dere-«M 0 4 « ) J *
cíere potes in Opulculo de v e r a , & faifa fidei Regula ; ex aclríuftis autem fufficí-enter confiât, fpiritum privatum creden»
diRegulam efíe non pofíe.
Sacerdotum, Religioforum, Antiftitum, quos audio efíe meros hypocritas, talibus fceleribus plenos, quae rubor in medium adferre vetat. Cath. Iterate dico, quod rnibi placeat candor tuus j at, haec ipfa
• Corum reiatio debet tibi efle calcar, &
fti-«mlus ad amplectendatn Religionem Ro-Uianam, Religiones eorum fpernere de-bes vel hoc titulo. The-od. Quomodó hoc infers? Cath. Ea Reiigio tanquam faifa fperneada eft , cujus autbores, &
propugnatores, utuntur doló maló, frau-dibus, & mendaciis ad earn propugnan-dam. Vera ftquidem Reiigio talibus fub-íidiis non e g e t ; faifa autem, cum veris, de folidis rationibus fit deftituta, fpem fuam in mendacio ponit. Ilia autem o-ttinia, quae tibi fuggeflerunt pulchri illi Reformati, & Evangelici, mera funt men-dacia, & commenta: Plura alia de nobis dicunt. Sic Galv. L. 4. Inftit. cap. 7. 27.
Pant i fie i am dotirinam ejje, nullum ejje De.
urn.- qua de Qhrijlo Jcripta funt, &1 docen-tur, ejjé mendacia, Ó" impoflurat; doííri-nam de futura vita , &> refurreiiiont ejje meras fábulas, & fimilia plurima.
Primó enim commentum eft, & rnenda-cium, nos adorare Sanólos, vel eorum fta-tuas, uti Ethnici fua idola. Ethnici
co-G j lunt
idola fuá cultu foil Deo debitó ; fíe coinnt idola, ut cultus ille, <5: honor fi-ftat in idolo, cu i divinitaterr. ineífe putant, mee honorem ídolo exhbitum ultra refe-tunt. Nos auten» non fie San&oruin co-Iimus imagines, velftatuas, qyasfeimus
confiare ex tela, & coloribus, vel ex ía-xis, & truncis eífe efformatas ? nec illisr*
aliquid divinitatis, vel excellentiae inefle jadicamus. GolimuS ergo has ea ratio, ne, ut cultus, & honor imaginíbus exhi-bitug tranfeat ad prototypum,feu ad San-ólos cum Ghriflo regnantes ; nam illa ex-terna venerationis nota, q u * fit coram imagine, efi veneratio prototypi. Sicut erigere ftatuam Regí,vel illi ftatu* hono-rem deferre , coram ea pileum deponen»
do, non eft honor fiaeua?, ( nisi material!«
ter) fed efi honor Regis ipfius. Item__f, filpm Sçutum gentilitium tui Parentis, A-qpilam, v . g . vel JLeonem honoras, ilîud sn conclavi tuo appendendo, non hono-ras Aquilam, vpl Leonem, fed tuum Pa-re,otem.
Qjuód autem honor ifte, qui Sanótis de. 1' fertur, non fit cultus Larii* fali Deo pro- j prius, eçiam darum efi : quia non coli» j mus aliquem San flu m, ùt fupremnm Do»
m i u u m , & Authorem rerurn; fed folùm iit amicum fupremi Domini: tanti enim ;
faci.
1
« « ' o r o w »
facimus Delim , ut etiam eos, qnos i p f o fublimes fecit, dignos aliquo honore jti-dicemus: quod fané non in injuriam, fed in honoremDei caedit; ficut in honorem Regis caedit, quod Aulici ejus honoren-tur propter refpe&um , quern haben-t ad Regem, nimirum quia funt ejus domefti.
ei, ejus Miniftri, & Amid. Vides ergo, quantam nobis faciant injuriam, dum__s>
plebi fiinplici perfyadent nos eíTe idolo-Jatrasr*.
