 5, 3 5 ; „ q u a e n u n c E u r u s q u e N o t u s q u e I a c t a t o d o r a t o s v o t a p e r A r m e n i o s " , L y g d . 4, 9 5 — 9 6 : „ H a e c d e u s in m e l i u s crudelia s o m n i a vertat Et i u b e a t t e p i d o s irrita ferre N o t o s ' , Ov. A m . II. 8, 1 9 — 2 0 : „ T u d e a , tu i u b e a s a n i m i periuria puri C a r p a t h i u m t e p i d o s p e r m a r e ferre N o t o s " .

V . 2 8 7 . adsuetas Circe decurrit ad artes, ut Ov Α . Α. II. 9 9 :

„ F a l l i t u r , H a e m o n i a s si q u i s d e c u r r i t ad a r t e s " .

V. 2 9 1 , domina . . . in Urbe, R o m a e , q u a e erat d o m i n a t e r r a r u m ;

cf. Ov. Trist. III. 7, 5 1 — 5 2 : „ D u m q u e suis victrix o m n e m de m o n -t i b u s o r b e m P r o s p i c i e -t d o m i -t u m M a r -t i a R o m a " .

V . 2 9 3 . vindexr, l i b e r a t o r ; cf. s u p r a v s s . 7 3 — 7 1, et a d n . ad h . 1. — dedoluiique semel, dolorem finivit; v e r b u m i n s o l i t u m , q u o d bis t a n t u m o c c u r r i t a p u d s c r i p t o r e s L a t i n o s , h o c loco et O v . F a s t . III. 4 8 0 .

V . 3 0 2 . Sub titulum nosiros misil avara Lares, ex T i b u l l . II.

4 , 5 3 — 5 4 . ( d e N e m e s i ) : „ Q u i n etiam s e d e s i u b e a t si v e n d e r e avitas, Ite s u b i m p é r i u m s u b t i t u l u m q u e L a r e s " . Sub titulum Lares mitlere est d o m u m p a t r i a m v e n a l e m p r o s c r i b e r e ; n a m qui a e d e s s u a s v e n d e r e v o l e b a n t , t a b u l a a d f i x a (i. e. titulo) i n d i c a b a n t h o c p r a e t e r e u n t i b u s .

V. 3 0 3 — 3 0 4 . iurata fefellit, e a d e m v e r b a in fine h e x a m e t r i Ov. A m . I I I . 3, 1 : „ E s s e d e o s i crede, f i d e m i u r a t a f e f e l l i t " . — Ante suas. . . passa iacere fores, sc. a m a t o r e m e x c l u s u m ; cf. s u p r a vs. 3 5 — 3 6 . et a d n a d . h. 1.

V. 3 0 6 . Institor . . . noctes . . . habet, i. e. h o m o h u m i l l i m a e c o n d i c i o n i s ; ex Hör. C a r m . III. 0, 2 9 : „ S e d iu s s a c o r a m n o n sine conscio Su rg i t marito, seu vocat institor, Seu n a v i s H i s p a n a e m a g i s t e r "

et E p o d . 17, 2 0 : „ O n a u t i s m u l t u m a m a t a et i n s t i t ö r i b u s " .

V. 3 0 7 . inacescant, i. e t a m q u a m a m a r a f i a n t , a m a r u m d o l o r e m a d f e r a n t , ut Apul, Met. V. 1 0 : „si tibi i n a c u i t n o s t r a c o n t u m e l i a . "

Simile est a p u d Hör S a t . II. 7 , 1 0 7 : „ N e m p e inamarescunt e p u l a e sine fir.e petitae. "

V . 3 1 1 . cura, a m o r ; cf s u p r a vs 1 7 0 . et a d n . ad h . 1.

V. 3 1 3 — 3 1 4 . Podalirius, M a c h a o n et P o d a l i r i u s f r a t r e s , filii A e s c u l a p i i , e r a n t medici G r a e c o r u m T r o i a m o p p u g n a n t i u m ; cf. Horn, Ii. II. 7 3 2 : Ασκληπιού dvo naidí, irprjo άγαΟώ, Ποδαλιΐριο^ ή δ ε Ιϊΐαχάων. — herbis, sc. magicis. — turpiter, in p u d o r e m m e u m .

V . 3 2 1 — 3 2 2 quam multum poscit amantem : Haec odio venit maxitna causa meo, ut O v . A m . I. 10, 6 3 : „ N e c d a r e , sed pretium p o s c i d e d i g n o r et o d i " .

