probabilem pronunciare valeamus. In omni quident cnsu cogi-, mur prognosim dubtam formare , obscrvntione edocti, qvvotl morbus symptomatibus apparenter mitioribus stipatus tamcu cito mqrte terminatus sit, absolvatquo decnrsnm sunm sub-inde celerrime spatio 24 horarum, qui dicitur ophentora nervosa a c u t i s s i m a ; sttbindo extendilur per tres, quatuorve dies, tunc dicitur e p h e m o r a n e r v o s a a c u t a;
subiude decurrit per duas, tres, quatuor soptimanas, tunc vo-catur febris nervosa a c u t a ; subindo durntper40—50 dies, tunc dicitur f e b r i s n e r v o s a Jenta. Nec tamen omnisfebrisnervosa letalisest; imo subindo per solnm auto-cratiam naturae, frequentius concurrente therapin rationali sanitas restituitur, dio morbi 7—14, 21, aut tardius. Hunc oxi-tum felicem cnm aliqua probabilttate exspectunms , si aeger ante felrris eyolutionem sanitatem firmam habuit ot morbus recensnon fuit proj-ocatus per cnusas vtolontas, nec com-plicatus cutn aliis gravibus morbis , et si oonstitntio opidemica regnans ita mitis fuit, ut aegri plurimi et gravioribtts
^ symptomattbus affecti e morbo eluctcntur. Svvb hoc exitu in
sanitatem subinde nullae observantur «VRoaittionM critine•»
sed judicatio morbi eontingit per l y s i m , s a t p t a ttm«n
«m-tingunt sudores, ej.islaxis , alvi ovnnintio largior, »rin« » in qua conspiciuntur cristalli rubicundi lateribM t a a i i wt»
haerentes , funmeuli, bubones , nuibua compRre ntlhtm arjjrr cxperitur levamen; delirium fit rarius otmitius, rtmam-ntUt sui aliqua revertitur ; perturbnf tones sernmum dU*tpt»nH«r | pulsus arteriarum tangitur minns frequen*; somnus nliquis se insinuat; evacuationes llunt mngis normnlee; quae duttt
accidunt, non illico pronunci/tmus morbtuu in dcrrementn constitntum esso; nam non rnro symptomata fc.bris nervos»»
aliqua imminuuntur, emendatio npparens t>st. pnst pnucnt homs spem nostram clusant tristos experimur. t b t nun ob»
stante therupin rationali diligentissinte a d h i b i t a , symptoma-ta morbi continuo increscunt, itn ut delirium nunqunm ces-s e t , cum ces-soporo a l t c r n c t , convulces-sioncces-s. tettdittum «vtbces-sut- «vtbsut-tus, floccorum cnptatio nccodant, sonsus ohfusceitfur ita»
ut aeger vix vidoat vol audiat, vox rodthtftir d o h i l t M , t i x perceptibilis; doglutitio diltlciHs ; lingun n r i d a , ertwftt fusrn obdueta, non raro l i s s n , in outj cotnpareitnt m i l i n r t n , jnv techiao , nihil allevantes, nlvus urinaque «egro insrio evneuentur, meteorismo sinutl non raro evotuto; utii ntm o h -atantibus his symptoinatibus neger, dutn Ioqui vnlel, tglalnm sunm hmdnt, ibi spos vitne salvandn omni momenlo decre»
scif. Qimniprinium per observntionem diligeotom hanc inten*
sitatetu morbi cognoscimus, stntum perieuloaum -agnntia
aegri candido dochtramus, uf: cttnctn, qune ad ani et aegri tranquillitatem nccossarin consent, mattire dispnnere vnle-ant. Nos ipsi spem omnem salvnndi negrunt ntm tlepouimus, sed donec vita vigot, quod ralio of: exjtoritmti» snadet, atl-hibero haud intorinittimns, oxperiontia edoeti, quotl nrgrj tales in fobri norvosa j a m pro incurnhililms d e c l n r a t i , per artis auxilia conservnti sint.
Saepo tamen irrtis conatus omnesinnneH sunt, uhl aeger j a m antea enorvnttis, cuchoclicus, vilio quodam organtco atlectus ofebri alia infensa, n c g l e c t a , miile c u r n t n , in fe-brim ncrvosaln i n c i d i t , tunc mors stibindo i n l r a paueoa dics
aegrum enecat, dicitur f e b r i s m a I i g n u; subinde hic exitu»
funestus secunda, tertia aut quinta septimnna locum habet.