II. Mala fide dicunt etiam,nos panercn 6c vinum adorare. Sciunt enim nos cre-dere, non remanere panem, & vinum in Euchariftia, fed eíTe veré, realiter, & fub-fiantialiter Corpus, & Sangvinem Chrifti, una cum anima, & Divinitate, ac totum
Í
ianem, & vinum definere, manentibur*olis panis, & vini fpeciebus: & fie nos non velle adorare panem, & vinum, fed Chriftum ibi pr*fentem.
III. Dum dicunt : nos fiduciam non ponere in meritis Chrifti, fed in meritisr*
noftris, & Sanftis, quod fidem in Chriftum nihili faciamus, & fimilia plurima, dum nobis appingunt; mera funt comments, jneudacia, & impofturae, ad infamandam doilrinam Catholicam excogitat*.
Ad quintum dico: Si quis, five Regulá-ris, fire alius in RomanaReligione malus
G 4 i eft,
cfh non Religione f v a d e n t e ; fed fuá v o -lúntate malus, & fceleratus eft, nec per fuam malam vitara derogat bonitati Reli-gionis, cui eíl ínjuriofus. Cseterum multa crimina falso imponunt, coufingúntque, prsefertim .contra eos , quos putant fu ir"
fuccelfibus obefle, Libelíos evulgant,qui- i bus feeleratiífima facía, turpilfimáque vi«
rís ab ejufmodi fccleribus alienifljmis pinga ntur, deteólá vero calumniarum im-pudentiá in commendationem calumpi*
a,m paflorum, & deteftationem calumni-antium fimilia caedunt, N o n negó in Re-ligione Romana in omni ftatu quosdam vocatione fuá digné non atribulare, Chri-öi enim Ecclefia ager eft, in quo etiarn zi«
zapia crefcunt: Sagena eft, quae praeter pifees bonos- etiam malos cotnprehendit:
Regnum eft, in quo etiam f a t u * Virgines reperiuntur: At tarn parum hi f a e j u n t j deteriorem Chrifti Ecclefi* doftrinam s, quam parum derogavit Judas fanftitati Collegii Chrifti. Si vel unus Regularis"*,.
aut Ecclefiafticus contra puritatem ex fragilitate humana labi notetur, totus fta-tus, tota Religio talis efle proclamatur, praefertim ä Paftoribus adverfarum Reli-gionum : quis vero hie modus, quae ra-tio? non ego aclduco fordes ¡Horum . ¡1-lud dico: fiPaftures Religiouum novará
adftrin«
adftringerentur ad continentiam perpetu«' am, prout in noftra Religione Sacerdotes, 8c Religiofi fe adftringunt, vacuae eííentj cathedra eorum, lilerent pulpita, ceifa-ret apud eos omriis cura Pafloralis. Sed non tantum dogmata f a i f a , & crimina faifa nobis imponendo fuaS nituntur pro-moveré Religiones, verüm etiam ipsa fa-crá Scriptura,& teftimoniis Patrum dolo-se abutuntur ad eas confirmadas, adden-do nimirum iis aliquid, vel detrahenadden-do, vel immutando, vel omiflis fententiir*
perfpicuis,proferendo quafdam obfcuras, ut illorum dodtrin* videantur favei'ej-A u d i , qualiter procedant in exponendis facris Scripturis.
I. VocibusScriptur* tribuunt, & con«
fingunt fignificationes inauditas, & info-litas. Sic dum Joann. 5.7. Chriflus dicit*
neceffarium baptifmum
aqu« ad caelum obtinendum, Galvinus ne videatur Chri-ilo contrarius, docens baptifmum a q u * non eíTe ad faiutem neceifariuimvult per aquam intelligi Spiritu»). Lib. 4. lnfiit. c.
j 6. §. 1 7 . Aquam ergo, <¿r Spirit urn fimpli.
titer accipio pro fjiritu, qui aqua eil. Sic in oratione Dominica per quotidianum pamm volunt intelligi uxorcm,vefies, Ji-beros, fervos, &c. qua ft Ghrifius Difcipu.
l o s , qui uxores, & omnia externa bona G 7
defe-defefuerunt, docuifTet, ut haec á Deo re«
j,etánt.