V . 3 2 3 — 3 2 4 . Et mala sunt vicina bonis, c o n t r a r i u m a p u d O v . Α . Α . I I . 6 6 2 : „ E t l a t e a t V i t i u m p r o x i m i t a t e b o n i " .

V . 3 2 5 — 3 2 6 . in peius doles deßecte puellae, c o n t r a r i u m dicit Ον. Α . Α . I I . 6 5 7 : „ N o m i n i b u s mollire licet m a l a " , i. e. vitia p u e l -l a r u m a m a t a r u m a b a m a t o r e b o n o s p e c i o s i s n o m i n i b u s esse t e g e n d a , q u o d in a m o r e p l e r u m q u e lieri d o c u i t i a m L u c r e t . I V . 1 1 6 0 . s q q . et H ö r . Sat. I. 3, 3 8 . s q q . : „ I l l u c p r a e v e r t a m u r , a m a t o r e m q u o d a m i c a e 69

44

Geyza Németliy

T u r p i a d e c i p i u n t c a e c u m vitia a u t etiam i p s a h a e c D e l e c t a n t " — dotles, sc. corporis et a n i m i — brevi limité, d i s c r i m i n e p a r v o .

V . 3 2 7 — 3 2 8 . Turgida, si plena est... vocetur, c o n t r a r i u m a p u d Ον. Α. A . I I . 6 C 0 : „ D i e . . . q u a e t u r g i d a , p l e n a m " . — si fnsca est, nigra vocetur, c o n t r a r i u m a p u d Ο ν . Α. Α. I I . 0 5 7 : „ f u s c a

vocetur, Nigrior Illyrica cui pice s a n g u i s e r i t " . — In qracili macies crimen habere potest, c o n t r a r i u m a p u d Ο ν . Α . Α . II. 6 6 0 : „Sit gracilis, m a c i é q u a e male viva s u a e s t " .

V . 3 3 0 . Et poterit dici rustica, si qua próba est, q u o d re v e r a fecit Ovidius, qui in p r o b i t a t e R o m a n o r u m a n t i q u o r u m nihil nisi rusticitatem v i d í t ; cf. O v , A Α . I. 3 0 7 : „ f u g e rustice l o n g e H i n c p u d o r : a u d e n t e m F o r s q u e V e n u s q u e i u v a n t " ; ibid II. 5 6 5 : „ N e c V e n u s oranti . . . Rustica G r a d i v o difficilisque f ű i t " ; ibid. III. 1 2 1 . s q q :

„ P r i s c a i u v e n t a l i o s : ego me n u n c d e n i q u e n a t u m G r a t u l o r : h a e c a e t a s m o r i b u s a p t a m e i s " et ibid. 1 2 7 . s q . : „ q u i a c u l t u s a d e s t n e c n o s t r o s m a n s i t in a n n o s Rusticitas. priscis illa s u p e r s t e s a v i s " .

V. 3 3 1 - 3 3 2 . quacumque caret tua femina dote Hanc moveat, c o n t r a r i u m m o n i t u m ad viros Ον. Α. Α. I. 5 9 6 : „ E t q u a c u m q u e potes dote piacere, p l a c e " et ad p u e l l a s Ov. A. A. I[[ 2 0 1 : „ o c c u l e m e n d a s Q u a q u e potes, Vitium corporis a b d e t u i " .

V . 3 3 3 — 3 34. Exige, uti cantet, si qua est sine voce puella, Fac saltet, nescit si qua movere mantim, c o n t r a r i u m dicit Ο ν . Α . A.

I. 5 9 5 . ( d e v i r i s ) : „ S i v o x est, c a n t a , si mollia b r a c c h i a , s a l t a "

et ibid. I I . 3 0 5 : „ B r a c c h i a s a l t a n t i s , v o c e m m i r a r e c a n e n t i s . " — saltet, nescit si qua movere manum, m a n u m , n o n p e d e m dixit p o e t a ,

q u i a g e s t u s m a n u u m et b r a c c h i o r u m in saltatione a n t i q u o r u m p l u s c o m m e n d a b a n t u r , q u a m m o l u s p e d u m ; cf. Ον. Α. A : III. 3 1 9 — 3 5 0 :

„ Q u i s dubitet, q u i n seile velim s a l t a r e p u e l l a m Ut m o v e a t posito b r a c c h i a i u s s a m e r o " ? et ibid I I . 3 0 5 : „ B r a c c h i a s a l t a n t i s . ,. m i r e r e " , i b i d . I 5 9 5 : „ s i mollia b r a c c h i a , s a l t a " .