In cadavere depfehenduntur divorsa phnenomena: in genere corpus est nimie emaciatum ; frcquentor i n tubo ali-mentari apparent signa gastro-enteritidis praegressae, iiupri-mis in intestino ileo inflammatio; ideo dicitur i l o i t i s n e r v o s a , g a s t r o - e n t e r i t i s n e r v o s a , t y p h u s a b d o m i n a l i s ; saepe conspiciuntur in tubo intestinali pustulae inflammatae, exulceratae, crustis obtectao , vario-lis similes, propterea vocatur i l e i t i s p u s t u l o s a , ab aliis d o t h i n e n t e r i t i s . Saepe tamen noc inflammntio, nec degenerationes glandularum tubi intostinalis roperluntur, sed inflammationes aliarum partium, frecjuenter c e r e b r i aut inedullae spinalis, quorurn meninges exhibont vasa sanguife-ra valde turgidaj saepe seruin vel sanguisvel materia puri-formis in superficie cerebri vel ventriculis ejusdem , vol in specu vertebrarnm effusa sunt, subinde substantia tota ce-rebri mollior, aut durior reddita ost. U b i tales desorgani-satiohes non contingunt, aeger morti eripitur, sed debilita»
tem experitur cbionicam, emaciatur nimiuin, lentissimo re-colligit vires, capilli defluunt, dyspepsia chronicn, dobilitates sensuum externorum, amblyopia , amaurosis , bnvyecoia , cophosis, memoriae labefactatio, monti,s imbocillitas , spas-m i , paralyses respas-manent, tjui status spas-morbosi subinde ob mutationem organicam sub decursu febris nervosae produ-ctam arti omni resistunt, subinde tamen tempore longiore partim per autocratiam naturae, pavtim pertherapinm ratio»
nalem feliciter sufferunlur,
J. C- W ag n e r , Diss. sistens mutationes membranae inteatinorunt viUosae in phthiai tnberculosa et febre nervosa, V i e n n a e. 1824»
— ind. mcdiz, Jahrbiicher des.k.k. Gstr. Staates. 1820, B . I . S». I , L o u i s , Recherehes anatomicutes pajhologicjuos et tlvtSrnpeutiques sur .la ma\adie connue sous le nom de gastro-entdrite, fievre putride, adynamique, ataxique, typhoide. P a r i a . 1820.
F - L e s s e r , Die Enteiindungund Verschwitrung der Schleimhauli des Verdauuogs-Kanals, als selbststandige Krankheit, Qrund.
lsiden vieler sogenannten Nervenfieber, SchleimHeber, Ruhren , u. », w. B e r l i n . 1830.
J: F. H. A l b e r s , dia Darmgeschvviire, L c i p & i g , 1831,
§. 99.
In thorapiu fobris nervosae indicnttonem primam
de-«ttinimus n cnusis cxcituntibus; idoo aerem atmosphaeri-cum quoquo iuodo vilialuiu aut corrigiiniu, aut negrttmt
actioni ojus subtrahimus; nlimontis vel potulentis dencien-tihus r aut indolo noxin prncditis, in rem cibnriara roete coordinandam operam converlimus; animi aflectu» ingratoss metum, torrorem, desperntionem, per curnm ptsychtenni animos erigendo nhigituus; profluvin cuncta organisnium la-befietantiaimminuiinus, supprimimus. Nonraro accidit, eau-sis excitantibus remotis, pcr solnm nutocratinm naturae febrim nervosam dissipari, iniprintis si neger collocatus fu-eritin circumslantias fnventes, morbi incremento adversas;
si aer, quem oontinuo rospirat, redditus fuerit siccus nc pu-rus; removendo cuncta nereni inquinnro vnlentin, adhiben-do ventilationem, et saepe fumigationos ncidas» Alimenta aversatur utplurimum aeger, iclco cibus tnntuni hlandus et paroissimus exhiberi dobet, charactere morhi nevroslhenico juscula sint tenuissimn, pro potu nqua soln vol dccoctuni emolliens. Charactore morbi nevroasllienico prnescnte, ju-scula aromate condita, vinosa, pro potu vlnum aqua dilu-turn conveniunt. Attentio peculiaris dirigendn est l a «nt-m u i n aegri; pluri«nt-mi hoc «nt-morbo correpti desperant ctto , Idea inortis inevitabilis so affligunt, et sic onergtam vitaoorgant-cac hibefactant; ideo conamvvr animnm aogri omnimode eri-gere, quidquid ideaiu pericuK oxcitnro possit evitare, vultu sereno ac tranquillo spem rcstituondno snnitatis nlera, et augere. Per solum vilac regimen rectmn somnticum nc psy-chicum enorgia vitae languidior origitur , turbae systemntls nervosi coinpescunlur, crises salutaros conlingunt. Ita fcbres nervosae graves sanantur por solum mngnolismum nnimn-lem nbsquephurmacis, aut per thorapiam Ilahnomanni, utnbrn pharmacorum. Secundum obsarvationes PncisHs n L o u i s et D an c o factas methodus oxspoctativa maxime snlutaris futt,
P u i i c.e, (Archives g i n . de meTtecine. 1830. Dec. p. 473. 1831.