II. Verba Scriptur* clara nolunt acci.
pi in íignjficatione propria, fed in aiiena, SÍ figuraté. Sic Galvinus in c. 3. Matth.
Jje igne ¡éterno , quo torquendifuni impii, jiio "a multis fuijfe cUfutatum , at qui colli\
gen licet metaphorical» ejje locuiimem^s.
De verbis, hoc eft corpus meum; L. 4 J n í L c. 17, 2i' Dica metonymicum ejjefermo«
nem p
I I I , Si Metaphor* non fatis feryiant, djcunt verba Scriptur* accjpienda e ű g j i » fenfu Ironico : Taliter yelunt accipi illa ; Date eleemofynam, ér ecce omnia—&
wunda funt vobis.Luc. 11. 41.
Í V . Si nec Irónia íuffragetur, volunt Scripturam accipi hyperboiicé. Taliter Cajy-inus dicit de Chrifto f«pius, quód lo«
quatur hyperboiicé.
V . S*pe dicunt, quód C h r i í k s , & Apo-iíolt non ex propria fententia fiat loquu-ti, non jd loquutj fint, quod ipfi pro verő judjcárunt j fed fermonem fuurn accom-modárunt f a l f * alioíum opinion),vei lo«
quuti fint per contentionem. Sic inter reiiqua, Jacobi textnm 2 . 1 4 , Qtiidprode»
yit, ffatres met,fijidem qui* dicatfe habere, opera antem non habeat; numquid poterit fidts fstlpare eum ?
V I . Per verba Scriptur*. clara non v o -lant intelligi i d , quod proprie fignifi-eant, fed quod imprqprié. Sic impropii-am dici volunt locutionem, dura Ghriftus snereedem Jejuni is promittit.
V I I . Dum verba Scripfurse adeó clara f u n t , ut ea ad fe detorquere aliter nop polfint, dscunt verba Scriptura» effe vera eoram hominibus, non verb coram Deo.
Sic exponent Jacobi 2. 24. Yidetis, que.
mam ex operibus jujiificatur homo , (9* noyi ex fide tantum. Sic & illud • 0. hark as ope«
rit muhitudinem peuatorum. Calv. L. 3' Infiit. G.4. §.36. vult intelligi apud homi-nes, rion apud De urn.
V I I I . Quod Scriptura dicit abfoluté, (I advertanc contra fe afle, addunt particu«
lam Si, ut faciat fenfum ccnditiöuatum.
Sic Rom. 2. 27. dum dicitur : & judicabit id , quod ex nat ura esi, jiraputium Legem confummans, &e. non piacúit Galvino, ut quis dicatur Legem implere; ideo addit verbis particulam Si, & dicit: praputium fi Legem fervet.
I X . Si aliter accomodate fibi Scriptu-ram non poiíunt, ei, uti dixi, aliquicl ad»
dunt, detnunt, mutant verba.
X . Dicuutitem, has, vel ¡Has voces"*
non pertinerc ad Sacrarn Seripturam. Sic Calv. in Matth. 20. j 6 . de verbis Chrifti •
G 6 multi
« k 0 6 ) »
multi oocitti,pauci elecii dicit: h * c verba ab alio addita Chrifli verbis.
X I . Advertentes a Deo Legislatoribus promitti juflitiam, & vitam »ternam : Si wis ad zitam ingredi , ferzd mavdata: hoc fac, if ztoes. Reddet unicuiu¡fecundum o-pera. F aclares Le gis juflificabuvtur, Matt,
19. 17. Luc, IS. Dicunt has proinifliones elfe fub conditioue impoffibili. jupenem do operwn jufitin qutrentem docere op or*
tuit.neminem coram Deo confer i juftum, ni-si qui Legi Jatisfecerit, quod est impojfibile.