V . 3 3 7 — 3 . 1 8 . Durius incedit: fac inambulet, f e m i n a m a n t e m molles m o t u s d e c e n t ; cf. m o n i t u m a d p u e l l a s Ον. Α. A . I I I . 2 9 8 :

„Discite f e m i n e o c o r p o r e ferre g r a d u s : E s t et in i n c e s s u p a r s n o n c o n t e m p t a d e c o r i s , Allicit i g n o t o s ille f u g a t q u e v i r o s " et ibid. 3 0 5 :

„ S e d sit, u t in multis, m o d u s hic q u o q u e : r u s t i c u s alter, M o t u s c o n c e s s o mollior alter e r i t " ; P r o p . ;I1. 1 2 , 2 4 . (de C y n t h i a ) : „ u t s o l e a n t molliter ire p e d e s " ; S e n e c . Nat. Q u a e s t , V I I . 3 1 , 2 : „ t e n e r o et molli i n c e s s u s u s p e n d i m u s g r a d u m : n o n a m b u l a m u s , sed incedi

m u s " . — omne papillae Pectus habent, i. e. m a m m a e m a g n a e totum p e c t u s o c c u p a r e et tegere v i d e n t u r " . — vitium fascia nulla tegat, fascia pectoralis, q u a f e m i n a e et ad p a p i l l a s iusto m i n o r e s t e g e n d a s et ad p a p i l l a s n i m i a s c o m p e s c e n d a s u t e b a n t u r ; cf. c o n t r a r i u m m o n i t u m ad p u e l l a s Ο ν . Α . A. III. 2 74 : „ A n g u s t u m circa f a s c i a p e c t u s e a t " , Martial. X I V . 1 3 9 : „ F a s c i a c r e s c c n t e s d o m i n a e c o m p e s c e p a p i l l a s " , H i e r o n . E p . 8 9 : „ p a p i l l a e fasciolis c o m p r i m u n t u r et c r i s p a n t i c i n g u l o a n g u s t i u s p e c t u s a r t a t u r " .

V. 3 3 9 — 3 4 0 . Sí male dentata est, narra, quod rideat, illi, c o n t r a r i u m m o n i t u m ad p u e l l a s Ο ν . Α . A. III. 2 7 9 — 2 8 0 : „ S i n i g c r aut i n g e n s a u t n o n erit o r d i n e n a t u s D e n s tibi, r i d e n d o m a x i m a d a m n a f e r e s " . — Mollibus est oculis, agitur de oculis ' u d i s et facile l a c r i -mantibUs.

V. 3 4 1 — 3 4 2 . Proderil... cum se non finxerit ulli, Ad dominam celeres mane lulisse gradus, cf. c o n t r a r i u m m o n i t u m a d p u e l l a s O v . Α . A. III. 2 0 9 . sq. : „ N o n tarnen e x p o s i t a s ^ m e n s a d e p r e n d a t a m a t ő r P y x i d a s : a r s faciem d i s s i m u l a t a i u v a t " .

V. 3 4 0 . aegide, t a m q u a m t h o r a c e ; est enim aegis t h o r a x in p e c t o r e M í n e r v a e capite M e d u s a e o o r n a t u s . — dives Amor, agitur e n i m de a m o r e in p u e l l a m g e m m i s a u r o q u e t e c t a m , ut s u p r a vs. 3 4 3 . d o c e m u r , ergo de a m o r e t a m q u a m divitiis i n f l a m m a t o .

V . 3 4 8 . Infelix vitiis excidet illa suis, i. e. p u e l l a m infelicem v i t i o r u m s u o r u m c o n s c i a m , a n i m u s p a e n e r e l i n q u e t ; excidere e o d e m s e n s u Ov. A . A . 1 . V 5 3 9 : „ E x c i d i t illa m e t u " et S e n e c . [De'8 ira III.

1 4 1 : „ e x c i d e r e sibi"'.

V. 3 5 0 , Fallit enim multos forma sine arte decens, n a m s e c u n -d u m Ο ν . Α . A . I I I . 2 5 7 : „ F o r m o s a e n o n , artis ^ p e m p r a e c e p t a q u e q u a e r u n t : E s t illis s u a d o s , f o r m a sine arte p o t e n s " .

V. 3 5 1 . compositis . . . venenis, ! m e d i c a m e n t i s ^ faciei, q u a e e x diversis p a r t i b u s m i s c e n t u r . l M i x t u r a t a l i u m ^ m e d i c a m e n t o r u m a c c u r a t e d c s c r i b i t u r Ov. Med. F a c . 5 3 . s q q . — compositis, t e r m i n u s t e c h n i c u s m e d i c i n a e de m e d i c a m e n t i s , q u a e ex diversis p a r t i b u s c o n s t a n t ; cf.