Janr. p. 23. F e r r . p, 171.)
§. 100.
Partem ouraa principalcm ccmstituit quidem reinotfo causarnm excitantium, quod tamen suepe non snlYir.it; auto-cratia naturae sibi roliota ineiTicax est; morbus incresnit, aegruin enocat., por tberapinm ralionalom conservnndum;
methodus tameu unn contra oiunom febrim ncrvosnm pro-fieua non dalur.
• Causam1 proximam febris nervpsao essc stntum peculin-rem dynamico-organicum abnormom in aliqua parte systoma-tis nervosi' perspioimus, sed in quo bic stntns abnormis cousistat, definire non valemus; ideo indicationnm rntio-nalem ad statum illum abnonncin tollendum methodo tli-recta exeqni non possnmus- Sed per observntiones multns edecemur, statum illum dynamico-orgnnicum systemntis ner-vost su^stentari por stnttts dynnmicos orgnnisnti reliqui, im-pritnis systematis vasorum haematophororum, 'quos sttttus per observationem definire et: tolloro vnlemus, quo
porn-cto curam reliquam autocratin naturae nbsolvit.
Subinde accitlit, ut sivo.nb ingestis, sive pov inflnxum potentiaruirt alifirum genefentur snbnrrae jatri in ventrieulo, jam in tubo intestinali diversne, jnm biliosne, jnm muco-sae, jam verniinomuco-sae, quao influxusun excitnnt in systeinnte nervoso turbas ita, ut morbns formaru fehris nervosno in-dunt. In tnli casu partim emetiea, pnrtim pnrgnntin sunt statim ad exordium curae indicata,' et frequcnter evncnn-tionibus produtitis, symptotnata febris oniinosa dispnrent.
Yiri in arto medica celeberWmi, ut J , P . F r u n k , R i c h t e r , H i l d enb r an d , H a iin n n n , C o n r n d i , B i s c h o ff, cominendnnt, imprimis in fobrl norvosn torpi-da, utstatim nd exordituu morhi, oxhiboatnr aegro emoticum, anttltis pulverts radicis ipecacuanhae scropulua unus cum tartari emetici grano uno; non tnntum scopo snburrnm ovn-cuandi, sed quod pec actionem remedii provocotur concussio totitis corporis, et sic energta vitae forte in soporo consti-tuta excitetur ad roactiones snlutaros perficinndns. Col, H a m i l t o n maxime counnendavit oontra omnos fcbrea
nerVosas purgantin et: in spocio calomelant. Motlicinnm lume in casibus iudividualibus profieunm minimo contrn nmnem febrim nervosnnt commcntlamus; obsorvationoa enim iidne «tt lectos acgrorum docuorunt, febros mttltns post usum emotico-rtim nc purgnntiuin, syniptomalibtts nervosis grnvissimi* no-cedentibus poriculosissimns retlditns fuisse. In specie contrtt-.iiidicata sunt: omoto-cnthnrlicn , si noger fuerit valdo debilis, in. hyperemesim vol cuthnrsim pronus, in morhu»n incidisset post profluvia, aut s i adfuerint signa inflnmmationis mifiorU
in^ventriculo, n u t tuho intestittnli. Vnldo frctjuenler > «I nott sub exordio, saltetn snb ultcrinri fnbris docursu, compurcnt symptomnttt inflammationts tnjiicao i n divorsis pnrtihus ; hao
sttnt poriculosissimne, per has sustentnntur Kymptomnln fe»
bris norvosno; ideo curn contra hns -dirigeiida; propferetl ntethodus nntlphlogisticiti i u febri nurvnsn esl frequenter i n -dtcata. Socundunt obscrvattoncs imprimis nngloriim tncdteo-rum, ob moningttideut n u t myelitidem vonnesorfiones, nort r a r o vepetitao solao , mortom averlunt; snepius tuiiicn snn-guinis eyacuationes largiores untversales nocent, moderntae topicajB perqucurbitulns oruentns n u t per hirudincs susce-ptae emolumentum utajus praestnnt. («alli post B r oussn t*
froquontissimo regipni o|iigas(rico«utnbilicali GO—100 hiru-dincs applicnnt,; apud nos in plurimis cnsibus sufficiunt 1 2 — 2 4 , quas pro diversa sodo inflammatiouis divorsis pnrtihus impouimus; simul vitne regimcn nntiphlogisticutn observn-mus, medicinam omollientont cxhiheobservn-mus, his non
sufficlen-tibus, forfe, quod jnm meningitis evolutn est, calomelam manu cnuta pracscribiiuus.