Caiv. in Matth. 19. PvomiJJto Lega/is, ad-jecla conditione impoffibili nihilprobat 9.
Calv. L. 3. c. 17, 7. Quod fi fie eft, ver-ba Ghrifti noil funt promiiGones, fed jo-cus, & illuiio; perinde alicui ac fi fpon-deres , te eum dofturum modum Caelum intrandi, eique fvtggereres, ut capiat duas perticas, q u * cnelum attiugant, & ex iisr*
fibi fcalas firmas fabricet.
X I I . Cum Scriptura de Zacharia dicit l u c . 1. 6. quod fuerit juftus ante DEUM, incedens in omnibus mandatis, &
juftifi-eationibus Domini. Advertens Calvinus bine fequi, non tantiim non efle omnia opera hominis peccata, fed & Legem efle implebilem, fcribit, a Scriptura non dici, qualia fuerint opera Zachari* , fed qua-lia debuerint efle. Cum Zaehariam refert
ambtt'
4 4 ( k 7 ) »
atnluldjje i* juftitiis Domini, nperi bus Sanciorum , jujhtia women habuit : opera magts ex Legis vatura a fit mat, quam pro*
prideorum condiiione. Calv. Lib. 3. cap.
>/. §<•
7-Vides, qualiter Scriptura utantur: hoc certe modo quamlibet foediifimam h«re-fim poflet quivis ex Scriptura defendere,
¡St omnia argumenta eludcre, Facile enim
¡dicet, voces aliud fignificare, accipiendas in fenfu Ironico, Metaphorico, Hyperbo-lico, Apoftolos, vel Chriilum non ex pro-pria , fed aliorum fententia loqui, verba efle all alio addita, & c .
Audiamus jam Lutherum, ac videamus Sacram Scripturam verfantem: ut is fta-biliat fuam fententiam de jufiificationgj per folam fidern, in textu Pauli ad Rom.?.
arbitramur' hominem jujiificari per fidem, addiditfolam : ciimque rogaretur, cur id feciilet? refpondit: Si quis Papilla moro-fum, & diiiicilem fe prabere velit de vo-ce fola, ftatim die ei: Papijia, <& afinus ea.
dem res esl: Jic volo, fie jubeo,Jlat pro rdtio-ne voluntas, 8cc. juxta illud nimirum—9, quod Tom. 3. Wittemb. fob 1 7 1 . ait: hac tibi norma, regu/a ejio, quam in Scriptu.
ris Sacris intelligendit fe quarts." ubicunque jubet Scriptura bona opera facere, tu fie
in-tellige, qudd Scriptura prohibeat bona opera
facer«, G 7 Idem
Idem Lutherus 2. Petr. 1. vertens illara 1 feiltentiam: quapropterfraires magzs Jata-gite, utper buna opera certam pejtram voca.
tionem fdctatts 1 om.ifit yerba illa bona pera, quia d o d r i n * f u * obftant. Pfal. yy.
1 2. Vovete, &> reddite Dñn Deo vejlro. Lu- j therus in margine apponit gloffam: quod t pro Deo oejiro i Hum habere velitis, quemad'»
modum requirit primum praceptuni, (f no*
lite vooere SanHis, pel alia vota. In quo triplicem fraudem commifit.
Prov. 3 1 . Mulierem fortem quis inve?
niet ? Khytmum amatorium germanicé apponit ad margioem hoc fen fu : nihil ahiabiliüs in terra ainore oiuiierum» cui is obia'ngere poteft.
1. Gor. 9. Nuvquid non habemuspotefla.
tem mulierem fororem circumducendi} Lu.
therus de fuo add it in Uxorem, quali Apo»
floii circumduxiíTent uxores, ídque ad o-pus conjugate. Alia omino, ex his futí?, cienter intelligere potes, quaüter tra-dent ipfas Scripcuias Sacras.