S c r i b . C o m p . 1 0 . , M e d i c a m e n t u m , q u o d e x his r e b u s c o m p o n i t u r " , C o l u m . VI. 4 , 1 : „ V i r e s c u s t o d i u n t u r m e d i c a m e n t o , q u o d c o m p o n i t u r "

etc. — linet ora, cf. Ov. Med. F a c . 9 9 — 1 0 0 : „Vidi, q u a e gelida m a d e f a c t a p a p a v e r a l y m p h a C o n t e r e r e t teneris, inlineretque g e n i s " .

V 3 5 3 — 3 5 4 . Pyxidas invenies, c f . ^ m o n i t u m a d p u e l l a s £O v . Α . A . I I I . 2 0 9 — 2 1 0 : „ N o n tarnen e x p o s i t a s m e n s a d e p r e n d a t a m a t ő r

83

A

Geyza Neme thy

P y x i d a s " . — mi!le colores, a d g e n a s c o l o r ^ n d a s . -— Et flitere in tepidos oesypa lapsa sinus, ut Ο ν . Α. A . I I I . 2 1 1 — 2 1 3 : „ Q u e m n o n o f f e n d a t toto f a e x inlita v u l t u , C u m fluit in t e p idos p o n d e r e l a p s a s i n u s ? O e s y p a q u i d r e d o l e n t " ? — oesypa, o e s y p u m est m e d i c a m e n t u m faciei e s q u a l o r e l a n a e f a c t u m ; cf. Ο ν . Α . A . I I I . 2 1 3 : „ O e s y p a q u i d r e d o l e n t , q u a m v i s m i t t a t u r A t h e n i s D e m p t u s a b i m m u n d o vollere s u c u s o v i s " ; Plin. Ν. Η . X X X . 2 8 : „ m a c u l a s in f a c i e o e s y p u m c u m melle Corsico, q u o d a s p e r r i m u m h a b e t u r , e x t e n u a t " et ibid. X X I X . 3 5 : „ Q u i n i p s a e s o r d e s p e c u d u m s u d o r q u e f e m i n u m et a l a r u m adhaeren'tia l a n i s — o e s y p u m v o c a n t — i m n u m e r o s p r o p e u s u s h a b c n t " .

V. 3 5 5 — 3 5 6 . Illa tuas redolent, Phineu, medicaniina meitsas, i. e. mali o d o r i s s u n t . P h i n e u s , r c x S a l m y d e s s i in T h r a c i a , filios s u o s a n o v e r c a e o r u m I d a e a sive I d o t h e a i n s t i g a t u s c a e c a v i t ; q u a r c dii c a e c u m f e c e r u n t et i p s u m p u n i e r u n t q u e p e r p e t u a f a m e : q u t i e s e u m q u e e n i m m e n s a e a c c u m b e r e voluit, H a r p y i a e cibos r a p u e r u n t m e n s a m q u e i n q u i n a v e r u n t s t c r c o r e s u o . Cf. A e s c h y l , E u m e n . -16. s q q . , Verg. A e n .

I I I . 2 1 2 . sqq , Ov. Met. VII. 3. sqq. L u c r e t i u s quoq'ue dicit de f e m i n a se o r n a n t e I V . 1 1 5 0 : „ m i s e r a m taetris se s u f f i t o d o r i b u s i p s a " . — Noit seirel hinc sloniaclio nausea facta meo est, cf. L u c r e t . IV. 1 1 5 J . de a m a t o r e ad p u c l l a m se o r n a n t c m a d m i s s o : „At l a c r i m a n s e x c l u s u s a m a t o r lfm i n a s a e p e F l o r i b u s et sertis operit p o s t i s q u e s u p e r b o s U n g u i t a m a r i c i n o et f o r i b u s miser o s c u l a figit, Q u e m si iam a d m i s s u m vcni entern o f f e n d e r i t a u r a U n a m o d o , c a u s a s a b e u n d i q u a e r a t h o n e s t a s " . V . 3 5 7 . medio Veneris . . . in usii, in c o n c u b i t u ; c f . infra vs.

3 9 9 . s q q .

V . 3 6 1 . carpsere, r e p r e h e n d e r u n t .

V . 3 6 3 . toto canter in orbe, cf. Ov. A m . I. 3, 2 5 : „ N o s q u o q u e per t o t u m pariter c a n t a b i m u r o r b e m " et ibid. I . 1 5 , 7 — 8 :

„ m i h i f a m a p e r e n n i s Q u a e r i t u r , in toto Semper u t o r b e c a n a r " , H e r . i 5 , 2 8 : „ I a m c a n i t u r toto n o m e n in orbe m e u m " , T r i s t . IV., 10, 1 2 8 : „ i n t o t o p l u r i m u s o r b e l e g o r " et Α. Α. II. 7 4 0 . „ C a n t e t u r toto n o n t e n in orbe m e u m " .