§ . 1 0 1 .
Methodus m m o hnidata minime sanat fchrim oiiinem nervosam; nuni ciltus vcl tardius evolvunlur t-ymptomntn verae dobilitnlis, ntquo ttinc methodus energtnm vitao lan»
guentom erigero valens indicatu e s t , queiu in linem nnmerontt hmdantur reinodta, i n quorum seloctu cnuloln magna
ndht-bonda est; imprimis e symptomatibus oinnihus formnnt niorht individualis oxprimentibus concludiiuus adslafum nbnormoni
systematis nervosi: ideo inde desumimus etiam indicatio.
nem. Diun febris formam habet nervosne versntilis vol cum erethismo, tunc stimuli blnndioros, volntiles ct dosimlnori indicati sunt, ut ftores chnmomillne, tiline, kvcndulae, folia aurantiorum, herba melissno, montbao crispne. ot pi, peritae, radix angelicae , levistici, imperntorine, valerinnae sylvestris, rarius ratvices contrnjorvac ac serpentnrino vir-ginianae. Exhibemusque baec phnrmnca principjo imprimis aromatico efficncia forma infusi, tenerioribus scrupnlum us-qne drachmam nd colaturam unciartim trium, ndultis drnch' mas duas vvsque unciam semis ntl celatnram wncinrnm C—8>
Morbo alifiuantum intensioro jnfusoruin htudatoruin virtntem augemus per liquores aetbereos gratos, ttt spiritum snlis dulcem, spiritum nitri dnlcem, liqttorem anodynum minera-lem, ita ut tenorioribus in mixtura praescribntitus gutta&
tres—sex, adultis scrupulum semis usque drnchmnm soniis pro nycthemero. Inter omnia romedia contra fchrtm nervo-snm maximam lajidem sibi meruit cumphorn». do qun in-fantibus datttr pro nycthemero grani pnrs quartn , adultis granum unum—sex in pulvere, nut emulsiono nmygdalurnm, aut in mixtura stimulante; iiiiprimis hoc phnrmncum Inudn-tur a cel. Q u a r i i i , dum pnlsus est purvus, dehilis, mollis
et aequabilis, castoreum vcro, dum pulsus dobilis , niollis et inaequalis est; moschus magis prodest, dtitu pnlsus est debilis, parvus, aequabilis et*duriusculus. Itemediis stimu-iantibus partim proficicntibus, subinde utlttn fuerunt nnrco-tica, in specie opium, quao' ab obsorvatoribus pluribus dissuadentur in omni febri nervosa. Q,ttoticsounque adsunt signa inflammationis meningum , vel snltem eongestionis san-guineae in encephalum , narcotica omnia, et in speeie opium, uoxia snnt. Sed ubi signn inflammationis nulla detegunlur, dtarrhoea profusa, delirium continuum, spnsmi aliis plittr-macis haud eedwit, opium promtissimum adfcrt nuxilinm;
infantibus tinctttrao opii simplicis guttam unam—duns pro nycthemero damus, adultis opii puri granum somis , nnum;
saepe majorem virtntem exerit pharmacum cnlomoln
jun-<stum, nisi diarrhoeu pracsens sit; tunc ipecacunnhn p r a o f o T
renda, quae sola in febribus norvosis jmitioribua hysfertcn-rum et hypochondriacohysfertcn-rum prodost, aut in putvero, grnna
duo—(juatuor dividondo in 1 2 partos ot omni hihorio unum pulverem exhibendo ; vcl grnnis sex—quindecim ipecncuanhtto infunditur nquae fervidao qunntittis sulTiciens por quadratt»
tcm horao, colafuroe unciarum sox nddttur liqttoris onodynl mineralis scrupulus semis, unus, omni hihorio cochleari uno sumitur.