Argumenta Patrum, ¿fc Dodorum no»
firorum fimiliter corrumpunt, addendo, mutilando; qusedam, qu» abéis a fFer un-til r , ut poílca folvantur (quod Dodorí»
bus Scholafticis in uíu e f l ) ac fi ex pro»
pria iüorum fcntentsa dida eífent, pro-el ucunt. Praeterea omillis locis clarisr*.
ubi
1
ubi Script«r*, & P a t r e s aperte, & de in.
duftria rem explicant, mentbmque fuam aperiunt, captant locos obfcuros.ubi obi-ter, & diverfum quid traftantes, rem at«
tingunt. Quo modo plurima teftimonia adferuntur, contra diverfa faciei dogmata;
nihil enim eft adeo perfpicuum in fide s>
noftra, quod non locis aliquibus obfcuris s.criptur*, vei Patrum, in fpeciem oppu-gnari polfit; nihil adeo afafurdum, quod non defend! valeat. Quid abfurdius di*
ci poceft, quam Corpus Chrifti effe ubi«
que, ficut & Divinitas ? vel Deum eife o-mnium maiorum Authorem ? vel homi.
r.em non eife liberi arbitrii f liaec tamen omuia iocis obfcuris Scripturae, & Pa-trum, ftabilire haeretici nituntur. Si Ve-ritas q u x r i t u r , cur omilfis locis clarii"*
ionfugiunt ad obfcura; & in his expli-candis non acquiefcunt judicio Patrum •
& veterum Doftorum, qui ante u o f t r a _ s tcmpora exftiterunt, fed fuo d u n t a x a t j ienfu niti volunt ? Cum aliqua Patrum obfcura difta in fpeciem favent, ea fedu-lo producunt, & fuam do&rinam Patrum anthoritate munire nituntur; Cum vero nos contra ex Patribus adfentnus , quae iliorum doftrinain clare e v e r t u n t j ; re-fpondent; Patres fuiife homines errori obnoxios s fe verb niti vcrbo Dei, E n
ad-ad fun t,-qui te nitebantur avertere ä Reli-gione Romana , difrurfum non abrutn-pam, nec repetam, fed continuabo. Sal-vete boni Viri ! Lutl. Tq quoque fal-Ve Cath. Qu«fo, aufcultate me conti-nuantem difcurfum , & refpondete ad quwdam : Sanöi Patres utriim nitebantur V e r b o D e i ? Luih Niti volebant verbo D E I , fed fenfum ejus non iunt aflecuti;
proinde funt decepti. Cath. Unde fcitis deceptos eflfe Patres, nec aflecutos fenfum Verbi D E I ; vos vero aflecutos ? Calo.
„Evidens id eft Vcrbo D E I . Cath. Quo-modb id evidens eft, cum tain cliverfae lint interpretationes , & omnes Patres a-liter interpretantur , quam vos : & inter vos aliter Calvinifhe, quam Lutherani,vel Unitarii; aliter unus Galvinifta Doctor, aliter alius ? Calv. Evidens eft habenti fpiritum, aliis noil eft evidens. Cath. Sed nönne lie refpondent etiam Lutherani ? nonne fie etiam alii ? inter vos taliter Proteftantes, Puritani, See. etiam quoad articulos graves, circa quos diffident ? ul-timum ergo judicium de fingulis dogma-tibus in fpiritum privatum reducitis?