V. 3 6 6 . ex illo, s c . e x livore. — Zoile, Zoilus s o p h i s t a , a e q u a l i s I s o c r a t i s q u a r t o a. Chr. n, s a e c u l o , o b t r e c t a t o r H o m e r i , qui c o g n o m i n e Όμηρόμαστιξ a p p e l l a b a t u r . Cf. S u i d . s. v., Alleg. Horn. c. 1 4 , , V i t r u v .

A r c h i t e c t . VII. p r a e f . 8 — 9 .

V . 3 6 8 . Pertulit huc victos quo duce Troia deos, Vergilius, q u i in A e n e i d e egit de P e n a t i b u s T r o i a e a b A e n e a in Italiam t r a n s l a t i s .

84

C o n t r a Vergilium Carbilius Pictor edidit l i b r u n , q u i i n s c r i p l u s est Aeneidomaslix, q u o p r o v o c a t u s A s c o n i u s P e d i a n u s l i b r u m s c r i p s i t Contra oblrectalores Vergilii.

V. 3 6 9 — 3 7 0 . perßant altissima venti, Summa petunt dextra fulmina missa Iovis, ut H ö r . C a r m . I I . 1 0 , 9 — 1 2 ; „ S a e p i u s v e n t i s

a g i t a t u r i n g e n s P i n u s . . . f e r i u n t q u e s u m m o s F u i g u r a m o n t e s " . V . 3 7 2 . ad numeros exige quidque suos, mctire s u o q u i d q u e m o d u l o ; cf. H ö r . E p . I. 7 , 9 8 : „Metiri se q u c m q u e s u o m o d u l o a c p e d e v e r u m e s t " ,

V . 3 7 3 — 3 7 4 . Fortia . . . bella, i, e. a r g u m e n t u m c a r m i n i s heroici. — Maeonio . . . pede, versu H o m e r i c o , epico, i. e h e x a m e t r o . — Maeonio, H o m e r i c o ; n a m H o m e r o s S m y r n a c in M a e o n i a ( L y d i a ) n a t u s esse p u t a b a t u r . — Delictis, deliciae, i. e. lascivia, c o n v e n i u n t p o e s i a m a t o r i a e ; cf. Ov. Trist, Ii. 7 8 . de c a r m i n i b u s s u i s a m a t o r i i s : „ D e l i -c i a s legit qui tibi -c u n q u e m e a s " , ibid. 3 4 9 : „ S i -c ego deli-cias et mollia Carmina f e c i " , ibid. 3 0 7 . de C a l l i m a c h o , poeta erotico : „ N e c tibi, ß a t t i a d e , n o e u i t q u o d s a e p e legenti Delicias v e r s u f a s s u s es ipse t u a s " et Trist. IV. 1 , 1 5 : „Delicias si q u i s l a s e i v a q u e c a r m i n a q u a e r i t " . V. 3 7 5 — 3 7 6 . Grande sonant tragici, u t u n t u r dicendi g e n e r e

V . 3 7 3 — 3 7 4 . Fortia . . . bella, i, e. a r g u m e n t u m c a r m i n i s heroici. — Maeonio . . . pede, versu H o m e r i c o , epico, i. e h e x a m e t r o . — Maeonio, H o m e r i c o ; n a m H o m e r o s S m y r n a c in M a e o n i a ( L y d i a ) n a t u s esse p u t a b a t u r . — Delictis, deliciae, i. e. lascivia, c o n v e n i u n t p o e s i a m a t o r i a e ; cf. Ov. Trist, Ii. 7 8 . de c a r m i n i b u s s u i s a m a t o r i i s : „ D e l i -c i a s legit qui tibi -c u n q u e m e a s " , ibid. 3 4 9 : „ S i -c ego deli-cias et mollia Carmina f e c i " , ibid. 3 0 7 . de C a l l i m a c h o , poeta erotico : „ N e c tibi, ß a t t i a d e , n o e u i t q u o d s a e p e legenti Delicias v e r s u f a s s u s es ipse t u a s " et Trist. IV. 1 , 1 5 : „Delicias si q u i s l a s e i v a q u e c a r m i n a q u a e r i t " . V. 3 7 5 — 3 7 6 . Grande sonant tragici, u t u n t u r dicendi g e n e r e