TJbi febris nervosa cum forpore eonjttnetn est, ihi sti-nrali fortiores et
dosi
mnjore indicatisunt,
ttt flores ac rn-dix amicao, liquores aetlterei, adultis a sorupnlo tttique drachmam ]iro nycthemero, entnphorn ustmoscrupulum,
prae-parnta ammoniae, aut forma sicca, ut sal cornu corvi,
sae-pius
forma liquida ut spiritus salisammoniaei
vinosus, ani-satus, Iavendulatus; frequentissime spirtfus cornu cervi simplex vel succinatus, cujus scrupulum somis tistjue dracb-mam semis pro nycthemoro ndultis prnoseribimus. Aegris nonnullis effectu meliori oxhihentnr cnstorenm, moschus, olea destillala aetherett» tit vnlerianae, monthae piperitae , oleum animale Dippelii. Interim meminisse semper oportet, nisi debilitas adfuerit vera, remedia haec sttmulanttn esse venenortim instar suninte noxia.Si ob torporem mmium remedia hucusque adlotn effectu destituerenfiir, subinde phosphorus snlvat vltnm, prncscri-hitur optinie grnnum unum — t r i a , solvitur in aetheris vitrioli concentrnti uncia semis, ul solutio porfecta sit, huio additur olei destillati vnlerinnno sylvestris, vel olei destillati animnlis Dippeiii scrnputus, atquo inde exhihentur aegro ter quaterve por diom guttne tres—decem. JVo. elfectus no-xios retnodium hoc exorat, nunquam exhihendum ettt sto-macho jejuno, nec in aqua, quia fucile phosphorus prnocipita-tur, sed in syrupo grnto, et tempore eodem acitli tisus inter-dicendus est.
§. 102.
Non raro,ad curnndam hanc fobrim etiam pharmacn ex»
ternn in auxilium vocantus, et quidem suhinde c l y s m a t a ;
i n febri nervosa erethistica ox infnso ftornm chamomillne, v e l radicis valerianae, quibus addimus gnmiresinnm nsae foetidae q. s. vitelli ovi subactnm ; in febri uulem nervosa torpida adhibenius iiifusum nrnicne, cui nddimns j n m e n m -phoram, jnm spiritum cornu ccrvi. F r e q u e n l i u s ndhuc in usum vocanms remedia stimulnntia nd culim; itn in fcbri nervosa erethistica cum cuti sicca non raro optimum elTectum exerit balneum tepidnm, post cujus usuni •turbne n e r -vbrum maxinie'compescuntur; virtus angetur nrlditis herbis aroniaticis ac vino. Sncpe tnmen hoc rcmedium adhiborinon"
petest, velcOntraindicatum est, scilicet ubi negor vnhle debilis i n balneo facile in nnirni deliquium incideret, tibi sudOre diffluit, refrigerium evitarinon potost. I n vicem bal-n e i ibal-nfusis aromaticis aquosis, vibal-nosis, tepidis ope spobal-ngibal-nc cutim universam abhumus, v e l pannia infusis illis immerlis involvimus extremitates , truncum ; vel ex herbis nromnticis paramus sacculos, maceramus in aqna, nceto, v o l vino ca-lidoy dein expressos huponiinus abdomini subindo e t extro-mitatibus, linteis siccis calidis obvolvimus, per modinm horam relinquimus, et ter quatorvo per diem ronovninus, N i s i applicatio fomentorum horum cauto suseipi possit, po-tins ad refrigerium facile noxiinn evitnndunv, commendnmus lotionem spinae dorsi, abdoininis, extremilaluin instituen-damope spongiae vel lintei mollis, vel mnnus mollis, vino, spiritu aromatico vel cahiphorato cnliclo immcrsis; post lotionem illico linteamine sicco caliclo pnrtes nblutae mocle-rate fricentur. S i nec lotio ista eaute perfici posset, tunc conunenclarnus fomenta calida siccn, nompo lintenmina, pnn-nos calefactos fumis nromnticis imlnrtos, sncenlos herbis aromaticis repletos abdomini et diversis parlibus imponimus, vel-linteamina caiefacta camphora tennitor illinimus, et cutim universam, facie exoepta, aura cnmpboratainvolvimus.
N o n raro et fortiora culis irritamenta, ut epispnsticn, sinapismi, vesicantia necessaria sunt, quno et onorginm vitae languidam oxcitando, et virtute sua antngonistica statum abnormem systematis norvosi subinde tollunt, quem
«in finem et unguentum aut eniplastrum antimoninle, clcctrir
S B S! 127 r - a a s r
c i t a s , g a l v a n i s m u s , m o x n , f e r r u m c a n d o n s s u b i n d o p r o f u e r u n t . S o d m e m i n i s s e o n o r t e f , o t i t u n h a e c s l i i n u l n n t i n e x t e r -n a , d -n -n i a d h u c s t a t u s i r r i t a t i v u s , f o r t o i -n f l a m m u t o r i i m p e r d u r a t , esso n o x i n , m o r h i i n e r e m e n t u m p r o d u c e r e v a l e n t i a .
§• 1 0 3 .