Dicitis ergo Domini Calviniftae, omnes Patres, omnes Ecclefi* Doßores, omnia Concilia Oecumeniea csruifie fpiritu in-telligendi Ssripturas; eodem carere Lu-the
ra-foiis eife conceñum Divinitus,
vobis manifeftum eile, quidquid docetis, efte purum putum Ver bum D E E Idem dicunt Lutheran] de Co.ncilijs, Patribus,&
Doftoribus Cathqlicis, & de Calviaiftis, ac Uni.tarüs, nimirum eos cargre fpiritu, fibi vero folis hunc datum : & Idcirco fi-bi manifeftum eife, fuam dpftrinam eflej V e r b o Dei coufentaneam. Denique_-¿>, qusevis alia fefta hunc fpiritum fibi attri•
buit tanquam proprium, ac aijis Religio-nibus negat,
Verum quam haec funt irda, <!fc ab omni ratione aliena. Qi , acredibile eft om»es Doñores Catholicos, Sanños Patres omnes caruiffe fpiritu intelli-gendi Scripturas, & hunc Spiritum folirl Calviniftis datum, vel folis Lutheraais,
aut ILnitariis ? Quam v a n u m , & frivo-l u m e f t , ut quseque fefta hunc fpiritum folis luis Gultoribus proprium afterat__s.
nec id aliter p r o b a t , quam id eife mani-feftum babenti fpiritum, & eum, cui id manifeftum non (it, non habere fpiritum?
Nónnc hoc eft ambulate in circulo virio-fo, & príncipiitin peters, dr omnem con-troverfiam in id, quod máxime obfeurum eft, & nemini alteri confiare poceft, reiol-vere ? Unde cnim fciatn, te habere fpiri-tum ?
« ( i 6 a ) h .
turn? Quando unquam SS.Pafres, & Dofto-resEcclefi« lie probarunt fua dogmata?
Omnis probatio debet fieri per id,quod adverfario manifeflius eft, & facilihs ab
e o c o n c e d i t u r ; at i l i a p r o b a t i o , f u p e r q u a
omnia veftra dogmata funt fundata, pro-cedit ab eo , quod eft rnaxirne obfeurum,
& folo nititur teftimonio, quod de vobis ipfis perhibetis ; a t , qui de fe ipfo tefti-monium perhibet, tcjlitefti-monium ejus non esl zerunt, juxta Joann. S. hoc eft, non eft pro vero habendum, nifi aliis modis pro»
¡betur. At vos Domini Calvinifta aiiisr*
modis probare non poteftis, vos hunc fpirituni habere, fed vultis vobis credi ad nudam veftram aftertionem, qua dici-tit id v o s certo fcire. Itaque nuila ratio e f t , cur fit vobis fides adhibenda ; imo maxima ratio eft, cur fit omnibus fider»
abroganda : Spiritus enim DEI fibi con»
trarius non eft; vos verb, qui vobis hunc fpiriunn arrogatis, inter vos contrarii e«
ftir*.
Theod. Querebantur etiam graviter contra vos Romanos, quod eorum tem»
pla occupetis. Cath. Quaere, quaefo, ab eis, quotnam illij in Tranfylvania v. g.
Templa erexerint ? fi tantum in ereftis a fe habuerint fuse Reiigionis exercitium, pauti profefto eorum Miniftri dicent ex
Cathc-1
Cathedra. Tl!i omriino occuparnnt no.
fttas auguftasBafilícas, ampia Menaflena, templa innúmera. Quorum aliquod ab cisrumatum, cuius nullum habent ufum, hsrrens in fordibus, & fquailore; fi Divi-no á Divi-nobis cuitui reftituatur, magDivi-nos
ad
¡d furnptus impendendo, clamant injuri-an» fieri luis Religionibus , jura fua lnedi queruntur, Aularum, & Principum aures-onerant! optaréque videntur, ut «des-* Deo dicatae potiüs pecoribus aditum prae.
fceant, funditüs pereant, quám Gatholicis pateant. Alii non pauct claré fatentur, malle fe audire occini Tureicutn Alla_Y, quam Catholicum Alleluja.
TJbeod. Satis eft, agnofco veram eftej, ac á DEO fuodatam Religionem Roma, nam, hanc ample&or, & promitto omni-potent! Deo, me ufq; ad finern v i t * in ea tonftanter manfurum. Supereft, ut me 9 ducas ad Paftores Ecclefi$,tu*, qui me Sa->
cfamentorum faciant participen».