U h i p e r r o i n e d i n i n t e r n n a c c x t e r n a s t a l t i i i n d i v i d u a l i congrtte a d h i b i t a c r i s i s s a l u l a r i s l o c u i t i h n h u i t , o t i n o r h t d e -crenientuiit o h s e r v n l i t r , i l i i d o s i s j i h n r i i i n c o r u m s u c c e s s i v o i i i i m i n u e n d a e s t ; q u n m j i r i m u m f o h r i s p h a e n o m o n n o m n i n siI e n t , q u o d i n n o n n u l l i s e a s i h u s c i t o e v e n i t , a b u s u p h a r -m a c o r u -m u l t o r i o r i n b s t i n e n d u -m e s t .
S u b s t a d i o r e c o n v n l e s c e n t i n o s n e p o n i h i l n l i u t l r e q u i r i t u r , q u n m ae'r p u r u s s i c e n s , m u n d i t i e s , t l i n e t a h l n n d o m i triens , v i n u m b o n n n i d o s i m o d o r a t a , a n i m i e x h i l n r n t i o , f s u h -inde t a m e n s i g n a r e m n n e n t d e b i l i f a t i s m n j o r i s , i m p r h i i i s i n f u n c t i o n i b u s o r g a n o r u m d t g o x t i o n i s n c r e p r o d u e l i n n h t , t u n c i n d i c a t n s u n t n m n r a s t o i i i n c h i e a , a m n r a a r o i n n f i c a , u t r a d i x a c o r i , l i q u o r e s n e t b o r c i d o s i p t i r v n , t i n c t u r a c o r t i c u m a u r a i r t i o r u i n , p r n e p n r n t n m n r t i s , s u h i n d e c o r t e x c h i -n a e , s u b i -n d e e t b a l -n e a r o h o r a -n t i a .
§. 1 0 4 .
F e b r e s c a r d i n a l e s , t j u n r n m n n t u r a m h u c t i s q n e c o g n o sccre c o n n b a n m r , r n r o s i m p l i c c s o c c u r r u n t , l o n g o f r e q n e n -t i u s c o n i p o s i f a c c u m n l i i s s -t n -t i b u s m o r h o s i s i n o r g a n i s m o s i m u l e v o l u t i s , u n d o d i v e r s u n o m i u n n d i p i s c u n t n r . P r n e c i p u a o tales f o b r o s c o m p o s i t n e s u n t : 1. f c h r i s g a s t r i c a , 2 . f. o n f n r r h n -lis , 3 . f . r h e u i n n t i c a , <t. t y p b u s c o n t n g i o s u a K u r o p c u s , S . p e s t i s o r i e n t a l i s , G. f c b r i s flavn n m c r i r n n n .
128
FEBRIS CASTRICAi
§. 1 0 5 .
Febris gastrica vocatur a I I o ' i s t o r / . u i t e s i i i i a l i s , a
B a g l i v i o / . mesenlerica, a P i n e l /m e n i n g i > ~ g - i i s l r i c > %
est-que illa, quae praeter eommurwn symptomatn febris stipatnr gimul talibus, quae indicant stntum abnonqem vontriculi ac tubi iutestinaHs, productum aut snstentatum por mnte-riam abnormem inventriculo auttubo inlostinnli bnorcntem, quae saburra dicitur, per cujus praosontinm ipsa fobrig provocatur,'aut per alias causas excitata nugotur. Tnlea febres distinguuntur in f. g. snburrnlom , f, g. biliosnm, f. g. mucosam et f. g. verminosam.
F. H i l d e b T a n d , Gesehichte der Unreinigknittm im Mngen und in den GedSrmen. B r a u n sobw. 1780—90.
G. W e d e k i n d , De morborum primarum viaruni vera notltia et - i . curatlone. Norimb. 1792,
G, A, G r a m b e r g , de vera notione etcura morbornm prlmarum viarum. E r l a n g . 1703.
D o e m l i n g , Diss, sistens niorboruni gaatricorum acutorum pa-tholt%iant. WiirJib. 1707.
L e n t i n , Momenta nimedam generaliora eirca febris gastrlcae distinctionem et medelam, G t i t t i n g . 1798.
H e c k e r , Diss. dc febrl gastrlca. E r f o r d . 1800.
G. A. R i c h t e r , Darstellung dos Wesens , Erkenntniss und Be-handlung der gastrischen Fieber. B e r l . u. H a l l e . 1811, C. A. C a r g a n i c o , Diss. de fcbre gastrica. H a l a e . 1821, W. P h i l i p , a treatise on Indigestion, aiul it« consequenees,
etc. L o n d . 1822,
• B M
FEBRIS GASTRICA SABURRALIS.
§.106.
Febris gastrica snburralis dicitur etiam f e b r i s ab i n gl u v i e, quae in homine antea sano per solam saburrnm in ventriculo aut tubo intestinali haerentem evolvitur ita,
ut frequentissime initio comparoant symptotuatn topica, sfn-tum ventriculi ot tttbi inlestinalis iudicantia, dein vero sequantur symptomntn conscnsualin diversn pro divcrsa constitutiono individuuli stogri, Froqucntor tnlis febris hoiui-nem npparenter siinum sino ullis prodrnmis invadit» poat ingluviem, post nlimentn ao potulcnta quantitato relativo magna*ingesta; neger experitur in rcgione epignxlriea sen-sum ingratum molestum ponderis, tonsionis, inflationia, qui dolor in pluriinis cnsibus ohtnsus, rnro inrensus, per abdomen latius extcndifur. Mox eotnparent ructus, inttto tnntum ingesta alimenta ac potulcntn rodolontes, fnrdins diversum snporem ot odorem habentes, suhtnde dttlces, saopius acidi, antnri, frequenter foetidi, ova putrida redo-lentes; nbdomen inturnesc.it, perciptuntur nb negro et ah adstantibus flntns in intestino hint: inde vngnntes aeu hor-borygmi, non raro exploduntur per intcstinutu rectum ; suh-inde adcst sensus ponderis in regionthus lumbnlihns, femo-ribns, ita ut inccssus sit, iinpodifus; jnm eitius, jam tardiuii obscrvatttr mutatio in lingun, quae Jit impurn, erusta jnm tenuiore, jam crassiore mucosa, glutinosa nlbicante, flnvi-cante, fnsca, nigricanto obtecta, qnao nonnunqunm cnnspt-citur tantum in medio, vel in radice lingttno, nott raro fotam lingtiam tegit; snepc pnplllao gustatnriae ereotao sunt villo-rum instnr, dioihir lingtta villosn. Eodem tetnpore cum to-piois sympt.omat.ilms, nnt post plures tnntum dles evotvuntur symptomnta fobris, Itorripilntio, frigus, cator, silis magna, nnoroxia, dedolntio nrtuuin, ita u(: omnis motus, omnis labor aogro sit molostus; pulstis est froquons, jam mngnns , plenus, durus, jam pnrvus, mollis. (Input in gonero dolef,
• tttplnrimum in regione frontnli nc infrnorhitnli obttiso, acsi capuf: lamina compressum esset, snbindo exfenilitur dtitor per rogionos teinpornles usqtte occipitnlom, ut foltiut enput sit gravo, temulentum, iiieptttm ad Inhores mentts. Stih morbi ultcriori incromonto urina evndit turbida, coinpnrent vomituriliones, non raro sponte vomilus; alvus est obsfipa, subinde diarrhoica; ob affectionom enccphali consonsunlem
9
subinde est somnolentia m a j o r , s a e p i u s p e r v i g i l i n m , n o u r a r o d e l i r i u m .
§. 107.
E s y m p t o m a t i b u s o m n i b u s a t t e n t e c o l l e c t i s f e b r i m sa*
b u r r a l e m cum p r o b a b i l i t a t o m a g n a c o g n o s c i m u s , a d n n t u r a m tamen rectius definiendam ct m o m e n t a p a t h o g o n e t i c > . i n d i -vidualia exquirere debemus.
..„•; O m n e s quidem, h o m i n e s f e b r i h a c c o r r i p i p o s s u n t , fre-(juentius t a m e n i l l i l a b o r a n t , . q u o r u m o r g a n a d i g e s t i o n i s de-b i l i o r a e t s i m u l s e n s i de-b i l i o r a et i r r i t a de-b i l i o r n s u n t ; t n l i s dis-positio n o n r a r o c o a g e n i t a est; p r o d u c i t u r per n c t a t e m , v i t a e genus, i n f l u x u m p o t e n t i n r u m n o c e n t i u m ; o h s c r v a t i o d o c e t , i n f c b r i m hanc m a g i s praedispositos esso i n f n n t e s ct s e x u m s e q u i o r e m , i m p r i m i s teuipore g r n v i d i t a t i s ac pjier-p e r i i ; e v o l v i t u r ^tlispjier-positio t e m pjier-p o r e r e c o n v n l e s c e n t i n e , pjier-post morbos g r a v e s , i m p r i m i s febres g a s t r i c a s , n e r v o s a s c t j n -t e r m i -t -t e n -t e s e-t per v i -t a m o -t i o s a m , s e d o n -t a * r i n m , d i n e -t a m l a u t a m , ( quare e r u d i t i , s c r i b a e , d i v i t e s f r e q u e n t e r h u i c m o r b o o h n o x i i s u n t ) et per a b s t i n e n t i a m , i d e o q u e post j c j u n i n prac-gressa supervenientibus diebns festis n i o r b u s f r e q u e n t i o r cst.
Causas excitantes febris faujus c o n s t i t u u n t f r e q u e n t i s s i m e a l i m e n t a ac potujenta q u a n t i t a t e a u t . q u a l i l a t e p e c c a n t i a , e t a l i b u s nempe n o n generatur i n v e n t r i c u l o e h y m u s v e l in i n t e s t i n o chylus n o r m a l i s , sed s u b e u n t i n g e s t a i l l a f e r m e n t a t i o n e m peculiarem , quae v a r i a t p r o d i v e r s a i n d o l c i n g e s t o -r u m , et p-ro dive-rsa c o n d i t i o n e o -r g a n o -r u m d i g e s t i o n i s , sucei g a s t r i c i , p a n c r e a t i c i , b i l i s ac m u c i i n t e s t i n o l i s . . F r e q t t e n t e r f e r m e n t a t i o est a c i d a , i t a u t r n c t u s s i n t a c i d i , s n p o r oris acidus, v o m i t u aut a l v o ovacuata o d o r e m a c i d u m spargunt,.
ipse sudor aegri a c i d u m r e d o l e t . T o l i s s n b u r r a v e l cncochy-m i a aeida e v o l v i t u r frequenter apud i n f a n t e s a l a c t o n i cncochy-m i n q u a n t i t a t e i n g e s t o , sed gerieratur e t i n m npud n d u l t o s a copiosis a c i d i s , v e g e t a b i l i b u s , f r u c t i b u s i p g c s t i s , s u b i n d e t a -m e n ob peculiare-m d i s p o s i t i o n e -m v e n t r i c u l i , t u b i i u t e s t i n a l i s ac succi g a s t r i c i , u t frequeuter i n h y p o c h o n d r i n c i s , h y s t e
-ricis observamus, e t i a m e cibis a n i m a l i b u s ac f a r i n a c e i s y» e
potibus spirituosis mnjori quantitntc ingestis, imprimis »t potulentn illn in fermentntionem ncidnm sint pronn; num « -vino bono excessive buusto gencrntur snburra vinosn,
Subinde pcr snburram ventricnli oxcifnfur senius nrdo-ris pcr ocsopbngum cuni ructibus nsccndcns in fnnce*, di-citur pyrosis vol sodn; saburra enm cxcitnnB cst rancidn, ot generatur o cibis pinguibus ot nimis oloosis, ut a lartdo , a piscibus pinguibus, a seminibus oteo scatcntibus.
Notl rnro sobtirra pracsento sapor oris c«t faluus, o*
totum muco illinitum; pcr ructus, vomitum ejicttur mucus, sacpe spissus, glutinosus, salsus; similis muctts ovncnntur et per alvum ; talis saburra mucosa genorntnr o cibia fnrl-naceis, rndicibus, tnucilaginom vel amylum eonttnentihua, non raro dispositione prncsento ob sfntum poculinrcm orga-norum digestionis ot cbyliilcationis ox aliis otinm cibisj fro-quenter e potibus spirttuosis.
Snepe ingesta subount in ventriculo nc. tubo inte*finnli fermentationem putridam, ita ufc ructus sint foettdi, ovutn putridum redolentes, snpor oris, evncuata vomitti ot nlvo,
foeteant; talis snburra putrida generatur frequontis-ime e cibis animalibus copiose ingestis, imprimts si hi tn cor«»
ruptinnetn sunt proniores, st sunt pinguos vot semicorruptl, ut snilla, pisces pingues, ostreae, mytili, ©to.
Non tanfum ex nliincnlis et: pofulenlis generatur snhnr-fa gnstricn, scd etinni o pharmacis ventriculum nc tuhum intestinalem nggrnvnntibus , ita sahurra medicaineniosn gc.no-ratur per einollientia, nmcilnginosn , olonsa, ndstringentin, roborantia tit mnrtialin, cbinnm dosi mnjori exhihitnm.
Subinde snhurra est venenntn , qunlis genorntur o sub-stantiis venenatis in vcntriculiim ingcstis, ut o plantts ve-nenntis, efungis, o pnnepnrnto o farina inquinntn copioso secnli cornufo, raphnno rophanistro vel lolio temnlonto. Sub-inde et cibi animnles, ut cnrnos, Inc, caseus nb nnittinlihus morbo gravi affeetis vonenntam indolem habont* tnlem et farcimina seu botuli infumnti subindo exhihuerunt, Subindo liquida, potulenta venenata evndnnt, quodin vnsis cuprois
0*